Chronycke van Mechelen

[p. jx]

Kort verhael van de schriften de welke door
Remmerus Valerius
In druk gegeven ende tot onse kennisse gekomen zyn &c.

IN het Jaer ses-thienhondert twee-en-sestigh heeft Remmerus Valerius in druk gegeven een Tractatien leerende de maniere van diversche soorten van Sonnewysers te maeken, met de Tafels gerekent ten deele generalyk, ende ten deele op de breede van een-en-vyftigh Graden waer van het Opschrift is,

Tabulae Horographicae partim ad quamcumque latitudinem, partim ad latitudinem 51. Graduum supputatae, per R.D. Remmerum Valerium Berchensem Pastorem Parochiae de Muysen. Mechliniae, apud Joannem Jaye Ao. 1662. superiorum permissu. Bevattende 34. Bladeren in 4^o. Goetgekeurt den 18. November 1661. door L. Neesen.

[p. x]

Item het selve in de Fransche Tale het Opschrift als volght

Tables Horographicques par lesquelles est enseigné a descrire & construire toutes sortes d'Horologes Solaires sur toutes sortes des Plans supputées par M. Remy Valere Pasteur de Muysen, à Malines chez Jean Jaye Imprimeur Juré 1664. dit bestaet in negen ongeteekende Bladeren in 4^o.

Ten Jaere 1673. heeft hy in 't licht gegeven seker tractatien in 8^o. bevattende 20. geteekende Bladzyden het Opschrift is als volght.

Tractatus, de Computu paschali perpet: in quo Ostenditur variis locis errasse Gavantus, editus per Remmerum Valerium Pastorem in Muysen. Mechliniae Typis Gisberti Lintsii CIƆ.IƆC.LXXIII.

Ontrent het Jaer 1675. heeft Remmerus Valerius in druk gegeven eene Chronyke van Mechelen beginnende van het Jaer 720 ende eyndigende met het Jaer 1596. daer by voegende dat in het Jaer 1628 gemaekt wirdt de nieuwe Silvere Kasse, dese Chronyke als oock de volgende tot den Jaere 1687. syn gevoeght by de Mechelsche

[p. xj]

Almanacken gedrukt tot Mechelen by Gysbrecht Lints welcke oock seer geestimeert wirden soo om de ervarenthydt van den Aucteur in de Geometrie als om de fraye poëzy daer in vervoeght.

Dese eerste Chronyke gevoeght by den Almanack van het jaer 1675. begint in dit Werksken met de eerste Bladzyde ende eyndight op de negen-en-dertighste Bladzyde den sesden regel.

Achter dese Chronyke heeft Remmerus Valerius gestelt de volgende Advertentie tot den Leser.

‘Veele Mechelsche saeken, die lesens weerdigh syn hebben wy dit jaer achtergelaeten, veele hebben wy maer enckelyk aengeraekt: maer wy sullen UL. de toekomende jaeren, met Godts gratie, van alles klare notitie geven.

Voor een van de naestkomende jaeren, soo moeght gy verwachten al wat aengaet het Parlement, ende den grooten Raede! te weten, hoe, wanneer d'een, ende d'ander tot Mechelen ingestelt syn; wanneer, ende waer om sy van Kleederen verandert syn, van getal ende Paleys; wanneer, ende waer om den grooten Raed naer Namen

[p. xjj]

vertrock ende wederom quamp: eenige merckelyke Vonnissen die daer gegeven syn; eene korte kennisse der Presidenten ende andere treffelyke Mannen van desen Raede.

Een ander jaer sullen wy UL. geven den oorsprongh der Stadt Mechelen, haere verschyde namen ende het gevoele van de Schryvers hier op: als mede hoe Mechelen op verschyde Heeren vervallen is; daer en boven al wat aengaet de Graven die daer geweest syn voor de tyden van Ada ende al wat aengaet de Heeren Schoutetten ende het Magistraet.

Op een ander jaer schicken wy te geven eene klaerdere uytlegginge van alles dat aengaet de Kercken, Cloosters, Capellen, Godtshuysen, Hoven, ende andere geestelyke Fondatien.

