Chronycke van Mechelen

(1766)–Remmerus Valerius– rechtenstatus



[pagina 1]

Mechelsche chronycke, 720 IN het jaer naer de geborte ons Heere Jesu Christi 720, wordt tot Verwycke in Schotlant miraculeuselyck geboren den H. Rombout, eenigen sone van David ende Caecilia coningen van Schotlant. Den Naem Rombout, wordt hem gegeven door eenen Engel Godts.
746 In het jaer 746, wort den H. Rombout door den Aertsbisschop van Cantelbergh, de Bisschoppen van Londen ende Lincolne, Aerstbisschop geweydt van Dublin.
752 Rumoldus, vermaent synde van eenen Engel, dat het volck met gewelt hem saude coninck maecken, verlaet in t'heymelijck sijn vaderlandt, ende vlucht naer Vranckryck.

[pagina 2]
753 Komt Rumoldus tot Roomen, ende resigneerde daer sijn Bisdom in de handen van den Paus Stephanus den derden om te vryer hem te begeven tot de bekeeringe der ongelovigen. In dat selve jaer wort van Pepin le Bref, Heere van Brabant, naermaels Koninck van Vranckryck, aen den Graef Ado, oft Adolphus; oft, soo andere hem noemen, Aerts-Graef Odo, om synen kloecken dienst die hy hem gedaen hadde tegen de Sarasynen, gegeven het Landt van Mechelen tot eene eeuwige besittinghe: in wiens brieven, van den tweeen-twintichsten Augusti van 't selve jaer, onder andere staen dese woorden; Quod tradat Adoni, affini suo, terram in Bratuspantii medio sitam..... dictam francis, Maslines, quod nobis sonat, Maris Lineam. Die wat Latyn verstaen, konnen hier uyt wel speuren waer van Mechelen synen naem heeft.
754 Is den H. Rombout door het engelsch geleydt op den Goeden Vrydagh tot Mechelen gekomen; ende wiert van den Graef Ado, die alsdan woonde daer nu is het Wapenhuys van den coninck, in
[pagina 3]
de Adegem-straet, die van hem noch den naem behaudt, met groote eere ontfangen. Hy heeft hier over de twintich jaeren in den wyngaert des Heeren gevrocht: heeft de afgoden gebroken, ende onder andere het belt van de goddine, Diana ofte Delia genoempt, in de rivier geworpen, het welcke achter Hanswyck ten gronde sonck: van dese Delia wiert de rivier de Dele genoemt. Het blyckt uyt Augustinus lib. 1. de Mirab. scrip. dat dese riviere voortyts genaemt was, Malina.
755 Wordt niet sonder mirakel door de gebeden van den H. Rombout geboren den H. Libertus van ouders die noyt kinders gehadt hebbende; tot haere daghen gekomen waeren.
758 Libertus, een kindt ontrent de vier jaeren out, spelende by de Dele, verdrinckt; ende naer dat hy dry daghen in het waeter gelegen hadde, wort door de gebeden van den H. Rombout verweckt van de doodt. In het selve jaer geeft Graef Ado aen den H. Rombout een stuck lants genoempt, den Ollem, gelegen ontrent S. Catelyne poorte, daer den H. Rombout met Libertus,
[pagina 4]
ende andere godtvruchtighe persoonen onderhielden een saligh leven in het gemeen: sommige segghen dat sy professie gedaen hebben van den regel van den H. Benedictus.
775 Den H. Rombout besich sijnde met eene kercke te bauwen ter eeren van S. Steven, wordt van twee Metsers, die om hun quaet leven van hem berispt wierden vermoort den 24. Weymaent met een instrument, daer men den mortel mede onderroert, genoemt, Kolck: waerom de Metsers van Mechelen, (gelyck sommige segghen) dit instrument niet en gebruycken, maer maken den mortel met eene ghemeyne schuppe. Het Lichaem, dat geworpen was in het water ontrent die plaetse daer nu den Born-put is van het Spaens gast-huys, wort door een hemels licht veropenbaert, ende van Ado, Libertus, ende andere, seer heerlijck begraven in de voorschreven kercke.
803 De miraculen vanden H. Rombout door geheel Europa seer verbreydt sijnde, komen tot Mechelen den Paus Leo den derden met vier Cardinaelen, ende twee
[pagina 5]
Bisschoppen; als oock den Keyser Karel den Grooten met syne voornaemste vorsten, om te besoecken de HH. Reliquien: ende den Paus, aen wien de goddeloosen te vooren de tonghe uytgeruckt hadden, heeft aldaer gepredickt in de Latynsche taele tot lof van den Martelaer, ende sijn graf met rycke giften vereert. Wachtendonck. &c.
812 Ontrent het jaer 812. komen tot Mechelen sommige Godtsdienstige maeghden, die kloosterwys, ter plaetse daer nu is den Priesters kelder, by een woonden, sy maeckten hun werck van te singen de getyden in de kercke, d'autaren te kuysschen ende het graf van den H. Rombout te verçieren: alsdan wierden sy genoempt Nonnen ten Haene, om dat sy door het krayen van eenen haen tot den godtsdinst geweckt wierden: welcken haen van den vos genomen sijnde, door het aenroepen van S. Rombout levendigh weder ghekreghen is. Van dese maeghden hebben haeren oorspronk de religieusen van Blyenbergh. Ontrent het jaer negenhondert sijn dese Nonnen gaen woonen ter plaetse, daer nu woonen de PP. Angustynen; ende
[pagina 6]
in het jaer 1263. buyten de Nonnepoorte ontrent het Wincket; ten lesten ter plaetse daer nu is het clooster van Blyenbergh. Wachtendonck &c.
837 Worden dese Landen van de Noortmannen seer verwoest, Den H. Libertus vlucht, met synen medegesel den H. Goswinus naer S. Truyen, alwaer sy biddende voor den autaer van den H. Trudo, van de barbaren vermoordt wierden; ontrent den selven tydt als tot Lier martelaer stierf voor het graf van den H. Gummanus den weerdigen priester Fredegerus.
891 Geschiet niet verre van Mechelen den slagh tusschen den coninck Arnulf, ende Sigisroijt prince der Noort-mannen, Men verhaelt dat in dien slagh doodt gebleven sijn hondertduysent Noort-mannen; ende maer eenen Christen, Regino, Hemoldus, &c.
897 Wort Mechelen herbauwt, ende vergroot.
940 Wort den H. Rombout solemnelijck gestelt in het getal der heyligen.
960 Begonstmen te bauwen de Groote Kercke. Ontrent het selve jaer eenen sone van
[pagina 7]
Arnondt Berthout, genoempt, Drakenbaert, wort, naer de doodt sijns vaders, moninck in het Klooster van Lobbes; ende heeft aldaer sijn erfdeel ingebrocht, het welcke was de helft van het Graefschap van Mechelen.
990 Ontrent het jaer 990. verkoopt den Abt van Lobbes aen Nodgeer, Bisschop van Luyck, de voorschreven helft van het Graefschap.
992 Wordt door Nodgeer gemaeckt den muer ende veste tusschen de Hanswyck ende de Neckerspoel-poort. In het selve jaer stichte Nodgeer tot Mechelen twelf Canonifyen; tot de welcke twee andere by gefondeert syn door Vrouw Gele, Gravinne van Namen: dese Canoniken woonden in het eersten kloosterwys ter plaetse daer nu de PP. Minderbroeders woonen; ende hunne kercke was den ouden refter van de selve.
1000 Ontrent het jaer 1000. hauden de Heeren van Mechelen op van te gebruycken den tytel van Grave.
1100 Worden gevonden tot S. Truyen de lichaemen van de HH. Libertus ende Goswinus liggende onder de aerde in eenen
[pagina 8]
steenen back, ende door den Abt Wiricus in een kasse gestelt op den autaer van den H. Trudo.
1128 Was tot Mechelen de vermaerste Academie van de geheele werelt; soo dat daer in dit jaer studeerden neghen sonen van Koningen, vier-en-twintich van Princen, negenentwintich van Graven. Middendorpius, Locrius &c.
1130 Wordt by Mechelen gefondeert het klooster van Roosendael.
1148 Begonste de Oorloghe tusschen die van Mechelen ende den Bisschop van Luyck. In het selve jaer sijn de Reliquien van den H. Rombout vervoert naer Stynockerseel, ende sijn daer ontrent het casteel van Ham in de aerde gegraven; de gedachtenisse van dese Vervoeringhe wordt noch heden gehouden op den negen-thiensten October: dese Reliquien sijn gebleven onder de bewaeringhe van den Heer der selver plaetse totter tydt toe dat den oorlogh ophiel; alswanneer de Clergie derwaerts getrocken is om te gaen solemnelijck weder haelen de selve Hylighe Reliquien; ende alsdan geschiede een mirakel, dat den Heere genesen wierdt van sijn melaets-
[pagina 9]
heyt; den welcken gaf tot danckbaerheyt aen de clergie van Mechelen syne Heerelijckheyt eeuwichlijk te besitten ende wierden de Reliquien met groote solemniteyt weder gebrocht tot Mechelen: de memorie van de wederbringinge wordt noch heden gehouden den seven-en-twintichsten October.
1179 Wordt gesticht tot Mechelen by de Koeypoorte de Cappelle van S. Niclaes van de vier Aertsiers, besmet met de doodt van den H. Thomas, Bisschop van Cantelbergen, ende door de goddelycke straffe berooft van reuck ende smaeck: den smaeck hebben sy wederom gevonden te Ceulen in den renschen-wyn, ende te Mechelen hebben sy eerst geroken nieuw-backen broodt; dry van dese waeren sonen van eenen genoempt Ursus, ofte Beyr; het welck de reden is dat dese vier genoempt worden, de Beyre Kinderen. Den Paus Alexander den derden dit verstaen hebbende, riep; Heyligh Ceulen; Saligh Mechelen! waer van Mechelen den bynaem van Saligh heeft behouden. Grammay.
1200 Sterft in het clooster van Roosendael de H. Ida, de welcke haere suster van de doodt verweckt heeft. Sy heeft in haer lichaem oock sienelijck gedraeghen de licteekenen Jesu Christi.
[pagina 10]
In dit selve jaer is gesticht O.L. Vrauwe Gasthuys over de Dele tot dienst van de aerme siecken. In dit jaer sijn oock ingestelt de maeghden die de melaetsche dienen, genaempt ter Siecken Lieden; aen welcke in t' jaer duysent dryhondert elf Petrus Bisschop van Cameryck gaf het wyl, ende den regel van S. Augustyn. Daer naer heeft hun Henricus de Berghes gegeven sommige statuyten die hun eygen fijn.
1207 Begonsten de Beggynen tot Mechelen; ende woonden ontrent de groote kercke in de straet die van hun de Beggijnestraet genoempt wordt; die daer naer in het jaer 1249. sijn gaen woonen buyten de Stadt, ontrent S. Catelyne-poorte; welcke daer soo vermenighvuldight sijn, dat aldaer ten tyde van Morten van Rossem achthien-hondert Beggynen waeren sonder de jonge maeghdekens, die daer in groot getal te schoole laghen. Daer was in dien tydt van het Beggijn-hof dit spreeckwoordt; Op het Beggyn-hof weet men al wat in de Stadt geschiet; Maer in de Stadt van het Beggyn-hof het minste niet.
[pagina 11]
Het Cruys-gebodt van de Beggijntjeus van Machelen plaght alsdan seer vermaert te sijn, ende wierdt van veele groote personagien versocht; als naementlijck van Vrauw Margriet, Huys-vrauwe van Carel den Stauten; ende van Vrauw Marie, Huys-vrauwe van Keyser Maximiliaen. Item van den Paus Adrianus den sesden. Item van Paulus den derden ten tyde van het Concilie van Trenten: &c.
1220 Wordt gefondert de Cappelle van S. Elisabeth in Pitzenborgh.
1231 Eenen van de Berthouders uyt Italien wederkomende bracht mede twee Religieusen Minder-broeders, die met S. Franciscus in sijn leven geconverseert hadden: dese brochten mede twee aerde schotelkens daer S. Franciscus uyt g'eten hadde, waer van d'eene noch in het convent bewaert wordt. Heer Wauter Berthout de derde stelden hun in de wooninghe, daer de Canoniken van S. Rombout waeren uytgegaen. Dit geschiede vyf jaeren naer de doodt van S. Franciscus, ende was dit het derde gefondert clooster van die ordre in de geheele werelt. Om dat de Canoniken van S. Rombout niet sterck genoegh en waeren om den
[pagina 12]
godts-dienst ten vollen te doen, soo quamen de Minder-broeders in t'eerst op de feestdaghen in S. Rombouts kercke helpen singhen. Eenen van die twee religieusen welcke tot Mechelen quamen, was genoempt, Broeder Peeter van Mechelen; desen was dien daer de kinderen toe riepen, als hy de misse leefde, ende de hostie was opheffende, Man houdt dat kindt vast, gemerckt sy saghen in het opheffen dat hy een kleyn kindeken met de teenen vast hadde: ende de kinderen riepen oock, dien man eet een kindt op, als hy de H. Hostie was nuttende. Ende naer syne doodt geschieden daer aen sijn graf soo veele miraculen dat het van noode geweest is, dat den Guardiaen aen sijn graf quam, hem gebiedende dat hy saude ophauden van miraculen te doen, door dien dat den goddelycken dienst belet wierde door den toeloop des volcx. Gonsaga, Raisse. In dat selve jaer 1231. wordt wonderlijck door het toedoen van eenen Pastoor van Hombeke, niet verre van Mechelen, gefondeert de Prosdye van Leliendael,
[pagina 13]
waer uyt geroepen sijn, die het clooster van Herentals hebben opgerecht.
1250 Eenen sekeren Canoninck genoemt, Arnoult de Zellaer, begonst te fonderen twelf prebenden, die hy in het jaer duysent tweehondert acht-en-vyftich heeft verbetert; ende in het jaer duysent tweehondert sestich heeft de fondatie volmaeckt, ende stierf in 't jaer duysent twee-hondert vier-en-sestich.
1263 Komen de PP. Augustynen tot Mechelen, ende cryghen voor woonplaetse den ouden Hof van den Hantbooch.
1288 Wordt de Priorye van Hanswyck getrocken uyt die van Leeuw, ende gefondeert door eenen Pastoor van Muysen.
1293 Wordt gefondert S. Juliaens Gàsthuys.
1300 Vercoopt Hugo de Cabillone, Bisschop van Luyck, het deel dat hy in Mechelen hadde aen Jan den tweeden Hertogh van Brabant.
1301 Sijn aen die van Mechelen gegeven, soo by Heer Jan Berthout, als by den selven Hertogh de dry werven, te weten van visch, van saut, ende haver; ende in het jaer duysent dry-hondert seven-en-veertich wierdt dese gifte besegelt door die van
[pagina 14]
Loven, Brussel, s'Hertoghenbossche, ende alle de Banderheeren van Brabant.
1303 Komen tot Mechelen de PP. Carmeliten O.L. Vrauwe broeders genoempt. In dat selve jaer was Mechelen seer sterck beleghert door Hertogh Jan; welcken de Stadt seer dickmael bestormpt heeft met hulp van die van Antwerpen, Loven, ende Brussel. Op den wittendonderdagh is de helft van de Mechelsche Borgerye uyt de stadt getrocken, die de Brabanders met groote nederlaeghe in de vlucht gedreven heeft, soo dat de Mechelaers gemaeckt hebben uyt de harnassen, die sy van den vyant bekomen hadden, de ketenen die sy aen de brugge van Heffen hongen. Dese groote victorie bequamen sy naer dat sy hun gebedt gedaen hadden aen Godt ende S. Rombout; hebbende tot dien eynde gedragen op de groote merckt de Reliquien van den H. Martelaer, die alsdan in een Cypressen-kasse besloten waeren: ende tot eeuwighe gedachtenisse van dese victorie deden die van Mechelen gelofte van jaerelijcx Baervoets, ende in haer Lynwaet te draghen rondtom de stadt de voorschreven HH.
[pagina 15]
Reliquien: ende wierdt alsdan geordonneert eene nieuwe kostelycke kasse te maeken. Maer sommige jaeren daer naer heeft den Paus geordonneert dat dese processie voor altydt saude gehauden worden op den woensdagh naer Paesschen; ende dat de Magistraet, steunende op witte Stocxkens, tot een teecken van gelofte, met haere Guldens ende Ambachten, de selve saude vergeselschappen. Wachtendonck &c. In dien tydt kreegh Mechelen den bynaem van Strydtbaer om de vroomigheyt van haere Borgers. Alsdan was oock het spreeck-woordt; Deurckens toe, de Mechelaers komen. Daer naer quam Hertogh Jan heel toornigh selver in persoon voor die stadt, ende belegerdense langhen tydt seer sterck: ten laesten, door hongher gedwonghen sijnde, hebben die van Mechelen overgegeven, lyf ende goet salverende: ende soo den Hertogh wilde komen inde stadt, maecktemen een gat door de vesten achter den Gansendries, want den Hertogh geswooren hadde dat hy door de poorte niet en saude binnen komen. Alsdan nae-
[pagina 16]
men die van Mechelen haere divise; In Trauwen Vast.
1311 Heeft Thibout Bisschop van Luyck den Hertoghe van Brabant tot Roomen te rechte betrocken; ende aldus is by vonnisse van den Paus de helft van Mechelen de Kercke van Luyck aengewesen, ende weder gegeven. Onder desen Thiboudt kreegh de Stadt groote privilegien, ende was in grooten voorspoet; soo dat aldaer getelt wierden dry duysent twee hondert getauwen van laken-maekers, de wevers ende spoelders waeren sterck in getal twelf duysent acht hondert; sonder de lyne-wevers, passement-wevers, kaerders, volders, spinders, droochscheerders, bordurders &c. In den selven tydt wierdt geweyt de Hooft kercke door Guido, Bisschop van Helene, Wye-bisschop van Luyck.
1316 Begonst tot Mechelen het ambacht van de schip-maekers.
1333 Verkoopt den Bisschop van Luyck met authoriteyt van den Paus sijn deel van Mechelen aen Lodewyck Grave van Vlaenderen.

