Alle werken

(1969)–Mattheus Gansneb Tengnagel




[p. 332]
[Frik in 't veur-huys] Grietje met een flep33 voor'er hoofd als kraemvrou, en een tien34 in'er hand als Matres, stelt ordre onder heur School-kinderen. De wieg met het kind staet meê op het Tooneel. Hemme! hemme! hemme35 daer! mit je snappen36 en je klappen dit goore goed. Lijsbet al grijnzende. Matres, Kniertje quelt me! Grietje. 'k Zurg37 dat ikje daer al weer by komen moet. Ey jy meê lijmstront! al langenoeg te dutten, en te droomen! In elken uur ien leletje38! Wat of'er noch van jou zel komen! 't Is hier het poppetje pas van 18 klossen, je hoord in elken uur een zestiendel39 te doen. En jy gaepster, wat heb jy'er na te luystren? Wat! deuze kyeren zouwen ien mensch wel mal broên40. Wel! wat of dit aenzicht41 nou schort! hoe staeje dus en trantelt42? Kniertje staet veur de Matres. Matres, moet ik wel ereys gaen kakken? Grietje. Ia: maer koom me daetelijk weer. Zietz'er neers iens na 'er haelen43. 'k zurg 't zel'er noch ontzakken. Iozijntje staet al wringende op. Oei! oei! oei! Matres moet ik meê gaen, 'k heb ook zukken nood?
[p. 333]
Grietje. Loop, schijtwiek loop! wat, deuze kijeren schijten of men maer ien duyt gaf voor ien hiel roggenbrood44. Waer of deuze sloftoffel45 van daen komt? de klok is lang kartier over ienen. Sleep! sleep!46 kruyptze op 'er neers47, of koomtze op 'er bienen! Teuntje school komende. Gen dag Matres! daer is ien briefjen, ik moet te drie uuren weer t' huys gaen. Grietje. Of te zessen! Hoe nae om datje dus vroeg school koomt? Iou Pangt48! waerkomje nou van daen? Teuntje. Matres ik heb veur mijn Moeder tot de Bliekster eweest. Grietje. Al logen! Iou verbrangtste Meer49 as je bint, je hebtme al dickwijls zoo bedroogen. Voort! voort! op je gat50, jou onzoete korst! verstaeje dat wel? Of ik zel'er mit ien excellente gard op komen, jou ongeschikte zwijnsvel. Zietze daer nou iens heen druypen, die rechte malle Webbe. Zuzanne school komende. Gen dag Matres! men Peetje zeyt ik moet ien nuw parkement51 hebbe'. Grietje slaet' er. Iuyst datte! hoe na hebje51a mit Teun dus lang in de bogt eweest?
[p. 334]
Ik hebje gisteren zoo egiesselt52: 't is wongder datje nou niet vreest Dat ikje doodslae. Iou Vuylikje! 't is daer half twie eslagen, En nou komje ierst school. Zuzanne al huylende. Matres, laet het dat meysje vry loopen vragen, Ik heb veur mijn Peetjen om ien boodschap eweest. Grietje. Dat's kakken: dat konse zelf wel doen. Heer! is't meugelijk datter menschen binnen, die de kyeren dus onhebbelijk opvoên! Daer's ien parkement! flux uyt mijn oogen, en gaetme stil sitten werken! 'k Wed ik zel ien aer register in mijn school trekken53; daer zelme onse lieve heer in sterkken. Wat, wat, wat! ik zwiet54'er of. Ik bin noch zukken zwakken kraemvrou, en mijn hooft doetme zoo zeer. Wel te recht hangt M. Hendrik Kaldekerk over de Zuyer Kerk uyt Het gekroonde Hooft-zweer55, En hy zit zelf in't uythang-bord mit al zijn razende scholieren, En ien kroon boven zijn hoofd. Holla! holla daer! mit benieren56. Zuzanne. Matres, Neel neemt mijn Steekertje van mijn kussen. Grietje. Ia wel ik zweer
[p. 335]
Ie zelter veur hebben. Daer! daer! daer! daer! daer! doet het nu noch iens weer! Zuzanne. Ha ha ha ha! zoo ziet57! Grietje. Lach jy'er om as ien aer word esmeten? Iou Teuterquaed58, asje bint: of is het jou alries vergeten Datje strax me59 wat kreeg? Zuzanne meenter te verantwoorden, maer word belet. Ma'60. Grietje met een grauw. Kort! houme de bek, zooje me verstaen hebt! Ook niet lang te pruylen! repje wat! en as je dit morsige parkement afedaen hebt, Zoo zelje of snijen61; en het Italiaens vloertje, het tulpje, het doodshoofje, of het weyertje op zetten. Hoe werkje dus vuil, of 't in't koudste van de winter waer? Wat zouje letten Datje niet zo wit zoud werken as ien aer? ziet Elsjes werk iens aen; Dat is zoo wit as ien hagel, en 't jou zoo geel as ien taen62. Sluyt het ook wat beeter63: 'tzieter uyt of 't eschift was. Hoorje me wel? Zuzanne. Ia! Matres. Grietje. Spreek dan! je mond zel zoo lang duuren, as je gat zel. Wat! ien mensch het zoo veul te doen mit deuze vijf zes bezete klappaysters64,
[p. 336]
Die noch veur 'er zelve speldewerken ook, as mit al de Naysters, Die veur my werken; Waer van zommige noch geld toegeven mee. Maer ik zweer van deus tijd af; zoo dêr iemand is, die d'aer niet laet in zijn vree, Op zijn dingen past, by tijd school komt, stil zit, en laet zijn snappen65, Die zel ik zoo ongenadig gieslen, al zoum' 'er66 't bloed mit ien kraen uyt den neers tappen. Daerom waerschouw ik nou elk ien, 't zy wie 't ook is; Want as ik kom, dat weetje wel, zoo koom ik gewis. Letter vry op: die 'k op zijn huyd val, die zel het wel voelen. En isser iemand die een lege klos het, die brengze, 'k zelze spoelen. En die zijn slag67 vergeten het, of iet aers ontbreek, Dat die mit beleeftheyd, en manieren koom, en nijg, en doe zijn kinnebakken op, en spreek. Grietje neemt het kind uyt de wieg, en spreekt voort. Nou! nou! nou! mijn kleynje. Hoe zoume dus krijten! sus! sus! sus, mijn lammetje. Heer! dus gemelijk uyt zijn sleepje68 te komen! het het dorst? wil het kijntje ien prammetje69? Geef Memmetje dan ien zoen. Hoe is het dus bezwiet? is het te warm edekt eweest, of is het van 't huylen so moe? Och! och! och! ik weet het wel, jy hebt gebrek eleden. Daer mijn schaepje. Gaep70. Haestje wat, gaep; of de borst valt toe. Lurk nou jou buikje vol. Iy hebt gien ongelijk ehad, mijn hart. Zoo rementen71 die eereloose Teven, Datmen om 't kijnd niet en denkt: en versteuren een
[p. 337]
mensch datmen 't schier schreumt ien mammetje te geven72. Maer ieder pas nou op. Ik heb ien generale les egeven. Zoo daer ook iemand teugen verbreukt; Ik meen dat hy an 't klouwen wel voelen zel, of 't hem veur of after jeukt. Frik in't veur-huys al dansende, en schreeuwende uyt. Bruyloft! by den akkermenten! bruyloft! wel hey! wat doet al dit Haromminus73 hier? Maets, mienje datmer spullen speulen74 zel? neen! daer gaet ien are pot te vier75. Frik in't veur-huis is de Bruygom, en dat bin ikke. Iillis neef, ik neus je daer meê wel onger den hoop76: egut! hoe willenwe slikken77! Ie zelt me an de veest snuyven78. Waerom zouje niet? je bint me neef. Al binj' een bastaerd, dat roert niemand: je moer was noch gien bikstien-teef79, Gien kalverstraets hoer, gien Beurs-smots80, gien damzwijn, als pronkende Lubbers moer was; Die eerze'r 18 jaerige kous droeg, een uytghesleten hoer was. Neen begort! je bint van een aere ras: je moer was mijn eygen vleyselijke peet; Die mitter deegelijke ouwers uyt Mechchelen most; niet om 't kattelijke geloof, datje 't weet; Maer, tussen onze vier ooren ezeyt, om zukke dingen,
[p. 338]
Die wel eer een vroom man, in zijn eygen deur, deden Vyt den diepten o Heere zingen. Ze speulden bankerot, op zijn gewoonlijk Amsterdams recht uyt verbreyt81. En wat's dat al mee? de Middelburgse koopman, tot het goddelooze waerdje in de 3 gezellen van Rozendael, zeyd Dat het Godvruchtig edaen is zijn huys veur te staen82, hoe 't dan valt al zoumen schoon faljeren83; Asmen slechts gien weeuwen of weezen bedriegt, die van'er magre rentjes moeten smeeren; Gelijk duykende Marten edaen het, die om zukke luy 'er geld Zijn drie snotkalven84 zocht te besteen; maer na den eersten wierden 'er wel ras een aer speldjen veur espelt. De luy zijn langer zoo zot niet (zoo ze 't eweest zijn) datze'r neus mit een aveger85 laten deur booren. En waer iens van vryen erept word, daer grijpen d'ouwers 't hoofd van Atgus by beyde ooren86, Zoo kunnenze zien, en hooren al wat men zeyd en doet; Want de dood en de bruyd brengen alles uyt, quaed en goed: En as 't dat niet waer, de menschen zouwen een hielen uytstrengen87 dag mekaer zonder eersgat beschijten88. Dan wat roert het my ook? die den drek lust, (niet waer graegerd?) die mag'er in bijten. Aldangenoch dan van dat afteruytvaerende89 gespuys. 'T is best dat ik mijn eygen gat klou90; daer leyd mee wel wat schurfts t' huys.
