Parochieboek van Iseghem, gevolgd door de levensbeschrijving des H.Hilonius

[p. 333]

§ XXXVI.
Merkweerdige persoonen van Iseghem.

Mgr. Bouckaert, bisschop van Yper.

Onder de merkweerdige persoonen van Iseghem, wordt er voornamelyk een gevonden, die hier een eervolle gewag verdient: 't is de doorluchtige heer Judokus Bouckaert, VIII bisschop van Yper, en onmiddelyke opvolger van den vermaerden Jansenius. Die hoogst verdienstelyke man wierd wel te Brugge geboren, alwaer zyne ouders, van Iseghem, zoo 't schynt gevlugt waren; maer desniettemin wordt hy als Iseghemnaer gerekend, even als Sanderus, die te Antwerpen toevalliglyk geboren zynde, zich gentenaer noemde, omdat zyne ouders van Gent waren. Zoo ook deed Molanus, die te Ryssel, by geval, geboren zynde van ouders die gewoonlyk te Leuven woonden, zich aenzag als inboorling van Leuven, altyd teekenende: Molanus Lovaniensis.

Hier, zullen wy eene levensschets van Z.H. Mgr. Bouckaert laten volgen, getrok-

[p. 334]

ken, ten grooten deele, uit Sanderus. Het weinige dat wy er konnen van geven zal genoegzaem zyn om te laten zien dat hy een van de grootste mannen zyns tydvaks geweest is. Inderdaed hoogstgeacht in 't hof, bemind van de geestelykheid, geëerd van 't volk, bekleedde hy, met den grootsten lof, de verhevenste weerdigheden van zynen tyd; zoo als terstond blyken zal.

Judokus Bouckaert, oorspronkelyk van Iseghem, wierd geboren op 't einde van den geuzentyd, in 1583, van voortreffelyke ouders, die zich onderscheidden door hunne verkleefdheid aen 't katholyk geloof. Waerschynlyk was hy een afstammeling van de edele Bouckaerts, heeren van den Wal of van de Wallemote, gelegen ter parochie Iseghem. Zyn vader heette Pieter Bouckaert en zyn moeder, Martina Maes. Deze deugdzame echtgenooten verzuimden niets om hunne kinderen eene christelyke opvoeding te geven. In zyne kindschheid, wierd Judokus, te Brugge, onderwezen en opgevoed door een godvruchtigen priester, die met eenen anderen geestelyke, van zyn moederlyken

[p. 335]

oom, Adrianus Maes, in deze stad onderhouden wierd, om voor de katholyken te zorgen, zooveel het, in dien ongelukkigen tyd, mogelyk was. Na zyne lagere scholen voltrokken te hebben, begaf hy zich naer het kollegie der Jesuiten, te Kortryk, om aldaer zyne studiën voort te zetten. Van daer ging hy zyne hoogere studiën voltrekken in de aloude universiteit van Leuven, alwaer hy den akademischen graed van licentiaet in de godheid bekwam.

Priester geworden zynde, begaf hy zich in de Kongregatie van het Oratorie van den heiligen Philippus Nerius, dewelke, onder de hooge bescherming van onze aertshertogen Albertus en Isabella, graven van Vlaenderen, nieuwelyks te Scherpenheuvel ingesteld was. Eerste pastor der nieuwingerigte parochie van Scherpenheuvel, in 1609, bediende hy dit ambt, 32 jaren. Ter zelfder tyde, bestierde hy 18 jaer als proost het Oratorie, terwyl hy 22 jaer het dekensambt der christenheid van Diest bekleedde. Men bemerkt dat hy deze dry vereenigde bedieningen, met zooveel zorg en nauw-

[p. 336]

keurigheid, uitoefende, alsof hy maer met eene eenige belast geweest ware. Als kloosteroverste, gaf hy aen zyne onderdanen het eerste voorbeeld van volmaektheid van staet; men zou gezeid hebben dat de heilige Philippus Nerius hem zynen geest nagelaten hadde. Als pastor, toonde hy een apostelyken iever om zielen te winnen, zich alles aen allen makende om allen zalig te maken. Bemind van de pastors en onderpastors, wier deken hy was, deed hy al wat hy kon, om, onder hen, de stiptelyke regeltucht der kerk, met den iever der zielen, te bewaren en te doen bloeijen. Ootmoedig en zachtmoedig van herte, beleefd en gedienstig met iedereen, gulhertig om den vreemdeling ter tafel te onthalen of te herbergen, milddadig tot de armen, moest hy noodzakelyk allemans liefde en vertrouwen winnen.