[pagina 17]
1340 Begonstmen te bauwen de Wevers Halle: welcke, soo men noch heden uyt haere beginselen mercken kan, een alderschoonste werck saude geweest hebben; maer is om den borgherlycken twist onvolmaeckt gebleven.
1343 Stondt binnen Mechelen op soo schroomelycken brandt dat daer vier heele Parochien afgebrandt wierden.
1347 Bevinde dat tot Mechelen al eenen Schouteth was. Men leest dat de Schoutetten van Mechelen wel voortydts authorityt gehadt hebben om lyf straffe van den doodtslagh in eene boete te veranderen, ende saeken van kleynder misdaeden naer hun goedtduncken quyt te schelden, ofte met boeten te straffen.
1360 Heeft Innocentius den vierden de Cappelle van S. Merten begraciet met veele Aflaeten, soo men daer in een tafereel lesen kan. Ende stondt voortydts immediatelijck onder den Paus, soo blyckt uyt haerebrieven.
1361 De Laeke-wevers woonende op Neckerspoel maeckten eenen oploop teghen de Borghers ende het Magistraet, komende met groot gedruys in de Stadt door de
[pagina 18]
Santpoort, maer wierden gestut op de Befferbrugghe, ende alsdan wierdt de Santpoorte toegemaeckt.
1369 Wordt volmaeckt eene alderkostelijckste Kasse van Silver vergult ter eeren van S. Rombout weghende dry-duysent ses-hondert marcken Silvers, sonder de Peerlen ende Gesteenten daer sy mede verçiert was: sy wierde geschat op sesensestich duysent guldens: ende hebben die selve Kasse voor het meestendeel betaelt de Lyne-wevers, Wolle-wevers, ende Laeke-Wevers, woonende op den Neckerspoel. Niet lanck daer naer quamen tot Mechelen de Heeren Geerardt Bisschop van Cameryck, ende Albrecht Bisschop van Uytrecht om die Kasse te weyden, ende de HH. Reliquien daer ingesloten te verdraghen uyt S. Stevens Cappelle naer de groote Kercke.
1380 Is begonst by Mechelen het Prioraet van Muysen door twee Klusenersen, welcke vermeerdert wesende in t'getal, eerst grauw Kleederen ontfanghen hebben in t'jaer duysent dryhondert sevenentaghentich onder de gehoorsaemheyt van eene Overste, die sy Moeder noemden. Daer naer heb-
[pagina 19]
ben sy den Regel van S. Benedictus ontfangen onder den Abt van S. Bavo tot Gent, ende eene Priorinne. Naer dat het Klooster verdestrueert was, syn de Religieusen, die in verscheyde plaetsen verloopen waeren, in de Stadt by een gekomen in het jaer duysent vyfhondert sessentaghentich; ende gaen woonen ter plaetse daer voortydts het Hof van Saxen geweest is.
1382 Verlooren de Wulle-Wevers om haere muytinatie de Privilegien van eenen Communie-meester ende twee Schepenen, die men uyt dat Ambacht plaghte te kiesen.
1387 Ten tyde van het groot schisma wordt by den Paus Urbanus den sesden, Bisschop van Mechelen gemaeckt Heer Iswyn Pastoor van S. Peeters; den welcken gemeytert ende met den Bisschoppelycken Staf verçiert, synen Stoel stelde in S. Peeters Kercke binnen Mechelen; aldaer consacrerende de HH. Sacramenten, verleende die Ordens voor Mechelen en Gent. Grammay, Remb. Dodoneus. M.S. &c.
1411 Wordt gefondeert S. Peeters Gast-huys.
1420 Begonst te Mechelen het Ambacht van de Clock-ende Geschutgieters.
[pagina 20]
In dat selve jaer wordt tot Mechelen geboren Nicasius Woerdanus, welcken van syne dry jaeren af blint wesende, nochtans door Dispensatie van den Paus, Priester geworden is, ende sulck eene wetenschap bekomen heeft, dat hy tot Keulen Doctoor in de Rechten gepasseert is, ende aldaer langhen tydt de Rechten publieckelijck aen de andere met grooten lof geleert heeft. Hy heeft geschreven veele boecken raeckende de Rechten, ende oock de godtsgeleertheyt, soo dat hy met redene den tweeden Dydimus Alexandrinus; ende een Mirakel van dien tydt genoempt wierdt.
1422 Sijn gefondeert de Religieusen van Bethanien, ende kreeghen voor wooninge het Hof van Petersem: alsdan waeren sy onderworpen aen den Prior van Betlehem.
1426 Wort tot Mechelen gehauden het Concilie van de Ordre van Premonstreyt, het welcke maeckte alle Mechelaers deelachtich van de verdiensten van de selve Ordre.
1438 Is overleden met groot gevoelen van hyligheyt in het Klooster van Muysen de weerdighe Moeder Marie van Dale: sy wierdt Overste gekoren door Godts openbaeringhe: ten tyde van het gebedt wierp
[pagina 21]
haer Lichaem blinckende Straelen van hem &c.
1445 Wordt gefondeert S. Catelynen Godtshuys, maer de Inwoonders maeckten daer naer plaetse aen de Cellebroeders, ende gonghen woonen in het Huys van Nassau.
1451 Was gebauwt den Choor, ende andere deelen van de groote Kercke voor het meestendeel door den offer van de Vremdelinghen, die tot Mechelen gekomen waeren ter oorsaecke van het Jubile, gegeven door Nicolaus den vyfden, ende Calixtus den derden; waerom Mechelen kreegh den bynaem van Geluckighe.
1452 Wordt gefondeert S. Rombouts Thooren; die hoogh is vyfhondert vyfensestich Trappen; dry van dese Trappen maeken twee Mechelsche Voeten.
1453 Worden alle de Kercken van Mechelen in het interdict gestelt, om dat de Justitie twee Doodtflaeghers van de Carmelitens Kerck-hof gehaelt hadde, die daer en boven oock onthalst wierden: ende dit interdict duerde 14. weken.
1455 Behaelden binnen Doornick den Ouden Voet-boogh van Mechelen, in het Concours van tweeenveertich Steden, den eersten
[pagina 22]
Prys door het schieten; ende de Jonghen Voet-boogh den tweeden Prys.
1458 Beriep den Voet-boegh van Mechelen alle Steden om te schieten, ophanghende tot Prysen sessenveertich Stoopen van Silvere, vierentwintich halve Stoopen, twelf van een derde deel, eenen grooten Beker, ende dry Schaelen; elcke Gulde hadde voor haer compareeren eene Silvere Schaele.
1459 Worden gefondeert de Religieusen van Thabor, ende namen voor haer wooninghe het Hof van Wilderen.
1465 Syn tot Mechelen ingestelt de Swerte Susters.
1467 Was grooten twist tusschen de Heeren ende Borghers van Mechelen; waerom de Borghers in grooten druck quamen.
1472 Steft tot Mechelen met opinie van hyligheyt in haere Kluyse op het Kerck-hof van S. Niclaes eene weerdighe Kluysenersse genaempt Petronilla Hergodts: sy hadde in haer Lichaem ontsanghem de vyf HH. Wonden, de welcke haeren Bichtvader ende andere dickmaels klaerelijck hebben gefien: men vertelt noch andere wondere dinghen van dese weerdighe Maghet. Raisse &c.

[pagina 23]
1473 In de Wintermaent heeft Hertog Carel van Bourgoigne, genoempt den Cloecken, ingestelt het seer treffelijck ende vermaert Hof van 't Parlement van alle syne Hertoghdommen, Graefschappen, ende heerschappyen in dese Stadt, als gelegen in 't midden van syne Nederlanden, ende anderffins oock seer bequaem om haere goede Locht, heerlycke gebauwen, breede straeten, ende opene plaetsen, waer door sy den bynaem heeft van Mechelen de Schoone; t' welck Parlement tot meerdere eere, achtinge ende authoriteyt des selfs, hy opgericht heeft van syn Hoogheyts persoon, ende van syne naercomelinghen voor altydt, als Souveraine Hoofden van t'selve Parlement, ende van de persoonen van den Cancellier, als Hooft van de Justitie, ende van t' Hooft van den Grooten Raedt, in syne afwesentheyt, van twee Presidenten, vier Ridderen geordonneert voor den voorschreven Grooten Raedt, van ses ordinarisse Meesters van de Requestes van syn Hof, van acht Geestelycke, ende van twelf Leecken, ofte wereltlycke Raedtsheeren, maec-
[pagina 24]
kende t'samen vyfendertich persoonen: boven dien waeren der twee Advocaten van den Hertoghe, eenen Procureur Generael, ende eenen Substitut, dry Greffiers, sesthien Secretarissen, eenen eersten Deurwaerder, ende noch sesthien andere. Dit Parlament heeft langhen tydt schoon in het Roodt gekleedt geweest, ende hiel vergaederinge op het Out Paleys, ter plaetse daer nu is de Kamer van de Kaleuveniers. Men leest dat de eerste Sententie daer gegeven was teghen Hertogh Karel in faveur van eene aerme Vrauwe, het welcke den Hertogh seer wel beviel, ende syde; waer het saeken dat sy ander Vonnis gegeven hadden, dat hy allen die Rechters saude swaerelijck hebben gestraft; want hy wel wiste dat hy ongelijck hadde. Ten opsight van desen Raede creegh Mechelen in dit jaere den bynaem van Voorsichtige.
1474 In dat selve jaer trocken de Mechelaers met Hertogh Karel voor Neys, ende deden hem daer groote diensten. In dese Oorlooge behaelden besondere lof Wouter de Leeuw door synen Voet-boogh.