[p. 339]
Maer 't schijnt dat de weereld langer so schalk91 is, Dat men een aers splinter wel kan zien, en niet waer zijn eygen balk is. Dan dat 's tot daerentoe. Wat bin ik ook een eelen geest! Wat heb ik in mijn tijd al aengerecht! Heer! wat bin ik een drievoetige haen onger de duykende hennen92 eweest! Ik kan onze lieven Heer mit een opgetrokken broek, en neergestreken kousen niet danx genoeg geven, Dat hy my deur dit heylijk verlost het van al dat wilde, wulpse en achtelooze leven. Ging 'er wel ien dag in 't hiele jaer verby dat ick niet van Aeltgen zong92a van 's morgens tot 's avonds toe? Wat heb ik al Danieltjes, Ionasjes, en donkertjes93 emaekt? en nimmer was ik het moe. En wat nood was 't eweest had ik het noch by de bierboom allien ehouwen? Maer neen! als 't gat vol was94, dan most ik de meyd noch mit een blind oog95 van binnen beschouwen. Dan was 't hoerhuys uyt hoerhuys in, van 't iene bordiel in 't aer: En as ik nergens na mijn zin te gaet kon raeken, dan na mijn Grietje, of na mijn Saar; Die vond' ik altoos klaer, die waeren altijd te vreede. Het stak 'er zoo nau niet of ik het 5 of 6 mael in ien nacht deede. O bloed! ze wisten'er leden zoo te voegen nae de man. Ze hebben me wel in eernst of evraegt, of'er wel iemand is van al deuze Iuffertjes, die 't verbeteren kon;
[p. 340]
Dan zeyd ik neen; maer ik docht op klaer en vuyl96, die 'er nou inwendig beziert97 het, Om datze Lontjes stinkende keers, daer den dief in zat98, in 'er smeerige kandelaer zoo dikwils om ekiert het. Dat verken is nou zoo op eheemelt mit klieren, stienen, parlen, zilver, en goud; Dat 'er de Hal, en de Vismarkt, die 'er niet kent, veur Iuffer le Grand aenschout: Maer ze had het dus briet niet, toenze veur Morsebel woonde Op een plaets, daerze veur 1400 guldens an speldewerk op de nevelkar99 mit'er troonde: Daerom was 't nutter datze de ringen an 'er neus droeg, dieze an 'er vinger draegt, die snoo pry, Zo mogtmenze kennen; men doet het de boere verkens wel, die veur een Ieud100 beter binnen als zy. Trouwes, daer zijn 'er wel mier, zeggen die van Amsterdam, die van dat diefachtig euvel ziek zijn, En niet iens te bed liggen, jae die niet iens bliek zijn: Gelijk droezige Sijbrich, die in de krommenelleboog-steeg ewoont het. 't Is wongder dat kleyne Kaat, dat pittige ding, 'er noch zoo lang verschoont het; Nademaelze'r zoo leelijk ontdragen101 het by nacht en onty, En kofter in de Nes 4 stuyvers bistaytjes102 veur, of are snoepery. Wat dunkje! en noch Margriet de Quakzalfster dat zwijn ingenomen met bey'er klap-ooren: Maer 'k wed, eerze wech is, dat men wel weer van 'er
[p. 341]
kromme vingers en lange nagels zel hooren. Dan je meugt zeggen, waerom zouze haer niet zo wel pikplaysters103 leggen, als Antonette, En'er Zuster Lijsbet dat bochcheltje, die verrotte heuzer104 hoeren, die zoo menigen onger-aenzicht een druypende neus anzetten105. Of wat aers, na dat 'er 'tmilde geluk dan dienen wil. Hey! ik prijs noch de Mutsianen106; die houwen'er fris; doenze wat, ze doenen 't stil: Trouwens! ze hebben Hans de Koppelaer van Naerden, die deur onnozel zien107 de duyvel zou bepraten, Dat hy by 'er te kooy ging; en al moestenze te Haerlem de Stad verlaten, 't Was om gien dievery altoos: neen zeeker! maer om de zuyvre en waere leer Van Ian Symesen Torentius108; 't gat gunt109 hem een zoen daer hy is die goe heer. Haddenz' hem toch te Haerlem, in plaets van pijnigen, aen 1000 stukken doen knotten110,
[p. 342]
Zoo had hy in Engeland niet leevendig hoeven te verrotten, Gelijk men zeyd dat hy doet, want de tanden en 't gehemelte vallen hem uyt de mond. Somma de Mutsianen Hester, en Lijsbet zijn wel; maer magre Lijn maekt het nou te geweldige bont: Ze mach wel klagen dat het heur mans schuld is, datze van mekaer zijn, Die 't slechs gelooven wou. Egut! Lijntje! Lijntje! hoe hard trek jy an die lijn, Daer Dirkje op de binnen Emster111 an trek, eerze mit Gerritje van Haerlem aen de dans raekte! Ia noch harder; want zy van'er eygen vleysch en bloed gien hoer maekte, Gelijk jy doet: en is'er Geertruy nou een lichtekooy eworden, dat hetze'er zelve zoo bestelt: Maer jy verkocht je dochter Ariaentjes maegdom, toenze 12 jaer oud was, veur geld; Daer het onnoozle schaep een schelling van kreeg, dien'er de schelm vereerde. En ten waer je kijnd noch niet mit getroude, en ongetroude boeleerde, Waer van zouje't hebben? want daer was gien ien maeltijd veur een aerdmuys in je hiele broodkist: En toenmen Robberts kijnd nou onlangs begraven zou wistmen gien raed tot het geld van de dood-kist. Sommirum Sommarum113! Ariaentjen is pas wijs, datz' 'er laet besteken114, en jou de lovertjes komt geven: Trouwes! j'hebt zelf ook noch een basterd een jong kapelletje, dat moet mee leven: En dat's nog te jong, en jy te oud om zelf te winnen: wel eertijds waren de luy op je verwildert,
[p. 343]
Maer nou op je dochter, die mooy is; daerom isze ook zoo mooy uytgeschuldert Mitter bloote borsjes, 'thaer om 'thoofd, de kleeding en 'tlinnen los leegbaer115a en net: 't Is niet of 't Klaes de Flink116 edaen had, die mannetjes en peerdjes van playsterwerk teugens de muur plakt daer hy de kaers in zet. Neen zeeker! ik ken hem wel: hy hiet gien Klaes: 'tis al een aer puyk konterfeyter die dat emaelt het: Maer 'tis jammer dat zijn eerlijke hand een trek aen dat oneerlijke hoerebakkes ehaelt het: Niet om 't werx zalve, dat is dubbeld ongdiefte117 wel, Maer om die hoers wille, diemen noch mit een strontquast uytschilderen zel. Foey! ik word'er qualijk af. 'tIs best dat ik het zeyl strijk, Eer ik an de bort raek118, dat is schijten en spuwen gelijk. Al langenoch dan daer van. Nou wat aers. Maets, naedemael ik trouwen zel, en treen in een aer leven, Zoo mien ikje ellek, om dat ikje niet altemael te bruyloft noden kan, een Bruyloft-stuk te geven: Dat zel een vermaening wezen in't generael; daerje jou altemael, terwijlje noch hiet en loops bent, na regeleren moet Voor ierst zoo letter op datje 't quaed laet, en 't goed doet. Daer is 't al in begrepen, en daerom recommandeer ikje dat boven allen. Daer nae moetje onderscheyd maeken tussen de tijd van stemmigheyd, en de tijd van mallen. Ik weet wel de boog kan altijd niet even stijf espannen staen:
[p. 344]
Daerom zeyd de Poëet hiel wel, Dat nimmer rust dat moet vergaen. Voort zoo hoef je mijn leven zoo hiel net niet na te bootsen, want dat was al veeltijds op hollen: Dan evenwel of je de Meert119 overviel, en datje woud uyt krollen, Zoo doet as de Zeeuse Vrybuyter; houd ien kat, of twie binnens huys, En zetze veur 't tresoor120, zo bin jy van't lopen vry, en je kost van de Muys. Of laetje't om 't geld, en datje 't aer mee niet keunt laten, Zoo wachtj' altoos veur 12 derley soort van hoeren: voor die 's avonds loopen op straten: Voor de ongezonde, die mit pokken, of lemten121 zijn belaen: Voor klappayen; voor die dronke te bed gaan, en onbenochterd opstaen: Voor ander mans wijven: voor die lichtelijk in'er eer eraekt zijn: Voor die stinkende naesemen hebben; voor die mismaekt zijn: Voor diefeggen: voor ontijge122: voor kostelijke123, die staeg zitten en loeren op het kruys124: En inzonderheyd voor de meysjens inje ouwers, of inje eygen huys; Want die zijn eygen nest beschijt, of are schijters niet uyt kan drijven, Die moetmer mit zijn neus, gelijkmen de honden doet, wel ter deegen inwrijven; Ia al was't de malle strontstamper zelf. Holla! dat's nou een getrout man:
[p. 345]
Hy mag mijn slachten, en hebben berou: dat's immers van de quaedste slag niet die zich bedenken kan. Hem dan over eslagen. Maets, ik hebje nou ezeyt wat verkens datje moet schouwen125; Nou dienje ook te weten van wat verkes schotten126 datje je allermiest moet onthouwen: Onthoudje dan inzonderheyd van Im in Emaus, die in't Spinhuys ezeten het, de twiede Kazewaris; Daer nae de Koning van Bemen, in de huydestraet tot Domine Docter Casparis; Dan d'Orange-boom after de Beurs, daer vallen de verkens van de graet; Voort de spelonk van desperatie, in de driehoek, tot de boerins in de dijk-straet; Buyten de Sint Teunis poort de Modder-meulen; binnen de Stad Roeland van Bremen; Waer peete Wijntje woont dat weet ik niet, daer plegtenze wel een mantel te vervreemen; Wachtje ook voor Marri de Toebak verkoopster in de Vijzelstraet, daer Karsteman een kijnd in huys is, En daer hy aere getroude luy brengt, dat'er wijven wel een kruys is; Gaet ook niet op de Deventer hout-markt tot madame Coudrieers in de Keysers kroon; Noch tot Tobyas de Francoys daerze by 25 komen127, gelijk de Pijngster-bloem; al schoon! al schoon! Ook niet tot Leepoogjes by de Luyterse kerk; noch op de Zee-dijk tot May gaet leggen, die valse prooy; Noch tot Brammen in't Hongkje; noch tot Paulisen over d'ouwe convoy; En op 100 andre plaetsen, die 'k nou niet bedenken kan, In d' Heremijt; in de vuyle vaetdoek; after d'ouwe
[p. 346]
kerk; op de Kolk; wat! ik kooker schier van. Al langenoch van dat gebruy128, 'k zou zoo doende mijn eygen bruyloft wel vergeten. 'k Slacht de ouwers die'r kijeren vast voeren129, en verzuymen'er eygen eeten. Holla! daer vergeet ik'er evenwel noch drie douzijn en een koppeltje tot stootkanten130, vande zelleveg of esneên, al ien slag131; Die 'k maer mit naemen noemen zel, elk so hy my veurkoomt, of zoo hy dan in de laeg lag. O bloed! 'tbenne zukke Dijk-duyfjens132 mit witte kuyfjens. 'k Mien niet, jy Doffertjes, of je zeltze allegaer wel kennen: Maer wacht'er je wat veur, want je zoudze mit ien kop hennepzaed, zooje wat mooy fluyten keunt, altemael wel wennen: En alsz' ewent zijn ontwentze dan iens weer: 'tis al te overgeven goedje, dat nergens op en past; Dat mit de Paep mooy weer speelt, by de duyvel te biegt gaet, en zijn Moer verrast: Let'er iens op, 'k zel 't hiele zootjen iens by mekaer in ien vlootje schieten133: daer is voor ierst mager Martijntje; d'Okkertjens, lange Kaat; kleyne Kaat; Trijn de Wees-meyd; slordige Harmijntje; Diewer Willems; kleyne trijn buyten in de tuyn; Dingena de Klop; Pieternel; Marri Frans; Brabantse Margriet; Reuteltje; kleyne Diewer; Marri Joris, Marri Stinkvis, Griet Ians:133a
[p. 347]
Aeltje Kroegers; zwart Iannetje; bruyne Trijn de Nayster; Anne van Heuzen: 'tHaerlems Buysje; Engelse An: Marrie met 't rood haer; Lobbesje Govers; Aal de Boerin; pokputtige en kreewende134 Vuysje: Mooy Elsje; Lydia; scheele Saar; 't kind van Israël; Poulijntje mit'er Suster; sprootige Stijn; Zwarte Neel; Dalida; bruyne Lijsbet; en dat ouwe lebbige verken, die brabantse Katelijn. Wat dunkje Breetveugels135? jy luy weet ook wel hoe 't behoort; mocht dat niet met recht de doodceel wezen, Die Oom de Boer, als aenspreeker, met zijn bloote hoofd ordentlijk behoorde op te lezen, Als Anna Tomas de grootste, en goddelooste Koppelaerster, diemen ter wereld vond, Het lichaem nae de Voolewijk136, en heur ziel aen den duyvel zond? My dunkt 't behoorde zoo: dan wat roert het my hoez' het klaeren? 't kan my ook niet baten. Ik mienme mit dat volk niet mier te moeyen, al zag ikze op straet liggen sterven, en dat'er de honden half levendig opaten. Maer laet zien! 't was ezeyt, dat ik Besjen137 hier wachten zou. Ai! kijk, daer koomtze juyst aen. Diewertje uyt met een narm vol linnen, en een huyk op' er hoofd. Frik in't Veur-huys treed naer' er toe en spreekt. Dag Moertje! Diewertje. Dag kijnd!
[p. 348]
Frik & c. Maer hebje hier het linnen om tot de Naysters te gaen? Dieuwertje. Iae 'k vaer. Maer 'k had wat te doen: is je de tijd hier niet al wat lang evallen? Frik & c. Neen, och neen! ik heb een praetje mit dit volk ehad. Diewertje. Ik loof datje an mekaer hangt van praeten, van labben138, en van kallen. Alweer, denk ik, d'ien of d'aer by de neers op ehaelt139; dat's toch je hart en zin, en daerje al je vreucht uyt schept. Frik & c. Altijd koomje daer me veur den dag. En of'er nou al wat ezeyt was, daer is van gien ien degelijk mensch erept. Diewertje. Nou, nou! al langenoeg. Zeg maer hoeje 't linnen gaeren zoud willen hebben. Frik & c. Heer! dit's al reyn. Dieuwertje. Dat loof ik wel. 'tIs eygen rietsel140. Het puyk uyt al mijn webben141. Mooy geslooten linnetje, vaer, van 4 schellingen d'el. Frik, & c. En dit? Diewertje. Dat's wel van 3 gulden en een oord: maer 't is hiel wit en fijn: 't zel ook tot beffen wezen. Wat dunkje? is dat ook niet wel?
[p. 349]
Frik & c. Iae't Moertje. Dieuwertje. Ik docht oft'je niet vanje zin zou wezen. Frik & c. En as't nou al niet van mijn zin was? Diewertje. Zo zoum'er wel ien groen kruytje na leezen142. Nou! nou! niet baldadig, noch brooddronken! toen ik de bruyd was mitje zal. Vaer143, Haddewe't toen zoo ehad: maer neen vriend, we kropen wel zonger hemden by mekaer, En binnen noch all mee dus veer144 deur de weereld ekomen, en hebben de kost ekregen. Frik, & c. Maer Moertje! waerom grauje dus? wie zeyt'er wat teugen? 'tis dubbeld ongdieft te degen. Dieuwertje. Wel zoo dan! nou spreek, hoe wilje de hemden hebben? de tijd loopt vast t' zoek. Frik, & c. Maer, niet te lang; ze hangen aers ien hielen uytstrengen dag mit slippen uyt mijn broek. Laet'er ook ien kangkjen145 of ien nayseltjen an de borst zetten, en ien binnewerk op de mouwen. Diewertje. Nettum zoo! zeg nu slechts zooje't hebben wilt: maer laet hetje daer nae niet berouwen. Want het zel dan doch niet verandert worden, dat zeg ikje nou iens veur al. Wat veur kangkjes wilj' 'er aen hebben? Waer hebje zin in, briet of smal?
