De historie van Belgis
(1829)–Marcus van Vaernewyck–
Auteursrechtvrij
[pagina 3]
| |
was, om dat het certyds het dorp Artevelde (alsnu Ertvelde genoemt), in de vier Ambagten, bezeten had. Hy had de noodige geldmiddels om zyne kinders eene ridderlyke opvoeding te geven, bekleedde te Gend verscheyde mael het schependom, zelfs naer de rampzalige dood van zynen zoon, die hy overleefde, en was eenen regtzinnigen en zagtmoedigen man, die met een ider konde omgaen en zig de agting van een ider wist te verwerven. Zyne moeder, Catharina Courtroisin, was dogter van den vromen en wyzen ridder Seger Courtroisin, heer van Herseaux, Drongen en Melle (naer wiens treurige dood zy haeren man de helft der heerlykbeyd van Drongen overbragt, waer van de wederhelft aen het geslacht van Halewyn behoorde), en van Elisabeth van den Haute, vrouw van Seeverghem. Nog zeer jong zynde, wierd by nae het hof van Vrankryk gezonden, alwaer hy als adelborst opgevoed wierd en agtervolgens de officiën bediende van lyfjonker (page) en knaepe (écuyer), waer in hy zig aen den franschen adel zeer aengenaem wist te maeken. Ten jaere 1310 volgde hy eenen franschen vorst in het eyland Rhodes, en hy had reeds verscheyde landen doorrezen en zig in vele gevegten en steekspelen doen onderscheyden, toen hy in zyne vaderstad terug keerde, zig aldaer nederzette en met eene edele joffrouw trouwde, Christina of Catharina genoemt (baeren toenaem is tot hier toe nog onbekend), die zig naer zyne dood in Engeland begaf en met joukheer Seger Baronaige een tweede houwelyk aenging en by hem vyf kinderen won, naementlyk: Jan, Jacob, Willem, Catharina en Philippe van Artevelde. De knevelaeryen der raedgevers en gunstelingen van den graef van Vlaenderen Lodewyk van Nevers en de geneygdbeyd van dien vorst tot de willekeurigbeyd en dwingelandy boezemden Jacob van Artevelde eene levendige medoogentheyd in voor het ongelukkig noodlot zynder landgenooten, wiens nyverheyd en koophandel door den slegten handel van den souvereyn gestremd en wiens voorregten geduerig gekrenkt wierden. Zulks dede hem met zynen moederlyken groot-vader de middelen beraemen om daer in te voorzien. Alzoo geraekte hy aen het hoofd van eenen sterken aenhang, welken in het onwettig omhals brengen van Seger Courtroisin een bevoeglyk voorwendsel vond om het hoofd op te regten, 's lands nyverheyd en koophandel te beschermen, de oude voorregten of privilegien der vlaemsche steden te handhaeven en alzoo de aenslaegen van Lodewyk van Nevers en van den franschen koning Philippe de Valois te beteugelen. Dezen opstand was schier algemeen, en ter uytzondering der zoogenaemde leliaerts of edele fransch-gezinde, nam den gebeelen vlaemschen en wel voornaementlyk den Oost-Vlaenderschen adel daer in deel, zoo als de familien van Baronaige, van Vaernewyck, Bette, Ponterave, Masch, Damman, van Coudenbrouck, Soetanys, de Croock, Borluut, de Gruutere, de Rycke, Untermeerham, van der Couteren, de Pape, van Windeke, van Lembeke, van Berleghem, Rym, de Tollenaere, de Hane, van Andenaerde, Unterzwane, de Backere, de Masmines, van der Pitte, Goethals, van der Hoyen, Uutendale, Bareldenek, van Deynze, van Parys, van Merlebeke, Serthonias, van der Walle, van Ghendt, de Beer, Rynvisch, Sersanders, van der Hasselt, van Coudenhove, van Raveschoot, van Gendtbrugghe, | |
[pagina 4]
| |
van der Poele, Yoens, van Oultre, Untenhove, van Leyens, van Vichte, van Bassevelde, van Meyghem, de Crane, de Haese en Storm, alle uyt ridderlyke geslachten, welkers leden geduerende het bestuer van Jacob van Artevelde de stad Gend als wethouders regeerden of met hem te velde trokken. Het is zeker, dat Jacob van Artevelde, even als den ridder Simon de Mirabello, gezeyd van Hale, heer van Peruelz, Beveren, Somergem, Eecloo en Capryke, in de hoedaenigheyd van ruwaert of rustbewaerder van Vlaenderen herkend zynde, dit land met veel wysheyd en bezorgdheyd bestierde, vele goede wetten maekte, Vlaemsch-Vlaenderen in dry leden (die van Gend, Brugge en Ipren) en de stad Gend insgelyks in dry leden (der poortery, der neiringen en der wevery) verdeelde, doch dat hy de ambagts-neiringen en schutters-gildens ingerigt heeft, is niet min als bewezen, want die corporatien waeren meer als eene eeuw voor zynen tyd in zwang, zoo als men het uyt den boek van het hoofd-gilde van S. Joris en uyt het zoogenaemt Coemunnen-gilde (of Koopmans-gilde) tot Gend kan bespeuren; van Artevelde heeft alleenelyk daer in eenige veranderingen gebragt en hunne reglementen vernieuwt en verbetert. Het volk, het welk zyne uytmuntende burgerlyke