Een ander jaer sullen wy UL. geven breedere kennisse van de Aerts-bisschoppen, ende andere treffelyke Mannen van Mechelen.

Een ander jaer sullen wy enckelyk handelen van de Oorloghen, Borgerlyke twisten, ende Geslachten, Guldens, ende Ambachten van Mechelen.

[p. xjjj]

Daer naer wil ick UL. oock in 't lanck eens laeten lesen de Destructie die tot Mechelen geschiede in het jaer Duysent vyfhondert ses-en-veertigh door het springen van de Sant-poorte als mede die daer geschiede door de Plunderinghe van de Engelsche, Spaniaerden, Rebellen; door Aertbevingen, tempeesten, pestilentien &c.

Ten lesten moeght gy verwachten een kort begryp van alle dese dingen.

Een ider die dese Chronyke sal lesen sal bevinden dat Remmerus Valerius ten deele aen syne belofte voldaen heeft, ende ten deele niet.

Remmerus Valerius schryft voorder, dat die kurieus is ende soo lanck niet wachten en wilt, magh insien de Boecken uyt de welcke hy seght dit alles gehadt te hebben; à Gurnez. à Lapide. Allegambe. à Ryckel. Barlandus. Blauw. Beyerlinck. Christinaeus. Croon. de Schildere. Divaeus. Domyns. Gazaeus. Gonsaga. Grammayus. Guicciardinus. Haraeus. Hazaert. Sanderus. Scribanus. Sedulius. Sirinus. Sweertius. Hemoldus. Heuterus. Langendonck. Locrius. Meerbeeck. Mercator. Meyerus. Middendorpius. Miraeus. Molanus.

[p. xjv]

Mutsaert. Ortelius. Parival. Pitsaeus. Pontanus. Raisse. Regino. Roswydus. Tritemius. Van de Venne. Van Hacht. Valerii. Wachtendonck. Wichmans. Zypaeus.

Brabantsche Chronyke, Chronicum Bethlemiticum, Costumen van Mechelen, fasti Academici, Hagiologium rubrae vallis, Hertogen van Brabant, Hierogazophilacium Belgicum, Lant-juweel, Legende van Brabant, Schatkist &c.

Boven dien magh hy oock lesen de Schriften van Jan de Wilde, Joos Blieck. Nicl. Stylaert. Peeter Nielis. Peeter du Pont. R. Dodonaeus.

De tweede Chronyke uytgegeven ten jaere 1676. begint alhier op de negen-en-dertigste bladzyde den sevensten regel ende eyndight op de acht en sevenstigste bladzyde met den achsten regel het jaer 1616.

De Chronyke in druk gegeven ten jaere 1677. behelsende het Beschryf van de instellinge van het Parlement ende grooten Raede binnen Mechelen begint bladzyde 78. den negensten regel.

De volgende Chronyke uytgegeven 1678. synde ten deele het beschryf van den

[p. xv]

oorsprongh van het Doorluchtigh Huys van Bourgondien ende ten deele het beschryf van den grooten Raede ende Parlement begint bladzyde 103. ende eyndight op het eynde van de hondert-dry-en-dertigste bladzyde dese twee leste Chronyken verdienen de kurieusheyt van de Liefhebbers der Nederlantsche Antiquiteyten.

Bladzyde 128. belooft Remmerus Valerius in het volgende jaer te geven eene Lyste der Presidenten van den Grooten Raede &c. ende een verhael der treffelyke Ampten by hun bedient, met alle de Wapenen &c. het welck hy seght uytgestelt te hebben ter oorsaeke die Wapenen soo lichtelyk niet en hebben konnen opgesoecht ende gesneden worden, mits sy seer menigvuldigh ende oudt waeren te weten van over de dry-hondert jaeren, ende ook groot Werk in hebben, soo om de Schilden als om de Helmen van eenige ende andere om de Kroonen ende Gulde Vliesen rontom hangende. Maer in de voorreden van de Chronyke uytgegeven ten jaere 1679. beginnende alhier bladzyde 133. met het jaer 1260. seght hy als volght: Beminden Leser ick geloove dat UL. sal verwondert syn. waer-

[p. xvj]

om dat wy den Hoogen Raed niet en hebben vervolght de reden is dat wy hopen het selve te doen in eenen Boeck, en daer by te voegen hun Konter-feytsels, Wapenen &c. desen Boeck heeft Remmerus Valerius geschreven, ende tot synen tyde volmaekt, maer is naer desselfs doodt, in handen gevallen synde van onachtsaeme persoonen, te niet gegaen.