[p. 350]
Frik, & c. Zoo passelijk146. Wat verstangt hebben de verkens van saffraen te eeten? Heb ik verstangt van kangkjens? Diewertje. Je wilt immers wijs wezen, en over al van weten. Frik, & c. Ia van mannewerk daer wijsheyd in gelegen is: oordeel te geven van bier, en wijn, Van Ferinis147 toebak, van ien varsch oestertje, van ien frisse Trijn, Van ien dobbelwerkje, van klossen148, van schuyven, van kaerten, van tiktakken, en verkeeren149. Diewertje. Al hadje dat mannewerk ien aer man veur jou laeten lieren, 't zouje anje heylijk niet ien kruymel deeren. Frik, & c. 't Kan ook niet schaden datmen 't kan. Ik kan't ook wel laeten as ik wil. Ik heb'er al vast meenigmael vry lapis150 deur ehad. Diewertje. Wilje wel doen zoo zwijg dat stil. 't Zelje mier eer geven. Wat mach dit eerlijke volk mienen? Frik, & c. Eerlijke volk! jae mijn lieve Moertje, 'k mien'er zoo meenig onger den hoop slim staet151 op bey zijn bienen; Die van dat werk een ambacht maekt, en wel vijf schoft daegs152 werkt. O bloed!
[p. 351]
Mogtmenze al noemen, diemen wel ziet en niet noemen moet: Wat wou 't ien warp-net vol leveren, dat ongekruyst153 was; En recht water-zootjen154 veur de duyvel, als hy verzeewt of verbuyst155 was. Diewertje. Schaemje wat, zeg ikje noch iens, jy rechte Bedil-al, as je bent. Beziet je zelf: verstaeje dat wel? isser wel iemand, denk ik, hier ontrent, Of je weet 'er ien ditjen, of ien datjen op? 'k Zweer, zoo je die stront-likker niet wilt vast knoopen156, 'k Zelje hier al moer allien laeten staen, en mit het linnen weer naer huys loopen, Al zouje mee zongder hemd by de Bruyd te bed gaen. Frik, & c. Nou Moertje, versteurje dus niet157. Ik kan 't wel laten staen. Diewertje. Laet het dan ook! Frik, & c. Ik zel! ik zel! maer alle gekken laet vaeren: Ik gae na Mr. Jan158: wil jy terwijl het werk tot de Naysters bewaeren159? Schik het na je zin. Jy zelt het wel doen. Ik vertroutje hiel wel toe. Diewertje. Hoor! hoor! loop zo ras niet. Wat zelje tot zijnent doen?
[p. 352]
Frik, & c. Maer Moertje, vraegje dat? wel hoe! Moet 'er gien Bruylofts-gedicht wezen? Diewertje. Wat weet ik van die zaeken? Moet hy dat doen? Frik, & c. Wie zou 't aers in de hiele Stad beter maeken? Hy doet het immers veur elk ien schier alledaeg, en mit ien trou-heyligjen160 veur an, om kleyn geld: Ia zomtijds wel om niet, die hem maer ien lutjen an 't oor leyd en lelt161; Want hy het zellefs zukken bezeten sin in rijmen en rederijken, Dat hy ien aer voort helpt, en laet het zijn hiele smitswinkel mit al 't gerietschap aenkijkken.162 Diewertje naer binnen gaende. Wel nou, 't is my al wel. Doe jy dan dat: hadiuw! ik gae terwijl na de Nayster heen. Frik, & c. Gediuw Moertje! laet zien, ze gaet die weg. Gans bloed! zouze wel na Grietjes gaen? wat neen! Ze ken Grietje niet. Ze willen daer ergens, denk ik, ien boodschap bestellen. Zy het 'er eygen Naysters al op 'er hand, die dat wel veur 'er af-hakken zellen. En ouwe luy veranderen niet gaeren. 'k Heb daer gien bedenken aen. Laet zien! waer woont de Poëet ook? ja 'k weet, dit straetjen moet ik inslaen.
[p. 353]
Frik in't Veur-huys binnen. Diewertje uyt en spreekt. Goe luy, weetje niet iemand van je al, waer hier ergens ien Nayster zou woonachtig wezen? Och! de gang valtme zoo zuur, Ziet ik bin oud, en zou teugen 't uytgaen schier vreezen. Ay spreek! hoe binje dus ongerieffelijk163? of weetje 't zeper zelf niet? Hey! wat mag ik de luy al moeyelijk vallen! ik bin noch niet blind, al bril ik: ay! ziet, Hier denk ik zelze zelf veur deur zitten, mit al'er jonge kabouters. Dag kijnd! Grietje. Dag Moer! Diewertje. Maer mit verlof, is je naem gien Grietje? Grietje. Stil deuze stouters! Wat zegje Bestemoer? Diewertje. Ik vraeg of je gien Grietje hiet. Grietje. Ia: hoe dat? Diewertje, Maer je bint me van ien goed vriend erecommandeert. Grietje. Wouje dan wel wat? Diewertje. Ia, 'k heb hier linnen: en ik wou wel wat mans hemden, beffen, en neusdoeken laeten maeken. Grietje. Zit wat neer. Lijsbet hael iens ien warme stoof veur Bestemoer.
[p. 354]
Lysbet koomt met de stoof, en Diewertje zeyt. Zoo, zoo! die zel niet qualijk smaeken. 't Is van daeg ien guure dag: dan binnen ouwe luy al gemeenlijk verkleumt: 't koomt ook met die noorde wijnd. Grietje. Dat's waer. Maer 't linnen, datje hebt, wilje dat iens laten kijkken? Diewertje. Ia kijnd. Zie daer: daer is 27 ellen tot 6 hembden. Wilje dat veur ierst iens vasthouwen? Dat is vierdalf164 ellen tot elken hemd, en ien el tot de mouwen: Dan hebbenz' 'er volle briete gelijkmenze gemienlijk snijt. Je zeltze mit boordjes om de hals maeken, en mit ien haekjen en een oogjen in de keel; zoo na deuze tijd. Grietje. Zeer wel. Maer nou, hoe zellenze genayt worden? dat most ik ook weten, Diewertje. Ja weet ik het zelf wel? ik bin oud, en heb het nayen schier hielendal vergeten. Noemtmen iens ien nayseltjen twie of drie, tot ien behulpzaem oogmerk. Grietje. Gaeren Bestemoer. Let 'er op daer zijn schuynsjens, spaensjens, schuynse spaensjens, pissebedjens, gaetjeswerk, Gesneen-werk, wit-werk, jeud-werk, 4 bientjens, 6 bientjens, 8 bientjens, spinnekopjens, en diergelijken.
[p. 355]
Diewertje. Houd, houd, houd! ien rond zoomtjen mit 3 schuynsjens op de borst zel wel wezen, dat doen de rijken. Nayt de naedjens van d'asseldoeken165, en schouwerstikjens166 wat effen en glad, 't Is al ien gemakkelijke pater, dieze dragen zel. Grietje. Dat zel wel gaen: vertrout ons dat. 't Lijkt goed doek: is 't Amsterdams, Alkmoerder, Vries, of Emder linnen? Diewertje. Neen degelijk; 't is eygen rietzel, zo goed as men 't veur die prijs in 't drijstalletje167, of in de Schol zou kunnen vinnen. Grietje. Men houd aers het Alkmoerder veur sterk, en 't Emder veur fijn. Diewertje. 't Is al nae de zind'lijkheyd168 van de luy: 't Amsterdams, en 't Vries kan ook wel goed zijn. Dit is nou Emder: maer 't is fijn veur zijn geld, gelijk je zegt: 't is ook tot de beffen169. Daer is twie ellen, dwars draeds esneen tot een zulken douzijn. Grietje. Dat is effen169a. Maer nou most 'er noch dardalf vierdeel170 wezen tot de binneboordjens, en dan vallenze noch al wat smal.
[p. 356]
Diewertje. Neen, neen! ze zellen wel wezen. Hy isze zoo gewent: en ik heb het hier me al171. Grietje. De kangkjes, die 'er toe wezen zellen, hebje die ekoft, of zelje ze noch koopen? Diewertje. Die denk ik, zel jy wel hebben. Ay! laet iens wat verschiets172 zien. Grietje. Zie daer, daer is 'er ien hoope. Zoekter je gaeng173 uyt. Zetje bril op, en bezietze vry in den dag. Dat kangkje, datje daer nou in je hangd hebt, zou niet qualijk staen mit die duytse slag: Of ien aer; daer is het Graef Mouris kangkje, het beusemkangkje, het poppetje het muyzetantje, Het doodshoofje, het doodshoofje mit het pijltje, 't princesje, het ennetjes kantje, Het tulpje, het weyertje, het Italiaens vloertje, 't dubbelde princesje, of zoo ien. Zoek uyt, zoek uyt Bestemoer: daer is dubbeld over verschiets genoeg in de doos, zoo 'k wel mien. Diewertje. 't Is waer: maer ik zel naer huys gaen, en noch ierst ereys in de gaeten zoeken Of ik niet ergens wat vijn. Zie daer is voort het lapjen linnen tot de 12 neusdoeken: 4 Ellen, en ien vierendeel: dat vierendeel, Grietje lief, heb ik 'er by edaen, Om datze aers niet recht vierkant zouwen vallen; en dat zou niet een beet Bruygom-achtig staen.
[p. 357]
Hier heb ik ook het briefjen, daer de merken174 op zijn eschreven. De hemden, en beffen niet, maer merkt de neus doeken an weer zijden even schoon. Grietje. Wilje 't briefjen iens geven? Laet zien! dit is ien F, mit ien I, mit ien V, Is 't zoo niet recht? Diewertje. 'k Denk jae, zijn naem is Frik in't Veur-huys. Grietje. Hoe! Frik in't Veur-huys! hiet zoo de knecht? Diewertje. Ja. Grietje met een smeeligheyd174a. Hiet jy dan Diewertje? en woonje niet by d' ouwe Kerrek? En hebje gien vrienden op de nieuwen-dijk, in de Warmoes-straet, en op 't nuwe werrek175? Diewertje. Ook al. Grietje. O God! zoo bin ik de verachte ellendigheyd zelf. O heer! o heer! o heer! Bruyd altemael voor den duyvel176! voort! voort! en komt je leven niet weer. 'k Hou gien school mier. En jy, jou eerlooze ouwe verken! Zelje zeun de Bruygom wezen, en laetje mijn zijn linnen bewerken?
[p. 358]
Daer zelje de duyvel veur halen. Hou daer! hou daer! hou daer! Diewertje. Moord! brangd! moord! brangd! moord! moord! Trijntje een Buur-wijf verbaest uyt, met een schrobber in'er hand. Waer! waer is 't te doen? waer! waer! Diewertje. Hier! hier! och vroutje help! help! help! of ik raek om 't leven: Trijntje koomt'er by. Los! los! ay Grietje buur laet los! 't is ien ouwe vrou. Wat hetze toch bedreven? Grietje. Bedreven! bedreven! maer ze koomt hier werk brengen van 'er zeun, die de Bruygom zel Wezen mit ien aer en hy is an mijn verlooft. Wat dunkje? of is dat al wel? Zie daer dat is zijn eygen kijnd, en dat ik verlost bin is van daeg 6 weeken eleden. 'k Heb trouw177 van zijn hand! wacht maer wat, ik zel iens binnen treden, En haelen de penning, en laetenze je veur je oogen zien. Grietje in huys. Trijntje spreekt. Loop! Bestemoer loop! of, komtze weeruyt, ze zelje noch iens zoo fel aenvlien. Diewertje binnen. Grietje weer uyt, en spreekt. Zie daer! daer is het goud, daer hy me veur God mee gehuwt het.
[p. 359]
Waer is de Duyvels moer nou, Trijn? Trijntje. Al wegh Grietje. Grietje. 'k Denk, dat de Duyvel heur Zeun 'er wegh estuwt het. Trijntje. Zoo 'er zeun de Duyvel is, wensch178 dan de duyvel tot je man? Grietje. 'k Zou'er ien duyvelin teugen wezen: en wat zel hy doen, die aers niet kan? Trijntje. Bedaer, Grietje buur, bedaer! Grietje al huylende. Hoe zou ik my bedaeren? 'k Wou dat ik dien duyvel mit zijn Moer zag veur den duyvel vaeren. O my! ik word zoo bang178a. Och! zetme toch wat neer. Neemt mijn Neusdoek uyt mijn dieszak179, en dooptze in wat eek180, maer koomt doch daetlijk weer! Trijntje met de neusdoek in, en uyt. Maer Grietje buur, binje dus bang? snof, snof, hael op mijn moer, dat zelje wat verquikken. Grietje. Och! ontrijgme wat. Trijntje. Koom. Hoe is de veter nou juyst dus in de war? Grietje. Rukze vry aen stikken. Och! och! och! ik zel sterven.
[p. 360]
Trijntje. Hou moed: het zel wel gaen. Hoe is 't? hoe is 't mijn schaep! Grietje. A my! Trijntje. Och heer! binje 'r dus qualijk aen? Grietje. A my! Trijntje Hem181 liever ereys: 't zelje mier moeds geven: 't zuchten zou 't overgaen beletten. Grietje. H a a a a a a a a a! Trijntje. Zoo! wat zoo ziet! nouje geeut, dat's ien teiken dat de dampjens 'er willen zetten. Grietje. H a a a a a a a! Trijntje. Gaet het daer mee niet wat over? Grietje Ia, God dank? 't is al miest edaen. Dat ik dorst, ik zouje nou wel wat vergen182, Trijntje. Doet dat vry. Grietje. Mag ik? Trijntje. Ia je. Grietje. Wilje dan iens ien huys 8 of 10 hier van daen gaen?