Albertus en Isabella waren zoodanig voor hem ingenomen, dat zy hem verkozen voor hunnen biechtvader. Deken van 't kollegiael kapittel van O.L.V. te Kortryk, benoemd zynde, stapte hy deze weerdigheid af, om als pastor van Scherpenheuvel te konnen voortwerken aen de zaligheid der zielen.

[p. 337]

'T is ter dezer gedachtenis dat men zynen naem vindt staen, onder de overledene kanoniken van O.L.V. op eene zark, in deze kerk, benevens den kruisautaer, opgeregt.

Aen den pastor van Scherpenheuvel wierden, zoo van de graven van Vlaenderen als van de aertsbisschoppen van Mechelen, Mathias Hovius en Jakobus Boonen, de moeijelykste en netelachtigste zaken toevertrouwd: ook wist hy ze, door zyn wys beleg en groot vernuft te vereffenen en uit te voeren. In 1609 legde hy, na de aertshertogen Albertus en Isabella, den eersten steen der nieuwe kerke van Scherpenheuvel.

Om zyne hooge bekwaemheden en verhevene verdiensten, wierd hy, ten jare 1641, op den Stoel van Yper verheven, die opengevallen was door de dood van Kornelius Jansenius, welke, in 1638, aen de peste, binnen Yper, overleden was. Hy ontving de bisschoppelyke wyding, den 19 Januarius 1642, in de kathedrale kerk van Yper, van Antonius Triest, bisschop van Gent, met behulp van Gaspar Nemius, bisschop van Antwerpen en Josephus de Bergagne, bisschop van 's Hertogenbosch.

[p. 338]

'T is Mgr. Bouckaert die het bisschoppelyk paleis, waeraen zyn voorzaet Jansenius had begonnen te timmeren, gansch herbouwd heeft. Spytig was 't dat onze voortreffelyke heer, die onvermoeijelyke bisschop, zoo vroeg aen de liefde zyner kudde, door de dood, ontnomen wierd. Na een vyfjarigen arbeid in den wyngaerd des Heeren, overleed hy, binnen Yper, ten jare 1646, op Allerheiligendag, tot wier gezelschap hy overging, in den ouderdom van 63 jaer. Hy wierd in den choor der kathedrale kerk begraven, onder eenen marmeren zarksteen, waerop men het navolgende lofkranstje stelde:

[p. 339]

D.O.M.
Latet sub hoc marmore
JUDOCUS BOUCKAERT,
Quem latêre, dum viveret, virtus noluit:
Sed per omnium dignitatum gradus,
Spectabilem duxit.
At nec sic latet quidem,
Quem fama vetat mori.
Hujus enim industrià erecta est
Apricollensis Ecclesia,
Urbs ipsa condita
Et Congregatio Ven. Sacerdotum ibidem instituta.
Factus Episcopus Iprensium VIII.
AEtate quemadmodum et virtute gravis,
Palatium Episcopale non sibi ced posteris exstruxit.
Ovium suarum verus pastor,
Non turpis lucri cupidus, nedum honoris,
Unico hoc lapide contentus,
Deo et proximo dives
Raptus est Ipris Kalend. Novemb. An.
MDCXLVI.
Festivo omnium sanctorum die,
Eorum numero adscribendus,
AEtatis LXIII Episcopatus V.

Het wapen van bisschop Bouckaert bestond in een gevierendeelden schild, waervan het eerste en vierde kwartier, op een rood veld, een gulden keper droeg, verzeld

[p. 340]

door dry zilveren vyfbladen; terwyl het tweede en derde kwartier hetzelfde verbeeldde op een blauw veld.