[pagina 25]
1474 Jonde Hertogh Carel aen de Mechelaers vryheyt van Tol, volghens het out Rymken: In t' jaer vierthienhondert vyfenseventigh voor die Stede Van Nuysen, daer Hertogh Charel hadd? Legher geslagen, Voor den getrauwen dienst, die de Stadt Mechelen hem dede, Soo van Ghelde, keurlinghen, en vroom Volck van Wapenen mede, Gaf hy haer Privilegie naer syn edel behaghen, Haer Poorters syn Tol vry ten eeuwighen daghen. In dat selve jaer wierde, tot Mechelen den Water-molen gemaeckt, welcken is een van de schoonste Wercken van Nederlandt.
1479 Heeft Jan van Burgundien, Bisschop van Cameryck, gesonden naer Mechelen synen Wy-bisschop Goddefroye, om te besichtighen de Reliquien van den H. Rombout; desen is daer gekomen vergeselschapt met seven Abten, te weten van Villeers, Baudeloo, S. Bernaerts op de Schelde, S. Michiels, Everbode, Tongerloo, Grimbergen:
[pagina 26]
dese hebben de Reliquien rypelijck oversien, ende bevonden dat daer het minsten deel niet en onbrack: de langhde des Lichaems, naer Stadts maet, was ses voeten.
1482 Wordt gefondeert het Godtshuys van Oliveten.
1483 Is S. Rombouts Kasse ontrent den Watermolen gevallen, soo die in den Paes-tydt wierdt omgedragen: dit geschiede om dat de Draeghers krachteloos waeren; want sy niet ontbeten en hadden. Alsdan wierdt by het Magistraet geordonneert, dat de Ambachten aen hunne gesellen die by keere de Kasse moesten draeghen des s'morgens den ontbeyt sauden geven, al eer sy onder de Kasse mochten komen.
1487 Hebben die van Brugghe gevanghen Keyser Maximiliaen: synen Sone Philippus wierdt tot Mechelen wel bewaert, gelijck Maximiliaen van de Mechelaers versocht hadde; waerom sy groote Oorloghen moesten uytstaen.
1489 Wordt tot Mechelen geboren Christophorus Longolius, genoempt om goede redene den tweeden Cicero: veele andere Steden saude geerne de eere hebben van soo grooten
[pagina 27]
Man voortsghebrocht te hebben, maer te vergeefs; want hy in sijn Schriften selver betuyght dat hy Mechelaer is.
1490 Wordt tot Mechelen gefondeert het Collegie van Standonck, het welcke daer naer Matthias Hovius in het Seminarie Archiepiscopael verandert heeft. Den fondateur was sekeren Jan Standonck; die tot Mechelen van aerme Ouders geboren, ende noyt Ryck geweest is; heeft even wel in sijn leven gefondeert dry Collegien, een tot Mechelen in sijn Vaderlant, een tot Loven, ende een te Parys.
1491 Wordt tot Mechelen ghehauden in S. Rombouts Kercke het vyfthiende Cappittel van den Gulden Vliese onder den Aertshertogh Philips den Schoonen het vyfde Hooft van dit seer doorluchtigh Orden alwaer wierden veerthien Ridders gemaeckt vanden Gulden Vliese, te weten: Den Keyser Fredrick den vierden, des voornoemden Aerts-hertoghs Grootvader. Henrick den sevensten, Koninck van Engelands. Albrecht, Hertogh van Saxen. M' Her Henrick van Witthem, Heere van Borsele.
[pagina 28]
M' Heer Peeter de Lannoy, Heere van Frénoy. Everhard, Vorst van Wittenbergh. m' Her Claude de Neuschastel, Heere van Fay. m'Her Jan, Grave van Egmond. Christoffel, Prince ende Marckgraef van Bade. m' Her Jan, Heere van Cruninghe. m' Her Charles de Croy, Prince van Chimay. m' Her Willem de Croy, Hertogh van Soria. m' Her Hugo de Meleun van Gent, Heere van Hendine ende Caumont. m' Her Jacques van Luxembourgh, Heere van Fiennes.
1494 Heeft Keyser Maximiliaen het Heerschap van Mechelen verheven tot een Graefschap; ende begheerde dat de Mechelsche Wapen vermeerdert saude worden met eenen Swerten Arent met uytgespreyde Vleughelen, in sulcker voeghen gelijck de koningen van Roomen voeren. Grammy, Zypaus &c. Wat aengaet het anderdeel van de Wapene, hebben die van Mechelen lanck voor dien gehadt, ende in deser voeghen gekregen. Als den Koninck der Sarasynen
[pagina 29]
Manellius met groote macht het Koninckryck van Aragon ganschelijck destrueerde, quam Wauter Berthout de Grooten, Heer van Mechelen; die oock Momboir van den Hertogh van Brabant was, den Koninck van Aragon met macht van Volck te hulpe, ende sloegh op eenen dagh drymael de Sarasynen te rugghe, ende suyverde alsoo het Lant van die Ongeloovighe: waer over den Koninck aen Wauter seyde, dat hy van hem eyschen saude wat hy wilde, alwaer het oock de helft van sijn Ryck, hy swoer dat het hem saude gebeuren: den Heere van Mechelen en versocht niet anders als het derde deel des Konincx Wapen, dat is, dry roode Staeken; ende dat ter gedachtenisse dat hy dry bloedige Slaeghen op de Sarasynen gewonnen hadde; de welcke den Coninck hem gaf uyt negen Staeken, die hy in syne Wapene voerde van neghen Bloedighe Stryden, die hy gewonnen hadde: ende den Koninck swoer dat hy hem liever soude hebben gegeven de dry schoonste Steden van syn Ryck, als dese dry Staken uyt syne Wapene. Als den voornoemden Heer Berthout nu vertrock, soo dede den Koninck hem uytgeleyde tot op syne Fronturen. Alsoo vercreegh Wauter Berthoudt de Stadts Wa-
[pagina 30]
pene; met de welcke hy triumphantelijck binnen Mechelen quam. Soo schryft Niclaes Steylaert. ick laete den verstandighen Leser oordeelen oft dit waerachtigh is.
1497 Worden tot Mechelen op S. Rombouts Kerck-hof gegoten de naervolghende Klocken. De eerste, genoempt Salvator, weghende veerthienduysent sevenenvyftich pondt, welcke tot twee reysen geborsten wesende, hergoten is, en vermeerdert, soo dat sy nu weeght vyfthienduysent tweehondert achtendertich pondt. De tweede, genoempt Rombout, weeghde thienduysent pondt. De derde, genoempt Maria, weeghde sesduysent pondt. De vierde, genoempt Maghdalena, weeghde vierduysent pondt. De vyfde, genoempt Martha weeghde dryduysent pondt. De sesde, genoempt Joannes, weeghde duysent achthondert pondt. De sevenste, genoempt Petrus, weeghde duysent tweehondert pondt. Item noch dry Schellekens, voor den kleynen Thoren.
[pagina 31]
Alle dese Klocken wierden opgetrocken door menichte van kinderen. De Ure Klocke is genompt Charle, weeght twelfduysent pondt; maer die wierdt langhe daer naer gegoten: te weten in het jaer duysent vyfhondert vyfentwintich; volghens dit Rym, dat op dese Clok gegoten staet: Als den Arent de Lelie dede drooghen Voor Pavien, ende daer naer Hardesaen. Wordt ick te Mechelen voor alle ooghen gegoten, ende Charle kersten gedaen.
1500 Sijn de Aerme Clarissen tot Mechelen gefondeert door Goddefroy de Villeyn ende syne Huysvrauwe Elizabeth Immerseel, welcke naer haer Mans doodt oock Aerme Clarisse geworden is, ende begraven sonder Kist, gelijck andere Nonnen pleeghen. In dat selve jaer wordt tot Mechelen geboren den grooten Dienaer Godts Judocus de Ryck, welcken oock aldaer Minder-broeder geworden sijnde, is naer Quito in America getrocken, alwaer hy aen dat Volck het Evangelie eerst gekondight heeft: ende stierf aldaer met groot gevoelen van heyligheyt: hy wordt noch op den
[pagina 32]
dagh van heden daer als eenen Heylighen geviert. Hazaert &c.
1521 Wordt tot Mechelen geboren Augustinus Hunnaeus, een Man seer ervaeren in de Philosophie, Theologie, in de hebreusche ende griecksche Taelen; verkoren van Gregorius den derthiensten, om de Schriften der Vaderen te oversien.
1540 Gonck tot Mechelen achter het H. Sacrament den Keyser Karel op het H. Sacraments dagh. Den Grooten Raedt ende de Wet gonghen voor het H. Sacrament met Torsen, ende den Keyser volghden achter het Venerabile met een dicke Keerse van Maeghden Was.
1541 Woonde tot Bruyne-cruys eenen O.L.V. Broeder, die melaetsch was; die bauwde daer een Huysken, ende een Capelleken: soo heeft die Capelle van Bruynecruys begonst; ende soo hebben de O.L.V. Broeders de directie daer van gecreghen.
1546 Geschieden in die Stadt van Mechelen eene groote destructie door den Blixem die gekomen is in het Poeder, ligghende op de Santpoort: welcke Destructie weerdigh is gelesen te sijn met alle haer omstandigheden, ende soo sy geschiet is: wy hopen de naervolghende jaeren met Godts
[pagina 33]
gratie V.E. die te geven, getrocken uyt de Schriften van die alleen, welke die selver hebben gesien. Korts daer naer quam de Coninghinne van Hongaryen, Vrauw Marie, binnen Mechelen, om te sien de verwoestinge, die daer geschiet was, ende heeft het alles gesien niet sonder groote verwonderinghe. Alsdan dede oock de voorschreve Vrauw Marie haer weghen ten Huyse van Hans Papenmuts, ende woegh hondert tweeenveertich pondt. Alle haere edellieden lieten haer van gelycken weghen. In dat selve jaer was het Backers Ambacht binnen Mechelen Poortersneringhe; want elcke moghte backen, ende op de Merckt staen; ende de Backers en moghten tot haeren huyse geen Broodt verkoopen. Daer wierden alsdan binnen Mechelen in het Broot gebacken Eerten, Boonen, Vitsen, ende Gerst: sommighe aten Raepsbroodt van hongher; want het Koren gauw dry guldens derthien stuyvers de Veertel.
1547 Gauw het nieuw Koren tot Mechelen acht stuyvers de Veertel. Wat eene veranderinghe op korten tydt?