[p. 361]
Boven de ierste Bakker, an je rechter hand, woond een stijfster op die kamer, Die Saartjen hiet: maer bijt het haer in 't oor, of zeg het wat bequamer Als ik het jou doe; of ze iens daetelijk hier wil komen: ze zelme groote vriendschap doen. En dat ik 'er nodig te spreeken heb van iets daer wel wat wonders uyt kan broen. Ay! vlieg heen. Laetze doch strikstrax mitje komen, en scheyen zoo lang uyt 'er stijven183. Trijntje. Dat's gang: maer zelje zoo lang wel allienig in huys durven blijven? Grietje. Ia! ja! genoeg! ga jy slehcs heen. Trijntje. Hadiuw dan! is ze nou slechs niet uyt.184 Trijntje gaet naer Saertje. Grietje gaet in huys. Frik, & c. al schreeuwende uyt. Diewertje met een stok after aen, al slaende. Och! help! help! help! Diewertje. Iou Vaere-beul! jou Moere-plaeg! jou geslacht-schender! jou eerdief! jou eereloozen Guyt! Iou Radevryer185! jou galge-minner! jou Rave-lokker186! jou schuym van alle schuymen! Frik, & c. Houd! houd moertje! houd!
[p. 362]
Diewertje al slaende. Durf je me noch Moer noemen? voort! voort! har uyt! je zelt toch het gat ruymen187, En je leven niet weer nau maeken. Har uyt! har uyt! har uyt! voort! voort! voort! Zoo ziet! wech is hy. Zo zelme die deugnieten hebben. Wel mannen is 't ook van zijn leven wel mier ehoort? Ik loof niet dat het mier eschiet is, dat een Moer om 'er Zeuns wil zoo ekrabt word, en eschonden. De rekel zou de Bruygom wezen mit een eerlijke dochter van Haerlem, en hy is hier an ien stront-nayster verbonden, Die kael is, en van morsige Hollanders esproten, daer hy van klare Brabanders is eteelt. Wel! is het wongder, dat die goe God die goddelooze dingen heelt! Een weereld zou 'er om vergaen. Een Stad as Amsterdam zou 'er om verdrenken. Ik geloof niet dat die van Sodoma en Gomorra zukke stukken zouwen hebben durven denken. 't Is gien mensche werk. Zou 't mijn kijnd al wezen! neen! 't is mijn kijnd niet; dat's wis: Hy magme moer noemen; maer ik mien dat hy in 't doop-huysjen al verwisselt is: Want ik, en mijn man zalr, waeren veul te eerlijke luy om zukke eerlooze eerdieven voort te teelen: Dan wat zel ik doen? 'k bin 'er uyt estudeert. 'k Mag naer huys gaen, en sluyten mijn deur toe, en God de zaek bevelen. Diewertje binnen. Frik, & c. ziet eerst eens om den hoek, en koomt dan uyt. Isze al ewech? o bloemerharten! is dat van ien oud wijf slaen!
[p. 363]
'k Wed ik morgen blond en blau bin: en wat nood was 't? maer wat raed gaet men aen? 't Heylik of188! uyt mijn ouwers huys! zongder geld! van elk veracht! schande veur de menschen! Is 'er wel iemand van je allen, diemen quaêr189 uyt ien goed hart zou kunnen wenschen: 'k Loof't niet: of het most de weerga wezen van Gerrit zalr. de man van Iuffrou mit de pluym; Die mit ien dubbelde leer na den hemel klom; en, eer hy 20 sporten hoog was, ter zijen af viel in 't ruym, En bleef juyst, tot zijn geluk, vast hangen in twie strikken, Of aers had hy van boven neer elegen, en hals en hoofd an stikken: Die mogtme190 slimmer gunnen; want hy stond op de Vygendam, en mocht niet zien dat zijn eygen vaer, Toen hy egiesselt worde, ien slag minder of zachter kreeg as ien aer: Maer hy riep vast teugen de beul: raek wat! raek wat! 't schaed hem niet dien ouwen stront-ben191. Ay! wat mag ik ook al uyt-stooten! hoe kan ik noch op ien aer denken, die zelf zoo in den hond ben? Ik word immers verschopt van elk ien. Mijn moer drijftmen uyt. Het huys sluyt zich toe. De stienen spatten teugen my aen. De boomen giesslen my. De straeten zijn te nau. Och! och! och! waer zel ik gaen? Zacht wat! wie komt 'er gins? 't is Saar mit noch ien Feex. 't Is best dat ik ga slippen; Want weetze mee van 't loon, ze het de duyvel in, die zoume wel haest kippen192.
[p. 364]
Frik in't Veur-huys binnen. Saartje, en Trijntje uyt. Maer degelijke deeg193! weetje zeeper niet watze van my hebben wil? Trijntje. Neen toch. Ze hetme aers niet belast as dat ikje dit zeggen zou, gelijk ik edaen heb, hiel stil. Saartje. Ay! wilje dan wat hard veur uyt treen, en zeggen dat ik koom? Trijntje treed voor uyt. Saartje spreekt voort. 't Het denk ik, weer een stront te beduyen. Ze steekt ien hiele tijd vol blauwe bloempjes194. Mijn werk blijfter om ongedaen. Wat gort zegen ons voor al dit bruyen! Mijn lieve Frickje hetme daer ook linnen te stijven ebrocht, door een vrou, die al onze doen weet; Dat t' avond edaen moet wezen: daer is noch gien stijfsel ehaelt, en alle ding leyd noch ongereed: Hy zou op ien veur-bruyloft195 gaen: dan brengt hy me gemienlijk wat mee; dat dien ik immers niet te verpruylen196. Grietje in' er deur staende ziet Saartjen aen koomen, en loopt 'er schielijk tegen. Trijntje volgt zoetjens after aen. Och Saartje! Saartje och! wat raed! wat raed, wat raed! Saartje. Wat letje dus te huylen197? Sus! sus! houdop. Zwijg stil. 't Is schande voor de luy. Grietje. Ja wel is 't schangde! Saartje. 't Zel wel over waeyen, 'k denk 't is ien meertse buy.
[p. 365]
Laet hooren watje zeggen wilt: 'k heb niet lang tijd. Grietje. Gaet altoos ierst zitten. Jy mee Buurwijf. Maer Saartje, daer ikje om ontboden heb, dat is ditte: Ik bin ien kraemvrou van 6 weken, gelijk je ook zelf wel weet: En dat ik ongetrout, en ondertrout ben, en niet trouwen zel mit de vaer van 't kind, dat is het leed Dat me drukt; want zijn Moer koomt hier datelijk mit ien stoute statigheyd aendrayen, En brengtme linnen, om hemden, beffen, en neusdoeken te doen nayen, Teugen 'er Zeuns Bruyloft, die mit ien aer trouwen zel, tot spijt van my: En aen het briefjen, daer de letters op stingen om te merken, merkten ik al de schelmery: En ik vraegden haer of zy zoo hiete, en 'er zeun zoo, waer op ze daetlijk ja zeyde; Daer ik zoo boos om wierd, dat ikze aenvloog, en louter of-smeerde198, en is zoo gescheyden Wat dunkje van dat spulletje? is dat niet de pijne waerd199 om je iens te ontbien? En, alzoo we secrete200 vrienden binnen, je raed te hooren wat hier in moet geschien? Saartje. Maer deuze eerelooze bedrieger, mach men zijn eerlijke naem niet weten? Grietje. Ja. Waerom zouje niet? daerom ontbied ik je. Hy is Frik, & c. geheeten. Saartje met een smeeligheyd. Wat zegje daer? Frik, & c.? Diewertjes Zeun? daer
[p. 366]
koom jy niet iens aen te pas! Jou proper201 ontbiedje me daerom? zoo dat zoo is, zoo wod202 ik dat Frik, & c. inje stak, en datje zoo mit hem voor den duyvel was! Jou hoer! jou verken! jou karonje! jou aenhouster203! jou ritse teef! jou sletvink! jou kolreyster204! Jou valse prooy! jou vunse pry205! jou tochtzwijn! jou hongden aes! jou bescheete Nayster! Jou duyvels-kop! 't Is wonder dat ikje dat Duyvel gezicht niet uyt jou oogen hael. Jy an hem verlooft! dat liegje! verstaeje dat wel? Trijntje. Jaze, 't is goe Nederduytse tael. Saartje. En zoo 't al waer was, je zelt hem evenwel niet hebben. Doetje best, jou hoer der hoeren! Ik zel hem hebben! 'kheb Schrift van zijn hand, mit bloed onderteykend; dat hem de duyvel levendig moet voeren, Zoo hy mijn verlaet: en daer en boven noch een kijnd van ien jaer Onze Abramtje, dat hem zoo gelijkt, of't uyt zijn vaers aenzicht esneen waer. Wech! wech! deuze fleers206. Je zelt an zijn gat niet iens ruyken. Grietje al huylende. O god! nou bin ik immers de ellendigste van de weereld, en moet over al mijn wangen laten hangen en mijn oogen duyken. O God! o God! o God! wat zal my noch overkomen! waer zal ik gaen!
[p. 367]
Saartje mee huylende. Lieven Heer! as 't al overdacht is, wat ging mijn arme kattijf ook aen, Zoo 't waer was dat hy te Haerlem zou trouwen? want rijke luyden Hebben in 't pleyten altijd voordiel: ziet, ze kunnen 't d'advokaten, uyt wiens naem de rechter oordeelen moet, beter beduyden, Als d'arme, die geld, noch goed, noch vrienden hebben tot faveur. Trijntje. d' Avekaten, en procureurs slachten my: ik luyster ook zoo nau niet na ien zeezieke stinkebuyl, as na ien overgevende sinjeur. Veur 't geld koopmen de wil van de weereld. Die gelt heeft is eerlijk, en kan niet doolen. Saartje en Grietje al huylende. Hoey! hoey! hoey! och Heer! och heer! och heer! Trijntje Hoe weynig waeyt het, en hoe gongst jou die watermoolen207! Sus! sus! deuze mallooten, Schaemje niet, je bint gien kyeren van een jaer. Zwijgt stil. Je zelt het noch deur je balken208 straetgemeen maken: zoo wijzen je de luy met vingers na: hebje dan je wil? Wech! wech! al langenoch egrijnst209! je weet noch niet iens hoe 't af zel loopen. Je meucht ellek een honderd pond of twie in je hangd krijgen. Mijn lieve kyeren je moet hoopen. Hoop is lijdens troost zeyd het ouwe spreekwoord: hoopt slechs mêe. 'k Mien 'er zoo meenig daer boven zit, die 'er daer veur
[p. 368]
wel ereys, je ziet mijn wel210, en wezen al wel te vreen: Dat noch al Juffren211 ook (God zegen den Adel) na'er eygen reekening212 wezen willen. Zouwent 't juyst al hoeren zijn, die deur gedienstigheyd van bey 'er billen. Zegen en welvaert verkrijgen, zoo waer ik 'er al mee ien: want dat kaffa213 jakje, datje daer veur je oogen ziet, Heb ik noch onlangs mit die consciencieuse neering214 ewonnen van dorstige Gerrit, de zeun van manke Griet; Die zonger ope winkel allerhande ouwe klieren langs de huyzen plag te verhandlen. Loop! loop! het naut de vleys-hal niet of'er wat menschen deur wandlen215. Een enkle pos216 reekent Marri Korrens veur gien hiele zoo, al was hy van elf duym. En al hebje ook schots'217 ien reys mee espeult: mienje dat daerom eschent bent? wech! wech! niet een kruym. De beste van de stad doenent wel, of ze schoon niet luyd roepen. Weetje wel dat het de lekkerste beetjens binnen, diemen snoepen? Denkt datje mee wat esnoept hebt, datje nou opbreekt. Neen zeeker! je binter zoo qualijk niet aen. Nou weetje altoos datje goed bint, en hoe 't smaekt. Je keunt beytegaer218 voor moye jonge weeuwen gaen.
[p. 369]
Je bint twie wakkre tassen219; je zelt 'er knoopen220 genoeg toe krijgen van fluxxe weenaers, en frisse gezellen, Zoo 't je daerom te doen is. Saartje met een barst. Griet willewe 't dan ook iens licht stellen? Grietje mee met een barst. Wat brust het my Saar! zoo jy doet, zoo doe ik mee. Maer gaenwe ierst iens naer hem toe: Trijntje zel wel me gaen. Trijntje. Ik ben te vree. Saartje. Ik ook. Grietje. Dat's je dan veur. We zellen 'er iens louter boel-huys221 houwen. Saartje. Egut! krijgen we hem mit ons drien onger de nagels hoe onzacht willen w' hem klouwen! Grietje. Wacht wat, ik zel ierst mijn yzere ellen meê nemen: en we moet veur by jouwent gaen, neem jy dan ook wat met, Saartje. Ik zel de standert van 't bord haelen, daer ik mijn kraegen op zet; Dat's moytjes zwaer. Trijntje. En ik mien d' ienen schrobber mit d'aer t' ontmoeten222. Grietje.