Op de voorseyde 133. bladzyde met het jaer 1260. begint de voorschreve Chronyke behelsende een kort begryp van de particuliere Oorlogen van Mechelen tot het jaer 1474. waer by gevoeght is de Destructie geschiedt door het springen van de Santpoorte eyndigende bladzyde 160.

De Chronyke uytgegeven ten Jaere 1680. begint alhier bladzyde 161. ende eyndight met den Ommeganck van Mechelen in het Jaer 1679. hier syn bygevoeght het springen van het Convoy-schip voorgevallen den 27 Junii 1678. ende een kort verhael van het negen-hondert-jaerigh Jubilé van den H. Rombaut, binnen Mechelen geviert den 1. Julii van het jaer 1680. welck Remmerus Valerius ge-

[p. xvjj]

stelt hadde in syne generale Chronyke uytgegeven ten jaere 1681. dit is alles het gene den voorseyden Aucteur uytgegeven heeft raekende besonderlyk de Chronyke van Mechelen welcke by de Liefhebbers der Antiquiteyten in weerde gehouden worden ende niet tegenstaende sommige saken in dese Chronyken bevonden worden de welke by de ondersoekers der waerhydt geen volle geloof en verdienen, een jder die sonder voor-oordeel wilt doorlesen den Boeck ge-intituleert Acta S. Rumoldi in Druk gegeven door den geleerden Heyligh-schryver J.B. Du Sollier, sal aldaer genoeghsaeme stoffe vinden om meest alle de misgrepen, de welcke in dese Chronyken bevonden worden, te konnen corrigeren.

Remmerus Valerius heeft voorders ten jaere 1681. uytgegeven de bovengemelde generale Chronyke beginnende met de Scheppinge des Werelts ende eyndigende met het jaer 1680. ende de ses volgende jaeren, tot ende met het jaer 1687. als wanneer Remmerus Valerius Overleden is, syn by de Mechelsche Al-

[p. xvjjj]

manacken door den selven Aucteur in druk uytgegeven de Chronyken van Brabant beginnende met het jaer 615. ende eyndigende met de Uytvaert van Keyser Carel den Vyfden ten jaere 1558. getrocken uyt verschyde Aucteurs, de welke by de Liefhebbers seer gemyn syn, ende uyt dese reden niet noodig geoordeelt en word hier by te voegen.

By de Chronyke uytgegeven ten jaere 1685. heeft Remmerus Valerius gevoeght dit volgende:

Corte Uyt-legginge oft Bewys van het Root Teeken dat de Edele Heeren van de Stadt ende Provincie van Mechelen (uyt-genomen de Heeren Schepenen) zyn draegende op den Kermis-dagh in de Processie. Waer by gevoeght is het Teeken dat sy draegen op den Woensdagh naer de Paes-dagen.

Meestendeel de Menschen van onse Naer-gebueren zyn van gelooff dat dit Root Teeken wort gedraegen tot een straffe oft pene der Heeren, waer in sy seker misschen oft verdoolt zyn gelyck wy hier in cort sullen aenwysen.

[p. xjx]

* T' is seker dat in 't Jaer 754. op den goeden Vrydagh, alhier is gecomen den H. Rumoldus door een Engels geleyt.

Ten tweeden dat door de Gebeden van S. Rombout de Vrouwe van den Graeff Ado, een Kint gebaert heeft, niet tegen- * staende dat sy was boven jaeren en noot geen gehadt en hadde, is genoempt Libertus.

Dit Kint spelende aen de Dele verdrinckt, en naer dry dagen ist door de Gebeden van S. Rombout wederom levendigh geworden.