[pagina 34]
1548 Gauw binnen Mechelen de Boter twee blancken het pondt, eenen Saen-kaes twee blancken, een Meuken Koren een Stooter, dry pinten goedt bier eenen halven stuyver; ende eenen metser koste winnen eenen schellinck daeghs. In dat selve jaer quamen tot Mechelen hondert en thien groote Stucken geschuts van Saxen ende Hessen; onder welcke waeren twee heel groote, diemen noemden, den Duyvel met sijn Moer, welcke al gegoten waeren van Klocken; ende twee groote Bussen, waer op gefigureert stonden veele schampen teghen de Geestelijckheyt.
1549 Op den sesden September quam tot Mechelen Philippus den Sone van Keyser Karel met syne Moyen Eleonara Coninghinne van Vranckryck, ende Maria Coninghinne van Hongaryen. Den sevensten quam daer oock Keyser Karel: ende den achsten wierdt Philippus gehult Heere van het Landt van Mechelen voor het Stadthuys.
1559 Wordt Mechelen verheven tot een Aertsbisdom door den Paus Pius den vierden, die daer toe gestelt heeft voor dote de Abdye van SS. Peeters ende Pauwels tot Afflighem.
[pagina 35]
Onder dit Aertsbisdom sijn die Bisdommen van Antwerpen, ende van den Bosch in Brabant: Gent, Brugghe, Ipre in Vlaenderen; ende dat van Ruremonde in Gelderlant. Onder het Bisdom worden begrepen de Steden in Brabant; Loven Brussel, Thienen, Leeuw, Diest, Aerschot, Sichem, Vilvoorden: in Vlaenderen; Geersberghen, Ninoven, Aelst, ende in alles vierhondert vyftich Dorpen. Voor eersten Aertsbisschop wiert gestelt den Cardinael Antonius Perenottus Granvel: wilt gy weten wat het voor een Man was, gy mooght insien alle de Schryvers van dien tydt: synen Suffragaen was Pipinus rosae, Predick-heer.
1560 Sterft in het Klooster van Leliendael de weerdighe Elizabeth Tubback met groote opinie van heyligheyt. Men heeft in haere begraevenisse gehoort het geklanck der Engelsche Stemmen &c.
1566 Worden tot Mechelen op S. Bertholomeus dagh de Belden afgeworpen door de geusen.
1567 Wordt tot Mechelen geboren Joannes Bernartius, welcken van Justus Lipsius pleegh genoempt te worden, de Bloeme der Nederlanders; hy stirf noch jonck wesende.
[pagina 36]
Ah! spes cum tanto quanta sepulta viro! Tot Mechelen sijn oock in dese, ende de voorgaende eeuwe geboren die deftighe Mannen, Rembertus Dodonaeus, Joannes Palaedorpius, Joannes Pascasius, Hadrianus Marius, Henricus Bataenns, Henricus Luytenius, Rumoldus Steenemola, Joannes Sturmius, Cornelius Lancelottus, Henricus Lancelottus, Henricus Zypaeus, Franciscus Zypaeus, Philibertus Brusselius, Baltazar Ayala, Paulus Christinaeus, Joannes Navius, Franciscus Costerus, Joannes Paludanus, Joannes Varennius, Laurentius Hachtanns, Petrus Crabbius, Cyprianus Rorus, Vanderburchtius, Richardot, Hovius, Wachtendonck, ende veele andere; van de welcke wy V.E. in de toekomende jaeren breeder kennisse sullen geven.
1570 Wordt gefondeert het Godtshuys vande Poorterye; ende kreegh voor woonplaetse het Hof van Egmont.
1580 Wierdt Mechelen geplundert door de Ketters, de Kasse van S. Rombout genomen, ende syne Reliquien door de Kercke gestroit. In het selve jaer wierdt by Mechelen van Geusen vermoordt Martinus Zuetens, Minder-broeder.
[pagina 37]
In het selve jaer wordt gedestrueert de Prosdye van Leliendael: de Religieusen komen daer naer woonen binnen de Stadt, welcke alsdan hadden eenen Prost uyt het Klooster van Perck.
1583 Wordt Aerts-bisschop van Mechelen gemeytert Ioannes Hauchinus. Siet fijn leven by Geldolphus à ryckel &c.
1586 Sijn de Reliquien van S. Rombout, die van eenighe godtvruchtighe persoonen vergadert waeren, van den Bisschop als waerachtighe geapprobeert; ende solemnelijck naer de groote Krecke gedraghen. De gedachtenisse hier van wordt noch heden gehauden den derden November.
1786 In dat selve jaer wierden de Passie Belden, die stonden buyten de Stadt op den wegh van Battel, binnen gebrocht, ende op de Vesten rondom de Stadt gestelt: den Passie Wegh behaudt heden noch den naem van, Battelschen Wegh.
1592 Wordt Aerts-bisschop van Mechelen gekosen den Cardinael Guillielmus Alanus; maer stierf eer hy besit van synen Stoel nam. Siet sijn Leven by Pitsaeus, Sanderus, Byerlinck &c.
[pagina 38]
In het selve jaer quamen de Chatrosen uyt Engelant tot Mechelen; ende namen haere woonplaetse in de Bleeckstraet, wierden aldaer op kost van den Koninck van Spanien eenighe jaeren onderhouden.
1594 Wordt Aerts-bisschop van Mechelen verkoren Livinus Torrentius, maer hy stierf eer hy van den Paus bevesticht was. Siet sijn Leven by Severtius &c.
1595 Als Lier ingenomen was van de Rebellen, sijn de Mechelaers onder het geleydt vande Heeren Vander Laen, met de Antwerpenaers uytgetrocken, ende hebben gedeylt den lof van de verlossinghe van die Stadt. Men heeft alsdan ter eeren van die van Mechelen ende Antwerpen Gelt geslaghen, op welcken eenen kant geprint stont, Ob cives servatos, ende op den anderen, Lira recepta.
1596 Quamen tot Mechelen de P P. Capucinen. In het selve jaer wordt Aerts-bisschop van Mechelen gemeytert Matthias Hovius Mechelaer van geboorte, die het Bisdom met uytersten lof vyfentwintich jaeren gheregheert heeft Siet sijn Leven by à Lapide, Swertius, Byerlinck. &c.
[pagina 39]
In het jaer 1628. wierdt gemaeckt de schoone Silvere Kasse, in de welcke nu de Reliquien van den H. Rombout besloten sijn; welcke een werck is aerdigh gedreven, ende een van de schoonste van Nederlant. Het is seker dat Mechelen is eene van de outste Steden van Nederlandt, aengesien dat sy aen den H. Augustinus, die leefde in het jaer naer de geboorte ons Heeren dry-hondert vyfenvyftich en dat soo verre van onse Landen, in een ander deel van de Werelt, te weten in Africken, al bekent was; welcken H. Vaeder voorder oock haer, Groot Mechelen, noempt, Malina Grandis: welck al klaere getuygenisse geeft van den grooten ouderdom deser Stadt. Maer by gebreck van Schryvers soo is het ons onmogelijck aen te wysen alle Heeren ende Graven die in de eerste tyden binnen Mechelen geregneert hebben. Den eersten Heere van Mechelen die ick vinde by de Historie Schryvers, is Landulph Grave van Arduenne, welcken binnen die Stadt geregneert heeft in het jaer naer de geboorte Christi 500.
[pagina 40]
Naer hem succedeerden Monulph, den welcken met sijne Huysvrauwe Lupil regneerden ontrent het jaer 550. Naer dese is Mechelen geregeert door Childebrandt, door Berulph, door Chilperick, door Arnulph, door de Pipinen tot het jaer 753. als wanneer Pipin le Bref met uyt-druckelijke Briven het Landt van Mechelen tot een eeuwighe besittinghe heeft gegeven aen den Grave Ado: maer het is bynaer seker dat de Heerschappye van desen Grave hem voorder uyt-streckten als hem nu wel uyt-streckt het Lant van Mechelen, soo dat seer waerschynelijk hy mede domineerden over het heel taxander Landt, het welcke is die woeste strecke welcke wy heden noemen de Kempen, ten tyde van desen Grave is tot Mechelen gekomen den H. Rombout, welcken, met het bouwen van S. Stevens Kercke, ende een Klooster, de beginselen gemaeckt heeft van het nieuw Mechelen, dat is van dat deel het welck leyt aen den leegen kant van de Dele: want het seker is dat voor de komste van den H. Rombout Mechelen hem niet voorder en streckte als hem nu uytstrecken de Parochien van Onse L.
[pagina 41]
Vrauwe over de Dele ende van Hanswyck: die plaetsen daer nu staen de Metropolitaine Kercke, daer staen het Palys voor den Grooten Raede, het Stadthuys &c. waeren als-dan Bosch ende Bempt. Rumoldus heeft dan de Fondamenten van nieuw Mechelen geleyt ontrent het jaer 758. soo dat-men van nieuw Mechelen met meerder redene magh seggen het welcke Plutarchus syde van Out Roomen nisi divinum initium habuisset numquam ad id potentiae pervenisset. De Grave Ado is gestorven het jaer 780. In het selve jaer verviel het Graefschap van Mechelen, als mede dat van Haspengauwe op den H. Libertus, eenigh kint van Ado ende Elisa, Dochter van den Grave van Haspengauw: maer Libertus Priester geworden sijnde ende meer soeckende de Hemelsche als tydelijke goederen heeft het Graefschap van Mechelen aen synen Oom Razo Broeder van Graef Ado overgegeven, Razo heeft geregeert tot het jaer 825. In het selve jaer is Mechelen vervallen op Bogdem sone van Razo desen heeft geregeert tot het jaer 860.
[pagina 42]
Ten tyde van desen Grave is Mechelen door de Nortmannen g'heel verwoest, ende sijn gemartiriseert die dry HH. Mechelaeren, Libertus, Goswinus ende Himelinus waer uyt voor seker besloten moet worden dat Libertus al is het saeken dat hy gelijck eenen Jongelinck geschildert wordt, dat hy nochtans als hy gestorven is al over de tachentich jaeren out was. Naer de doodt van Bogdem is het Graefschap vervallen op Machtildes syne Dochter welcke 895. trauwende met Berthout Heere van Grimbergen; sijn de Berthouten tot het Graefschap gekomen het welcke sy oock over de vyfhondert jaeren beseten hebben. Ten tyde van dese Machtildes is Mechelen herbouwt ende soo vergroot, dat het op alle by de kanten van de Riviere sterck bewoont wierde. Desen Berthout, genoempt, den eersten, stirf ontrent het jaer 940. achter latende twee Sonen ende Erfgenaemen.
960 Is int Klooster van Lobbes, Moninck geworden Jan Berthout Sone van Arnout Berthout, den welcken heeft in t'Cooster medegedraegen sijn Erfdeel, het welck was
[pagina 43]
de helft van het Graefschap van Mechelen ontrent het jaer 980. heeft den Abt van Lobbes de helft van 't Graefschap van Mechelen verkocht aen Notger Bisschop van Luyck, niet konnende accorderen met die Familie Berthout t' sedert welcken tyt by scheydinge de Bisschoppen van Luyck beseten hebben de Heerelyckheyt van Mechelen, dat is de hooge, middele ende leege jurisdictie mitsgaders t' Hooft over de vooghdye. De gerechticheyt van de Familie van Berthout was de Vooghdye van Mechelen met de Dorpen van Heyst, Hevere, Muysen, Hombeke, Leest, Heffen Nieulant ende Neckerspoele de waterstroom, Tol, Staple van Sant, Visch, ende Haever, opene straeten Lombardiers ende Joden geleyde te geven, Wissel houden, alle Maten van Gewichten met een deel chyns ende Laethoven daer onder gehoorende. Het Lant van Mechelen sijn de naer volgende Dorpen, Ackeren, Aerselaer, Beersele, Berlaer, Bonheyden, Contigh, Droogenbosch Duffele, Gele Grootloo, Itegem Keerbergen, Niele, Noorderwyck Ouwen, Putte, Rethy, Rymenant, Wael-
[pagina 44]
hem Waerloos, Waevere, Schelle ende Schriek.
Bisschoppen van Luyck die t' sedert het jaer 1100. hebben half Mechelen beseten tot het jaer 1300. TEn tyde van Wauter Berthout den eersten is geweest Bisschop van Luyck ende Heere van Half Mechelen Obertus Sone vanden Marckgraeve van Brandenburgh sterf in 't jaer 1118.
1119 Is tot Reyms vanden Paus Calixtus Bisschop van Luyck geweyt Frederick Broeder van Godefroy grave van Name die gestorven is door vergif den 27. Mey 1121.
1123 Is gesuccedeert in 't voorsz. Bisdom van Luyck Albero Broeder van Hertogh Godevaert van Loven.
1128 Is Albero gestorven ende in S. Gielis Klooster neffens Luyck begraeven. Den 18. Meert 1128. is gesuccedeert Alexander die met gemeyne Voosen gekosen was ende vanden Paus Innocentius afgeset, door welck verdriet den 16. Julii 1135. gestorven is.
1136 Is gekosen tot het Bisdom van Luyck Albero den tweeden Sone van den Grave van Namen is den 22. Meert 1145. gestorven.
[pagina 45]
Den 12. Mey daer naer is tot Keulen gekosen Bisschop van Luyck Hendrick den tweeden Sone vanden Grave van Lutsenborgh. Den 24. Junii in 't selve jaer is by den Paus Adrianus bevesticht. Den 7. September 1155. sijn vanden Keyser Fredrick aen desen Bisschop bevesticht syne Leen-goeden als Mechelen &c. Den 9. October 1164. is te Pavien in Italien gestorven, inden selven jaere is gesuccedeert Alexander Sone vanden Heere Occeo by Trier die gestorven is den 9. Augusti 1167.
1167 Is gesuccedeert Rudolph Broeder van Berthout Hertoghe van Saringen.
1190 Is den voorsz. Rudolph getrocken in Griecken-lant met den Keyser Frederick ende vele Edeldom is van vergif gestorven den 9. Augusti 1191. In 't selve jaer is in het voorsz. Bisdom ende in de Heerelijckheyt van Mechelen gesuccedeert Albert van Loven Broeder van Hertogh Hendrick van Lotharingen die den 24. November 1192. tot Reims gemartiriseert is.
[pagina 46]
Waer aen gesuccedeert is Albrechts Broeder tot Cuyck, die van den Aertsbisschop van Keulen is gemaeckt Bisschop van Luyck die gestorven is den 3. Februarius 1200. In Meert 1200. is gekomen tot het Bisdom voorsz. Hugo van Pierpont edel ende geleert Man is gestorven den 12. April 1229. Den 24. Mey 1230. is gevolght in het voorsz. Bisdom van Luyck Joannes de Apia susters Sone vanden voorschreven Hugo, is gestorven den 2. May 1238.
1239 Is vanden Paus Gregorius in 't voorsz. Bisdom gestelt Willem Broeder vanden Grave van Vlaenderen den welcken komende van Roomen opden wegh gestorven is.
1240 Is in 't Bisdom ende half Heerelijckheyt voorsz. gesuccedeert Rudbrecht van Torout is gestorven 15. October 1246. Den 10. October 1247. is gesuccedeert in 't voorsz. Bisdom Hendrick Broeder van Otto Grave van Gelve hy verpande het jaer 1250. aen Hendrick Hertoge van Brabant Mechelen, Hougaerde, Bavechien ende Tommines voor 4000. Keulsche Marcken.

[pagina 47]
1266 Heeft den Bisschop Hendrick Oorloge gevoert tegens Heer Wauter Berthout den Grooten den vyfden van dien name, belegerende de Stadt maer heeft die met schande moeten verlaeten.
1274 Wierde Hendrick door den Paus Gregorius afgeseth.
1274 Inde plaetse van Hendrick wierde gestelt Jan van Engien Bisschop van Doornick bloet verwant van den Koninck van Vrankrijck sterf den 24. Augusti 1281.
1283 Is gesuccedeert Jan Sone vanden Grave Guido van Vlaenderen sterf den 14. October 1292.
1296 Is gesuccedeert Hugo de Cabilone den welcken syne gerechtigheyt in Mechelen ende Heyst verkocht heeft anno 1300. aen Hertogh Jan van Brabant werde afgeseth 1301.
1303 Is gesuccedeert Theobaldus den welcken met Sententie in 't Hof tot Roomen tegens Jan Hertogh van Brabant de halve Stadt van Mechelen is aen-gewesen.
1304 21 Meert Theobaldus Bisschop van Luyck geeft die van Mechelen de naervolgende Privilegien.
[pagina 48]
Dat de Magistraet sal wesen van twee Commune-meesters twelf Schepenen twee Overdekens met ses gesworene vande Wolle-werckers ende vier gesworene vande Poorterye die by een sullen komen over Stadts saecken behalven 't gene Schepene vonnis aengaet, sullen alle Statuten stellen minderen &c. Te ontfanghen hunne Accysen, gelt te lichten op Lyfrenten, daer van te disponeren tot meesten oorboir te rekenen voor hen soo hun goet-dunckt, dat binnen de Vryheyt niemant Wyn verkoopen dan gelijk de Borgers doen dat den Heere, Wauter, Straten noch Merten sal mogen verhueren, betimmeren, dwingen, nochte sulckx laeten geschieden. Dat geen Borgher sal mogen uyt de Stadt gevanghen gevoert worden om wat feyt dat het sy, maer sal onder Schepenen staen. Die goet genoegh heeft oft cautie stelt en sal in gevangenisse niet gehauden worden dat krygende sententie vande doot is de helft van de Goederen geconfisqueert ende d'ander helft voor de Erfgenamen, dat den Heere geen bannissement herroepen en
[pagina 49]
sal oft fugitive Persoonen respyt geven van hunne schulden als met consent van partye. Dat alle boeten komen voor een derden aen de Stadt, behalven die van de Wollewercke, waer van de Overdekens hebben de helft. Dat die van Mechelen naer hen goetduncken mogen hunne Stadt fortificeren. Dat alle Schepenen vonnissen sullen ter executie geleyt worden sonder tegen seggen.
1313 Is gesuccedeert Adolph Marck-graef Everaerts Sone, hy verpande het selve jaer aen Graef Willem van Henegauw de Stadt van Mechelen voor 15000. guldens op bespreeck dat de selve binnen vyfjaeren mochte weder geven, tot welcken eynde hadde verworven consent van den Paus ende Cappittel van Luyck, ende heeft anno 1322. gelijcke somme weder-getelt.
1333 Den 2. October heeft Adolph syne gerechtigheyt verkocht aen Lodewyck den eersten Graeve van Vlaenderen voor de somme van 10000. Goude Realen, als 10000. pont Tournois Swerts, op bespreeck dat hy de selve soude verheffen van de Kercke van Luyck ende onverschyden laten van sijn Graefschap van Vlaenderen.

