Alle werken

[p. 279]

Afgeslagen bloemsel van de Aemsterdamsche lindebladen,
Al vvandelende in de Zomer opgeleezen, zonder orden by een verzaemelt, en in den Winter uitgegeven door den zelven.

[p. 280]

De drukker tot den lezer als voor-spraek van den vinder.¹

Zoo veer gy hier, of daer,²

Dat dor is, word gewaer

Aen 't Blos van Lindebladen;

Ai! laet het zyn verdooft,³

En gaet het over 't hoofd,

Of slaet het met genaden.

Geen Roos hoe schoon van verf,

Of 't rot is heur bederf

Voor 't najaer, Ja verslinter:

Dies noem het wellekom;

Dit 's mee een zomer-blom,⁴

In 't midden van de Winter.

1 den vinder: de dichter Tengnagel, die dit ‘Bloemsel’ immers opgeraapt zou hebben. Dit hele gedichtje is een verontschuldiging van de drukker voor het feit dat een in de zomer al geschreven bundel pas in de winter gedrukt werd (zie voor de omstandigheden de inleiding van dit boek, p 25 vlgg.).

2 Zoo veer: in zoverre.

3 verdooft: verzwegen.

4 mee: ook, eveneens.

[p. 281]

Peete Grietjes Ian Neefs Snikkende Vryagie Aen Annetjen...⁺⁵

O!	jeugd,	Bloed	niet.
snoo	vreugd	doet,	biet
maegd,	van	met	toch
zaegt	Ian-	het	noch
gy de	's blye	gekken,	lonkjens,
blyde	vrye';	nekken^9	vonkjens.
starren	inde	bieden,	lusjens,^10
marren;^6	Linde	vlieden	kusjens
maen	veur^8	tot	my
staen,	deur:	spot	vry
stroom	'k zweer!	van	bly.
loom;	eer	Ian)	by
takken	uwe	zouje,	boomen,
zakken	schuwe	wouje	stroomen,
naer de	oogen	zotte	steegen,
aerde;	vlogen	botte	wegen,
om	heen,	Vel,	eer
stom	('t geen	wel	zweer
meê	gy	dra	ik!
te	my	na-	(schrik
deelen	rechte,	laeten;	nimmer^11
'tspeelen,	slechte,	praeten	immer
't lachchen,	houwe,	komen;	van de
't prachchen,	trouwe	schromen	bande',

+ In deze bundel zijn de titels van een aantal kleine gedichten, die in de oorspr. uitgave in allerlei lettertypen gezet zijn, in hun geheel cursief gedrukt.

5 Peete etc.: de partners in dit gesprek zijn dus: Jan, neef van peet Grietje, en An(netje).

9 nekken bieden: op de vlucht slaan

10 lusje: lust(je).

6 marren: wachten, dralen.

8 veur deur: voor de deur, voor het huis.

11 nimmer immer: versterking van immer.

[p. 282]

die'	zal	huilaerd,	duiten^17
'k zie	't al	pruilaerd,	kluiten.
twe	loone'.	vrage':	gut!
be-	schoone	wage-	Slut,
minde	Vrijster,	naer	Jan-
binde'	Lijster,	waer	man
mette	Lief,	heen	g'leeker
nette	Dief,	treen	zeeker
trouw.)	Zon,	uwe	lustig
'k zou	kon	schuwe	rustig
jou	dyne^12	paerde'?	om.
hou	myne^13	waerde	kom
wezen,	zinnen	man,	sloer-
vreezen,	winnen;	kan	moer,
eeren,	gon,^14	't krat^16	'k waende
weeren,	Zon,	wat	aen de
ja	dan	licht ge-	woorde',
na-	an	wichte	voor de
gaen,	myne	voeren?	dag
staen	dyne!	boeren!	't zag,
blyven,	schreye,	'k docht,	te
dryven	zeije,	moght	be-^18
zoetheid.	flus:	dat	dijen.
goedheid	sus!^15	rad'	rijen
van	'k wil	'schiede',	docht ik:
Ian	stil,	'k biede	mogt ik,

17 duiten kluiten: hopen geld.

12 dyne (zinnen): lijd. vw.

13 myne zinnen: onderwerp.

14 gon: gun.

16 krat: eig. wagenbak (hele zin: kan bruin het trekken als ik met je trouw?).

18 bedijen: slagen.

15 sus!: stil!

[p. 283]

'k zou	stee	'k weende,	luipaerd,^30
jou.^19	te	'k steende,	sluipaerd,
veur-^20	stuure'.	'k huilde,	fy!
deur	zuure	'k pruilde,	jy
wonder,^21	woorde'	hei!	zelt
onder	hoorde	(zei	't geld,
wegen,	ik	zy)	d'ouwe,
vegen:	dik,	jy	gouwe,
maer	Peet	huilen?	roode
naer	kreet,	pruilen?	gode'
ik	zonder	weenen?	(ziet)
wik,	wonder,	stenen?	niet
('k gis het)	lestend.^24	stil!	eer
is het	't west end'^25	'k wil	heer
nieuwers^22	viel^26	zwijg!	worden,
iewers	hiel	'k krijg^27	(Iorden
voor,	veur	zwakke	hoorje?)
(hoor	deur.	takke'!	voorje
An)	vrouwe',	touwen^28	van
dan	ouwe,	zouwen	An
om me	jonge,	't pak	blijft.^31
domme,	zonge	strak	kijft
rechte,	tot	't stof	hande-
slechte	spot:	of	tande-
puit^23	zot!	vege'!	looze
uit	zot!	steege^29	booze

30 luipaerd: in dit woord wordt de betekenis ‘lui’ algemeen gevoeld, in Tengnagels tijd.

19 jou.: de punt is ws. een vergissing van de drukker.

20 jou veurdeur vegen: de liefde met je bedrijven.

21 wonder: geducht.

24 lestend: onlangs.

25 't west end': (de bewoners van) het ‘Westeinde’.

22 nieuwers iewers: helemaal nergens.

26 viel hiel veur deur: kwamen met zijn allen voor onze deur staan.

27 'k krijg zwakke takke': ik krijg een beroerte (attaque)? In verband met het volgende is een andere interpretatie niet onmogelijk: Ik pak soepele takken, een roede dus, om je een pak slaag te geven.

28 touwen zouwen 't pak 't stof of vege': je moest een aframmeling met een touw (of een ‘kat’) hebben.

31 blijft: afblijft.

23 puit: kinkel.

29 steeg: onwillig (vooral van paarden en ezels).