[p. 370]
'k Wod dat we 'r slechs waeren. Saartje. Egut! hoe vriendelijk willen w'hem groeten! Grietje. Hier Saar; deuze straet deur. Ay! Tree wat an. Hoe meugje nou dus zacht gaen? Grietje, Saartje, en Trijntje gaen d'eene scherm in, en komen d'andre weer uyt. Diewertje, veur deur zijnde om'er stoep uyt te vegen, en deeze drie daer na ziende aenkoomen, loopt schielijk in huys, en smijt de deur met een slagh toe. Diewertje al vegende. Heer! wat leyd hier een bayerd223 in deuze stoep! men zou de hiele buurt schier versmaen Om die onguure kyeren, die hier ien hielen dagh komen bikklen, en poppen224. Maer laet 'er iens iemand weer inkoomen: 'k zel'er hem mit voeten uytschoppen, Dat zweer ik al zou'er de hiele buurt om over eynd raeken: ik pas 'er niet op: Hebben d'Ouwers een quaed hoofd, ik heb ien quae kop; Dieme rechte voort kroes225 genog staet, en lichtelijk raekt op hollen. Holla! daer komt de Duyvel in schijn van een Hoer mit noch twie helsche snollen. Ik wachtze (beloo!) niet in. Hadiuw! Grietje. Daer liep de Moer in huys. Saartje. Ik zag het wel. Klop dat het rammelt. Grietje klopt. Diewertje roept van binnen. Wie maekt daer zuk gedruys?
[p. 371]
Grietje al kloppende. Doet op en ziet het! doet op! wat binnen dit veur dingen, By hoog schoon dag te vragen wie 't is? 'k zeg noch iens doet op! Diewertje van binnen. 'k Wil niet. Zel jy me dwingen? Grietje al kloppende. Doet op, jou rimpelbakhuys, doet op! Diewertje kijkt boven uyt het Venster. Wel fruwiele226 Juffer, ben jy dat? hoe staetje mijn gevel al aen? Saartje. Druypneus, we zeggen dat je op doet. Diewertje. Zoo 'k op doe, zoo zel ik na de Schout gaen. 'k Zeg datje je hier van daen pakt, jou kamer-katten, jou kakhuys-koeyen. Grietje. Wel! wat laet'er deuze leepoog veur staen! wel zou 't ien eerlijk mensch niet moeyen227! Jou Bazeliskus228 as je bint! ik vraeg noch iens of je de de deur op wilt doen, of niet. Het Rappalje begint veur de deur te vergaeren. Diewertje spreekt. Neen ik jou bremstige merri! al hietenje noch 10 mael over Griet. Grietje. Noch meer Rappalje. Ja Griet hiet ik! wat hebj' op Griet te zeggen? spreek op jou verken! Hoe na mienje229 datje Griet Hang-kous veur hebt mit 'er nachthalsdoeken vol kant en binnewerken,
[p. 372]
Die niet weer spreeken durf? neen begut! ik suf niet veurje230. 'k Ben zonger vrees: 'k Slacht de Kappiteyns dochter, daer in Oostinjen een hiel schip om of eloopen is, die mondige Lukrees231. Daerom zeg ik datje op doet, of de hiele Fruwiele burgwal232 zel'er of wagen232a. Diewertje. Noch meer Rappalje. 'k Zeg datje van mijn deur gaet, of ik zel kracht en geweld over je klagen233. Grietje. Noch meer Rappalje. Klagen! jy klagen! jou Baviaen, hoe na koomtje noch geld in je hand? och ja wis! Diewertje. Noch meer Rappalje. Dat's een backhuys as een kackhuys, daer gien dexel op de bril is. Wech! wech! jou stront-balie234. Ruym op, of de dienaers doenje strax opruymen: Zoo mach235 een ambachts-man de twiede schoftijd op een zaterdag om jouwent wille mit eeren verzuymen. Grietje. Noch meer Rappalje. Jou sakkrementse tovernaerster! jou kolreyster! jou ouwe verlebde hoer! Saartje. Noch meer Rappalje. Klop, of ik klop. Grietje loopt met voeten op de deur. Op! op! op! je zelt toch op doen, al waerje de duyvel mit zijn moer. Op! zeg ik. Op! of ik rinkink met mijn ellen deur al de ruyten.
[p. 373]
Je Zeun zel 'er toch uyt! die schellem as hy is! die bedrieger! die veurloop van alle guyten236! Op! op! op! zeg ikje; of dat gaet deur de parken heen237. Trijntje. Noch meer Rappalje. Nou Bestemoer, doe jy liever iens op: je ziet wel, ze worden toch niet eer te vreen. Diewertje. Noch meer Rappalje. Dat's waer, Reutel-kut! konje mit zukken praetjen binnen mijn deur komen! Trijntje. Noch meer Rappalje. Wat heb jy te Reutel-kutten? jy Zee-monster! jy draek! ziet teugen wie je spreekt! ik bin van de vroomen! Diewertje. Noch meer Rappalje. Zoo slachtje de Klooster-stronten238: meugje die wel? Trijntje. Noch meer Rappalje. Dat's goed vret veur my, jy zelter jou tanden niet op breeken, jou tandeloose Paddevel. Jy strontvlieg! jy vulleshoop! jy steursrug239! jy bullebak! jy halfgebakken. Dieuwertje. Noch meer Rappalje. Dat 's een tronitje om onger Dirk van Assesbrugh veur de Stadts drukkery te plakken! 240 Dat 's een beeld as een duyvel! dat 's een bakoven mit een tong! jou pokkige hoer; j'ebt gien eer vanje spreken, zwijg stil. Saartje. Noch meer Rappalje.
[p. 374]
Ze zel niet zwijgen! veur wie zouze zwijgen? veur jou schoone kevelkin241? jou kokkedril Lachje noch mit ons? had ikje hier, ik zouje iens lieren lachchen en spotten. Diewertje. Noch meer Rappalje. Wat wod jy me doen, jou ondier asje bint, jou stinkende bunxem242-kreng an 't verrotten? Je mogt mijn Brabantse kanjert iens kussen! verstaeje dat wel, jou rechte helhond? Voort! voort! van hier jou vullesschuyt, of de kyeren vullenje vol stront. Kijk het volk lacht je uyt. De hongden zellenje strax bepissen: En krijgt de duyvel die stank in zijn neus, zo zel hy zijn gat anje wissen. Lustigh jongens! roep Lello een gat in de kan243; daer 's toch niet an verbeurt: 't is volkje van die stof, Daer Gees de huyk of had244. Loop! loop! ik sluyt mijn venster toe: dan evenwel vroutjes mit verlof. Grietje. Noch meer Rappalje. Scheerje noch de gek mit ons? daer zelje de duyvel veur op Marken voeren! Loopen wy de deur op de vloer! Zy loopen op de deur. Diewertje heur venster weer open, en zeyd.
[p. 375]
Is 't noch niet langenoeg, jou eerelooze, en oorelooze255 Hoeren? Saartje. Noch meer Rappalje. Wat zegje daer? dat leg ik in kennis256! dat zelje bewijzen! jou adderstong! jou scorpioen! Diewertje. Noch meer Rappalje. Loop! loop! ik steur men an gien geutgat257. Ik woon op ien kamer, (hadiuw!) 'k heb mit gien slijk te doen. Diewertje sluyt'er Venster. Zy loopen alle drie op de deur. Diewertje doet het Venster weer open. Zy strijken alle drie heur kappen af, en laeten'er ooren zien. Saartje spreekt. Zie daer, jou zeeltesnuyt! je zegt datwe geen ooren hebben, binnen dat gien ooren? Diewertje. Noch meer Rappalje. Ja, nou beken ik het: maer ze staen evenwel niet op de rechte plaets daerze behooren. Grietje. Noch meer Rappalje. Waer wod jyze dan hebben daerze beter stonden, jou duyveldwingster? Diewertje. Noch meer Rappalje. Maer aen de kaek258. Grietje van boosheyd huylende. Ja wel mensche-kyeren, is 't niet een droevige zaek! Lievenheer, kenje dit veurje oogen zien, en wilje 't niet verhinderen? Diewertje. Noch meer Rappalje. Ja! Ja! onze lievenheer achtje niet; je bint maer een diel uytzuypsters, en aenhousters259 van goeluy'er kinderen.
[p. 376]
Grietje. Noch meer Rappalje. Dat meug jy wezen, jou Lel by de neers? wat rijdme deuze rogshuyd! deuk iens wat een egels-vel! Laet je zeun liever in je gat kruypen, zoo weet je waer hy is. Diewertje. Noch meer Rappalje. Jou lelijke, en ongeschikte260 mond van de Hel! Grietje. Noch meer Rappalje. Ik zweer, ik barst van spijt. Diewertje. Noch meer Rappalje. Ja wel ik loof niet aers of deuze weereld is op 't varste. Doet liever een band om je middel, gelijk Pieter oom als hy uyt windbreeken261 gaet, zoo hebje gien nood van barsten. Grietje. Noch meer Rappalje. Doe jy liever een band om je keel; je bint hoog genoch, jou hayevel, maekje slechs vast. 'k Wed, as je hangt, datje eygen zeun zeyd dat jou de band beter om je keel, as my om mijn middel past. Diewertje. Noch meer Rapalje. Ik steurme niet anje. Goe luy je moeter je ook niet an steuren; 't zijn hoereknikkers, die niet veul stuyten, Kakhuyzen onger de bruggen, en sluyzen zonger schutdeuren voor alle modder-schuyten. Trijntje. Noch meer Rappalje. Wat bin jy, jou brabantse, ouwe, en uytgerede schans-teef262? Wat was je vaer, die te Mechchelen bankerot speulde? wat was je man? wat is je Beniste263 Jillis neef? Wat is je zeun nou? wat is je hiele geslagt? waren wy daer boven by je, gansch wongden!
[p. 377]
Diewertje. Noch meer Rappalje. Je hoeft hier boven niet te wezen; daer zijn gien geutstienen van doen, wy hebben gien pissende hongden. Wilje 'n pot vol mensche pis op je hoofd hebben, dat krijgje wel licht goed koop: En loopt 'er dan ien brok of twie onger, die heb je toe; daerom pakje by tijds op ter loop. Deur! deur ik raedje 't best; 'k sluyt doch mijn venster toe en doe ze niet weer open. Grietje. Noch meer Rappalje. Heb jy dat hart ereys, jou karonje! zoo je 't doet, we zellen weer met voeten op de deur loopen. Diewertje. Noch meer Rappalje. Wat wilje dan van mijn hebben, jou rechte geweldenaersters as je bint? Grietje. Noch meer Rappalje. Datje beneen koomt, en doet je deur op. Diewertje. Noch meer Rappalje. Ja ja! ik kan de trap niet vinden, 'k bin oud, en blind. Grietje. Noch meer Rappalje. Laet het je zeun dan doen: om hem koomen we: we willen hem toch spreeken. Diewertje. Noch meer Rappalje. Zoo gaet daer hy is. Grietje. Noch meer Rappalje. Waer is hy dan? Diewertje. Noch meer Rappalje. Heb ik hem in mijn dieszak264 esteken? Je most hem zoeken. hy is niet t' huys. Grietje. Noch meer Rappalje. Dat heb ik al evreest. Saartje. Noch meer Rappalje. Ik wil evenwel mijn eer verbetert hebben!
[p. 378]
Diewertje. Noch meer Rappalje. Ho, ho! bin jy al me an 't reutjen vast eweest265? Saartje. Noch meer Rappalje. Wat zegje daer, jou schurfde teef? zie j' ons dan an veur honden? Diewertje. Noch meer Rappalje. Wat weet ik wat je bint! Saartjen, en Grietjen gelijk. We waeren eerlijke luy, maer je Zeun het ons eschonden. Diewertje. Noch meer Rappalje. Zo zeeker je waert eerlijke luy: maer die tijd over, je bint het dan nou niet, Saartje al huylende. Nou al zoo wel, as toen: maer je Zeuns duure beloften brogten ons in dit verdriet! Diewertje. Noch meer Rappalje. Al zoetjes al zachjes kijnd! wilje wel doen spaert je tranen, want ze zullen hier toch niet veul beschieten266. Saartje. Noch meer Rappalje. Ja wel Grietje, binnen we dan zoo onse eer quijt? Grietje. Noch meer Rappalje. 't Schijnt ja. Saartje. Noch meer Rappalje. Wat nood was 't, mogten w' 'er wat veur genieten? Diewertje. Noch meer Rappalje. Ho! ho! binje van dat volk, die 't geld liever hebben, als de eer. Saartje. Noch meer Rappalje. Ja, waerom niet zoo wel as jy? 'k mien hier zijnder noch wel 100 diergelijke meer. Gaet ook iens mit je eer te markt, en neemt gien geld mee, om de waer te betaelen,
[p. 379]
Wat zelt wezen? wijnd. 'k Zie wel dat de eerlijke harten lyen moeten dat hoeren en maek'laers 't lekkerst van de marct veur geld halen. Diewertje. Noch meer Rappalje. Ziet dan dat je mee gelt krijgt. Grietje. Noch meer Rappalje. Is dat genoch? ik heb een kijnd by hem van 6 weeken, en een troupenning tot een pand. Saartje. Noch meer Rappalje. Mijn kijnd is al over 't jaer, en ik heb schriften van zijn eygen hand. Diewertje. Noch meer Rappalje. Daer meugje je gat an vegen. Saartje. Noch meer Rappalje. Dat woord (let 'er op) dat zelje rouwen. Diewertje. Noch meer Rappalje. Loop! gek loop! je meugt op ien aer tijd je gerietschappen uyt mekaer houwen267. Hy had 'er niet in verlooren268: wat had hy 'er dan in te doen? Grietje. Noch meer Rappalje. Wat had je man in jou te doen, toenje zukken meneedigen bedrieger maekte? jy leelijke fatsoen! Diewertje. Noch meer Rappalje. Wech! wech! 't is langenoch. Ik schaemme dat ikje langer hoor spreeken. Diewertje doet de venster op. Trijntje spreekt. Ja wel vrienden, je zelt evenveul op doen, al sting je hier den hielen nacht te prevlen en te preken. Niet beter as dat j' hem veur Commissarisen269 ontbiet, zoo raekje an of van mekaer.