[pagina 50]
Familie van Berthout 't sedert het Jaer 1099. IN 't Jaer 1099. vint men dat Wauter Berthout den eersten van dien naeme Heere van Grimbergen van de halve Stadt ende t' geheele Lande van Mechelen, heeft met Hertoge Godefroy de Boullon helpen winnen de Stadt van Jerusalem. Ontrent den jaere 1110. is by den voorsz. Berthout gefondeert het Klooster van Grimbergen aldaer instellende Canonicken Regulier van den regule van S. Augustyn.
1120 Is Wauter Berthout gestorven ende begraven in 't clooster van Grimbergen. Waer aen gesuccedeert is Aernout Berthout sijnen sone geheeten Draeckenbaert.
1142 Heeft den voorsz. Aernout vele Oorloghen onderstaen tegens de Hertoghen van Brabant, niet willende syne Heerelijckheden van hun te leenen aenveerden.
1145 Is geschiet den grooten Slagh tusschen den Hertogh van Brabant Godevaert in de Wighe tegens Aernout Berthout, alwaer van byde kanten vele gebleven syn, dat de Riviere de Senne, soo Emanuel Suero schryft verandert was van kouleur al-waer den voorsz. Berthout wierde gevangen, sterft dry weken daer naer van syne quetsuren.
[pagina 51]
In den selven jaere is gesuccedeert Wauter Berthout syn Sone den tweeden van dien naeme den welcken oock gevangen zynde in den voorsz. Slagh van den jonghen Hertoghe van Brabant, die losgelaeten wierde op conditie, dat hy soude naer Jerusalem ende Egypten tegens de Heydenen gaen stryden.
1169 Is Wauter Berthout in 't belegh van Damiaten doodt gebleven. Waer aen gesuccedeert is Wauter Berthout den derden van dien naeme in de halve Stadt ende geheel Lant van Mechelen, die volghens d'uytspraeke van den Hertoghe van Brabant de selve te leene aenveert heeft van Geeraert Berthout synen joncksten Broeder t'sedert welcken tydt de Leengoederen van Grimberghen altydt gesuccedeert hebben op de jonckste Sonen, behoudens dat vele jaeren daer naer by particuliere gratie van de Hertoghen van Brabant het selve verandert is ten respecte van het Graefschap van Grimberghen, t' sedert welcken rydt Mechelen van Grimberghen is gesepareert geweest.
1209 Den 20. October is Wauter in Syrien gestorven ende tot Actaron begraeven.
[pagina 52]
In het selve jaer is gesuccedeert Wauter den vierden van dien naeme, den welcken niet en heeft willen verheffen syne Heerelijckheden van den Heere van Grimberghen, maer heeft die verheven van Hertogh Hendrick, Godevaerts den derden Sone van Brabant.
1223 Is by den voorsz. Berthout gefondeert het Klooster van Leliendael.
1231 Heeft Wauter Berthout voorsz. gesticht het Klooster van de Paters Minne-broeders binnen Mechelen.
1243 Den 10. April is den voorsz. Wauter Berthout gestorven, ende in de Choor van de Minne-broeders naer de suyt-syde begraeven. In den selven jaere is gesuccedeert Wauter Berthout den vyfden van dien naeme in de halfve Stadt ende geheelen Lande van Mechelen den welcken met syne eerste Huysvrauwe Maria dochter van den Grave van Averne ryckelijk begaeft heeft het Klooster van Blyenberghe. Naer den jaere 1245. heeft den voorsz. Berthout voor syne tweede Huysvrauwe getrauwt Maria van Lummen uyt het Graeffelijck Huys van vander Marck die ge-
[pagina 53]
procreert hebben eene Dochter Sophia de welcke met haere Moeder gefondeert heeft het Beggyn-hof buyten de Catelyne poorte.
1282 Is den voorsz. Wauter gestorven ende in S. Rombouts Kercke begraeven. In 't selve jaer is gesuccedeert Wauter Berthout den sesden van dien Naeme.
1288 Geschiede den slach tusschen Hertogh Jan van Brabant tegens den Hertogh van Gelre al waer den voorsz. Wauter Berthout gebleven is, sonder dat iemant sijn Lichaem gevonden heeft. In 't selve jaer is gesuccedeert Jan Berthout synen Sone Heere van de halve Stadt.
1295 Den 25. Aug. ordonneerde Jan Berthout Heere van Neckerspoel outsten Sone van Jan Berthout Heere van Ballaer met overstaen van synen Vaeder ende naeste Vrienden, dat op Neckerspoel souden gehouden worden sulcke Ordonnantien als binnen Mechelen van de Wynen ende Bieren ende niet anders te verkoopen als tot Mechelen verkocht en wort.
1301 Jan Hertogh van Brabant ende Jan Berthout Heere van Mechelen ordonneer-
[pagina 54]
den dat de Stadt soude geregeert worden van t'welf Schepenen die hun leven lanck sullen in bedieninge wesen. Dat de Stadt sal accyse mogen stellen minderen ende meederen naer hun arbitragie, datter sullen wesen vier Overdekens ende acht gesworene van de Wolle Wercken die met Schepenen sullen raeden. Dat geen Borgers hebbende goet ofte borge in achte mach genomen worden. Dat Mechelen sal hebben Visch, Haver ende sout-Merckt ende andere aenvlot. Dat de poorters van Mechelen geldende bede, vry sullen wesen over hunne Goederen gelegen in den lande van Brabant. Dat men geen Straeten ofte Waeter engen en mach noch bekommeren oft heymelyck daer op setten. Dat men geen Bier binnen Mechelen en magh brengen het sal accyse betaelen gelyck oft dat gebrauwen waere binnen Mechelen. Dat door alle de jurisdictie sal worden accyse gegeven gelyck binnen de Stadt, dat die van Nieulant oock accyse geven sullen. Dat de Stadt sal hebben een derden van de boeten &c.
[pagina 55]
In 't selve jaer 1301. Jan Hertogh van Brabant ende Jan Berthout Heere van half Mechelen accordeerden aen de Gulde van de Wolle Wercken dat de helft van de boeten by hun te verbeuren de voorsz. Gulden soude toe-komen.
1303 19. Novemb. Jan Hertogh van Brabant heeft gegeven aen die van Mechelen den vrydom van den nieuwen Thol in alle sijne Landen.
1304 Den 25. Aug. is den voorsz. Jan Berthout gestorven ende in Sinte Rombouts Kercke begraeven. In 't selve jaer is gesuccedeert Gielis Berthout synen Broeder in de halfve Stadt ende geheele Lande van Mechelen.
1307 In Julio accordeerden Theobaldus Bisschop van Luyck ende Gielis Berthout dese pointen; dat de Dorpen ende Gehuchten sullen alleen staen onder het Recht van de Schepenen van Mechelen. Dat Breuken ende Boeten ende andere innekomen sauden wesen half en half. Dat de Familie van Berthout altydt te leen nemen soude van den Bisschop ende Cappittel van Luyck hun deel in Mechelen.

[pagina 56]
1310 Den 22. October is Gielis Berthout sonder Kinderen gestorven. In 't selve jaer is gesuccedeert Floris Berthout den Oom van Gielis, doende Manschap van syne gerechtigheyt ende Vooghdye aen den Hertogh van Brabant.
1215 Heeft Floris Berthout de halve Stadt van Mechelen verseth voor eene somme van Penninghen aen Willem Graeve van Henegauw, Hollant, Zeelant &c. In den selven tyt heeft Graeve Willem van Henegauw Mechelen in 't geheele als Pant-heer beseten, sijnde de andere helft oock verpant van den Bisschop Adolph soo hier te vooren geseyt is.
1316 Heeft den voorsz. Graeve Willem van Henegauw aen die van Mechelen verleent dat niemant en sal worden gearresteert in sijne Landen, t' sy in persoon nochte Goederen ten sy partye binnen Mechelen recht gewygert waere.
1322 Syn aen den Graef Willem van Henegauw syne Penningen gerestitueert ende is de verpandinge afgedaen.
1331 Is gestorven Floris Berthout ende tot de Minne-broeders in den Choor begraeven laetende syne Heerelijckheden succe-
[pagina 57]
deren op Margarieta van Gelre Dochter van Sophia Berthout, sijn eenigh Kint voor hem gestorven den 1. Mey 1329.
1333 Den 15. December heeft Graeve Lodewyck van Vlaenderen by koope Heere van half Mechelen gelijck hier vooren geseyt is, oock gekocht de andere helft van Jouff. Margariete van Gelre ten overstaen van Adolph Bisschop van Luyck voor 60000. ponden Tournois, maer en is noyt tot de Huldinge gekomen door stooringe die gedaen heeft Hertogh Jan van Brabant, aen-gevende dat Mechelen Brabants Leen was ende oversulckx den naesten te wesen, het welck een lanck-durighe Oorloghe causeerde. Ten welcken tyde de Stadt is gehouden geweest in handen van Philips de Valois Koninck van Vranckryck stellende aldaer voor Gouverneur Fredrick de Picqueny, nochtans wierden de Schepenen Brieven gemaeckt op de naemen van den Bisschop van Luyck ende Margariete als Heeren van Mechelen.
1336 Den 16. April heeft Graeve Lodewyck van Vlaenderen syne gerechtigheyt af-ge-
[pagina 58]
gaen ende die overgeseth aen Hertogh Jan van Brabant die Mechelen in 't geheel met het Hertoghdom van Limborgh heeft opgedraegen aen Hendrick synen Sone die voor synen Vader gestorven is in November 1349.
1355 Den 9. November is gestorven Hertogh Jan van Brabant ende tot Vilers begraeven, achterlatende Vrauwe Margrieta syne Dochtere.
1356 Den 13. April heeft Lodewyck van Male, Graeve van Vlaenderen getrauwt sijnde met Margrieta Dochter van Hertogh Jan van Brabant, de Stadt van Mechelen te leen aenveert van Engelbertus Bisschop van Luyck.
1356 Den 20. Augusti is Graeve Lodewyck gehult als Heere van de Stadt van Mechelen confirmerende met synen eedt alle de Stadts Privilegien, ende gevende particulierelijck aen die van Mechelen geheel Vlaenderen door, den felven vrydom als hebben de Steden van Gent, Brugge, Pre &c. in alle Koopmanschappen vrydom van Tollen, belooft hun te beschermen teghens alle vyanden, het welck ten selven tyde oock by de Stadt van Brugge geconfirmeert wierde.