775

Desen H. Man besigh zynde met een * Kerck te bouwen ter eeren van Sinte Steven, wort vermoort van twee Metsers, en is in 't water geworpen ontrent het Spaens Gast-Huys, daer nu eenen Borre-Put is, door welck Waeter menige menschen vande Kortse geholpen worden.

Syn Lichaem is door een Hemels Licht gevonden van den Graeff Ado, Libertus, Goswinus, en begraven in de voorsz. Kerck.

* Dese Mordenaers en hebben niet lanck geleeft; den eenen viel in een Rasernye afbytende syn Vingers van lit tot lit, den

[p. xx]

anderen sieck zynde heeft syns lichaems vuylicheyt ende ingewant samen uyt-geworpen, hebbende loon naer wercken, die voorder wilt lesen can sien Wachtendonck.

De Heeren van Mechelen gesien hebbende de overvloedige Mirakelen door desen H. Patroon becomen, en gedenckende de onnoosele Doot van hunnen Patroon en Apostel, hebben geraden gevonden te draegen een teeken van Martelie, om daer mede te kennen te geven het onnoosel Bloet aldaer vergoten.

Hier-om hebben de Heeren Wethouderen doen vergaederen den Raede der voorsz. Stadt om te hooren op wat manier, dat men soude een teeken draegen, en naer rypelyck ondersoeck, hebben geraeden gevonden Processie gewys te gaen met eenen Rooden Tabbaert, dese Processie wiert gehouden op den dagh vanden Heyligen Apostel oft Martelaer als hy vermoort was, maer is daer naer verandert in hunne Kermisse.

Maer de Heeren Schepenen en hebben het selve niet willen draegen, gelyck sy

[p. xxj]

noch niet en doen, (niet sonder groote reden) want ider soude gemeynt hebben dat het was om een onrechtveerdige justitie by hun begaen, gelyck het noch tot den dagh van heden gelooft wort, waer in een jder verdoolt is.

Met desen Rooden Tabbaert hebben sy eenigen tyt blyven gaen, maer daer naer hebben sy daer over aengedaen eenen swerten Tabbaert sonder mouwen, gelyck oock plachten te gaen die vande Gulde, sulckx alsmen noch can sien op seker gelas staende in de Cappelle van de Gulde vanden Ouden Cruys-Bogh in S. Rombouts Kerck, Dit heeft oock maer eenigen tyt geduert, en is verandert geweest in eenen Rooden Capruyn, gelyck de Vlies-Heeren dragen, en sommige seggen dat sy dien droegen op hunne Schouders, gelyck de Heeren plachten te Lyck te gaen.

Om alle dese veranderinge precies aen te wysen is ons onmogelyck door dien dat in 't jaer 837. de Noormannen alhier de Landen seer verwoest hebben, en namentlyck tot Mechelen, daer sy het al hebben

[p. xxjj]

verbrant en gedestrueert, maer de Capelle van S. Rombout en hebben sy niet connen doen branden siet Wachtendonck.

* In dien tyt vlucht den H. Libertus met den H. Goswinus naer S. Truyen alwaer sy voor den Hoogen Authaer van den H. Trudo wirden vermoort van de Nortmannen en in 't jaer 1100. wirden dese Lichaemen gevonden ende gestelt in een Kasse op den Hoogen Authaer van S. Trudo, en in 't jaer 1633. heeft den Abt van Sint Truyen een merckelyck stuck van t' Bekeneel van den H. Libertus gesonden aen S. Rombouts Kerck, dat gesloten is in een silveren Hooft.

Wat aengaet het Teeken van onse tyden, soo hebben sy gedraegen een breet Root Teeken op den arm, maer nu dragen sy een smal Teeken onder de mauwe van hunnen Tabbaert.

En om noch klaerder aen te wysen dat het niet en compt van een onrechtveerdige Justitie, canmen sien ten tyde van de Processie oft Omme-ganck in den Persoon van den seer Edelen Heer Commandeur van Pitzenbourgh, die gekleet zynde met het

[p. xxjjj]

Habyt ende Mantel van syne Ordre, ende gevolght van synen Cappelaen ende andere syne Huysgenoten, oock draeght het selve Teeken, en comt in de Processie uyt het Huys dat noortwaert staet naest de Cappelle van S. Barbelen, volgende immediatelyck de silvere Kasse, tot op den omkeer boven de Fontyne-Brugge, aldaer de Processie verlaetende, dese en hebben emmers met de Justitie niet te doen.