[p. 380]
Grietje. Dat's goed. Koom gaenwe dan ook daetelijk naer de Koster. Wat dunkt jou Saartje. Saartje. Ik bin Saar270. Zy gaen alle drie naer binnen. Het Rappalje roept hoer! hoer! De jongens trekken'er de kappen af. Zy slaen de jongens, en raeken zoo met horten en storten altemael binnen: behalven Roodneus en Bliekvijst271. Roodneus al lachchende. Ha, ha, ha, hay! wel ik zeg datter wat om gaet. Wech! wech! nou mit Pieter Schut272, en al zijn lamme kuuren. 't Lijken 'er wel verhoetelde273 Arions, en Andromedaetjes274 by. Dit was een deuntjen uyt een are toon: een recht confertyfje275 voor nydige buuren. Wat dunkje volkje? dat waeren drie duyveljaegsters! die waren hoofd veur hoofd bemond! Ho! Bliekvijst, heb ik jou daer ook? hoe is 't al maet? Bliekvijst. Kaal276 en gezont. Hoe vaer jy al? Roodneus. Al in die zelve schuyt. Maer weetje wat ik denk? 't schynt, Bliekvijst, als hem een aer gesont, of ziek drinkt. Dat het daer mit ons hiel aers gaet; want me dunkt dat hem d'ien rood, en d'aer bliek drinkt.
[p. 381]
Bliekvijst. 't Is weynig enoch, Roodneus, zellen we 'r ook wat veur hebben. An de klieren van de knechs kan men huydendaegs zien wie de miester zy: Zoo is 't ook mit ons, wy dienen Bacchus, en onze aenzichten dragen zijn aenzienlyke277 livry. Bliekvijst. Maer iens voort epraet. Hoe gaet het toch mit de bier-narm278? houdze noch al wat van oplichten, van hiele en van halve bieren? Roodneus. Vraegje dat? of mienje, daerze 20 jaer over eliert het, datze dat zoo in ien ommezien weer kan ontlieren? Bliekvijst. Het pijpje het dat me noch wat trex? Roodneus. Dat hebje immers onlangs wel ezien, Toenwe daer over in 't Meuletjen waeren, daerwe dat ambacht bey te gaer wel konnen, zoo 'k mien. Bliekvijst. Egut! Roodneus, daer kreegje ook je diel wel van die tien vaen279. Roodneus. Neen zeeker! we hoeven dat mekaer niet te verwijten. d'Ien zel mit d'aer zijn bier niet licht na de tobbe loopen. we houwe bey te gaer veul te veul van dat vochtig ontbijten. Dan dat 's tot daerentoe. Maer zonger alven280 of boerten. Wat dochtje strax van die drollige klucht? Bliekvijst. Noem jy dat een klucht? mijn dunkt het was wel te deeg een schandelijk buuregerucht.
[p. 382]
Het klootjes volk in 't hol281, of in de strontsteeg282 zouwen 't 'er zeker wel schamen Zulken geweld veur 'er deur te haelen. Roodneus. Ja vriend rijke luy mienen dat 'er alle dingen betamen. Dorst Frik, & c. (daer al dit rejement283 om was) die slinger-lijf, die lange Guyl284, die rechte lompe boer, De huysvrou van goe Gerrit nou noch onlanx niet uytslitsen285 veur een openbare hoer, Die'r mans winst verlarijt, verassevijst286, verwaerloost, vermooyt287, en ten besten geeft an'er pollen288, Daer hy zelf wel wist hoe veer en diep hy verzeylt was mit zijn twie vuyge snollen. Bliekvijst. Daerom steldenz' hem mit zijn hiele geslacht ook zoo schandelijk ten toon, Dat 'er de hiele Haerlemmerdijk zich in spiegelen kan. Roodneus. Zoo komen d' Heyligen om 'er was, en de daghuerders om 'r loon. 'k Gunt hem geweldig wel, die quaedspreeker, die ophaler289, die courantier van alle menschen. Bliekvijst. Als ik het liegen sparen moet, 'k zou hem ook niet veul beter wenschen. Maer weetje wat ik noch wel wod? 'k wod datter iens een Poëet op de baen quam, Die 'er een klucht af rijmde voor de Schouburg, ten
[p. 383]
profijt van 't Wees-huys290, en ouw Mannen huys van Amsterdam. 'k Wodder noch wel 4 stuyvertjes an verloeren, al zou 't de biersnurf verveelen291, En inzonderheyd as 'er aerdige Dirk292 mit de zijne mee in zouwen speelen. De Koster uyt. Bliekvijst spreekt voort. Maer kijk! wat wil dit wezen? gins koomt de Koster mit een briefjen in zijn hand. Roodneus. Dat gaet verzeker na zijnent toe. Bliekvijst. Daer moet ik iens op letten. Och ja! daer houd hy stand. Roodneus. Hy klopt. Ay! stap wat aen, en laet het ons iens hooren. Diewertje roept, op het kloppen van de Koster van binnen. Wie klopter an mijn deur? wie koomt me weer verstooren? Koster. Al vriend Bestemoer. Doet vryelijk op. Ik koom van hoger last. Diewertje heur deur open doende. 'k Zel iens zien wie je bent. Wacht wat. Wel! wat binje veur ien gast? Koster. Dat zie je wel buurwijf. Ik ben de Koster, en koom uyt den naem van Grietje van Buuren, Om je Seun Frik, & c. te verdagvaerden, tegen morgen nochtend te negen uuren,
[p. 384]
Veur Commissarissen in d'ouwe Kerk, op de gewoonlijke boet zoo hy verzuymt, veur die ierste mael. Dan noch iens, ter zelver tijd en plaets, op de zelve verbeurt, uyt den naem van Saartje Jakobs by de Wael. Ay! wilje de boodschoppen eens an nemen, en, as hy t' huys koomt, aendienen? Diewertje. Neen ik! hy woont hier niet! je meugt het hem zelf zeggen! wat duyvel of deuze bezete hoeren mienen! Diewertje loopt binnen, en lapt de deur toe. De Koster spreekt. Grautje verzoorde293 gat toe! wat rijdme deuze bezuchte294 pry? Hebje jou leven onreedelijker woud-aep beleeft? ze het het op een aer elaen, en ze lost het op my. Ze moet dronken, of dol wezen die schijnheyligh, datze zoo aengaet. Wat heb ik mit 'er te schaffen? Dan of ze baert295, of niet, ik acht het zoo veul, of ik mijn eygen hond, dieme niet byten zel, hoor blaffen. De Koster binnen. Roodneus spreekt. Noch egaelder296 as te vooren. Wat zegje Bliekvijst, is 't niet waer? Bliekvijst. Wat zou ik zeggen? 'k wod werentig wel dat ik zelf wat rijmen kon! Mr. Pieter297 uyt. Roodneus spreekt. Wod je' 'er dan zoo gaeren een klucht af zien? zie daer Daer komt Mr. Pieter; die zelje dat schaepsvoetje wel, uyt een peper en eekje klaeren298.
[p. 385]
Bliekvijst. Dat's beloo waer. Ay! laeten w' hem iens gaen tyen aen zijn gaeren299. Zij groeten M. Pieter gelijk. Bliekvijst spreekt. Bonjour mon Maistre! hoe dus fantastijk300 allien? waer na toe, en waer van daen? Mr. Pieter. Van huys: en ik zou iens tot Aeltjens Verwous, vader Abrams, Joost Hartgers, of Jacotten301 om een nu tijnkje302 gaen. Bliekvijst. Al't nuw, dat 'er in Amsterdam is, of 't best altoos, moetje uyt ongze mongd smaeken. Mr. Pieter. Ay! wat's dat? Bliekvijst. We willentje wel zeggen; maer je most ons ierst belooven dat je'r ook wat nuws op zelt maeken: Want dat Sinter Klaes Boekjen303, datje liet in druk gaen over twie jaer, (hoewel 't eerloos was) stond me hier en daer zoo aen, dat me docht dat het niet te verbeteren waer. Mr. Pieter. Dat loof ik wel! toen had ik mijn kameraed Jacob noch byme, die looze Vallek304; En nou305 bin ik allien.
