De historie van Belgis

[p. 35]

[Hendrik Goethals]

GOETHALS (HENDRIK), ook wel Hendrik van Gend of Henricus ab Ganda en Hendrik van der Munde of Henricus de Muda genoemt, en vermaerd onder den streelenden naem van Doctor Solemnis of Plegtigen Leeraer, zoon van Gerelmus Goethals, ridder, en van jongvrouw Anne van Massemines, kleyn-zoon van Gerelmus Bonicolli, Eutrachelleus of Goethals, laesten heer der Muude nevens Gend, en van jongvrouw Agnes Borthoult, geboren ten jaere 1217 en overleden den 29 juny 1293 tot Doornyk, alwaer hy in de hoofdkerk van O.L.V. begraven wierd. Hy dede zyne stadien in de universiteyt van Keulen, alwaer hy den berugten Albertus Magnus tot leermeester en den H. Thomas van Aquinen, bygenoemt den Engelschen Leeraer (Doctor Angelicus) tot leergenoot had. Nauwelyks had hy den ouderdom van zes-en-twintig jaeren bereykt, of hy keerde met de graeden van meester in de vrye konsten en van doctor in beyde de regten en in de wysbegeirte binnen zyne vader-stad terug, alwaer hy openbaere lessen in de wysbegeirte en in de regtsgeleerdheyd gaf en men hem met bewondering de hovennatuerkunde van den prins der grieksche wysgeeren Aristotes hoorde uytleggen. Zyne lessen en zyne sermoenen verwierven hem de achting zynder stadgenooten en wel voornaementlyk van de eerweirdige paters Predikbeeren, die hem als een voorbeeld van welsprekentheyd voorstelden en hem in hun orden tragtten aen te lokken, maer den jongen Hendrik, wel wetende dat'er hem nog veel overbleef te leeren om eene volmaekte geleerdheyd te bezitten, verliet Gend en begaf zig ter universiteyt van Parys, alwaer hy ook zynen meester Albertus Magnus en zynen boezem-vriend den H. Thomas weder vond, en alwaer hy tot doctor in de H. Godheyd gepromoveert wierd. By het opregten tot Parys van het collegie van Robert Sorbon, laeter berugt onder den naem van Sorbonne, rond 1250, wierd Hendrik Goethals als eenen der eerste leeraeren van dit godsgeleerd gestigt aengenomen, alwaer hy openbaere lessen bleef geven tot de verheffing van zynen stadgenoot Philippe Mussche op den bisschoppelyken stoel van Doornyk, die hem in 1276 met eene prebende in zyne hoofdkerk vereerde en hem tot eenen zynder aerds-diaken benoemde. Goethals was een vat van wetenschap en eenen pilaer der H. Kerk; hy woonde de algemeene kerk-vergaederinge van Lyons en verscheyde provinciaele synoden hy en dede zig steeds aldaer door zyne oodmoedigheyd, zedigheyd, deftigheyd, verstand, oordeel en godvrugtigheyd bewonderen. Het is aen hem dat den H. Philippe Benizzi, instelder van het geestelyk mans-orden der Serviten, de bevestiging daer van door den paus Honorius den IV verschuldigt is geweest, en de Predikheeren en Franciscanen bekennen hem als eenen weldoender van hunne ordeus. Het bisdom van Doornyk heeft van dien man eene groote menigte weldaeden ontfaugen, waer onder wy alleenelyk zullen spreken van de stigting der kapel en kapelleny dar H. Maria Magdalena, in de parochiaele kerk van den H. Piatus tot Doornyk, alwaer zyne groot-vader, groot-moeder en vader begraven waeren, van het grootste gedeelte van het Begynhof dier stad, en van het alsnu nog bestaende S. Jacobs-Godshuys, in zyne heerlykheyd van het Nieuwland, nevens Gend. By zyn afsterven verloren de letteren in hem eenen schranderen

[p. 36]

geleerden, den godsdienst eenen iverigen verdediger en de behoeftige eenen gevoeligen en medoogenden menschen-vriend. Een praelgraf, het welk de sterffelyke overblyfselen van dien grooten man vervatte en in een streelend opschrift zyne deugden vertoonde, is in de beeldstormery der 16.^e eeuw door de calvinistsche wandalen vernielt. Onder een twintigtal fraeye latynsche boekwerken, welke den plegtigen doctor geschreven heeft, bemerkt men acht boeken op de natuerkunde en veertien boeken op de bovennatuerkunde van Aristotes, vier boeken op den meester der Sententien van Petrus Longobardus, eenen boek op de godsgeleerde Somma van den H. Thomas van Aquinen, twee beeken met vraegstukken ontrent de quodlibetische godsgeleerdheyd, eene verhandeling over de zuyverheyd der maegden en weduwen, een tractaet der boetveirdigheyd, verscheyde homelien, sermoenen en lofzangen, het leven van den H. bisschop van Doornyk Eleutherius en de levens van groote mannen, om tot vervolg der werken van den H. Hieronymus en van Sigebertus van Gemblours te dienen. Den plegtigen doctor had eenen broeder, Justaes of Eustathius Goethals genoemt, die in het jaer 1222 tot Doornyk geboren was, met jongvrouw Anne de Mol in houwelyk trad, zig in het jaer 1262 in de drapstraet tot Gend een versterkt steen dede bouwen, eenen voornaemen magistraet der stad Gend onder de regering der negen-en-dertige is geweest, in het jaer 1303 overleed en in de hof-kapel van S. Pharaïldis begraven wierd; en eene zuster Jutta van der Muude genoemt, in het jaer 1224 tot Doornyk geboren, en in het jaer 1329, in den gezegenden ouderdom van honderd vyf jaeren, overleden in de abdy van O.L.V. der Kluys, gezeyd Byloke, nevens Gend, waer van zy de zesde abdis is geweest en alwaer haer lyk ter aerde bestelt wierd.