[pagina 59]
1358 Heeft Graeve Lodewyck die van Mechelen met Sententie aengewesen tegens die van Antwerpen de Merckten van Visch, Haver ende Saut, behoudens dat die van Antwerpen daer van moghen nemen hunne provisie.
1368 Is Vrauwe Margrieta gestorven.
1383 Den 9. Jan. is Graeve Lodewyck gestorven, synalle byde tot Ryssel begraeven.
1383 Den 21. Meert syn tot Mechelen voor Heere ende Vrauwe gehult Philips de Valois Hertogh van Bourgoignien joncksten Sone van den Koninck van Vranckryck, ende Vrauwe Margrieta Dochter van den Graeve van Vlaenderen ter stavinge van Heer Jan Schoone Jans Commune-meester.
1387 Den 22. Junii wierde by Hertogh Philips geordonneert aen den Heere Schoutheyt van Antwerpen dat hy soude doen onderhouden het Provisioneel appointement by het welck geseyt was dat een derdendeel alleen van den Visch, Haever, Sout, ende ander Vlot soude mogen blyven tot Antwerpen ende de twee andere derdendeelen souden komen tot Mechelen.
1405 Den 26. April geschiede de Huldinge van Hertogh Jan van Bourgoigni-
[pagina 60]
en als Heere van Mechelen confirmerende met eedt alle de Privilegien van Mechelen.
1409 Den 15. April wierde by Hertogh Jan van Bourgoignien aen die van Mechelen gejont twee Iaermerckten jaers, te Bamisse, ende op Hemelvaert, elck van acht daghen, ende vrydom van veerthien daghen naer, ende wierden de Kooplieden ende hunne goeden gegeven sauf conduit. Den 20. April 1409. ratificeerde den Koninck Carel van Vranckryck aen die van Mechelen de voorsz. twee Jaer-merckten gevende aen de Kooplieden ende hunne Goederen Sauf conduit door alle syne Landen. Den 9. Augustus 1409. wierden by den Bisschop van Luyck Joannes van Beyeren geconfirmeert de voorsz. twee Jaer-merckten gevende vry passagie door syne Landen. Den 10. Augusti 1409. confirmeerde Hertogh Willem van Beyeren Graeve van Henegauw, Hollant, Zeelant &c. de voorsz. twee Jaer-merckten gevende vry passagie door syne Landen.
1412 Den 9. Januarius Octroyeerde Hertogh Jan van Bourgoignien aen die van Mechelen om te mogen van nieuws de Ketinge te hangen tot Heffen.
[pagina 61]
In den selven jaere hebben die van Antwerpen op den dagh van Hemelvaert willen beletten aen die van Mechelen hunne Jaer-merckten, maer ten versoecke van die van Mechelen, door bevel van den Graeve Philips Charlois in de absentie van synen Vader, wierde gepubliceert ende verboden op den 23. April 1412. door alle plaetsen van het Graefschap van Vlaenderen, dat niemant en mochte tot Antwerpen op de Jaer-merckt iet koopen noch verkoopen op pene van dry jaeren ban ende confiscatie van het goet, dat alle die van Vlaenderen derwaerts gaende om hunne affairen souden voor de Weth onder eedt beloven van daer niet te koopen ofte verkoopen.
1413 Den 2. Junii wierde door bevel van Hertogh Jan van Bourgoignien in arreste gehouden alle goederen actien ende crediten door heel Vlaenderen, toe-behoorende die van Antwerpen tot dat sy souden gerepareert hebben de schaede gedaen aen die van Mechelen over het afnemen van vele Koopmanschappen op den Stroom van Borght wesende Vlaenderen, niet tegenstaende dat tusschen de voorsz. Stede geappointeert was dat tot
[pagina 62]
naerder Vonnis soude cesseren alle wegen van arreste ende dat de Riviere soude vry wesen.
1414 Den 10. November confirmeerde den Keyser Sigismundus aen die van Mechelen alle hunne Privilegien. Den 23. November 1414. approbeerde ende confirmeerde den Keyser Sigismundus al-sulcken Vonnis als Graef Lodewyck hadde gewesen tusschen die van Antwerpen ende Mechelen wysende aen die van Mechelen de Visch, Haever ende Sautmerckten ende alderhande Vlot, behalvens dat die van Antwerpen daer mochten afnemen hunne provisie ende Slete sonder dat elders te mogen voeren, en dat het resterende soude mogen verkocht worden.
1415 Den lesten Januarius verleent den Keyser Sigismundus aen die van Mechelen twee Jaer-merckten, de eene s'maendaeghs voor S. Jacobs ende Christoffel in Julio, ende de andere maendagh voor Lichtmisse, gevende sulcke vrydom aen de Cooplieden Merckten frequenterende, als hebben de andere vry merckten van de ryck Steden.
1416 Den 26. Augusti heeft den Hertogh Jan van Bourgoignien vrydom gegeven aen
[pagina 63]
die van Mechelen, van de bekentenisse die men betaelde tot Sluys ende al dat dien aen-gaet.
1419 Den 8. October wierde gehult Hertogh Philips van Bourgoignien, consirmerende by eedt aen die van Mechelen alle hunne Privilegien.
1435 Den 16. Februarius wierde by Hertogh Philips van Bourgoignien geordonneert aen den Heere van Rumpst te laeten passeren alle goederen komende van Mechelen voor by Rumpst vry ende los onder notie ende cautie van den Thol te betaelen in dien sulkx by vonnis wierde gewesen.
1436 In December wierde by die van Mechelen gethoont door diversche Schippers gevaeren hebbende 30. 40. ende meer jaeren, hoe dat tot Rumpst was eenen Lasarus in een Schipken met stroot gedeckt die aen de Schepen quamp, ende dat men eerst gaf een stuck Broot, daer naer eenen Penninck gelt, eenige meer eenighe min eenighe niet, ende dat sedert die van Rumpst eysten eenen Roerthol eerst ses myten, daer naer eenen Engelschen ende ten lesten eenen Brabantschen Grooten.

[pagina 64]
1438 Den 22. December wierde by Hertogh Philips by provisie geappointeert tusschen die van Mechelen ende Rumpst, verklaerende dat alle wegen van feyten soude cesseren sonder prejuditie van elckx recht, ende dat de goeden tot Rumpst aengeslaegen op het exces van die van Mechelen souden worden weder-gegeven.
1439 Den 24. December bevelde Hertogh Philips van Bourgoignien aen den Heere Schoutheyt van Mechelen op privatie van syne Officie ende die van de Weth op pene van indignatie, de persoonen gekosen tot dienste van de Stadt ende Wygerende te dienen hun te dwinghen met detentie ende gevangenisse van hunne persoonen ende de hant te leggen op hunne Goederen. Ten selven daghe wierde geordonneert dat voort-aen in plaetse van veerthien Rentmeesters van de Stadt, maer nemen en soude vier Rent-meesters. Den 29 December 1439. den Hertogh Philips van Bourgoignien consenteerde die van Mechelen de electie van de Commune-meesters ende Schepenen uyt die de Nominatie te doen den 1. Augusti by die van de Weth, in sulcker forme als die noch tegenwoordelijck gedaen wordt.
[pagina 65]
Item was te vreden dat in dien maendagh naer onse L. Vrauwen-dagh in Augusti die voorsz. electie niet en geschiede by syne Alteze ofte wel den Heere Schaut oft synen Lieutenant in syne absentie waere negligent om die te presenteren des s'morgens voor noen goets tydts, de voorsz. van de Weth naer den selven maendagh sullen moghen voor dat jaer alleen kiesen twee Commune-meesters ende ses Schepenen. Item in dien faute is van electie, een maent naer de doodt van eenigh Commune-meester ofte Schepene daer van de Nominatie over-gesonden sal zijn veerthien daeghen naer syne aflyfvicheyt. Item dat den Heere Schout ende Rentmeester van de domynen sullen wesen present in de rekeninghe van de Stadt met den Breeden Raedt. Item dat de Weth sal Schuldigh zijn den voorsz. Schout ende Rentmeester te adverteren acht daeghen voor de Rekeninghe.
1439 Den 24. December wierde by den Hertogh Philips verboden, dat niemant en mach komen in eenigh Ambacht, ten sy het selve
[pagina 66]
met syne hande doende ofte dat hy daer uyt gesproten is.
1442 Den 13. Julii wierde by provisie geappointeert tusschen Brussel ende Antwerpen ter eendre ende Mechelen ter andere syde, nopende den stapel van Visch, Saut, Haver, ende alder-hande Vlot, ten eynde van byde syden souden cesseren alle weghen van feyten, arresten ende anderfints, ende dat by provisie de Ketinge tot Heffen soude om-leegh liggen.
1444 Den 4. Julii. wierde met overstaen van commissarissen van den Grooten Raede, van den Hertogh Philips geaccordeert tusschen die van Mechelen ter eendre, ende Vrauwe Jenne de Bethune Vrauwe van Rumpst over de queste om het betaelen van den Thol tot Rumpst tusschen partye geresen, waerom diversche tot Rumpst gevangen waeren van Santvliet ende andere, welcke die van Mechelen met ghewaepende handt hadden komen lossen, soo wierde geaccordeert dat alle Koopmans ende Schippers laedende tot Mechelen ende vaerende naer Mechelen ende al-daer stapelende ten minsten dry getyden, vry van Thol souden wesen, tot Rumpst over-brengende nochtans
[pagina 67]
certificatie van den commis af-komende dat hy heeft gestapelt, sal nochtans betaelt worden den Roeder-thol, by de gene die daer van niet vry en sijn, waer tegens die van Mechelen beloofden jaerelijckx te S. Jansmisse te betaelen een Marck fyn Gouts ofte de weerde daer van in goude munte.
1444 Den 1. Meert wierde by Hertogh Philips van Bourgoignien geratificeert seker accoort gemaeckt tusschen de Steden Loven, Brussel ende Antwerpen, ter eenre ende Mechelen ter andere, nopende de geschillen die waeren geresen, divisen rechten aengaende te weten dat niemant sittende onder de voorsz. rechten ende Poirter sijnde van de voorsz. dry Steden welcken sal gedaen hebben geloften met renuntiatien van hunne vryheden hem sal moghen bevryen met syne poorterye, maer sal ten versoecken ende overheysch van die van Mechelen aldaer moeten gelevert worden by Officieren daer onder sy in den lande van divisen sijn.
1449 Den 22. Meert verklaerde den voorsz. Hertogh dat Rappel de ban niet en sal gegeven worden in cas van enormes mutinerie crimen lesae Majestatis, moorden, ver-
[pagina 68]
krachtinghe, ende dootslaghen oft quetsinghe van leth in gebroken vrede.
1455 Den 11. Julii Hertogh Philips ordonneerde, modereerde, met consent van de Weth van Mechelen, dat voortaen geen reformatien en sullen vallen van sententien van Schepenen van Mechelen wesende van minder somme als van 50. pont groot Vlaems 20. Ryders erflijck oft 40. goude Ryders lyfrente. Item oock niet van vonnissen eerst gewesen by Dekenye ende geconfirmeert by Schepenen voorsz. Item van Hooft-vonnissen by die van Mechelen gegeven aen de Dorpen in Brabant gelegen van hun ressort, en valt oock geen appel oft reformatie, ende in andere cassen daer reformatie valt, wordt even-wel het vonnisse ter executie gestelt op cautie daer van partye is ontslagen in dien binnen thien daeghen niet en is gereformeert, ofte thien daeghen daer naer die niet en wort vervolght. Dat de Weth oock in geen kosten van reformatie en valt, maer die qualijck reformeert, verbeurt 72. Ponden 20. Grooten Brabantsche munte tot profyte van den Prince ende Stadt half en half.

[pagina 69]
1456 Den 12. Januarius cedeerde Hertogh Philips aen die van Mechelen het Inhuys ofte inne-gelt Hostelage ende Vligutes, welck recht sy pretendeerden over-lanck te vooren te hebben gekregen ende daer van te wesen in possessie mits daer voor jaerelijckx betaelende hondert gaude Leeuwen aen den Rentmeester van de Domynen.
1462 Den 4. April wierde in den grooten Raede van den Hertogh Philips verklaert Gilliam Dens niet ontfanckbaer in sijn appel van eene Sententie by die van Heyst gegeven by hooft-vonnis van Schepenen van Mechelen gegeven mits geen reformatie en viele onder de somme van 50. ponden grooten.
1463 Den 6. Mey wierde tot laste van die van Heyst gegeven executorialen om hun te bedwingen van het sesde deel te betaelen in de Ayden by die van Mechelen betaelt.
1467 Den 3. Julii heeft Hertogh Karel van Bourgoignien aen die van Mechelen gedaen in syne huldinghe den Eedt belovende hunne Privilegien ende usantien soo van outs als van nieuwe.