[p. 386]
Roodneus. Al spuls genoch om een onnozel mensch te bedriegen an ien schallek306. Je moet denken datje nou ook mier tijds hebt asje toen had; vermits het tijdverslijtend Juffre geslacht Zoo niet mitje verkuyst307 is als het plag, om datjer Serviteurs in dat Sinter Klaesje uyt jalouzy te zeer veracht. Bliekvijst. 't Was ook guytewerk eerlijke luy, ja de principaelste van de Stad, zoo diefachtig308 uyt te strijken309. As je ummers wat schimpen wilt, zoo schimt, op schelmen en dieven, hoeren en snoeren en diergelijke; Aen dat gorle-gooy is toch gien verbeuren an maer laet eerlijke en groote luy altijd in 'er vree, want dat volk is teer: En as je al wat van 'er maeken310 wilt, zoo maekt altijd ten minsten wat van 'er eer, En dat noch al met discretie mee; want je moet denken dat elk ien zoo niet verzien311 is Hier in een Almanak, daer in een liedboekjen te staen, dat zoo wel op 't kakhuys as in de Kerk gemien is; Want op d'iene plaets veegtmer zijn neers an en op d'are plaets verstrekt het een klucht, Als men in de winter-avonden mit mekaer wandlen gaet onder 't orgel-gerucht. Roodneus. Daerenboven hadj 'er die gratie by, datje 'r een aer me bekliekte312 eer 't je vraegt worde; en maekte, Dat, die onschuldig was, door jou schult, in groote moeyte, en diepe wangunst raekte
[p. 387]
Van zijn overheyd, dien hy schuldig was te eeren, en zijn schult jongelingachtig313 had voldaen. Bliekvijst. Mr. Pieter! Mr. Pieter! gedenkt 'er Bliekvijst by, het zel'er je na gaen314. Roodneus. Na gaen! dat's wis genoch. 't Is ook de grootste dievery iemand in zijn eer te raeken. Je keunter je niet veur hoeden, en veur are dieven keunje sluyten en waeken. Bliekvijst. Of ze mosten van Kovalents315 wezen, gelijk Hendrik de knecht in 'tHof van Holland tot lange Trijn; Die, terwijl zijn Meester en vrou van huys was, mee van huys voer mit al 't magazijn Van zilver en goud, gemunt en ongemunt. zoo 't dan viel, al onder een. Mr. Pieter. Vrienden schiet ik 'er over316? Roodneus. Wel Mr. Pieter wortje 'r quaed om? wy praeten toch zoo wat heen. Bliekvijst. Maer evenwel, ik wedje wel wenschte om 't overschot van je kin datje dat werk had laten vaeren, Een een aer stofje verhandelt, dat schae noch schande geeft gelijk wy je daetlijk zellen openbaeren. Koom, gaet slechs mee tot Frans de Gekken317 op 't
[p. 388]
hoekje van de wortelmarkt318, by de hal; Daer is goed wijn en bier; en over natte lippen het de tong ongelijk beter val. Holla! Roodneus, je most niet achterblijven: je moet mee gaen. Roodneus. 'k Heb dit volk ierst wat te zeggen. Stap veur uyt. Ik zel zeeker strax komen. Bliekvijst, en Mr. Pieter binnen. Roodneus bedankt de Liefhebbers zoo voor'er aendachtige tegenwoordigheyd, als goede gunst tot den Armen, en volgt 'er na. Lief-hebbers, die de konst met toomelooze toomen319 Zoo gaeren tomm'len320 ziet op Schouwburg en Tooneel, Hier zaegt gy Eernst en Boert van ellex evenveel: Het Eernst was uyt het Boert, het Boert uyt Eernst genomen. Al zijn de veerzen niet gespoelt in zuyvre stroomen Van Nektar van Ambroos; al heeft Apol zijn keel Aen 't neurjen niet gehuwt met leydende321 gequeel; Het zal (hoe322 't is) den nijd noch evenwel niet schroomen. Daer woelden onder schijn van menschen, liefde, haet. Tucht, strafheyd, kinderklap, benautheyd, leering, raed, Bewustheyd323, gunst, ongunst, onkuysheydkommer, weelde, Vreugd, droefheyd, trou, ontrou, onnozelheid, wys, zot,
[p. 389]
Geveynstheyd, schelden, list, gelach, gehuyl, en spot: Die U bedanken en voor * dubbelde kinsheyd speelde * Oude mannen, en Weezen.324 eynde.	33 flep: hoofddoek. 34 tien: teen, rietje. 35 Hemme! hemme! hemme: kwek kwek kwek! (zegt Grietje tegen een paar kletsende leerlingen). 36 snappen: kletsen. 37 zurg: vrees. 38 leletje: lelietje, een bepaald kant-patroon, evenals poppetje in de volgende regel. 39 zestiendel: een zestiende gedeelte van een el. 40 broên: maken (eig. broeden). 41 aenzicht: individu, wezen. 42 hoe staeje dus en trantelt: wat sta jij daar te trappelen. 43 'er neers na 'er haelen: haar achterwerk (aars) vasthouden. 44 of men maer ien duyt gaf voor ien hiel roggenbrood, modern equivalent: alsof het geen geld kost. 45 sloftoffel: traag lopend individu. 46 sleep! sleep!: slof, slof! 47 neers: achterwerk. 48 Pangt, eig.: pand, dus individu. 49 Meer: eig. merrie, equivalent bij ons: teef. 50 op je gat: zitten! 51 parkement: het perkament waarop de speldewerksters werken. 51a hoe na (hebje): (ben je) soms. 52 egiesselt: geslagen, lett. gegeseld. 53 ik zel ien aer register trekken: ik zal een ander regime gaan voeren. 54 zwiet: zweet. 55 Het gekroonde Hooft-zweer: volgens Van Lennep en Ter Gouw (deel 1, pag 96) het klassieke uithangbord, waarmee de schoolmeesters de zware zorgen van hun beroep aanduidden. De interpretatie van J.Z. Kannegieter, die in deze passage een schimpscheut ziet op Kaldekerk, en zijn conclusie uit het woord ‘meester’ in het begin van De geest dat Tengnagel zèlf schoolmeester zou zijn geweest, lijken mij beide onjuist. 56 mit benieren: eig. met manieren, h. rustig aan! ‘Meester’ heeft verder veel meer betekenissen dan alleen ‘schoolmeester. 57 zoo ziet!: lekker! net goed! (cf. voilà). 58 Teuterquaed: klikspaan. 59 me: ook (nl. mee). 60 Ma': Maar (half afgebroken omdat Grietje haar niet uit laat spreken). 61 of snijen: afhechten en los maken van het perkament. 62 taen: uit eikenschors gekookte stof waarmee bv. visnetten geel gemaakt werden. 63 Sluyt het ook wat beeter: houd het patroon wat meer gesloten, werk wat minder ‘los’. 64 klappaysters: kletskousen. 65 snappen: geklets. 66 al zoum' 'er: al moest men haar. 67 slag: onderstand van weefsel e.d. 68 sleepje: slaapje. 69 prammetje: borst. 70 Gaep: hap dan (naar de borst). 71 rementen: te keer gaan. 72 dat men 't schier schreumt een mammetje te geven: dat men haast het kind niet de borst durft te geven (omdat de melk bij een opgewonden stemming niet goed zou zijn). 73 Haromminus: gepeupelte. 74 spullen speulen: een toneelstuk opvoeren. 75 ien are pot te vier: een andere pot boven het vuur. 76 ik neus je onger den hoop: ik zie je tussen de menigte staan. 77 slikken: brassen. 78 Ie zelt me an de veest snuyven; denk hierbij: en dat is alles wat je er van mee zult krijgen. 79 bikstienteef: ‘pekel-teef’ (bikstien is eig. een bepaalde steensoort, voor gladschuren gebruikt). 80 smots: hoer. 81 recht uyt verbreyt: zonder omslag gezegd. 82 zijn huys veur staen: de belangen van zijn familie goed behartigen. 83 faljeren: bankroet gaan. 84 snotkalven: jonge zoons. 85 aveger: boor. 86 daer grijpen d'ouwers 't hoofd van Argus (in tekst onjuist) by beyde ooren: daar leggen de ouders het oor goed te luisteren, vragen overal inlichtingen. 87 uytstrengen: godsganselijke. 88 zonder eersgat beschijten: bedriegen. 89 afteruytvaerend: bankroet. 90 mijn eygen gat klou (d.i. krab): mijn eigen zaken behartig. 91 langer so schalk: hoe langer hoe slechter. 92 drievoetige haen onger de duykende hennen: een geliefde minnaar (haan met drie voeten...) bij de meisjes die willig zijn. 92a van Aeltgen zong: dronk. 93 Danieltjes, Ionasjes en donkertjes maken: drie uitdrukkingen voor: ergens lang blijven (drinken). Tuinman 1, 5 en Van Moerkerken, Kluchtspel, woordenlijst. 94 als 't gat vol was: als ik dronken was (gat is keelgat). 95 een blind oog: de top van de penis. 96 ‘klaer en vuyl’: onbekende persoon. 97 beziert: bezeerd. 98 daer den dief in zat: die (geslachts)ziek was. 99 (met de) nevelkar (vertrekken): met de noorderzon vertrekken (‘Klaer en vuyl’ gaat er dus met een flink bedrag aan andermans kant vandoor). 100 Ieud: eig. Jood. Het betreft hier ws. een zegswijze, die betekent: de boerevarkens die een beter karakter hebben dan zij. 101 ontdragen: bestolen. 102 bistaytjes: pasteitjes. 103 pikplaysters: trekpleisters met pek bestreken. 104 heuzer: heuse, echte. 105 die zoo menigen onger-aenzicht een druypende neus anzetten: op zichzelf duidelijk genoeg, al kan men het interpreteren als: die met menigeen naar bed geweest zijn, of (waarschijnlijker): die menig man een geslachtsziekte bezorgd hebben. 106 Mutsianen: ? 107 deur onnozel zien: omdat hij er zo onschuldig uitziet. 108 Ian Symesen Torentius: De schilder Johannes Simonsz Torrentius (1589-1644) die in 1629 te Haarlem wegens godslastering gepijnigd en tot 20 jaar tuchthuis veroordeeld werd. Na lang aandringen van de Engelse koning (via Frederik Hendrik) kreeg hij tenslotte gratie, in zoverre dat hem toegestaan werd, naar Engeland te gaan. Uit de verhoren blijkt dat Torrentius rozekruiser was, en aan alchemistische praktijken deed, althans daarvan verdacht werd. Blijkens deze tekst van Tengnagel, had hij volgelingen, die na zijn veroordeling uit Haarlem verbannen werden. Zijn losbandige levenswijze, die met zijn opvattingen over de godsdienst samenhing, schokte in Engeland evenzeer als in ons land; in 1641, vermoedelijk, heeft hij zich weer in Amsterdam gevestigd, hetgeen Tengnagel blijkbaar niet wist. Bredius vindt deze passage uit Frik spottend; ik geloof dat men hem minder negatief moet lezen. Er is geen reden, de woorden ‘zuyvre en waere leer’ ironisch op te vatten. Eerder lijkt het waarschijnlijk dat Tengnagel voor de opvattingen van Torrentius gevoeld heeft (mogelijk had zijn vader met deze collega die uit Amsterdam kwam, contact gehad). 109 't gat gunt: verbastering van God gunt. 110 knotten: hakken. 111 binnen Emster: ? 113 Sommirum Sommarum: verbastering van Summa Summarum = kortom. 114 ze laat zich besteken: eig. bestikken, dus: beslapen. lovertjes: de profijten (nl. eig. de versiering die het meisje ‘op zich laat stikken’). 115a leegbaer, eig.: bedaard. Hier ws. eenvoudig. 116 Klaes de Flink: cf. p 328 noot 20. Evenals in Clitie gaat het over een schilder. 117 ongdiefte: mooi. 118 an de bort raek: lett. op een klip loop. 119 Meert: maart (dus wellustige stemming). 120 tresoor: voorraadkast. 121 lemten: ‘leemte’, venerische ziekte. 122 ontijge: vieze. 123 kostelijke: dure. 124 kruys: geld. 125 schouwen: vermijden (schuwen). 126 verkes schotten: varkenskotten, bordelen. 127 daerze by 25 komen: waar er wel 25 tegelijk zijn? (nl. hoeren), zoals kinderen bij het rondgaan van de Pinksterbruid? 128 gebruy: gezanik (van: gebruid, waar hier een woordspeling op gemaakt wordt). 129 vast voeren: stevig te eten geven. 130 tot stootkanten: als losse stroken (linnen bv.), dus: die niet bij een stuk horen (d.i. die niet in een bordeel zitten). 131 vande zelleveg of esneên, al ien slag: van het zelfde laken een pak, van het zelfde soort. 132 Dijk-duyfjens: straatduifjes, dus: ‘tippels’. 133 in ien vlootjen schieten: in dezelfde pot gooien. 133a Er is een prent van een Griet Ians, van Salomon Savry, serie Siet t'verwarde Gaerens ent. 134 kreewende: krijtende, schreeuwende. 135 Breetveugels: Van Moerkerken, Woordenlijst, Braetveugel: iemand die een lui leventje leidt. Ws. moet ook aan veugelen = copuleren gedacht worden, dus ws. ‘hoerelopers’. 136 Voolewijk: het galgenveld over het IJ. Deze Anna Tomas is dus opgehangen, en Frik vindt dat al de door hem genoemde hoeren op de ‘doodceel’ (de door de aanspreker opgelezen lijst van tot de begrafenis uitgenodigden) hadden moeten compareren. 137 Besjen: moeder. 138 labben: kletsen, kwaadspreken. 139 by de neers op ehaelt: belasterd. 140 eygen rietsel: eigengereid linnen. 141 webben: eig. weefsel, dus: linnengoed. 142 ien groen kruytje na leezen: iets heel anders zeggen (d.i. boos worden)? 143 zal. Vaer: vader zaliger. 144 veer: ver. 145 kangkjen: kantje, stukje kantwerk. 146 Zoo passelijk: zoals het hoort. 147 Ferinis: varinas. 148 klossen: met een klos werpen, een spel dat met het belgische ‘bakspel’ vergeleken kan worden; eveneens hieraan verwant is ‘schuiven’, iets als ons sjoelbakken. 149 tiktakken en verkeeren: verschillende spelen, die op het triktrakbord gespeeld worden. 150 lapis: ws. drank. Ik neem aan dat dit een komische latijnse vertaling van stenen = drinken is. 151 slim staen: scheef staan. 152 vijf schoft daegs: de hele dag (namelijk alle vijfde werkperioden van de dag). 153 ongekruyst: heidens, niet-christelijk? 154 water-zootjen: vis voor een vissoep. 155 verzeeuwt of verbuyst: katterig of stomdronken. 156 die stront-likker vast knoopen: je mond houden. 