De historie van Belgis

[Jan Yoens]

YOENS (JAN), door vele schryvers, doch verkeerdelyk, Jan Hyon en Jun Heyns genoemt, was zoon van jonkheer Pieter, uyt een oud edel Gendsch geslacht, en van Heylsoete van Overleye. In zyne jongheyd droeg hy de wapens en bewees hy groote diensten aen den graef van Vlaenderen Lodewyk van Male, die hem daerom in groote achting had. Partydige schryvers, die door hunne verdigtsels de waerheyd der geschiedenis ontaerd hebben, beweiren dat de genegentheyd van den graef voor Jan Yoens gegrond was op eene moord, waer mede hy Yoens gelast had, die hem door zyne behendige vreedheyd van eenen zynder vyanden Pieter Verhasselt ontmaekt had, nogtans is zulks alleen gestaeft op den haet welken die schryvers voor de Gentenaers en de partydigheyd welke zy voor den souvereyn hadden, het geen hun bewoog de waerheyd te vervalschen, om dies te beter te konnen bewyzen dat in de oorlogen der Gentenaers het recht en het gelyk altyd langs den kant der graeven van Vlaenderen is geweest. Yoens konde rond de dertig jaeren oud zyn, wanneer hy in het jaer 1350 uyt de neiring der vry-schippers, waer in zyne familie ingeschreven was, geroepen wierd, om het ampt van tweeden schepenen van der Reure der

[p. 134]

stad Gend te bedienen, en in het jaer 1368 was hy vyfden schepenen der zelve bank. Jan Yoens was ter zelver tyd deken van de neiring der vry-schippers, het welk hem in staets-zaeken eenen grooten invloed verschafte; dit alles verwierf hem den haet der gebroeders Gyselbregt en Adriaen Mahieu, die hem by den graef willende verliezen, dien vorst aenzogten Yoens te gelasten met zyne supposten tot het opbrengen van zekere buytengewoone belasting te doen toestemmen, ten eynde daer mede in 's graevens uytgaeven te voorzien. Lodewyk vond dien raed goed en sprak daer van aen Jan Yoens, die den graef verzekerde, dat hy zyne onderhoorige schippers tot het opbrengen der gevraegde belasting zoude beweegd hebben, dewyl hy 's vortens belangen zeer ter hert nam en op de geheele neiring eenen grooten invloed had. De gebroeders Mahieu intusschen, die van de zelve neiring deel maekten, verzaemelden heymelyk de bezonderste supposten en hitsten die tegen hunnen deken op, zeggende dat Yoens, om van langsommeer in de goede gunst van graef Lodewyk te komen, dien vorst geraed had hun met eene buytengewoone belasting te bezwaeren, waer van hy, Yoens, het beste deel zonde gehad hebben, hun voorders aenmaenende om zig daer tegen te verzetten en het gevraegd geld te weygeren. De schippers, aen de vulsche oorblaezingen der Mahieus geloof hegtende, weygerden het verzoek van den graef toe te staen, het geen Vlaenderen in rep en roer bragt en andermael dit ongelukkig land de onheylen van den borger-kryg verwierf. Lodewyk van Male de weygering der vry-schippers, ingevolge het verraederlyk gezeg der Mahieus, aen den kwaeden wil van Yoens toewytende, gebruykte alle zyne magt en invloed op de gemeente van Gend, om hem van zyn ampt van deken der vry-schippers te berooven en het zelve aen Gyselbrecht Mahien te geven, die, zoo door hem als door het toedoen zynder zes broeders, zoo veel te weeg bragt, dat de schippers de gevraegde belasting toestonden, het geen in het jaer 1379 plaets had. Yoens alsdan het verraed vernemende, het welk de Mahieus tegen hem gesmeed hadden en het welk hun maer te wel gelukt was, wierd van vriend van den graef Lodewyk zynen aerts-vyand en besloot geheel het land tegen hem in opstand te brengen, vooraf verzekert zynde van in zyne poogingen onderstennt te worden door alle de gene die in de voorige beroerten Jacob van Artevelde aengekleeft hadden geweest, of wiens ouders en bloedverwanten in 's ruwaerts gelederen het leven verloren hadden. Om dit zyn doelwit te bereyken, wist hy de neiringen der wollewevers en vulders en de gewapende Gendsche krygsbende, die, doordien de gene welke daer van deel maekten witte kaproenen op het hoofd droegen, de witte happen genoemt wierden, en gemeenelyk in den burgerkryg en inlandsche wanorders altyd het hoofd opstaken en te velde traden, behendiglyk in zyne belangen te trekken, tot de handhaeving van Gends rechten en voorrechten, aen te moedigen en tegen de gebroeders Mahieu, alsmede tegen den graef van Vlaenderen Lodewyk van Male, die de Mahiens hoogst beschermde, op te hitsen. Dry honderd van deze witte kappen, die reeds, hoewel meest alle onze historie-schryvers het tegenstrydig beweiren, sedert lange jaeren in wezen waeren, trokken onder aenvoering van jonkheer Goesin Mulaert, heer van Exaerde, van Arnold de Clerck en van Simoen Colpaert, uyt Gend