[p. 284]

drocht,	oud	uwe	Leven,
docht	goud,	nuwe	even-
ik.	stientjens,^32	vryer!	wel:
'k schrick	bientjens,^33	blyer	't zel
voor de	kopjens,^34	kan	my
koorde',	dopjens^35	dan	vry-
zwakke	van	geen	spreeken;
takke'	Ian-	een	breeken
niet,	's Peet	wezen.	bande'
Griet.	reed^36	vreezen,	van de
'k vin	kunnen	kommer	dood.
in	gunnen.	slommer,	zoo 't
Iantjes	in de	nijt,	niet
Antjes	blinde	spijt,	schied,
trekke-	min	't zal	't leven
bekke'	vin	al	geven
meer	ik	zwichten:	't sterven
eer,	schrik-	nichten	erven
lust,	lijkke	neven	is^37
rust,	rijkke	beven.	wis
leven;	rijkdom.	dit	veur
even	kijk om	wit	deur.
dan de	lief!	ziet	vlugtje?
mande'	g'rief	Griet:	zuchtje
met	toch	houwjy,	engel?
het	noch	trouwjy,	mengel

32 stientjens: eig. steentjes, gebruikt voor geld of edelstenen.

33 bientjens: het wnt geeft geen bruikbare betekenis, maar ziet er de combinatie steentje-beentje in, die herhaaldelijk voorkomt in verband met het bikkelspel (het beentje, of bikkel dat neerkomt op de bikkelsteen). Het lijkt mij ws. dat hier wel in de klank gespeeld wordt met die vaste combinatie, maar dat door de algemeen bekende betekenis van steentje voor geld of edelsteen ook het tweede lid van de uitdrukking naar die betekenis getrokken wordt. Mogelijk is natuurlijk ook dat na ‘steentje’ het woord ‘beentje’ een komisch werkend automatisme moet weergeven.

34 kopjens: geldstukken.

35 dopjens: munten.

36 reed: op staande voet.

37 is wis veur deur: (de dood) staat zeker voor de deur.

[p. 285]

goed,	'k schroom.	'k brand.
bloed,	koom!	kan 't
hand,	koomje?	zyn,
tand,	schroomje	myn
beenen,	meisje?	Engel,
teenen,	deisje	strengel
nieren,	wech?	narmen!
spieren,	zeg	't karmen
sap,	dra	toch
slap	ja!	noch
stijf,	'tveinzen,	vreest!
't lijf.	't deinzen	weest
'k wed het	roostme.^38	holle
bed, het	troostme	bolle
laeken	mit	Dimmer^40
haeken	dit	nimmer-
daer	woord.	meer
naer.	moord.	weer
maer!	't breektme.	zoo^41
waer	't steektme	snoo!
draelje?	t' euvel
smaelje	'k sneuvel.
bekje?	'k stort.
gekje	'k word
noch?	langer^39
och!	banger.

38 roostme: maakt me heet? (roosten kan ‘roosteren’ betekenen; hem roosten is onder meer ‘zich neerzetten’, maar in dat betekenisveld zie ik hier geen mogelijkheid, behalve een al te speculatief: ‘slaat me ter neer’).

40 Dimmer: Ditmar(s)? (d.i. ‘Mof’).

41 zoo, tekst heeft: znoo.

39 langer banger: hoe langer hoe banger.

[p. 286]

Zang.

Stemm: Polyphemus aen de, etc.

Als de zon haer flaeuwe straelen

Nu laet daelen,

Loop ik dwalen

Gins, en weer,

In uw' groente, lieve Linde',

Om te vinde'

Dien ik minde:

Maer niet meer;

Want haer eeden, my gezwooren

Zijn verlooren

Z' is gebooren

Tot mijn smaet:

Dies mijn liefde, dien 'k voor deezen

Heb bewezen

Is gerezen

In een haet.

Blaedjens, wistge wat al kluchjens,

Wat al zuchjens

Wat al vruchjens

Van 't gevry,

In uw' lommer, haer gebeurden:

'k zweer gy treurden,

Ia verscheurden

U, om my.

[p. 287]

 

Schoon mijn oogen zich bepaelden,

 

En nooit dwaelden;

 

Maer steeds straelden

 

Op 'er borst:

 

Niet een traentjen (droef bedinken)

 

Kon ik winken,

 

Om te drinken

 

Voor den dorst.

 

 

 

'K plach'er duyzend te bedijen,⁴²

 

Tot verblijen:

 

Maer het vrijen

 

Van dien bloed⁴³

 

Wist 'er trouwelooze zinnen

 

Zoo te winnen;

 

Dat mijn minnen

 

Treuren moet.

 

 

 

Evenwel wensch ik'er oogen.

 

Nu vervlogen,

 

Eens te mogen

 

In uw' laen

 

Met 'er nieuwe lief ontmoeten:

 

'k zouze groeten,

 

Schoon 't gemoed, en

 

Spijt ontrâen.

42 'K plach'er duyzend te bedijen, / Tot verblijen: Ik zie twee mogelijke betekenissen: 1) Ik placht er tot mijn plezier duizend (wat?) te verwerven, 2) (waarschijnlijker) Ik placht haar duizelend tot ‘verblijen’ te brengen. Duyzend kan namelijk ook zijn het teg. dlw. van duyzen, d.i. duizelig zijn.

43 dien bloed: dat heerschap.

[p. 288]

Op een Echtbreekende Bruyd, Die den eersten verlatende, met den tweeden getrouwt was.

Gy die, van 't goud gekroont,⁴⁴

U hier als bruyd vertoont:

En offren koomt uw' zwaenen.⁴⁵

'T waer nutter, dat g'uw' ziel,

Die laes! in zonden viel,

Afspoelde met uw' traenen:

Uw' vreugd word toch van god

Gehaet, van elk bespot.

44 gekroont: in de bruidstijd droeg de bruid een kroontje. Mogelijk zit er in deze regel nog een woordspeling verstopt, betrekking hebbend op de rijkdom van de bruidegom: door het goud (door de rijke bruidegom) tot bruid gekroond. Om daar meer over te kunnen zeggen, zouden wij moeten weten op wie hier gedoeld wordt.

45 zwaenen: mogelijk zinspeling op familiewapen van de bruid, dat ‘opgeofferd wordt’, of op haar naam?

Op een Lachchende Bruid.

Ai! ziet. Nu lacht de Bruid, die op 'er Hansjen wacht:
En als zy 't diefjen voelt, 'k wed datze dan niet lacht.

Op een Schreiende Bruid.

Wech! meisjens. Uit den tret. Jy ziet wel dat de Bruid
Naer bed wil; want zy schreit heur oogen daerom uit.

Op een Spreekende Papegaai.

Hier schuilt een ziel, 'T is wis 't geen ons Pythagras zeit.
Ai! luistert, of de tong wel buiten reden weid.

[p. 289]

Mai-zang

VVijze: Gy lodderlijcke Nymphje.⁴⁶

Ziet hier de aller zoetste tyd;
Die al, wat adem schept, verblyd;

En koestert dartle wenschen

Van sterfelijcke menschen.

Die 't zomer groen, dat winter kracht
Ontwijd had, en tot niet gebragt,

Lokt met zyn lieve lonkjens

Uit schijnverdorde stronkjens.

Nu leeft, dat levend' scheen als dood.
Het Pluimgediert, op lust genood,

Queelt in verheve topjens⁴⁷

Met opgeblaezen kropjens.