Zyn kenspreuk was: Sperans timeo: Ik hoop en vrees.

Van bisschop Bouckaert zyn er verscheidene gedachtenissen overgebleven. In de parochiekerk van Iseghem bestond er tot op het einde der verledene eeuw, een jaergetyde, met uitdeeling van brood aen den arme, hetwelk jaerlyks 's woensdags, in de quatertemperweke van September, gedaen moest worden ter lafenis zyner ziel. Dezelfde kerk bezit, boven het portret van Mgr. Judokus Bouckaert, ook nog zyn Mariabeeldeken, genoemd O.L.V. van Scherpenheuvel.

Martinus Vlige, Jesuit,

heeft zich, zonder het te weten, een grooten naem gemaekt, niet door zyn schitterende geleerdheid, noch door zyne verhevene bedieningen; maer door zyne goede hoedanigheden en uitstekende godvruchtigheid, met een woord, door de hooge volmaekt-

[p. 341]

heid, tot dewelke, hy, naer den eisch van zynen roep, in de societeit van Jesus gestegen is. Hy was een der getrouwe dienaren, welker grondbeeld in onze eeuw langs om zeldzamer wordt.

Geboren te Iseghem, den 28 Maert 1638, wierd hy als broeder, den 9 Junius 1658, by de societeit van den H. Ignatius aenveerd. Het vak dat zyne oversten hem oplegden, bestond in de keuken te bezorgen. Nadat hy vyf jaer dit ambt vervuld had, gevoelde hy het begin van eene ziekte die hem zou in het graf rukken. Zyne oversten verhopende dat hy, nader by de locht van zyne geboortestad wezende, zou hersteld worden, zonden hem naer Kortryk, om in hun kollegie te verblyven. De verandering van locht baette hem weinig. Gedurende vier jaren, verdroeg hy met een engelsche verduldigheid, het bederf van zyne longen, met het ongemak van den korten adem dat eruit voortkwam.

In zyn nieuwe verblyfplaets bragt hy zyn zachtmoedigen en vreedzamigen aerd mede, die hem aengeboren was. Door zyne dienstwilligheid en zeegbaerheid, scheen hy als

[p. 342]

een engel uit den hemel gezonden. Nooit heeft iemand uit het kollegie van hem geklaegd; integendeel verkondigden alle monden zynen lof.

Er was maer eene zaek die hem verdrietig viel: het was dat hy God geen zwaerdere werken opdragen kon, noch zoovele diensten aen de Societeit bewyzen als hy wenschte. Ofschoon ziek, was hy niet min veerdig tot alles dat hem opgelegd wierd, alsof hy wel te pas ware geweest. Kreeg hy bevel van met de paters uit te gaen, hy was altyd de eerste aen de poorte. Moest hy den refter bereiden, hy verscheen er stiptelyk ter gestelde uer. Was hy poortier, zyn gehoor stond op de belle, en op de minste beweging deed hy open. Had hy een ander werk te verrigten, hy deed alles even vlytig en even geern. Wierd hy by den eenen of anderen pater geroepen, hy was by hem op eenen wenk, vragende: Eerw. vader, wat is er van uwe dienst?

De oversten, aenmerkende dat zyne tering toenam en in waterzucht veranderde, deden hem de laetste maenden van zynen levens-

[p. 343]

loop, van allen arbeid rusten. Van dan af, hield broeder Martinus zich met God alleen bezig. Het meestedeel van den dag bragt hy over in de kerk. Men zag hem niet meer tenzy met een roozenhoedje of een geestelyk boeksken in de hand.

Eindelyk wierd hy geleid naer de ziekenkamer, welke hy niet meer verliet. Zyn staet gevaerlyk geworden zynde, bereidde hy zich om den laetsten troost der stervenden te genieten. Men kan denken met wat heilige gesteltenis hy zyne biechte sprak, beregt wierd en het H. Olysel ontving. God liet toe, tot meerdere verdiensten des stervenden en tot stichting der omstanders, dat hy tot den laetsten oogenblik des levens zyne verstandelyke vermogens behield. Zyne dood was gelyk aen eenen zachten slaep, waerna hy in de gelukzalige eeuwigheid ontwaekte. Hy stierf in het kollegie der jesuiten, te Kortryk, den 27 Maert 1667. Het jaer daerna wierd zyn stichtende leven opgesteld door eenen priester derzelfde societeit, en gedrukt te Antwerpen, by Michiel Cnobbaert.