Van gelycken den Heere Rent-Meester van den Koninck, den Rent-Meester van de Stadt, den Amman, de Clercken vande Tresorie met de Knapen, de Doctoors, ende Barbier, alle dese en hebben geen gemeyns met de Justitie nochtans draegen sy dit Root Teeken.

Gelyck oock de Kerck-Meesters van S. Romboot die draegen het selve Teeken.

Waer uyt nu klaerelyck blyckt dat het niet gedraegen en wort, om een quade Justitie, dan alleenelyck, om te kennen te geven het onnoosel Bloet aldaer vergoten van hunnen H. Martelaer Rumoldus.

1303

Hebben de Heere van Mechelen noch een ander Teeken, oft Beloften gedaen

[p. xxjv]

aen den H. Rumoldus, als sy becomen hadden de Victorie tegen de Brabanders, die alsdan Mechelen onder het Belyt van hunnen Hertogh seer benout hadden. Alswanneer sy de H. Reliquien van Sinte Rombout die doen waeren in een Cypresse Kasse, gebraecht hebben op de Groote-Merckt, om aldaer Godt Almachtigh ende hunnen Patroon te bidden, om hier van verlost te worden. naer dat hun Gebedt gestort was, heeft een Engels Ridder met Name Peeter Dondelaer, genomen een Ribbe vanden H. Rombout ende gestelt op synen Schilt, waer door sy hunne vyanden hebben verslagen

p Witten Donderdagh, gelyck men sien can op een Schilderye in de Capelle van S. Rombout, om dese Victorie hebben de Heeren van Mechelen belooften gedaen, ten eeuwigen dagen Processie te gaen ron- *tom de Stadt berrevoets, ende gekleet in't wit Lynwaert, mede draegende de H. Reliquien van S. Rombout met brandende Torsen op Witten Donderdagh, met allen de Gulde en Ambachten.

* Maer eenige jaeren daer naer heeft den Paus die Processie verandert, om het caut

[p. xxv]

ende ongestadigh weder dat ordinaris in dat saisoen is, ende die gestelt op den Woensdagh naer Paeschen, ende dat de Heeren soude steunen op witte Stocxkens, gelyck het noch geschiet in plaetse van berrevoets te gaen ende in 't wit gekleet.

Hier naer hebben de Gemeynten, maer meest de Wolle-Wevers belooft een Silvere vergulde Kasse te doen maecken, om die H. Reliquien in te doen, die volmaeckt wiert in 't Jaer 1369. wegende * dry duysent ses hondert Marcken Silver, en wirt gewardeert ses en-sestigh duysent Guldens, sonder de Peerelen ende Gesteenten.

De Wolle-Wevers hebben meest dit Gelt gevonden tot het Maecken van dees Kasse, met te doen geven jder Mees- * ter een oort ter weken, ende de Knechten een Negen-manneken, dit en was geen wonder, want doen waeren hier dry duysent twee hondert Getouwen van Laecke-Maeckers, de Wevers en Spoelders waeren sterck twelf duysent acht hondert, sonder de Leyne-Wevers, Kaer-

[p. xxvj]

ders, Spinders, Volders, Droogh-Scheeders, Borduerders.

Die dit Roodt Teeken draegen genieten in Lacken Jaerlykx, tot op heden 1765. ter somme van vyftigh stuyvers het welck door de Stadt geassigneert word by eenen Laeken Verkooper.

Het is aen ider bekent (alsoo oock hier vooren aengewesen is) dat de ses Mechelsche Chronyken door Remmerus Valerius in 't licht gegeven, geene generale achtervolgende Chronyke en is, maer elck eene besondere: ende alsoo dese herdrukt waeren alle achter malkanderen sonder eenige distinctie te maeken tusschen de voorgaende ende naervolgende, heeft men goedt gevonden uyt de selve eene generale Tafel ofte Bladuyser der Materien op achtervolgende jaeren te geven tot meerder gerief ende contentement van den Leser.