Het schobbig dier, indien het mogt,⁴⁸
Begaf zich opwaert in de locht:

Dat nu, om tijd verliezen,

Zich baekert in de biezen.

Nu queelt Philander menig lied:⁴⁹
Daer Thyrsus met het snelle ried⁵⁰

Op past; om 't zoete minnen

Te voên van Harderinnen:

46 Gy lodderlijcke Nymphje: ws. Ghy lodderlijcke Nymphen soet, uit Hooft's Granida; lodderlijck: verliefd of wellustig.

47 verheve topjens: hoge boomtoppen.

48 Het schobbig dier: de vis.

49 Philander: deze naam, evenals Thyrsus in de volgende regel, is conventioneel in herderspoëzie.

50 ried: (riet)fluit.

[p. 290]

 

Terwijl Granida 't grasjen bind:⁵¹

 

Waer van heur Daiphlo 't knoopjen vind;⁵²

 

Terwijl hun schaepjens weiden,

 

En woelen onverscheiden.

 

 

 

Ai! ziet het zachtgewolde vee:

 

Het ooi, de ram, de lamren meê

 

Zijn vrolijk, om het paeren

 

Van die hun trouw bewaeren:⁵³

 

 

 

En grazen in het bruilofs goed

 

Van maegdekruid, en roozenhoed.⁵⁴⁵⁵

 

Wat kanmen zoeter wenschen

 

Voor sterfelijke menschen?

51 Granida, en Daiphlo (Daifilo) verwijzen naar Hoofts Granida. De verwijzing gaat niet ver, want Granida was geen herderin, zoals hier.

52 vind: ontwart.

53 die hun trouw bewaeren: die hen (de schapen) trouw bewaken.

54 maegdekruid: madeliefje.

55 roozenhoed: rozenkrans, door het meisje voor haar geliefde gevlochten. De hele strofe slaat op het eerste oog op de schapen die zich te goed doen aan de kransen die het herderinnetje vlocht. Maar de laatste twee regels suggereren een tweede (gelijktijdige) betekenis die niet verwaarloosd mag worden: het zijn herder en herderin die ‘grazen in het bruiloftsgoed’. Maagdekruid en rozenhoed zijn symbolen die vaak gebruikt worden bij de beschrijving van de ‘inwijding’ van een maagd.

Op een zingende vrijster.

Terwijl de dartle stem sloeg op een zedig lied,
Zag zy, dat ik'er zag: maer ik zacht zeeker niet.

Op een schoone vrijster, die niet gaeren had dat men haer aenzag.

Is 't vreemd, dat zulken beeld heur oog wil hebben vry?
Neen: Titan doet het wel. Of is die meer als zy?⁵⁶

56 Titan: de zon.

[p. 291]

Op een geschildert Mariebeeld.

Ontkenners dat noch leeft de zuivre Moeder maegd,
Koomd herwaert, en beziet of zy geen leven draegt.⁵⁷

57 leven draegt: dubbelzinnigheid: 1) er als levend uitziet, 2) een kind draagt.

Op een blinde Bruid.

Och had de Bruigom nu een wratjen op zijn bil,
Zoo wist zy dat hy 't was, al quaem hy noch zoo stil.

Aen Marten Harpertsen Tromp.

D'onsterf'lijkheid is 't wis, daer gy te werk op gaet.
Zijt gy 't niet, braeve borst, zoo is't uw naem, en daed.

Op een Honde-Dief.

O! rekel, j'hebt mijn teef: maer datjez' eens besprong;
En zond my, na de werp, het allermooiste Jong:

Zoo kreeg ik jou weer lief,

jou hondsche honde dief!

Op een Luizebos.

Is 't waer dat dit gediert zou raed voor Geelzucht wezen:
O! Ian'zoo hebje stof, om duyzend te genezen.

[p. 292]

Op het Toekomende Raedhuis.

De rijkdom, en de konst, die meester, deeze knecht,
Zijn uit op Tempelbouw voor 't Goddelijke recht.

Op de dood Van Mijn vriend Dominikus Heerde, gestorven aen de Teering.⁵⁸

Dit was een lichaam zonder lust.

Dit was een ligger zonder rust.
Dit was een hart dat naulix sloeg.
Dit was een pols die altijd joeg.
Dit waeren zeenwen zonder zap.
Dit waeren vellen leeg, en slap.
Dit waeren schinkels zonder pit.
Dit waeren tanden zonder bit.
Dit waeren adren zonder bloed.
Kort af: hier was geen hoop, of moed.
Men noemt de dood zoo stark: maer vriend
Hier heeft de starkt haer niet gedient.

58 Dominikus Heerde: zie ook p 277.

[p. 293]

Op een lachjen van Iuffrouw...

Uw' lachjens met 'er vriendlijkheit
Zijn geenzins kost, voor my bereit:

'T is voedsel, voor de goden.

Gebiedme: 'k gaeze noden.

Op een traentjen van den zelven.

De zeenwen van mijn ziel zijn aen uw'oogen vast.
Als gy nu traenen schreit, zoo lijd mijn leven last.

Op een zuchjen van den zelven.

Een zucht houd mijn tong, als lijm.
Twee zuchjens helpen my in zwijm.

Drie zuchjens zouden maeken,

Dat ik het hier moest staaken.⁵⁹

59 Dat ik het hier moest staaken: dat ik het aardse leven er bij in zou schieten.

[p. 294]

Minne-Klagt, Gestort aen de Kaedijk, buiten de S. Antonis Poort.

Dit 's mijn oude plaets van klagen.
Yemand zou nu mogen vragen:

Vryer, quaemj' 'er dan wel meer?

Och! ik zat hier dikwijls neer,

Met de traenen op de wangen;
Die zoo wel als ik verlangen

Naer den uitkoomst van myn nood:

Dat 's het leven, of de dood.

Lieve dood, of liever leven,
Wie van u zal uitkoomst geven?

Wie van beide zal myn pijn,

Als een Artz behulp'lijk zijn?

Of zal ik u t' zaemen derven,
En ellendig eeuwig sterven?

Hoort dan eens myn naere klagt,

Dien ik rammel dag, en nacht!

'S morgens, als Apol zijn kaeken,⁶⁰
Met een minnelijk vermaeken,

Bied den koelen lauwerboom;⁶¹

Zit ik hier al aen den stroom.

'S middaegs, als zijn zengend' oogen
Blad, en bloeisel schier verdroogen,

60 Apol: de zon.

61 lauwerboom: zinspeling op de mythe van de nymf Daphne, die door Apollo begeerd werd maar hem ontsnapte. Op de plaats waar zij gestaan had groeide een laurierboom.

[p. 295]

 

Twee getuigen van zyn brand:

 

Zit ik hier al aen de kant.

 

S' avonds, als zyn geile straelen,

 

Treurig om den Nymph, gaen daelen

 

In de zee met al zyn stoet;

 

Zit ik hier al aen de vloed,

 

'S middernachts, als hy door droomen

 

Daphne roept, die niet wil komen;

 

En Diana volgt het re;⁶²⁶³

 

Och! dan zit ik hier al meê.