[pagina 70]
1475 Den 3. Julio heeft Hertogh Karel van Bourgoignien verleent aen alle innegeboren Borgers ofte de gene met Borghers Dochters van Mechelen getrauwt, vrydom van alle Thollen in syne Nederlanden uytgenomen den Thol van Grevelingen.
1476 Den 25. Junii wierde gedaen den Eedt van huldinge by Vrauwe Marie Hertoginne van Bourgoignien, confirmerende aen die van Mechelen alle haere Privilegien.
1477 Den 9. Januarius dede Maximilianus Aerts-Hertogh synen Eedt aen die van Mechelen, confirmerende alle haere Privilegien. Ontrent het jaer 1479. heeftGa naar voetnoot† Wilcardus Koninck van Engelandt gegeven aen die van Mechelen van binnen Engelandt niet te worden gearresteert als om hunne particuliere schulden, oock dat de Erfgenamen de goederen in het voorsz. Ryck mogen erven.
1479 Den 18. Januarius verklaerde Keyser Maximiliaen, ende Maria met consent van de Weth dat van vonnissen van Schepenen onder sestich guldens eens ofte de ses guldens erffelijck ofte twelf guldens lyfrente. Item van criminele capitaele ende van breucken, boeten, volghens D'ordonnantie van de Stadt gewesen.
[pagina 71]
Item in de saeck daer den berichten over-tooght is. Item van vonnissen confirmatoir van de Dekenye. Item van hooft-leeringe aen de Dorpen van Brabant gegeven, geen appel en valt maer van vonnissen boven de voorsz. sommen ende andersints gewesen valt alleenelijck reformatie te doen binnen dry maenden wordende de Sententie van de voorsz. Schepenen ter executie geleyt. Den 24. November heeft Keyser Maximilianus aen die van Mechelen om hunne trauwe diensten gegeven allen het Recht ende actie dat die van Brussel pretendeerden in den stapel van Visch, Haver, Saut ende andere Vlot, om dat die van Brussel hem waeren vyant ende af-gevallen beneffens die van Vlaenderen ende Brabant.
1489 In October heeft den Keyser Maximilianus ende Aerts-Hertogh Philips omme de diensten by die van Mechelen gedaen helpende den voorsz. Keyser uyt de gevangenisse tot Brugge, aen hun verleent vrydom van de Thollen door alle de Nederlanden met den vrydom van den Thol van Grevelinge ende Rupelmonden.
[pagina 72]
Item vrydom voor altydt aen geestelijck ende werelijck van alle lasten beden ende subsidien geset, ende te setten op alle erffelijcke goeden in alle syne Landen buyten de Jurisdictie van Mechelen gelegen.
1490 Den 10. Januarius heeft Keyser Fredericus de Stadt ende Jurisdictie van Mechelen in een Graefschap geerigeert ende verleent van te moghen voeren den Arent in 't midden van den schilt van hunne Waepen gelijck den Roomschen Koninck dien voert.
1494 Den 14. Meert wierde Aerts-Hertogh Philippus tot Mechelen gehult confirmerende onder Eedt alle hunne Privilegien.
1512 Den 29. October wierde in den grooten Raede verklaert dat die van Mechelen vry sijn van het rauwaerts geleyde als - doen gepretendeert tot Hofstade, Sempts, Hombeke &c.
1514 Den 5. Februarius wierde den Prince Karolus van Oostenryck tot Mechelen gehult confirmerende onder Eedt alle hunne Privilegien.
1515 In December heeft Prince Karel Geoctroyeert dat alle goeden van Bastaerden hoedanigh die sijn souden, versterven op
[pagina 73]
hunne wettige Kinderen, dat simpel Bastaerden souden mogen disponeren by Testamente, ende overwonnen met permissie ofte legitimatie, ende alle voorsz. Bastaerden goederen daer van niet gedisponeert en is als boven, geen wettighe Kinderen naerlaetende, sullen vervallen aen den Heere.
1516 Den 5. Augusti verklaerde Keyser Maximilianus, dat die gifte aen die van Mechelen gedaen van alle de goeden ende rechten toe-behoorende die van Brussel, welcke, mits haere rebellie waeren geconfisqueert merckelijck het recht in den stapel van den Visch, Saut, Haver ende alder - hande Vlot niet en was herroepen met den naer-volgende generaelen Peys van Brabant.
1519 Den 6. Mey wierde by den Keyser Karel Geordonneert dat de ses Ambachten die fitten in de Weth jaerelijx hunne Dekens sullen kiesen met overstaen van die van hun Ambacht in de Weth dienende met de andere die de Stadt ofte het Ambacht noch gedient hebben, aen de welcke oock alleen moet gedaen worden de rekeninghe ende niet aen de Gemeynte van het Ambacht, welcke gekosen Dekens sullen van de Weth
[pagina 74]
mogen geaccepteert worden ofte gerefuseert in deel ofte geheel naer hun goet-duncken.
1531 Den 7. Mey wierden die van Brussel in den Secreten Raede verklaert niet ontfanckbaer in hunne conclusie die was, dat die van Mechelen souden moeten voor altyt af-doen de Ketinghe tot Heffen ende die van Brussel laeten passeren ende repasseren de senne met hunne Schepen ende koopmanschappen sonder beleth.
1533 Den 8. November wierden geaccordeert ende van den Keyser Karel gedecreteert tusschen den Raede van Brabant ende de Stadt van Mechelen dat de Hooft-Leeringe van de vyf Dorpen, Deurne, Haecht, Bort-meerbeke, Hombeke ende Wespelaer seclusive toe-komt die van Mechelen dat de Dorpen, Deurne ende Haecht hebbende geweest ter Hooft-leeringe tot Mechelen: maer sullen mogen appeleren, voor den Raede van Brabant, maer niet geweest hebbende ter Hooft-leeringe sal den gegraveerde moghen appelleren voor den Raede van Brabant ofte Schepenen van Mechelen, van welcke Schepenen noch sal appel vallen voor den Raede van Brabant ende dat de Vonnissen van Mechelen
[pagina 75]
sullen moeten tot Deurne ende Haecht geprononceert worden, dat van Bort-meerbeke, Hombeke ende Wespelaer alleen sal geappelleert worden in den Raede van Brabant.
1535 In Julio wierden by Keyser Karel de Costumen der Stadt Mechelen gedecreteert ende den 20. Augusti daer naer binnen Mechelen gepubliceert.
1537 Den 22. Meert wierde by de Koninginne van Hongerye by provisie geordonneert dat de Rent-meesters van Brabant niet en souden mogen lichten op de goeden van de Poirters van Mechelen in Brabant gelegen tot de ayden van dry hondert vier-en-twintich duysent ponden geaccordeert by die van Brabant.
1549 Den 13. Meert wierde in presentie van Keyser Karel met vonnisse van den Raede van Staten ende in den Secreten Raede gevisiteert, verklaert dat de Gulde Bulle van Brabant geene plaetse en heeft in Mechelen, casserende ende te niet doende alle andere provisien ter contrarien.
1549 Den 8. September wierde binnen Mechelen gehult Philippus Secundus als toekomende Heer van Mechelen, confirmerende onder Eedt alle Privilegien.
[pagina 76]
In November wierde by Keyser Karel met overstaen van de Staten ende Raeden van de Nederlanden ende Bourgoignien, gestatueert dat de Nederlanden ende Bourgoignien souden altydt worden beseten by eenen Prince, het sy in rechte, ofte colaterale linie infinitum, dat generalijck in alle Provincien ten respect van den Prince sal wesen representaire, latende ten regard van de Vassallen elck in haere oude rechten.
1553 Den 20. April wierde in den Grooten Raede gewesen tusschen den Rector van de Universiteyt van Loven ende die van Mechelen dat sekere Studenten sijnde fugutief ende tot Mechelen gevangen aldaer moesten worden gestraft over hunne excessen ende datter geen renvoy en viele.
1572 De Stadt van Mechelen gekomenfijnde in de handen van den Prince van Oranien wierde geregeert by eenen Gouverneur, vier Raets heeren ende eenen Schautheyt.
1574 In October is by Philippus Secundus de Magistraet wederom aengestelt geweest.
1580 In Maye is Mechelen gekomen onderde Staten van de vereenichde Provincie.

[pagina 77]
1585 In October met de reductie van Brabant ende Vlaenderen is Mechelen weder gekomen onder Philippus Secundus.
1594 Den 2. May wierde in den Secreten Raede verklaert, dat in de plaetsen daer de geborene binnen Mechelen fijn uytgesloten om officien te bedienen, oock binnen Mechelen geene in officien en sullen worden aenveert in de voorsz. plaetsen geboren.
1595 In desen jaere de Stadt van Lier innegenomen fijnde van de volckeren van den Prince van Oranien, is van de Borghers van Mechelen ende Antwerpen wedergenomen.
1597 Den 18. Meert wierden die van Mechelen met Sententie in den Raede van Brabant gemainteneert in hunne oude possessien van dat den Visch tot Mechelen ter Myne geweest hebbende, mochte tot Brussel verkocht ende uyt-gevoert worden sonder ter Myne te komen.
1599 Den 6. December hebben den Aerts-Hertogh Albertus ende Vrauwe Isabella Clara Eugenia Infante van spanien gedaen den Eedt als Heere ende Vrauwe van Mechelen confirmerende alle de Privilegien.