157 versteurje niet: maak je niet boos. 158 Mr. Jan: Jan Harmensz Krul, zoals even verderop blijkt, als er van zijn smidswinkel gesproken wordt. 159 bewaeren: ter bewerking brengen. 160 trou-heyligjen: prentje (oorspronkelijk van een heilige). 161 ien lutjen an 't oor leyd en lelt: een beetje aan blijft houden. 162 Krul had door zijn avontuur met de Musyk-kamer (zie D'onbekende voerman, waar een hele passage aan deze geschiedenis gewijd wordt) zijn smidswinkel verspeeld. 163 ongerieffelijk: onaardig. 164 vierdalf: drie en een half (dus zes maal drie en een half el plus zes el voor de mouwen). 165 asseldoek: okseldoek. 166 schouwerstikjens: schouderstukjes. 167 drijstalletje: eig. de driepoot, ws. naam van een winkel, naar het uithangbord, evenals ‘de Schol’ op dezelfde regel. 168 zind'lijkheid: smaak, ‘naar het hun zint’. 169 't is ook tot de beffen: het is dan ook voor de beffen bestemd. 169a Dat is effen: Dat komt precies uit. 170 vierdeel: een kwart el. 171 ik heb het hier me al: dat heb ik hier ook al (nl. het stuk linnen voor de binnenzomen). 172 verschiet: verschot, keuze. 173 gaeng: gading. 174 merken: de zakdoeken worden dus door de naaister gemerkt. 174a met een smeeligheid, h. iets als: op honende toon (det wnt leidt af van ‘smalen’). 175 't nuwe werrek: Het Nieuwe Werk was een dichtbevolkte stadswijk, die bij de uitleg van 1612 ontstond aan de Westzijde, tussen Prinsengracht en stadswallen. Zie Van Domselaer, p 222. 176 Bruyd altemael voor den duyvel: loop allemaal naar de hel (tegen de leerlingen gezegd). 177 trouw: trouwbelofte (in dit geval in de vorm van een gouden penning). 178 wensch: hier is het woord ‘jij’ ws. weggevallen: wens jij etc. 178a bang: benauwd. 179 dieszak: zak in de rok, aan de binnenzijde, waar men dingen in wegbergt die men liever niet aan anderen laat zien, zoals de beurs. 180 eek: azijn. 181 hem: kuch. 182 vergen: vragen. 183 scheyen uyt 'er stijven: haar stijfwerk laten liggen. 184 is ze nou slechs niet uyt: als ze nu maar thuis is. 185 Radevryer: iemand die het Rad (waar misdadigers op ter dood gebracht werden) ‘vrijt’. 186 Rave-lokker: die de raven rond de galg aanlokt, dief. 187 het gat ruymen: nl. het gat van de deur ruimen, dus: het huis uit gaan. 188 't Heylik of: het huwelijk gaat niet door. 189 quaêr: kwader. 190 mogtme: zou men. 191 stront-ben: strontmand. 192 kippen: te pakken nemen. 193 degelijke deeg: waarachtig nog aan toe. 194 blauwe bloempjes: grillen. 195 veur-bruyloft: feest bij ondertrouw. 196 verpruylen: verknoeien. 197 Wat letje dus te huylen: wat mankeert je dat je zo huilt. 198 of-smeerde: een pak slag gaf. 199 de pijne waerd: de moeite waard. 200 secrete: die elkaar vertrouwen kunnen. 201 proper: fraaie madam. 202 wod: wilde. 203 aenhouster: verleidster. 204 kolreyster: heks. 205 pry, eig.: kadaver, h. snol; tochtzwijn: hitsig varken. 206 fleers: eig. koeienvla. 207 Hoe weynig waeyt het, en hoe gongst jou die watermoolen: wat een storm in een glas water! 208 balken: huilen. 209 egrijnst: gegriend. 210 je ziet mijn wel: je-weet-wel (nl. laten beslapen). 211 Juffren: deftige joffers. 212 na'er eygen reekening: in hun eigen ogen. 213 kaffa: geciseleerd fluweel. 214 die conscienscieuse neering, namelijk: het copuleren. 215 het naut de vleys-hal niet of'er wat menschen deur wandlen: het maakt niets uit of je eens een keertje met iemand naar bed gaat. 216 pos: post (vissoort); hele zin: Mari Korrens rekent één post nog niet voor een volledige portie voor een waterzoo, al was hij elf duim lang (de lengte van een mannelijk geslachtsorgaan...), dus fig. hetzelfde als de vorige zin. In de serie Siet t'verwarde Gaerens ent van Sal. Savry komt een ets van een ‘Marij koorens’ voor. 217 schots: eig. scheef, dus anders dan het behoort. 218 beytegaer: allebei. 219 tassen: meiden. 220 knoopen: huwelijksaanzoeken (de letterlijke betekenis van tas en knoop wordt nog wel gevoeld, blijkbaar). 221 boel-huys: veiling van de inboedel (dus: we zullen de boel op stelten zetten). 222 ik mien d'ienen schrobber mit d'aer t' ontmoeten: ik ben van plan de ene bezem (die in mijn hand) met de andere in aanraking te brengen (Frik wordt ook een schrobber genoemd). 223 een bayerd: een troep, een beesteboel. 224 poppen: met poppen spelen. 225 kroes: driftig. 226 fruwiel: fluweel (dit wordt ws. tegen Trijntje, met haar kaffa jakje aan, gezegd). 227 wel zou 't ien eerlijk mensch niet moeyen: wel! zou een fatsoenlijk mens er niet kwaad om worden. 228 Bazeliskus: eig. een mythologisch, monster. 229 Hoe na mienje: denkje soms. 230 ik suf niet veurje: ik laat mij door jou niet uit het veld slaan. 231 die mondige Lukrees: onbekende persoon; mondig betekent ‘die haar woordje wel weet te doen’, en een Lucretia wordt algemeen gebruikt voor een kuise vrouw. 232 Fruwiele (Fluwelen) burgwal: O.Z. Voorburgwal. 232a wagen: in rep en roer zijn (zie p 83 noot 5). 233 kracht en geweld over je klagen: je aanklagen wegens gebruik van geweld. 234 stront-balie: strontkuip. 235 Zoo mach: en dan kan. 236 veurloop van alle guyten: de eerste van alle nietsnutten. 237 of dat gaet deur de parken heen: of wij slaan de ruiten kapot (Cf. Van Moerkerken, Woordenlijst, i.v. spiegelparck). 238 Zoo slachtje de Klooster-stronten: deel van een bekend gezegde: Hij is van de vromen, hij slacht (lijkt op) de kloosterstronten. ‘Van de vromen’ kan betekenen: behorend tot de vromen, of: afkomstig van de vromen. 239 steur: vis. 240 ‘Stadsdrukker’ was Gerrit Janz (Doelensluis) of Broer Jansz (Nwe Zijds Voorburgwal). Onder de brug waren de privaten, en dat zal dan ook wel bedoeld zijn met ‘stadsdrukkerij’. Werden onder de Dirk van Hasseltbrug prenten aangeplakt? 241 kevelkin: iemand met een spitse kin. 242 bunxem: bunsing. 243 Lello een gat in de kan: Het wnt schrijft bij Lello dat dit zoiets als ‘domkop’ betekent. Van Moerkerken (Woordenlijst) denkt aan: praatjesmaker. Uit het zinsverband echter mag men opmaken dat hier een bestaand persoon bedoeld wordt; ‘een gat in de kan’ zal wel slaan op een uitroep waar die persoon om bekend stond. 244 't is volkje van die stof, Daer Gees de huik of had: de verklaring in het wnt onder ‘huik’ (namelijk als: van hetzelfde laken een pak) is zeker te onschuldig. Men sprak bv. van ‘onder de huik trouwen’ als een vrouw al een kind had, dat zij verborgen mee kon voeren. Dus hier ws.: het zijn vrouwen die al een kind hebben maar nog niet getrouwd zijn. 255 ooreloos: waarvan de oren (wegens prostitutie) afgesneden zijn. 256 dat leg ik in kennis: daar zijn jullie getuigen van! 257 geutgat: gootgat, gat waardoor het vuile water wegloopt. 258 de kaek: de schandpaal, waar vaak oren van een veroordeelde (hoer bv.) aangeslagen werden. 259 aenhouster (zie ook noot 203): verleidster, vrouw die met iemand een relatie aanknoopt zonder te trouwen. 260 ongeschikt: ongemanierd. 261 windbreeken: de grote Hans uithangen. 262 uytgerede schans-teef: afgereden walletjes-hoer (op de schans liepen vooral de tippels). 263 Benist: mennist. 264 dieszak: verborgen zak binnen in de rok. 265 bin jy al me an 't reutjen vast eweest: heb jij ook al aan de reu vastgezeten. 266 beschieten: baten. 267 je meugt op ien aer tijd je gerietschappen uyt mekaer houwen: een volgende keer mag je wel beter je ‘gereedschap’ (i.e. geslachtsorganen) uit elkaar houden. 268 Hy had 'er niet in verlooren: hij had er (nl. in jouw ‘gereedschap’) niets verloren. 269 Commissarisen, namelijk: van huwelijkse zaken. Zie noot 29. 270 Ik bin Saar: het wnt geeft voor Saar alleen maar: ongunstige aanduiding van vrouw. Betekenis h. ws.: ik zit nu eenmaal in het schuitje. 271 Bliekvijst: zoals ook Roodneus, heeft deze naam een letterlijke betekenis die het moderne ‘bleekscheet’ dekt (vijst = veest). 272 Pieter Schut:? Een mogelijkheid is dat de graveur P.H. Schut, die stadgezichten met groepjes figuren maakte, bedoeld wordt. 273 verhoeteld: verbroddeld. 274 Arions en Andromedaetjes:? Arion kan slaan op het wilde paard uit de Griekse mythologie, of op de dichter ‘die met zijn lier de dolfijnen bedwong’. De mededeling is even onduidelijk als wat met ‘Andromedaetjes’ uitgedrukt wordt. 275 confertijfje: opstootje of klucht, beide betekenissen zijn mogelijk. 276 kaal: zonder geld. 277 aenzienlyk: luisterrijk. Verder ws. woordspeling met ‘aensien’ = gelaat. 278 bier-narm: bier-arm, de arm waarmee men het bierglas heft. 279 vaen: hoeveelheid van twee stopen (of acht pinten). 280 alven: schertsen. 281 't Hol: steeg achter de Nieuwe Kerk. 282 strontsteeg: ws. bijnaam van een bestaande steeg. 283 rejement: herrie (van regiment). 284 Guyl: eig. (oud) paard. 285 uytslitsen: uitsliepen? 286 verassevijst, van: assevijster dat huismus òf assepoester betekent. Het werkwoord betekent h. zoiets als verslonsen. 287 vermooyt: verkwist. 288 pol: minnaar van een getrouwde vrouw. 289 ophaler: lasteraar, roddelaar. 290 ten profijt van 't Weeshuys, en ouw Mannen huys: de inkomsten van de Schouburg gingen immers naar deze instellingen. 291 al zou 't de biersnurf verveelen: ws. vaste uitdrukking die betekent: al zou ik er een biertje minder om moeten drinken. 292 aerdige Dirk: misschien Dirk Csz. Houthaeck, zoals Unger veronderstelt, a.w. p 18 noot 38. Deze uitgever heeft inderdaad een enkele maal op de Schouwburg gespeeld. Zie Kossmann, Nieuwe bijdragen. p 92. 293 verzoord: verdord. 294 bezucht: (van de duivel) bezocht; minder ws. is de betekenis: aan de pest lijdend (= bezukt). 295 baert: tekeer gaat. 296 egaelder, van egaal: mooier? 297 Mr. Pieter: hiermee wordt Pieter van den Broeck bedoeld, getuige de hele volgende passage. 298 die zelje dat schaepsvoetje wel, uyt een peper en eekje klaeren: die zal dat potje voor je gaar stoven, dat zaakje voor je opknappen (eek, eig.: azijn). 299 tyen aen zijn gaeren: aan zijn jasje trekken. 300 fantastijk: h. somber. 301 Aeltjen Verwous, vader Abrams, Joost Hartgers, Jacotten: Amsterdamse uitgevers, namelijk: Aaltje Verwou, weduwe van Balthasar van Dorsten en later met Jacob Lescailje getrouwd; Abraham de Wees, onder meer uitgever van Vondel (putjesdrukken); Joost Hartgers, die bv. de Amsterdamsche Sonne-schyn en de Grove Roffel liet drukken; Johannes Jacot, uitgever van Frik en van Konstance en De Spaensche heidin. 302 nu tijnkje: krant (nieuwstijdinkje). 303 Sinter Klaes Boekjen: St. Nicolaes milde gaven, zie p 23 vlg. en p 139 vlgg. 304 Jacob die looze Vallek: Jacob Valck, mede-auteur van St. Nicolaes (zie p 28). 305 nou, tekst: jou. 306 Al spuls genoch om een onnozel mensch te bedriegen an ien schallek: Dat is al genoeg wanneer je een onschuldige uit wil laten maken voor een bedrieger (zoals Tengnagel gebeurde n.a.v. St. Nicolaes). 307 verkuyst: ingenomen. 308 diefachtig: schurkachtig. 309 uyt te strijken: eig. op te poetsen, dus: te kijk te zetten. 310 van 'er maeken: over hen schrijven. 311 verzien: er op gesteld. 312 bekliekte: bevuilde. 313 jongelingachtig: de straf die Tengnagel opgelegd kreeg voor het schrijven van de Mane-schyn en de Sonne-schyn was huisarrest (zie p 24), een straf die hij zelf blijkbaar kinderachtig vond. 314 het zel'er je nae gaen: daar zul je plezier van hebben. 315 Kovalents: Koblenz? 316 schiet ik 'er over: wordt er nog iets van me heel gelaten? 317 Frans de Geleken: zeker dezelfde als ‘Frans, de gek in 't spelen’ (De geest van Tengnagel, regel 519, p 548), volgens Worp in Drama en toneel, iii, p 31, ws. Frans(ois) Schuyling(h). Kossmann deelt mee dat deze Frans de Geck waard was in de herberg ‘Hangkocks dicke Joosten’, en dat dit een comediantenherberg genoemd wordt in een St. Nicolaesgift t' Amsterdam, van 1653. 318 wortelmarkt: aan de Oude Zijds Voorburgwal, tegenover de Prinsenhof. Er was daar in 1642 geen hal, maar wel vond men er nog de Halsteeg, wat hier dus wel bedoeld zal worden. 319 Wat nu volgt is een sonnet. 320 tomm'len: h. in de weer zijn. 321 leydende: alles beheersend? (dus: al heeft Apollo er geen grote kunst van gemaakt). 322 hoe, tekst: hoet, wat ws. een drukfout is, al bestaat de kleine mogelijkheid dat het zinnetje betekent: probeer dat maar eens te voorkomen! 323 Bewustheyd: kwaad geweten? 324 Oude mannen, en Wezen: de spelers treden voor deze twee kategorieën op, omdat de revenuen van de Schouwburg naar Oudemannenhuis en Weeshuis gaan.

Vorige Volgende

Alle werken (1969)

Alle werken

[Frik in 't veur-huys]

Over het gehele werk

Over dit hoofdstuk/artikel