 

Zon, en Maen my bei vervelen.

 

Pluim, ja donst kan my niet strelen:

 

Wat 's 'er doch meer tegen-lust,

 

Als het bedde zonder rust?

 

Als het rusten zonder warmen

 

In een streng van lieve narmen?

 

Want de rust heeft zelf een rust:

 

Dat 's de min met al zyn lust.

 

Poog ik dan van 't bed te treden,

 

En myn wandel te besteden

 

Straetjen op, en straetjen neer,

 

Burgwal heen, en burgwal weer:

 

'T minste licht, de flaeuste straelen

 

Van de Nymphjens, die 'er dwaelen

 

Langs den Aemstel, en het Y

 

Rukken myn gezicht ter zy':

 

Denkt op wien ik dan moet denken!

 

Zomtijds koomt myn kamer wenken:

 

En myn boeken roepen schier,

 

Leerling! leerling! koom doch hier!

 

'K lig, en schimmel in de hoeken!

 

Niemand koomt my hier bezoeken!

62 Diana: de maan, tevens jachtgodin.

63 het re: jagersterm voor ‘de ree’.

[p. 296]

 

En 't gekap van Rat, en Muis⁶⁴

 

Draegt myn lett'ren uit ten huis!

 

Loop ik dan om haer te lezen:

 

Niemand wil de leste wezen:

 

Elk wil voor ander gaen:

 

Let eens hoe ik daer moet staen:

 

'K kanze t' zaemen niet gerieven:

 

En om ieder te believen,

 

Geef ik ieder een de schop,

 

En ik slae myn Nazo op.⁶⁵

 

Dat 's een Bybel voor Poëten:

 

Die weet al dat andere weten:

 

Boertery, en deftigheid

 

Wordt 'er hemels-wijs bereid,

 

En gedischt voor lekkre zinnen:

 

Maer in zonderheid het minnen

 

Ment hy met zoo wijzen bit;

 

Dat Dione zelf schier zit,⁶⁶

 

Als verrukt door toverrijmen,

 

Wil ik dan myn ooren lijmen

 

Aen zijn wonderlijke zang:

 

Daetlijk raek ik in den drang.

 

Daer koomt Phyllis my ontmoeten:⁶⁷

 

Hier koomt my Enone groeten:

 

Derwaert gaet Demophoon:

 

Ginder rijst de Griexe Zon:

 

Zon, die door een stof van schichten

 

Troojens trans in vlammen stichten;

64 gekap: geknaag.

65 Nazo: Ovidius.

66 Dione: vrouwelijke titan, goden-moeder, vaak beschouwd als moeder van Venus.

67 en vlgg.: Phyllis, Enone, Demophoon en Helena (‘de Griexe Zon’) komen allen voor in de Heroides van Ovidius. Demophoon, een Atheense jongeling, werd bemind door de Bisaltische prinses Phyllis, en verliet haar na haar getrouwd te hebben. Zij maakte een einde aan haar leven en zorgde er voor dat hij met verstandsverbijstering werd geslagen. Enone: een bronnymf, die een tijd lang de geliefde van de jonge Paris was. Het verhaal van Paris en Helena is algemeen bekend.

[p. 297]

 

Dat de vonken, en 't gezucht

 

Stuifden door de leege lucht.

 

Dus is 't overal te zoeken,

 

Niet te vinden, noch in boeken,

 

Noch op kamer, bed, of straet;

 

'S morgens vroeg, of 's avonds laet.

 

Waer zal my dan troost gebeuren?

 

'K weet niet: daerom koom ik treuren

 

Aen dit dijkjen; daer ik giet

 

Al myn traenen in de vliet:

 

Vliet wiens vloeden kunnen vinden,

 

Met een tocht van Weste winden,

 

'T hooge huys te Byssel; dat⁶⁸

 

Al myn lusten in zich vat.

 

Byssels huys, stutoude muuren,

 

Ad'lijk zaet, zal't altyd duuren,

 

Dat de Zon, die in u schijnt,

 

Voor myn traenen als verdwijnt?

 

Lieve Zon, ai! dwing uw' straelen,

 

Datze nergens heenen dwaelen.

 

Laetze doch myn brakke vloed

 

Eens optrekken, door 'er gloed!

 

Laetze doch myn stervend' leven,

 

Door 'er glans, gezontheid geven!

 

Laetze doch, met blyde zin,

 

Zich opoff'ren aen de min!

 

'K weet, zoo dra dit zal geschieden,

 

Dat de Goon zich zullen bieden

 

Op ons Feest, met bly geschal:

 

Of in dien 't niet wezen zal,

 

Trotze Zon, zoo zend uw' booden,

 

Die dit stervend' leven dooden!

68 'T hooge huys te Byssel: kasteel onder Harderwijk (zie p 18).

[p. 298]

Op een, Die niet zwijgen kan, al ging 't zich zelven aen.

'T is nu omtrent een week geleên,

Toen wierdje blond, en blaeu getreen,
Om 't kaeklen van al 't geen je ziet:
En, zoo my dunkt, noch laetje 't niet.
Je bent gelijk de Verkens, die
Vast liggen onder ^*Klokjes knie
En hebben 't mes al op de keel,
En schreeuwen noch al evenveel.

* Een slachter.

AEsculapius, Staende voor 't bedde van den verliefden A:V:G.⁶⁹

Myn vriend, dit's meer dan koorts. Apollo plant geen kruiden
Bequaem tot zulkken ziekt': maer zent die zieke luiden
Ter darden Hemelwaert: daer Venus van 'er Troon⁷⁰
Der menschen nood beschout; en zent tot hulp heur zoon:
Die brand, en quellingh raed uit lijf, en zin te keeren,
Niet door gespuit te zyn: maer anderen te klysteren.

69 A:V:G.: Adam van Germez?

70 Ter darden Hemelwaert: de derde (of ook wel zevende) hemel is de plaats waar verliefden gelukkig zijn. Zie ook p 441 noot bij regel 470.

[p. 299]

Op een Deur van een Kakhuis.

Sta binnen wie 't ook is,

Ik gaer een grooten hoop:
Maer elk breng zyn wisch,
'K hou geen Papier te koop:
En haet ook Schildery, na Ketels oud kostuim,⁷¹
Van schytgeel op de wand, met vingren, en met duim.

71 Ketel: de schilder Cornelis Ketel, 1548-1616, wiens pogingen om niet met het penseel maar met de hand te schilderen algemeen bekend waren. Van Mander bericht er bv. uitgebreid over; kostuim: gewoonte.

Op een Nijdig Mensch.

Onnutte schepsel, foei! waer ben j'al op belust!
Je gunt geen ander 't zyn, noch ook jou zelven rust.

Op een Loogenaer.

Wie liegt en meent het waerheid is,

Die stel ik al by onze Vis...⁷²
Holla! dat was'er hallef uit.
Hier dient de waerheid meê gestuit.