[pagina 78]
1616 Den 26. May heeft den Aerts-Hertogh Albertus by Procuratie gedaen den Eedt van wegens den Koninck Philippus den derden als Heer van Mechelen volgens de conditien eertydts gemaeckt by Koninck Philippus den tweeden in 't cederen van de Nederlanden aen Vrauwe Isabella Clara Eugenia. Hertogh Ppilips van Bourgoignen, genaemt den goeden Heer geworden sijnde van alle de schoone ende rycke Nederlanden; ende wel wetende dat den Grondtsteen van eene goede bestieringe der Landen ende Regeringhe der Volckeren, meest bestaet op de Rechtveerdigheyt; ende oock wel bevroeden, dat noch de Magistraten van Steden, noch oock sijne Provinciale Raeden niet en konden in alles voorsien, heeft noodigh gevonden ontrent het Jaer 1454. een Opper-hof inne te stellen, alwaer alle saecken sauden gehandelt worden, soo aengaende syne Vorstelycke Rechten, ende Hoogheden, als andere van groot gewichte. Ghelyck syn de geschillen tusschen verschyde Landen, nopende hunne paelen: Arresten, tegen Arresten, ofte Represalien,
[pagina 79]
verstant van vryheden ofte exemptien; de ghene raeckende de Heeren van den Gulden Vliese, ende andere Groote Meesters van syn Huys: d'Admiraliteyt ende Zeerechten, Ressorten van strydige Landen ende Steden, Privilegien van Lombaerden, van Uytlansche Cooplieden, ende andere Vremdelingen, Concordaten met Bisschoppen gemaeckt, den onderhandel in 't ghemeyn van Traffiec ende Commercien Thollen, Beden, Subsidien, opsettingen van lasten, ende andere meer. Welck Opperhof genoemt wierdt den Grooten Raede des Hertoghs, bestaende in een goedt ghetal, soo van seer Edele, als van andere seer deftige ende geleerde Mannen, nu min nu meer, naer de gelegentheyt des tyts, ende menichte van saecken. Welcken Raedt sijnen Princelycken Persoon al omme was volgende, ende is soo gebleven tot syne, doodt, gebeurt in 't jaer 1467. als wanneer synen Sone, Hertogh Carel, geseyt den kloecken aen alle dese groote Vorstendommen ende Machtige Landen gekomen zynde; ende niet min als synen Vader besorght voor het welvaren
[pagina 80]
van syne Orderdaenen, met hun te doen genieten, tot gerustheyt van groot en kleyn, de soete vruchten van eene onverbreeckelycke Rechtpleginge volghens synen uytmuntenden iever tot dese, boven al noodtsaeckelycke ende salige deught, meer maelen in besondere gevallen ende menschelycke geschiedenissen by hem bewesen, namentlyck in die vermaerde uytwerckinge van Justitie, tot spiegel van een ieder, teghens den Bailly van Zeelandt. Niet alleen en heeft bevestight den voorschreven grooten Raede: maer den selven boven dien seer vereert ende vermeerdert tot het getal van vyf-en-twintich Heeren, waer van den eersten was den Cancelier, den welcken den eenigen was in syne gantsche Heerschappye, die desen Naem ofte Titel was voerende, ende den welcken synen Vorstelycken Persoon aldaer representeerde. Den tweeden Heere wiert genoemt het Hooft van den Raede, ende was meestendeel eenen Bisschop ofte wel eenen Abt; waer naer volgden vier Ridderen, sittende naer den vermelden Bisschop ofte Abt, op de selve bancke, staende op de slincke zyde
[pagina 81]
van den Setel van den Cancelier (de welcke alsdan, ende oock in het naergevolgde Parlement die hooge zyde was) ende Sesse Meesters van de Requesten, van den Huyse des Hertoghs, hunne plaetsen hebbende van d'andere zyden ende den Cancelier de syne, in het midden, afghesondert, ende meer verheven, als die van d'andere voorschreven, die altemael saeten tegen over den inganck van de Camere, alwaer de vergaderinge geschieden. Leeger ende met het gesichte naer de voornoemde elf Heeren, ende met den rugge naer de dore, stonden dry bancken, waer op saeten derthien ordinarisse Raets-heeren, te weten vyf op de middelste, ende vier op elcke bancke van den eenen ende den anderen kant: zynde van wederseyden van de middelste bancke eene openinge waer inne honck een gespan, open ende toegaende, ende waer voren stonden d'Advocaeten die aldaer quaemen pleyten. Achter de welcke was een groot afschutsel, van de breede van de gheheele Camere, beset metten eersten Duerwaerder, alwaer bleven staen de dingtalige persoonen, die van daer oock konden dienen haere
[pagina 82]
Geschriften ende stucken in handen van den Secretaris van de weke, die de selve brocht op de Taefel, staende voor den terdt van den hoogen Setel van de Cancelier, daer aen den Greffier was sittende, om alles aen te teeckenen ende te verveerdigen het gene dat al-daer geraemt ende gesloten wierdt. Maer den voornoemden Hertogh Carel, merckende dat hy selden stille was, ende sich geduerigh begaf van d'eene plaetse naer d'andere, ende meest in het Veldt hem ophiel, dickwils Oorloghe voerende in verre gelegene plaetsen, daer het aen die van den Grooten Raede seer moeyelyck viel, hem naer te volghen, ende hun niet gevoechelyck en was soo verre buyten Huys; ende niet voorsien zynde van boecken om Recht te doen aen Partyen, die oock met grooten kost, tydt-verlies ende ongeleghentheyt met Advocaten ende Procureurs reysen moesten, om te vervoorderen hunne saecken, ende tot ten eynde te brengen. Heeft hy, naer syne ingeboren goedertierentheyt, om alle dese onkosten ende onghemacken voor te komen, (ende op dat de Rechtspleginghe met beter ordre
[pagina 83]
ende grootere gerustheyt, soo van de Rechters, als van de Partyen, ende Practisynen, mochte geschieden) ten Jaere 1473. desen Raedt verheven tot een seer treffelyck Hof van Parlement voor alle syne Hertochdommen, Graefschappen ende Heerschappyen, die hy soo alhier, als elders was hebbende, onder het welck alle andere syne Hoven ende Raeden gehoorden, ende dat in dese Stadt van Mechelen (als gelegen in 't midden van syne Nederlanden, ende andersins oock seer bequam om haere goede Locht, heerlycke Gebauwen, breede Straeten, ende opene plaetsen, waer door sy van audts, den naem heeft van Mechelen de Schoone. Welck Parlement tot meerdere eere, achtinge, ende authoriteyt desselfs, hy opgerecht heeft van syns Hoochyts persoon, ende van syne naercommelingen voor altyt, als Opperhoofden van 't selve Parlement, ende van de persoonen van den Cancelier, als Hooft van de Justitie, ende van 't Hooft van den Grooten Raede, in syne afwesentheyt, van twee Presidenten, vier Ridderen geordonneert voor den voorschreven Grooten Raede, van ses Ordi-
[pagina 84]
narisse Meesters van de Requesten, van acht Geestelycke, ende van twelf Leecken ofte wereltlycke Raedts-Heeren, maeckende t'samen vyf-en-dertich Persoonen. Boven dien warender twee Advocaten van den Hertogh, eenen Procureur Generael ende eenen des selfs substitut; dry Gressiers, sesthien Secretarissen, eenen Premier Huissier, ofte eersten Deurwaerder (die oock was Concierge van het Paleys, daer het Parlement ghehauden wiert) ende tot dien noch sesthien andere Deurwaerders ende eenen Capellaen, om daghelyckx de Misse te doen. Dit Parlement was in sulcke eene waerdigheyt ende grootheyt, dat als den President van de Parlementen van Bourgoignen quam in dit van Mechelen, hy moeste sitten achter de Geestelycke Raedts-Heeren; ende de Presidenten van Brabandt ende van Vlaenderen moesten hunne plaetsen nemen achter de wereldlycke Raedts-Heeren, gelijck de woorden van de instellinge van 't Parlement uyt-druckelijck medebrengen.
[pagina 85]
Ende is alsoo gebleven tot te doodt van den voornoemden Hertogh Carel, gebeurt in 't vierde jaer daer naer: als wanneer Lodewyck den elfden, Koninck van Vranckryck, uyt spyt dat hy de Princesse Marie, Erfdochter van alle Machtige ende treffelycke Vorstendommen van de Nederlanden ende van Bourgoignen niet en hadde konnen bekomen voor synen Dolfyn, veele Steden ende Landen haer afgenomen heeft, ende eenen seer onrechtveerdigen Oorlogh haer aengedaen; als oock aen den Aerts-hertogh Maximiliaen, Sone des Keysers Frederick den derden haeren Man, waer door alomme eene groote verwoestinge der Menschen ende Landen is geweest veele jaeren, ende verstroeyinge onder de Heeren van 't Parlement, waer van datter eenighe volghden het Leger om den Aerts-hertogh te dienen van hunnen Raedt. Soo datter doen ter tydt gheene volle bequaeme ofte geduerige vergaederinge en konde gehouden worden, tot dat alles in vrede gestelt zynde, ende den Aerts-hertogh Philips den Schoonen, Sone van den voornoemden Aerts-Hertogh Maximiliaen,
[pagina 86]
(die in plaetse van Frederick synen Vader Keyser geworden was, ende sich meest in Duytslandt ophiel) getrouwt zynde mette Princesse Jenne van Arragon, Erfdochter van de Koninckrycken van Spagnien: Napels, Sicilien &c. Alhier ingestelt heeft den Grooten Raede. Bestaende eensdeels in den Cancelier, vier Meesters van de Requesten, die metten Bisschop van Atrecht, den Dom-proost van Utrecht, ende Gerard de Plaine, Broeder van den Cancelier maeckten den Secreten Raedt ofte de Cancellerye in besonder. Anderdeels in eenen President, vyf Geestelycke (naermaels om redenen, vermindert op vier, dry, ende twee) ende negen Leecke Raedtsheeren, gebrocht op het getal van twelf, door het uyt-sterven van dry Geestelycke, den Procureur Generael, ende synen Substitut, daer by in 't jaer 1532. gestelt is geweest eenen Advocaet Fiscael, den welcken ende den Procureur Generael, oock Raetsheeren wesende, maecken mette twelf voorschreven ende de twee Geestelycke, ende metten President het getal van seventhien, t'gene tot noch toe alsoo gebleven is, met
[pagina 87]
twee Greffiers, ses Secretarissen eenen Rentmeester van d'Exploicten, den voorghemelden Substitut van den Procureur Generael, twelf Ordinarisse Deurwaerders, ettelycke extraordinarissen; ende van andere Presidenten in 't Ressort, alwaer sy hunne Executien ende andere exploicten zyn doende by commissie van den Grooten Raede. Den welcken in deser voeghen alhier in vredelijck besit is geweest van 't jaer 1503. tot ten jaere 1580. als wanneer dese Stadt van sekeren Engelschen Colonel Norrits overrompelt sijnde, soo grouwelijck is getracteert geweest, dat de plonderinghe, ende afworpinghe der huysen ende Kercken, vermoordinghe der Menschen, ende andere vreetheyden, die niet te beschryven en sijn, eene geheele maent geduert hebben; soo verre dat men oock de Dooden ontgraeven heeft, ende de Sercken naer Engelant gevoert; soo dat alle de Heeren van den Grooten Raedt, herwaerts ende derwaerts gevlucht sijnde, ende hooghelijck geransonneert, aen de selve belast is geweest by brieven van syne Majesteyt van den sevenden Junii van den
[pagina 88]
selven jaere, haere vertreck-plaetse te nemen tot Namen, om aldaer aen een jeder recht te doen, gelijck sy gedaen hebben tot ten jaere 1585. wanneer dese Stadt wederomme gebrocht sijnde onder de gehoorsaemheyt van syne Majesteyt, sy van daer wederomme geroepen sijn geweest door Brieven van den Prince van Parma, van den 10. Augusti in 't selve jaer. Ende oock seer ernstelijck versocht ende gebeden door die van de Magistraet, naementlijck met eenen Brief van den 17. September daer naer, waer by sy de Heeren van den Grooten Raedt seer hertelijck ende beleefdelijck schreven, dat sy hun met een seer groot verlanghen waeren verwachtende, uyt-druckelijck hun toe-segghende van in alles de selve te willen believen ende te voldoen; ende, op dat sy soo veele te meer mochten verspoeden haere wederkomste, schreven oock dat sy, niet tegenstaende de ellende ende de seer arme gestagtheyt van de selve Stadt, even-wel hun vereerende met eene somme van sesse hondert guldens om soo eenichsints te vervallen d'onkosten van de reyse. Ende oock met vaste belosten, in 't besonder gedaen,
[pagina 89]
van vrydom van alle lasten, niet alleen voor de Heeren van den selven Raedt maer oock voor hunne supposten, ende andersints, welcke Heeren dien volgens terstont daer naer, alhier weder-gekomen sijnde, hebben hervat hunne vergaederinghen op het Aut Paleys, alwaer eertydts het Parlement ingestelt, was, ende sy te vooren altydt by een gekomen waeren. Ende sijn aldaer gebleven tot ten jaere 1616. Als wanneer sy verhuyst sijn, naer eene veele grootere ende bequamere plaetse, te weten naer het Huys, daer eertyts Vrauw Margriete Douariere van Spagnien ende Savoyen, Moye van Keyser Karel, ende Marie Koninginne van Hongeryen, syne suster, geweest fijnde de alle byde, d'eene naer d'andere, Gouvernanten van dese Nederlanden voor den voornoemden Keyser, innegewoont hebben tot ten jaere 1546. als wanneer de Sant-poirte in de Locht gevlogen is, met eenen Poeder-thoren, daer den Blixem ingeslaghen was: waer door een groot deel van de Stadt, daer ontrent geleghen, is meest overhoop geworpen, soo dat sy niet meer kennelijck en was, ende onder de huysen die noch eenichsints
[pagina 90]
waeren blyven staen, was dit Hof, dan seer beschaedicht, d'welck de voornoemde Koninginne, uyt dier oorsaecke aen die van het Magistraet hadde over-gelaeten, mits dat sy het sauden herstellen ende bequaem maecken tot het hauden van den Grooten Raedt; waer over oock op het mondelingh versoeck, by haer gedaen, tot Ausbourgh aen den Keyser haeren broeder, heeft Syne Keyserlijcke Majesteyt van daer Brieven geschreven in Meert 1547. soo aen de Magistraet deser Stadt, als aen den Grooten Raedt, t' gene door eenighe beletselen niet volkomen sijnde, heeft den Cardinael Granvelle, eersten Aerts-bisschop van Mechelen, t' selve huys verkreghen ende beseten tot syne doodt toe; waer door het eenigen tydt geheeten is geweest het Cardinaels Hof; maer die van de Magistraet hebben het selve naerder handt gekocht van syne Erf-genaemen totten dienst, ende vergaederinghe van den Grooten Raedt, mits dat haer gejont wierde het Audt Paleys voornaemt, t' gene by haere Hoogheden hun toegestaen zynde in Junio 1610. hebben zy het Hof voornoemt begonst toe te eygenen ende bequaem te maecken totten
[pagina 91]
gemelden Grooten Raedt, aldaer van nieuws oprechtende een seer schoon ende hoogh Gebouw van Arduynsteen, soo voor de Heerlycke Saele, de Consistorie genoemt, ende voor de groote Greffie als oock voor die overgroote plaetse daer alle d'aude gewesene Processen bewaert worden: welck Hof t'sedert dien tyt den naem gevoert heeft van 't Paleys. Alwaer tweemaels daeghs den Grooten Raedt by een komt, ende viermael s'jaers sich in 't openbaer vertoont, neffens alle haere mindere Officieren, ende andere Supposten in de voorschreven Consistorie, wesende eene seer schoone viercante plaetse, alwaer het Beeldt van den Koninck in synen Throon, daer toe in 't midden gemaeckt, vertoont wordt, met het Sweerdt van Justitie in de Rechte handt, ende den Scepter in d'andere. Sittende van weder zyden de Heeren President, Geestelycke ende Leecke Raeden, hebbende de twee Fiscalen eene besondere plaetse afgesloten: ende de twee Greffiers, sittende beneden in 't groot Parquet, voor syne Majesteyts Throon aen een langh Buffet in 't midden, den Rent-
[pagina 92]
meester van de Exploicten aen d'eene zyde ende den Substitut van den Procureur Generael aen d'andere: hebbende d'Advocaeten, Procureurs ende Huissiers, rondom t' selve groot Parquet, hunne Bancken, d'eene leeger als d'andere, staende alleen de twee Deurwaerders voor de twee hoecken van 't voorschreven Buffet, de welcke van de Wachte zyn. T' ghene seer fraey om sien is, op de daghen, dat de Vacantien van den Grooten Raedt hunnen aenvanck nemen, te weten op den Kers-avondt, op de saterdagen voor Palmensondagh ende voor Sinxen, ende op den veerthienden van de Hoey-maendt, wesende den dagh voor de scheydinghe der Apostolen, als wanneer de Groote Vacantien beginnen, ende eyndigen metten Feestdagh van Onse Lieve Vrau half Ooghst, duerende alsoo eene volle maendt, ende d'andere dry niet meer dan vierthien daegen. Alles behalvens de kleyne van vier daegen in 't eynde van de Gerst-maent, die mette twee Sondaegen ende de Feest-dagen van den Aerts-Engel Michael, ende van den Heyligen Hieronymus, daer by geknoopt wordende maecken alsoo acht
[pagina 93]
daegen, welcke kleyne Vacantien eenen soo aengenaemen, jae vermaeckelycken oorspronck hebben, dat het wel magh verhaelt worden, tot lof van onse Voorauders, want dese gejont zyn ter discretie van den Heere President, aen de Raedtsheeren, om hunne Huysvrauwen te gaen koopen eenighe fraeyheyt tot Antwerpen, alwaer op den selven tydt eene seer vermaerde Vryemarct was van alles, tot gerief van een jeder, met eenen toeloop van alle kanten. De welcke Consistorie, boven den verheven Konincklycken Throon die seer konstigh gesneden is, als oock zynde dry Statuen daer op staende, d'eerste van de Rechtveerdicheyt in 't midden, de tweede van 't Geloof, ende de derde van de liefde van wedersyden gestelt, verciert is met vyf schoone Schilderyen ider van de groote van elf voeten in de breede, ende vyftien in de hooghde, vertoonende alle de vergaederinge soo van de Heeren van 't Parlement, als van die van den Grooten Raedt, al-waer de Princen van den Lande tegenwoordich sijn geweest; te weten den Hertogh Karel van Bourgoignien in 't jaer 1473. Den Aerts-hertogh ende Roomsch
[pagina 94]
Koninck Maximiliaen, als Momboir van Aerts-Hertogh Philips den Schoonen, synen audsten Sone, die hy by de hant is haudende, in den jaere 1485. Den voorschreven Aerts-Hertogh Philips in 't jaer 1503. als dan besworen Prince, ende naermaels Koninck van Spagnien. Den Aerts-Hertogh Karel, in den jaere 1515. oock Prince ende naer-der-hant Koninck van Spagnien, ende Roomsch Keyser den vyfden van dien naeme, ende den Koninck Philips den tweeden, Koninck van Spagnien, in het jaer 1559. korts voor sijn lest vertreck uyt dese Nederlanden. De twee eerste stucken worden by een gevoeght door eene Schilderye met een schoon om-werck, gepast recht boven den throon des Koninckx, waer inne geschreven staet uyt het 25. Cappittel van de spreeck-woorden van den Wysen-man: Justitiâ firmabitur Thronus ejus. Boven dien isser noch een schoon stuck van den Grooten Raedt, by den goeden Hertogh Philips inne-gestelt, alwaer men siet sitten den Cancelier op eenen verheven Setel in het midden, als Stadthauder van den Hertogh, ende van d'eene seyde het
[pagina 95]
Hooft van den Raedt mette vier Ridderen, ende van d'andere syde de Meesters van de Requesten ende d'andere Heeren, tegen over. Tusschen ieder venster sijn oock toegeschickt de conterfeytsels van de Princen, hier vooren genoemt, veel grooter als 't leven, met noch andere çieraeten om te bedecken al omme de witte mueren, die van onder bekleet sijn tegens de ruggen van de Heeren ende andere sittende daer tegen, met groen Laecken gespannen ende beleght met lint van 't selve coleur, ende genagelt met koopere vergulde nagelen, oock seer wel staende. Ende om den goedwillighen ende nieuws-gierighen Leser noch voorder te voldoen, soo sal men hier by voegen alle de naemen van de Heeren, soo van den grooten Raedt van den Hertoch Philips den Goeden, de welcke gevolgentlijck, daer inne gedient hebben; als oock van de Heeren, die de eere gehadt hebben, te sitten in het voornoemde Parlement, neffens den Hertogh Karel, synen eenighen Sone; mitsgaeders van de Heeren van den Grooten Raedt by den Aerts-Hertogh Philips den Schoonen ingestelt ten jaere 1503. naer dat
[pagina 96]
hy met syne Gemaelinne gekeert was uyt Spagnien, alwaer hy als Prince ende Erfgenaem van de Koninckrycken, aldaer gelegen, ontfanghen was ende van de Staeten aldaer besworen.	voetnoot† waerschynelyck Eduardus

Vorige Volgende

Mechelsche chronycke,

720

746

752

753

754

755

758

775

803

812

837

891

897

940

960

990

992

1000

1100

1128

1130

1148

1179

1200

1207

1220

1231

1250

1263

1288

1293

1300

1301

1303

1311

1316

1333

1340

1343

1347

1360

1361

1369

1380

1382

1387

1411

1420

1422

1426

1438

1445

1451

1452

1453

1455

1458

1459

1465

1467

1472

1473

1474

1474

1479

1482

1483

1487

1489

1490

1491

1494

1497

1500

1521

1540

1541

1546

1547