Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 2

Van den coninc van Ingelant ende vanden grave van Vlaendren .xliii.(j)

In desen tiden, dat verstaet,²⁹¹¹
So nam die grave van Vlaenderen raet
Anden coninc van Ingelant,
Ende worden beide daer een hant,
Omdat si wilden wederstaen⁺
Den coninc van Vrancrike sonder waen.
Te gader hebbense dit gesworen,
Dat om verdriet noch om toren

2911 In desen tiden...: Reeds in de lente van het jaar 1293 begonnen de onderhandelingen tusschen Edward I en Gwijde van Dampierre. Op den 31^en Augustus 1294 werd het verdrag van Lier gesloten, waarbij het huwelijk van Philippina, dochter van Gwijde, met den oudsten zoon van Edward I besloten werd.

+ (5)

[p. 195]

 

Niet en selen achterlaten,

2920

Dat den andren mach staen te baten.⁺

 

Om dit sende sinen scat uut²⁹²¹

 

Die coninc van Ingelant. over luut,

 

In Brabant, in Aelmaengen. in Hollant,

 

Tot allen ridderen diemen vant,

2925

Die hem dienen wil om scat;⁺

 

Ende elken soudi oec na dat,²⁹²⁶

 

Also vele alse hi was werd,

 

Na die groetheit dat hi verteert.

 

Des graven sone van Hollant,^2929-31

2930

Die gehuwet werd in Ingelant⁺

 

Ane coninc dochter Edeward,

 

Die om dit te meer ruward²⁹³²

 

Waende hebben anden grave^2933-34

 

Van Hollant, daer ic nu spreke ave,

2935

Ende sende hem penninge ende scat,⁺

 

Daer hem die grave gelovede om dat

 

Te hulpen jegen Philipse den coninc.

 

Dies hi sint al ave ginc²⁹³⁸

 

Den coninc van Ingelant, sonder waen.

2940

Ende verbant hem al heymelijk saen⁺²⁹⁴⁰

+ (10)

2921 scat = geld. Le Long las scater en verklaarde: heraudt, waar we eerder schatmeester zouden verwachten C^a Van de Water, alhoewel ze veel voelt voor een woord dat schatmeester zou beteekenen, acht een emendatie niet noodzakelijk (zie daarover Tijdschr., 9^e D., N.L., 1^e D., bl. 82 en cf. vs. 3337 en vlg)

+ (15)

2926 soudi: (van het ww. souden = bezoldigen) betaalde hij; Jonckbloet, Ann., vatte verkeerd op: zoude hij

2929-31 Des graven sone van Hollant: Jan, die na den dood van zijn vader Floris V († 27 Juni 1296) onder den naam van Jan I regeerde, huwde in 1285 Elisabeth. dochter van koning Edward I. Hij stierf den 10^en November 1299

+ (20)

2932 ruward = steun, macht, voogdijschap (zie dit vbld bij Verdam, kol. 1315, sub 2)

2933-34 grave van Hollant = Floris V (1256-1296)

+ (25)

2938 ave ginc = ontrouw werd

+ (30)

2940 Ende verbant hem...: Floris V sloot den 9^en Januari 1296 een verbond met Philips IV, koning van Frankrijk Vanden Berch, Oorkondenboek van Holland en Zeeland, II, p. 423).

[p. 196]

 

Metten coninc van Vrancrike.

 

Maer dit vernam doe haestelike

 

Die coninc van Ingelant, die om dat

 

Den grave dit ontboet ter stat,²⁹⁴⁴

2945

Dat hi gevaen soude sinen sone⁺

 

Houden, hine dade dat gone,

 

Dat hi hem had geloeft daer vord.

 

Doen dese boetscap die grave hord

 

Ontboet hi den coninc saen:

2950

Doe, dat hi wille, sonder waen,⁺

 

Met sine sone ‘om dat verdriet

 

Sone sta ic u in staden niet.’²⁹⁵²

 

Dit liet die coninc den sone verstaen,

 

Ende seide hoe hi hadde ontfaen²⁹⁵⁴

2955

Sine penninge ende hem afginge,⁺

 

Ende hem ontboet dus dese dinge:

 

‘Dat ic met u dade minen wille,

 

Hem ne roec. Nu siet oftic stille²⁹⁵⁸

 

⁺ Minen wille gecrigen can

2960

Van uwen vader; seldijs mi dan⁺

 

Weten enigen ondanc?’

 

‘Here, eest u hier ane belanc,

 

So versta ic dat ic sta tuwen wille,

 

Van mijns vader halven wille lude ende stille,²⁹⁶⁴

2944 ontboet = liet weten

+ (35)

+ (40)

2952 Le Long vertaalt: ‘Sal ik u egter niet bijstaan’ (over de nota in margine, zie hierboven), hetgeen juist is, zie Mnl. Wdb., i.v. stade, sub 5

2954 hi: de graaf van Holland

+ (45)

2958 hem ne roec = (van het w.w. raken) het is hem onverschillig; stille = in het geheim (zie Verdam, i.v. stille, kol. 2142, sub 3)

+ bl. 39 f.

+ (50)

2964 lude ende stille = in elk geval (cf. Verdam, i.v. stille: stille ende openbare).

[p. 197]

2965

Ende dat hem en roec wat gi mi doet,⁺

 

Here, gi sijt dies herde vroet,

 

Doet dat gijt wilt, in saels niet anden,²⁹⁶⁷

 

Want ic sta in uwen handen.’

 

Hier af also als wijt vernamen,

2970

Wiltmen secgen dat irst quamen⁺

 

Die saken toe, dat quam ter doet

 

Die grave van Hollant ende in die noet;

 

Ende dattie coninc oec heymelike

 

Dit dede bedriven ende wiselike,

2975

Soe datmens niet soude verstaen,⁺

 

Dat hire hulpe toe had gedaen.

 

Ander secgen dat om .i. vrouwe quam

 

Datmen hem sijn leven nam,

 

Daer hi met soude hebben te doene,

2980

Die wijf was .i. van sinen baroene,⁺

 

Ende datten diegene daerom lagen

 

Leiden van der stont alle dagen.

 

Noch seitmen ander in Hollant,²⁹⁸³

 

Daer ic oec bescreven af vant,

2985

Datne Hollanders oec aldaer⁺²⁹⁸⁵

 

Secgent ende houdent over waer,

 

Ende dat salic u hier ontbinden,

 

Also alsijt selve bekinden.

+ (55)

2967 anden = wreken; Verdam, II/2 (407) verklaart ‘in saels niet anden’: ik zal niets er van wreken: niet wordt door hem dus opgevat als niets

+ (60)

+ (65)

+ (70)

2983 ander = ander verbaal, andere dingen

+ (75)

2985 Hollanders: bedoeld is hier de bron, nl. Melis Stoke's Rijmkroniek, IV^e Boek, 1323 vlg.

2919 achterlaten hs.: acht'laten 2936 om dat hs.: ōdat 2937 jegen hs.: iegen.

2943 om dat hs.: ondat 2952 In margine staat hierbij in 17^e-eeuwsche hand geschreven: ‘Kom ick u niet te hulp tegen? Engeland’ 2955 afginge hs.: af ginge 2958 Na roec staat in het hs. een punt.