[p. 135]

naer S. Joris-ten-Distele, boven Knesselaere, alwaer zy met woede eene groote menigte spaeyiers aenvielen, die aldaer, kragtens eene charte van den graef van Vlaenderen, welke dien vorst, tegenstrydig aen de door hem bezworene privilegien der stad Gend, verleend had ten voordeele der bruggelingen, eene vaerd dolven, hun gedeeltelyk versloegen en gedeellelyk naer Brugge terug dreven. Kort naderhand, in de eerste dagen van september in het jaer 1379, wierd het kasteel, de Culte genoemt, door het vereenigd krygsvolk van Rogier van Oultre, burggraef van Ipren en hoogbaillieu der stad Gend en aenhangers van Gyselbrecht Mahieu bezet, in meyning van welbaest den oproer te stutten, want den hoog-baillieu had reeds verscheyde mael gezeyd: waer zal ik koorden genoeg vinden, om de Gentenaers in hunne deuren op te hangen? Maer Yoens, Mulaert, de Clerck, Colpaert en Lieven Walrave, deken der wollewevers, vergaederden spoedig hunne witte kappen en wollewevers en vielen op de vrydagmerkt tot Gend hunne tegenstrevers op het lyf, die zy den 5 september schier geheel versloegen. Rogier van Oultre (door sommige, maer by misslag, Rogier van Outryve en door den heer de Barante, in zyne Histoire des Ducs de Bourgogne de la maison de Valois, Rogier d'Auterme genoemt) bleef op het slagveld liggen en zyn lyk wierd in het klooster der Freren-Mineuren tot Gend begraven. Twee dagen naer dezen zegeprael trokken de Gendsche witte kappen en wollewevers, onder aenvoering van Jan Yoens, naer Wandelghem (nu Wondelgem en door den heer de Barante by misslag Andreghieu genoemt), alwaer den graef Lodewyk weynige jaeren te vooren een kasteel of lusthuys had laeten bouwen, het welk zy in hunne woede, met schier alle de huyzen van het dorp, afbrandden. Zy spaerden geene huyzen of kasteelen, die aen de graefsgezinde toebehoorden en verwoestten bezonderlyk die der Mahiens en hunne aenklevers; zy doorliepen geheel Oost-Vlaenderen, alwaer zy het volk tegen den graef ophitsten, waer door hun leger in getal zeer aengroeydde, en t'eynde de zelve maend trok Jan Yoens naer Deynze, Brugge en Damme, alwaer hy als vriend ontfangen wierd, maer in die laeste stad wierd hy door eenige aenzienelyke vrouwspersoonen, die den graef toegenegen waeren, tot een avoudmael genood en aldaer vergeven. Terstond wierd hy naer Rodenburg (nu Ardenburg genoemt) of zoo andere meynen naer Eecloo gebragt, alwaer hy nog in het jaer 1379 (volgens eene oude manuscripte kronyk den 2 october), naer dry dagen tydens, overleed. Zyn lyk wierd binnen Gend gedraegen en met eene vorstelyke pragt binnen de parochiaele kerk van S. Nicolaes begraven. Jan Yoens had eenen broeder, Hendrik Yoens genoemt, die in december 1380, naer het sluyten van den vrede tusschen den graef Lodewyk en de Gentenaers, tot tweeden schepenen van der Keure gekozen wierd.