De reus van Rotterdam

Stadsgeheimen

150

Daan van Golden is een Katendrechtse jongen. Hoe rot het ook is, we moeten reëel blijven. Ook Vaandrager is van Katendrecht. Dolf Henkes/Rotterdamsch Nieuwsblad.

Vertaal-kuns. Vertalen - woord duidt al an - wil zeggen: iets van dene in dandere taal overbrengen (transponeren)... Wie zich waagt aan stuk te vertalen, komt onderweg moeilijkheden tegen, talrijk&van aard zeer verschillend. Zwaar(der) wegende perikelen... ligt an kategorie, dat betreff, stuk tex vertegenwoordigt...

Stel: moet zakelijke Franse brief vertalen... brief eeuwe oud... opgave, late we zegge: hedendaags Nederlands... moet ik eerst kennis nemen van eeuwe oud Ned... om ekwivalenten voor Franse terme te vinden... op begrijpelijke manier vastlegge... Ook vertaling eigentijds epistel kan moeilijk zijn... makkelijkst as talen tot zelfde -groep behoren... altijd beschavingsgebieden, die bepaalde brief-termen (nog) nie kennen...

[p. 259]

Dergelijke probleme ondervind ik ook met vertalen van wetenschappelijk werk (speciale vaktermen!)... vandaar dat veel woorden onvertaald blijven... toch begrijpelijk - of worden begrijpelijk - voor iedereen...

Waarom blijven woorden als psyche en logos onvertaald? Waag poging tot vervanging door passende vertaling... kies altijd woord dat juiste gevoelswaarde mist... dekt oorspronkelijk niet. Langzamerhand... door herhaald onvertaald gebruik... inburgeren... op zichzelf begrijpelijk.

Blijkbaar is vertalen van stuk-tex afhankelijk van aard stuk-tex. Van onpersoonlijke, meedelende tex... kan zelfs persoonlijk, maar wel logisch, verstandelijk proza zijn... kan gezegd worden: ‘Vertaling is goed, als gedachtegang nauwkeurig weergegeven is... kortom as vertaling juist is.’

Zoas hogerop gemerkt: wetenschappelijk werk ingewikkelder dan zake-brief.

Maar niks van dit alles weegt op tegen gevaren/moeilijkheden, die oprijzen bij vertaling van romans, gedichten etc. (literatuur). Proza-vertaalproblemen kunnen onoverkomelijk moeilijk lijken. Vertaal streekroman zodanig in Frans, Duits, Engels... dat vreemdeling ontroerd is... getroffen door sociale tendens... Welke vertaling tovert plaaselijke kleur (couleur locale) voor ogen, dialekt-charme? Dit is 1 voorbeeld van moeilijkheden rondom vertalen (streek)proza...

Maar nou poëzie! (die verzen...)

Hoeveel liefhebbers pijnigden hersenen?

‘Vertalen is verraaien’ (zegswijze)

Kras uitgedrukt? Feit: héél, héél netelig... oorspronkelijk geen geweld andoen... geen verraad t.o. gedicht&geestelijke vader. Niet zonder meer overbrengen van woorden in andere taal... komen veel meer factoren om hoek kijken... Gedicht, goed gedicht heeft wat te zeggen... wil gedachte (idee) kenbaar maken op indirecte manier (beelden/associatie)... andersins onmogelijk... Voor bepaalde gevoelens gebezigde beelden wisselen van land tot land. Klakkeloze vertaling zal meestal niks te zeggen hebben... of we moete toevallig zelfde beeld kennen. Andere mogelijkheden? Vertaling naar klank... wroete in woordhistorie (etimologie)? As kunstwerk maar niet ontzield wordt!

[p. 260]

Behoud van logiese gedachte-lijn, zeker daarin verborgen... Getrouwe reproduktie volgens richtlijnen-logika herseschim? Herschepping kwa ritme, bewogenheid, beeld/woord... ja... as vertaler godganse leven met karakter, zielstoestand enz. van buitenlander bezig is (na leven gerijpt door ervaring). Jong persoon kan onmogelijk geslaagde vertaling leveren van waarachtig dichtwerk... missers slechts op eigen kracht tot minimum beperken... vooreerst grondig kennisnemen van taalen stijleigenaardigheden... zo na geruime tijd ritme vatten... bij voorkeur verwante geest: makkelijker aan-/navoelen... inleven... persoonlijke visie (interpretatie) blijft meespelen... door vertaling heen-spelen... hoe zielsverwant ook... Paul Rodenko wees op nieuwe mogelijkheid (nieuw gezichtspunt): vertaling los van schepper... zoas schilder stuk natuur overbrengt op doek (à travers un tempérament)!

Om lang hoofdstuk kort te maken: overdracht totaal-gedachte/mededeling op geen andere manier te zeggen... nauwkeurig rekenschap taal-, stijl- en ziel-eigenaardigheden... graven in innerlijk... nogal diep... Grote Dichters (Idee-Dichters) (Bezeten Dichters) komen met pijn tot vertalen... teveel gekonfronteerd met eigen spanningen.

Tot zover over vertaal-kunst.