72 Vis... Pieter Roemersz. Visscher?

[p. 300]

Wijze woorden Van malle Kobus tegens een, die van een Krab genepen worde.

Hoe baerje dus? jou Bloed!

Jou zot! jou twede webben!⁷³

Ie schreeut nu 't beest jou doet;

En eerst zoo wou je 't hebben.

73 webben: het woord ‘webbe’ wordt vaak voor ‘zot’ gebruikt. Mogelijk is het oorspronkelijk de aanduiding van een bestaand persoon geweest; dat zou het woord ‘twede’ verklaren.

Op een Vrouw, die by haer eerste mans tijden dapper de hoer speelde; en nu van anderen alles berispen wil.

O! vuilneus, is 't j' al uitgegaen,

Hoe datje pleegt ten dienst te staen
Voor elk; en zaegt jou eersten man,
Om hem, die 't nu is, naulix an?
Of denktmen om dien tyd niet mee?
Of strekt jou heugnis nau zoo veer?
Of hebje nu te veel ter hand?
Wat mag ik ook al vragen! want
Ik vraeg, en weet wel wat ik vraeg:
Dat is: je hebt nu alle daeg
Zoo veel te doen met after-klap;
Dat ik u wel een geelen lap,
Niet geel geverwt, maer menschlijk geel,
Zou wenschen after in jou keel.
'T is waer, al valt je tong vry vuil.
Jy zet jou man weer niet ten tuil:⁷⁴
Dus na dat ik het kan verstaen,
Zoo hebje maer een ruil gedaen.

74 ten tuil zetten: om de tuin leiden.

[p. 301]

Zang.

Stemme, Als Garint zijn oogen.

Als Apol zyn hemels aengezicht
In het Oosten vertoont; dat dit landschap verlicht:
Dan bepeins ik vaek,
Met smaek,
Met lust,
(Als of 't my helpen kon)
Waer of myn aerdsche zon
Nu rust?
Och! schootze' heur schichjens hier,
'K smolt schier.

'K zweer! ik smolt in zulkken lekkren vreugd;
Daer myn lichaem af leeft, daer myn ziel door verheugt.
Ach! beleefde maegd,⁷⁵
Als 't daegt,
Zent vry
(Eer Phaebus zich vertoog)⁷⁶
De stralen door uw' oog
Aen my;
Want van een heldren blik
Leef ik.

75 beleefd: zachtzinnig.

76 vertoog: vertoont (eig. vertone).

[p. 302]

 

Ai! betrek uw' levend licht toch niet⁷⁷

 

Met een wolk van getraen, voortgeteelt uit verdriet:

 

Maer het schreien dwing,

 

En dring,

 

Met een

 

Gansch ongeveinst door't leet,

 

Dat wreê voogdy u deed

 

Toch heen:

 

En spyt met d' oude zin⁷⁸

 

Myn min.

 

 

 

Doch in dien het veinzen wezen moet;

 

Veins dan zoo, dat het veinzen hun wreedheid verzoet.

 

Ruk toch onderwyl

 

Den pyl

 

Van goud

 

Uit myn verdorde borst,

 

Verdort door drooge dorst;

 

Of brout

 

Myn zucht en uw' gesteen

 

In een.

 

 

 

Maer kan 't zyn zoo staek uw' stenen ook:

 

'K zal myn zuchten, voor wind, dan verjagen als rook:

 

En wy zullen bei

 

Den rei

 

Van trouw

 

(Zoo trouheid trouwen kan)

 

In wisse liefd', als man

 

En Vrouw,

 

Voor dansen, of 't geviel

 

Myn ZIEL.

77 betrek: bewolk.

78 spyt: ws. drukfout voor spys.

[p. 303]

Gesprek, Over een schoone Iuffer, in 't voor by gaen.

Ai! zie wie daer toch staet, zeid' ik, en zag 'er aen.
De Hemel, zei myn Maed, mogt ik 'er slechts in gaen.

Daer Na over een leelijke, mede in't voor by gaen.

Is dit al meê, zeid' ik, een Hemel? spreek nu luid.
Zacht! zeid' hy, 't is de Hel; daer blyf ik liever uit.

Over een zweed, die zich veinsde geen starcke dranck te drinken; en op een morgen, te elf uuren dronken, en wel bespogen te bedde lag: daer ik hem, die sliep, dus aen sprak, en wederom stil weg ging.

Schynheilig, zeg, zyn dit de staeltjens van je werken?

Och! och! hy slaept. Ik ga. Hoe ronkt hy! gut! hoe vrij!

Dat dit Sint Tonis zag, hy nam jou voor zyn verken:⁷⁹

Dien voegt een heilig beest, dat puntig is, als gy.

79 verken: Sint Anthonis wordt vaak met varkens voorgesteld.

Het schip, Naer koppenhagen varende met een brief aen myn Vriend, als het zyn roer by nae verlooren had, roept in 't onweer tot AEolus aldus:⁸⁰

Zie watge doet! betoon geen magt meer op myn roer
Het stuurt my: en ik breng de groet'nis aen een broer.

80 AEolus: de bewaker der winden.

[p. 304]

Klagte Van Juffer A..... Over 't vlugten van heur liefste
K.V.G.⁸¹

Harderinnewys.

Hoe dikwijls dool ik op de strand,

Daer ik de wreede baeren,

Aen d'ander zijd het stuivend zand

Myn klagjens gae verklaeren!

De klagten, die myn boezem stort,

Gepropt met diepe zuchten,

Geschieden om dat ghy verkort⁸²

Myn Roozenhoed, door't vlugten.⁸³

Myn Roozenhoed blyft onbevlekt

Noch in zyn eerste waerde,

Zoo gy de woordjens maer bedekt,

Dien ik u noo verklaerde:

Doch eindelijk, met bly gemoed,

Door uw' gecierde woorden,

Opofferde uw' Edel bloed;

Dat my tot u bekoorde.

Bekoorde my uw' Edel bloed,

En uw' gecierde woorden;

Dat nu myn zuchjens overvloed

Uw' hartjen meê bekoorde:

Want loop ik naer het woeste meyr,

In plaets van myn beminde,

En stort ik daer myn klagjens neer:

'T is buit voor Noorder winden.

81 K.V.G.: ws. K. van Gelder, waar Tengnagel ook een grafschrift aan wijdde (zie p 314).

82 verkort: te kort doet.

83 Roozenhoed: rozekrans die het meisje voor haar geliefde vlecht. als teken van haar gevoelens.

[p. 305]

 

Ik dwaelde vaek door 't gulle zand,

 

Daer ik in plaets van klagten,

 

Myn brakke traentjes liet te pand:

 

Wat deed' 't my meer, dan smachten?

 

En of ik uit een vol gemoed

 

Het bosch vervul met klagen:

 

'T na baauwen, dat daer Echo doet,

 

Dat kan ik niet verdragen.