en krygs-hoedaenigheden kende en wist te waerdeeren, stelde hem in 1337 tot ruwaerd van Vlaenderen aen en benoemde hem tot eersten hoofdman of kapiteyn der Gentenaers. In die betrekkingen gedroeg hy zig als eenen waeren vaderlander. Wel wetende dat het heyl van Vlaenderen afhing van de uyverheyd van deszelfs inwoonders, tragtte hy die nyverheyd te vermeerderen, dede de gendsche Lieve voortgraven, welke aen Gend langs Lammersvliet of Sluys eene regtstreeksche gemeenschap met de zee moest verschaffen, poogde den noodlotigen invloed van Vrankryk op de zaeken van Vlaenderen te vernietigen en den zelven door dien van Engeland te vervangen, welken hy voor het land voordeeliger wist te zyn, verzette zig heviglyk tegen de daeden van eenen willekeurigen vorst, die zyn volk verdrukte, en bragt eene goede regeltugt in de steden van Vlaenderen, alwaer hy alles ingevolge de wetten en privilegien dede bestieren, en de meeste zorg en nauwkeurigste aendagt nam in het verkiezen der wetbouders. Het is hy die den koning van Engeland Eduardus den III, die hem over de gewigtigste staets-zaeken raedpleegde, bewoog den titel van koning van Vrankryk aen te nemen. Ook in den kryg gaf hy blykens van moed, vromheyd, dapperheyd, beleyd en voorzichtigheyd, en zag men schier altyd de krygsbenden zegepraelen waer over hy het bevel voerde. Wat de fransche en naer hun het meeste deel der vlaemsche kronyk- en geschiedenisschryvers over zyne onverdraegelyke dwingelandy, zynen trotschen hoogmoed en zyne koninglyke pragt geschreven hebben, moet men toewyten aen den drift om de daeden en het gedrag van eenen grooten man te vernederen, die men in de gelederen des vyands heeft weten stryden en die men daerom van alle deugden wilt ontblooten. Even zoo veel mag men zeggen van de geringe afkomst van van Arterelde, van zyn houwelyk met eene mevrouw (mevrouw of edele joffrouw), waer van de partydige fransche schryvers eene mévrouw of mé-verkoopster gemaekt hebben. Daer den koning van Vrankryk en den graef van Vlaenderen voor Jacob | |
[pagina 5]
| |
van Artevelde meer beducht waeren, dan voor den koning van Engeland en alle hunne andere wederstrevers te saemen, en dewyl zy te zeer ontaert waeren om niet alles in het werk te stellen en zelfs de haetelykste middelen en de handen van ellendige booswigten te gebruyken, om zig van eenen edelmoedigen vyand te ontmaeken, die hun, indien hy was blyven leven, van de opperheerschappy over Vlaenderen zoude beroofd hebben, kogten zy eenige kwaeddoenders uyt en wierd Vlaenderens grooten ruwaert den 17 july 1445 in zyne woonst, in den Paddenboek tot Gend, vermoord, op voorwendsel dat hy vyf honderd engelsche soldaeten heymelyk binnen Gend gebragt had en in zyn huys verborgen hield, en wierd zyn huys uytgeplundert, doch niet afgebroken, zoo als by kronyk-schryvers vermeld staet; de papieren van zyne kancelary wierden grootendeels verbrand en men stroeyde naderhand het gerugt uyt, dat het den deken der wevery, Geeraerd Denys, zynen vriend en aenhanger, was, die hem omhals had gebragt, alhoewel het zeker is dat het eenen zadelmaeker was, Jan genoemt, die hem den eersten slag toebragt en Denys daer in niets gemeens had, dewyl hy en niet eenen van de zyne oyt die misdaed hebben moeten boeten. Om zig tot kapiteyn der Gentenaers te doen benoemen, en wel wetende dat hy in dit doel niet konde gelukken, indien hy niet in eene der dry leden van Gend ingeschreven was, liet hy zig in de neiring der brouwers inteekenen en hy wierd welhaest tot heuver-deken der twee-en-vyftig neiringen benoemt, waer uyt de dwaeling der schryvers gesproten is, die van Arievelde als eenen brouwer afschetsen, het geen zy niet zouden gedaen hebben, hadden zy geweten, dat men in alle neirings-boeken persoonen opgeschreven vond die daer van het beroep niet uytoeffenden en alleenelyk van de neiring deel maekten om in het magistraet te komen. Zeker is het dat van Artevelde in de abdy-kerk der Byloke tot Gend begraven is, alwaer hy eens eene staets-vergaedering gehouden had en alwaer nog dertig jaeren naer zyne dood verzoenings-lampen moesten branden over de grouweldaed op zynen persoon bogaen, en dat zyne grafstede by het af breken der Byloke-kerk, in de beeldstormery der 16.e eeuw, vernielt wierd. Den ridder Dierickx heeft op hem dit grafdigtjen gemaekt: Jacob van Artevelde,
Die list met heldenmoed en konst met deugd verzelde
En aen zyn Vaderland zeer schrand're wetten gaf,
Ligt in dit graf.
Den zwarten haet, den bleeken nyd, ziet men hier rondom sweven,
Maer het is vruchteloos, zyn' roem zal eeuwig leven.
|
|