 

Dan klaeg ik myn verdriet alleen

 

Myn uitgeschreide oogen;

 

Dien 'k al myn lyden maek gemeen:

 

Maer 'k word al meê bedrogen.

 

Waer dat ik loop, of waer ik vlie,

 

Ik zal geen troost verwerven:

 

En zoo 'k in u geen troost en zie,

 

Zoo moet ik troostloos sterven.

 

Als nu de dood heur bleeke kleed

 

Gespreit heeft op myn lippen;

 

En dat, door oirzaek van mijn leed,

 

My 't leven zal ontslippen:

 

Dan pluk de bloemtjes van de krans,

 

Dien ik u heb geschonken;

 

Daer gy wel eer meê aen den dans

 

Plagt aen myn zijd te pronken:

 

En strooize op myn bleek gelaet,

 

Wel eer verrijkt met bloosjens,

 

Met bloosjens, die (nu laes! versmaet)

 

Beschaemden al myn roosjens.

 

Dan zal het maexel van myn hoed,

 

Na myn vermaek'lijk leven,

 

Dat eertijds was myn bruilofts goed,

 

Myn uitvaert zyn gegeven.

[p. 306]

Hy, hier door beweegt zynde, keert uit Vrankrijk weder, en zeyt:⁸⁴

Ach! Rozemond, myn Harderin,

Wiens nat bedauwde wangen

Getuigen zyn van trouwe min,

En hopende verlangen.

Ai! stel verlangen aen een kant;

En min my zoo veel meerder,

Die hier geknielt met offerhand

Lig voor uw' voeten neerder:

Daer ik myn lieve Engelin
Veel dringende gebeden
Opoffer, tot een zachte zin,

En quisting van 't voorleden.⁸⁵

'T is waer ik doolde: als ik dool

Dan doolden myn gedachten:

Die zich nooit spoeden naer 'er school,

Als overlaên met klagten:

Met klagten, dien myn Rozemond

Om my te wil ging strooien,

Tot voedsel van zoo diepen wond,
Die niemand uit kan rooien,

84 Dit gedicht komt, onder de titel Spits Bekoorde Harder, ook voor in Amsterdamsche Sonne-Schyn, met enkele opvallende varianten. Daar dit het enige werkje van Tengnagel is waarvan twee versies bestaan die beide zeker door de auteur zelf verzorgd zijn, doe ik de afwijkende woorden en zinnen uit Spits Bekoorde Harder volgen, voorzover deze niet slechts de spelling betreffen. Om deze lijst van varianten overzichtelijk te houden, heb ik het gedicht in regels verdeeld. De gewone noten zijn echter doorgenummerd, zoals dat in Afgeslagen Bloemsel consequent gebeurd is. Varianten: In Sonne-schyn is het gedicht in strofen van vier regels verdeeld. regel 14: doolen. 15: Die nimmer quamen in haer school, 18: Om mijnent wil. 21: Als gy. 25: Als nu de vlam op 't felste woed. 26: Soo neem mijn grove zeeren. 27: heetste. 28: Daer zalze 't vuur verteeren. 29: So sal mijn zieltje (waerde pand!). 30: belast met sonden. 32: Ja suyver wit gevonden. 34: haer beyden; 37: Quam 's hemels bode, Jupijns soon. 39: na sijn. 41: Ick sou hem laten seggen weer. 43: aldergrootste. 45: hoed' 49: hoef. 54: wy bedryven. 56: En altyt by ons blyven.

85 quisting: kwijting (van schuld).

[p. 307]

 

Dan gy alleen myn Harderin,

 

Zoo gy myn offerhanden,

 

Door 't stooken van een koelen zin,

 

Laet in uw' hartjen branden.

[25]

En als de vlam op 't vinnigst woed,

 

Dan hoop myn grove zonden⁸⁶

 

En smytze in de heete gloed,

 

Daer wordenze verslonden.

 

Dan zal myn zieltje, waerde Pand,

[30]

Wel eer verlaen met pynen,⁸⁷

 

Ontlast zyn door myn offerhand;

 

Ia hagelwit verschynen.

 

Meng dan de zieltjes onder een,

 

Door toedoen van 'er beiden:

[35]

En is het uw', als 't myn, te vreên,

 

Zoo kan 'er niemand scheiden.

 

Quaem 's hemels bode, Majas zoon,⁸⁸

 

Uit last van al de Goden,

 

En bood my aen zyn Vaders troon,

[40]

En dat hy u niet noode:

 

Ik zou hen laten weten weer

 

Door het gezwinde knaepjen,

 

Dat ik hun allermeeste eer

 

Niet koos voor 't minste schaepjen.

[45]

Als ik de Schaepjens hoê, door lust,

 

Met u, in 't aerdsch gewemel;

 

En dat ik in uw' narmen rust,

 

Dan ben ik in den hemel.

 

Wat b'hoef ik elders heên te spoên,

[50]

En van myn lief te scheiden?

 

De hemel kan de vreugd niet voên,

 

Dien wy voên met ons beide.

 

Indien de Goden zagen aen

86 hoop: leg bijeen.

87 verlaen: beladen.

88 's hemels bode: Hermes, inderdaad zoon van Maia.

[p. 308]

 

De vreugt, dien wy betoonen:

[55]

Een ieder zou zyn plaets versmaên,

 

En by ons komen woonen.

Zang.

Stemme: O! Karsnacht, etc.

Myn Schaepjens, die uw' honger bluste
Met weelig thijm, boet nu uw lusten

Met Roozeblaedjens van myn krans;

Die al'er geur ten offer bragten
Myn brein; dat hert en ziel verkrachte,

Wanneer ik uitstak aen den dans.⁸⁹

'T is beter dat de blaedjens voede'
Myn Lamren, dien ik stervend' hoede;

Dan datze, van heur eer berooft,

Door heete zuchten, die my quellen,
En traenen, die 't gezucht verzellen,

Onschuldig dorren op myn hooft.

Herkauze menigmael met smaekjens,
Onnoozel Vee; maer als uw' kaekjens

Vermoeit zyn, en de slaep u groet,

Dan denk eens op myn doode leven;
Wat oirzaek dat myn zinnen dreven

Tot schennis van myn Roozenhoed.

Gy waert 'er by toen my Philander
Zyn trou toezwoer; die nu een ander

Met geile tochten beezigh houd.⁹⁰

Gy waert 'er by toen my zyn eeden
In 't heilig werk met hem deên treden,

Dat in den Hemel was gebout.

89 uitstak aen: uitmuntte bij?

90 tochten: driften.

[p. 309]

 

Niet dat ik zeg, alziende Goden,

 

Dat uwe wil myn Harder noode

 

Tot werking van zoo valschen daad:

 

Maer 'k zie op myn volmaekte minnen;

 

Wiens weergae by u is te vinnen,

 

Die 't goed verzien, en straffen 't quaed.

 

 

 

Doch 'k eisch geen straf: maer bid voor zonden.

 

'K eisch balsem voor vervuilde wonden.

 

'K eisch balsem, dien de Hemel voed:

 

Maer is uw' wil tot straf genegen,

 

Zoo straft 't bedrog, en wel te degen,

 

Met wroeging van zyn znood gemoed.

 

 

 

Dan zal gewis myn smart hem deeren

 

Zyn liefde tot myn liefde keeren,

 

Myn liefde wederom tot zyn:

 

En als wy dus zyn t' zaem gebonden,

 

Waer wort 'er trouwer paer gevonden

 

Als Phillis, en Phylander zyn?

Aemsterdam Spreekt van zich zelf, en vervat het gebouw van de VVester-kerx-Tooren; daer het Stads VVaepen konstig in gewrocht staet.

Wat Stad is 't, die meer goed,

Of deugd aen armen doet,

Als ik, in 't aertsch gewemel?

Daerom gaet dit gebouw

Voor uit; en brengt getrou

Myn Wapen in den Hemel.

[p. 310]

Vier gelijken zonder Kaert.

Een Hoer, die zingt,

En lieflijk streelt:

Een waerd, die drinkt,⁹¹

En zellef speelt:

Een hond, die uit quaê oogen ziet;
Dat zynder drie, die doogen niet:
En hoort 'er noch een by de dry,
Zoo zet 'er Ian in't Paautjen by:

Dat is een man,

Die liegen kan.

91 Een, tekst: En.

Op een Schoonen abrikok in een Iuffers hand, staende in heur Stoep, by de Ian Roompoorts Tooren.

Armenisch fruit, gezien gewas,

Hoe 'lukkig koomt gy hier te pas!
Hoe gaeren zult g'uw' leven
Dit beeld ten beste geven!
Maer zeg my eens: waerom bent gy
Zoo zeedig rood, aen d'eene zy'?
Of zyt gy, door gewoonheid,
Beschaemt voor zulken schoonheid?

[p. 311]

Grafschrift, van Iuffer Maria van Landskroon tot Harderwijk.

Dit Marmor dekt een maegd, (daer in natuur deê blyken
Het proef-stuk van 'er konst; waer voor de konst moest wyken
Die in Apelles woont, wiens konstig stil pinseel
Het minst niet treffen kon van 't allerminste deel)
Gesturven, en niet dood; vermids heur deugd zal leven
Tot dat de leste mond den lesten snik zal geven.
Haer geest, te zeer geprangt, borst uit het enge lijf,
En nam de wereld in: daer pleegtze tydverdrijf;
Terwijl het Lichaem rust, en sluimer-slaept in d'aerde.
Heur ziel, van hooger waerd', leeft in een hooger waerde:
En wacht verzaemeling, gelijk een Bol heur blom,
Die 's winters nergens was, heet 's zomers wellekom.

[p. 312]

Moeders Traenen, gestremt door 't Geest'lijk troosten van heur Zoon Iakob Baek.⁺⁹²

Moeder.

Als 'thart in flaeute bleef, bleef 't lichaem daer beneven?

O! neen: myn eige hart ligt onder deezen steen,

En 't lichaem staet 'er op; en acht veel traenen geen,

Om 't sterven van myn hart, of om myn lichaems leven,
Myn kind, dat quynend' was: maer sterk om steun te geven

Uw' moeders onderdom: wie heeft den band doorsneen

Van onze eenigheid, dat nu myn bange leen,

Door 't scheiden banger maekt; vermids myn zuchten kleven?

Holla 't is Godes wil, zyn wille moet geschien!

Gy namt uw' afscheid vaek, om ander land te zien:

Daer gy uw' wyze deugd verrijkte met veel spraeken:

Ik leed het met geduld: 'k zal weer geduldig zyn:

En tMarmor evenwel de Parlen van myn brein⁹³

Opoffren, tot de dood ons wed'rom een zal maeken.

+ Het Sonnet op de volgende pagina is een antwoord op dit gedicht.

92 Iakob Baek: deze overleed in 1639; Vondel schreef een grafdicht op hem.

93 Parlen van myn brein: tranen.

[p. 313]

 

Geest.

 

VVat naere gallem doet myn Marm're woning scheuren?

 

Is 't ook een idle schim die noch geen rusten ziet?

 

Zacht wat! zy noemt my kind. Hoe! z'is myn moeder niet:

 

'K denk dat het een gebeent' het andre koomt versteuren.

 

Maer 'k smaek een ziltig zap in plaets van Wierook geuren.

 

Zoud 't wel een ander zyn, die my noch gunst aenbied?

 

Want laes! een dorre schim stort nimmer traenevlied.

 

Och! 't is myn Moeder zelf: zy koomt myn dood betreuren.

 

Ai! strem uw' traenen, 'k bid! zy branden myn gebeent.

 

Nu 't lyden over is, is 't lang genoeg geweent.

 

Men moet niet droevig zyn, om die den Hemel erven.

 

Ik heb den weg gebaent, die alle vleesch moet gaen.

 

Had Gods volmaekte zoon het eigen niet gedaen

 

Dan gaf ik u verlof te schreien om myn sterven.

Op een Dood-Kist.

Wie sloeg 'er ooit een merk op zulken houten kluis?
Niet een: en elk (ik lach!) zyn wapen voor zyn huis.

Op een Mooje dood, die Godvreezende geleeft had.

Dit aenzicht ligt, en lacht. Hoe koomt dat? zal ik raen?
De blydschap van de ziel hangt noch het Lichaem aen.

Tegens Mijn Zandloper.

Ik keer u dikwijls om: maer zelden dat ik denk,
Als ik u 's morgens keer, dat ik den avond wenk.

[p. 314]

Tegens Een Doods-Hooft.

Ik weet niet wiege zyt: gy ook niet wie ik ben.
Is 't wonder, die niet leeft, dat hy geen dooden ken?

Grafschrift Van K.V. Gelder, t'Harderwijk.

Sta stil, die daer zoo prat myn drempel durf betreen.
Weet gy wel wat ons scheit? de dikte van de steen.

Troost Aen de droevige Gemeente, wegen het ontydige sterven van den Eerweerdigen, VVijzen, Diepgeleerden en Voorzightigen ROBBERT van der HOEVEN, VVelervaren Artz in de genees-kunst.⁹⁴

Wat treurt gy om den dood

Van hem, die ons in nood

Een helper plag te wezen?

Ai! treur niet. Hy 's by God;

En wekt ons door zyn lot:

Dat 's eerst het recht genezen.

94 Robert van der Hoeven: Amsterdams arts. Vondel noemt hem in de opdracht van Josef in Dothan als bezitter van schilderijen van Lastman en Jan Pinas.

[p. 315]

Kreet, Over een Brief, meldende de dood van myn vriend, O: van Golstein.

ACH! wat leide maeren
Koomen my bezwaeren!
Wie had ooit gedacht
Dat ik, nu vol klacht,
My moest wassen
In de plassen
Van 't getraen?
Hy moest gaen
In de
Blinde
Dood.
O! 't
Routme.
Zoudme
Zeeker niet
Rouwen? ziet,
Alde goedheid,
Alde zoetheid,
Dien ik ooit ontfing
Van dien Jongeling,
Moet ik, door zyn sterven,
Al myn leven derven.

[p. 316]

Gabriels groet, op het verjaer-feest van Zuzanna Adrians.⁹⁵⁹⁶

Zoo gy de Vrouwe waert van Jojakim, O! waerde,
Vw' waerdigheid liep veer: nu zyt gy haer gelijk.
Zuzanna zeg ik dan, die deugd en jeugd te prijk
Aen 't staetig voor-hoofd hangt tot leering op der aerde:
Nu is 't een dag van vreugd, een dag dat gy verjaerde
Na jaeren driemaal zes, en een, Verjaerde maegd,
Ai! denk dan op geen druk, waer van de wereld waegt:
Al eerb're vreugd staet vry, dien ooit uw tyd vergaerde.
De Nymphjens, die met u aen d'Aemstel, en het Y
Roemwaerdig zyn bekent, zyn al te zaemen bly;
Ia stikken schier in vreugd, dien niemand zal vermindren.
Al d'Engelen zyn verblyd: en God zend my, zyn geest,
Naer u met groetenis, en zegend deezen feest.
Schou eens wat zorg hy noch draegt voor zyn aerdsche kindren!

95 Gabriels groet: eigenlijk de groet die Gabriel tegen Maria uitsprak (Wees gegroet Maria etc.), bij uitbreiding: plechtige begroeting. n.b.: dit is een naamdicht, vandaar dat de eerste letter van iedere regel door spatie van de rest gescheiden is.

96 Zuzanna Adrians (van Zevenbergen): de latere vrouw van Jan Tengnagel, de broer van Mattheus.

[p. 317]

Ian Aldeweereld tegen zijn Zoon, op zyn geboorte dag,⁹⁷ den 4. van wiedemaend, 1640.⁺

Iuist zaegt gy 't eerste licht, in dit ellendig leven,
Als Titan naer den Kreeft zy vlugge rossen dreef,⁹⁸
Net toen zyn zusters oog hem vlak in 't aenzicht bleef,⁹⁹
Als wy het veertigst jaer, na zestien eeuwen, schreven.
Laes! waert ghy ongeteelt uit dit verdriet gebleven,
Dat u alrêe bezoekt: hoewel gy Zoontje, neef,
En zuigling spraekloos zegt: kijk, Vader lief, ik leef!
Wie kon u ooit den naem van ongelukkig geven?
Ei! neen: ei! neen. Ik dwael van reden, en bescheid;
En zie niet eens op 't recht van uw' onnozelheid:
Recht dat u is gekocht door 't heilzaem heilig sterven,
En opstaen van uw' BROER; waer voor gy schuldig bent.
Leef dan. Voldoe dat eerst, of dank die 't alles zend:
Dan zulge nooit den naem van steedsgelukkig derven.

97 Ian Aldewereld: de man van Hester van Zevenbergen; Tengnagels beide broers zijn later met zusters van deze Hester getrouwd. Wiedemaend: juni.

+ Ook dit sonnet is een naamdicht; vandaar weer de spatie na de eerste letter van iedere regel.

98 Als Titan naer den Kreeft zy vlugge rossen dreef: toen de zon het teken van de Kreeft naderde. De zodiakale periode van de Kreeft loopt van 22 juni tot 22 juli.

99 zyn zusters oog: de maan. Uit de hele zin mag opgemaakt worden dat het op de geboortedag van de zoon van Aldeweereld volle maan was.

[p. 318]

Op den Slag-tijd.

Wie zag ooit Treurspel, min beschreit
Als dit? nochtans d'onnozelheid

Word hier, voor ieders oogen,

Te jammerlijk bedroogen.

Men troont de Deenen van 'er strand.¹⁰⁰
Men voert z'axkax in voller land:¹⁰¹

En als z' 'er nau gewoon zyn,

Moet (laes!) de dood hun loon zyn.

Dan woelt de moordlust door malkaer:
De gelt heeft huurt een moordenaer:¹⁰²

Die 't niet heeft loopt uit moorden

Met byl, met mes, met koorden.

Is dat een vreemd'ling nae de Wet,
Geherbergt, en ter disch gezet?

Is dat het droevig steenen

Vertroost van bange Deenen?

O Hollandts Bloed, hoe graeg zyt gy!
Hoe hongrig waert g 'er lestend by,

Toen gy de Deensche Bende'

In Zoerland, over rende!¹⁰³

Och! 't is te droevig, als men 't leest:
En dat 's noch nau 't begin geweest:

Men speelde maer het veurspel

Van dit bloed-dorstig Treurspel.

100 Deenen: Deense runderen, die naar ons land geïmporteerd werden.

101 axkax: voor de schijn.

102 De: Die.

103 Zoerland:? In deze periode groeit de spanning met Denemarken over de Oostzeehandel en de afsluiting van het Sont.

[p. 319]

Grafschrift Van Koert Eiken, Olie-koek-bakker in de Servet-steeg.

Hier leid hy, die de Vis-markt plag,
Zoo 's morgens, 's avonds, als by dag,
Door vette koeken, met geweld,
Te spijzen voor het vissig geld.
Hier leid hy, die de domme jeugd
Zoo listig lokte van de deugd,
Door lekker meel, door drinkekan;
En streek 'er zellef woeker van.
Hier leid hy, dien ik onbedacht
Myn zondags geld, myn spaer-pot bragt,
En achte t' huis niet eenen beet,
Die zoeter was als deeze deed.
Hier leid hy, die een goed kassier
Betoverde, door quade cier.
Hier leid hy, die zoo menig quant
Door 't speelen hulp naer 't warme land:
En heeft deez' neering, onbeweegt,
Wel dartig jaeren lang gepleegt.
Hier leid hy nu in 't droevig graf,
En weet van alle ding niet af.
Geen ziekt' heeft hem den dood gedaen:
Hy 's koeke-bakkend' gaer gebraên.

[p. 320]

Op de Lindebladen.

'K zal myn lusten nooit verzaden
In uw' lieve Lindebladen.

Jonge schryver, weet het vry,

'K hebze lief zoo wel als gy:

Maer je snikken,

En je quikken,

Met 'er strikken,

Die my prikken,

Doen my schrikken.

'K zal noch stikken

Deezen dag

In een lach,

Zonder rou;

Niet om jou:

Maer je sakkereersche drollen,
Die zoo door malkander rollen.

I: I: Schipper.

[p. 321]

Aen Alle berispers.

Bedillers, wiege bent,

Of waerje woont omtrent,

Ai! koomt doch altemaelen.

Ik nood je nu te gast;

Al hadj' een week gevast,

Ie zultje zat wel haelen.

'K schaf louter by de gis.

Al is 't geen diere vis,

Al zijn 't geen kermis harsten;¹⁰⁴

Tast evenvel maer toe:

Vreet voort, al wordje moe'

Zoo Moogje schelmen barsten.

einde.

104 harst: gebraden ribstuk.