[p. 344]

Pieter-Barlaam du Quennoy, eremyt,

had, te Iseghem, eene kluis, alwaer hy leefde als de H. Bavo, die de levenswyze der eremyten, binnen de VII^de eeuw, in Vlaenderen gebragt en voortgezet heeft⁽¹⁾. Die man hield zich, zooveel mogelyk, afgezonderd van het gezelschap der menschen. Hy droeg het kleed eigen aen zynen staet.

(1) In voorgaende tyden bestonden er in Vlaenderen vele eremyten. Tydens de eerste stichting van de Kerk te Dadizeele, waerschynlyk binnen de XIII^de eeuw, woonde aldaer een kluizenaer. Rousselaere had zyn ermytagie, gesticht op de plaets genoemd Ter Mote. De kluizenaer die er leefde in 1626, was broeder Gillis van Bolle. Tusschen Emelghem en Ingelmunster stond een ermytagie. Jabbeke telde voormaels eenen kluizenaer onder zyne inwoners. Te Couckelaere bestond een bosch, gekend onder den naem van ermytagie. De beggyne Barbara Bonte, overleden in 1642, stichtte de kapelle van Sinte-Anna, op Kortryk buiten, met eene ermytagie daernevens. Een pastor van Coyghem, deken van Helchin, deed een ermytagie maken, te Sint-Denys voor twee kluizenaers, die zich bezig hielden met het onderwys der jeugd. De laetste kluizenaer, genoemd broeder Petrus, stierf in 1735. In Wynendaelbosch bestond eene kluis; de molen van Berg-op-Zoom was belast zeven stuivers daegs aen den eremyt, tot zyn onderhoud, te betalen. Wie zou gelooven dat de vreedzame eremyten door het Staetsbestuer zouden verontrust worden? Het was nogtans zoo. Keizer Joseph II, die zoovele hatelyke gedachtenissen nagelaten heeft, schafte, in 1783, binnen de staten van gansch zyn ryk, al de kluizenaers af.

[p. 345]

Zyn onmiddelyke overste was de pastor van de parochie, aen wien hy in alles gehoorzaemde. Men weet niet wat slach van handwerk hy verrigtte om zich het noodige onderhoud te verschaffen. Hy was als een levend evangelie, en dus diende hy tot spiegel van eenieder. Ook genoot hy allemans achting. Hy overleed in geur van heiligheid te Iseghem, binnen het jaer 1735. Zyn ligchaem is begraven op het oude kerkhof, digtby den voormaligen Kalvarieberg. Wy hebben onder de handen zyn eigenhandig testament, hetwelk eindigt als volgt: ‘Ghedaen door my broeder Pieter Barlaam du Quennoy eremyt tot Iseghem present ghetuigen desen 3^en october 1730

Dit is het merck van † Andries du Quennoy Joos Lecluyse Martinus Beausart’.

Dit testament zullen wy hier niet laten volgen, omdat het niets belangryks bevat.

Het heilige Brigietje.

Den 18 Mei 1785, is binnen Iseghem, in den ouderdom van 50 jaer, overleden Brigitta De Meester, weduwe van Gulielmus

[p. 346]

Wylins. Zoo binnen haer leven als na hare dood, wierd zy gemeenlyk genoemd het heilige Brigietje. Deze eenvoudige en waerlyk godvruchtige ziel verkreeg een byzondere vermaerdheid, niet alleen in Oost- en Westvlaenderen, maer ook in het Henegouwsche en Antwerpsche, enz. Overal had zy den naem van te leven als martelaresse, om hare standvastige en christelyke verduldigheid, waermede zy, vyftien jaer lang, de ongemakken van veertig opene wonden verdroeg. Die langdurige onpasselykheid verkromp haer zoodanig, dat zy, tydens haer overlyden, maer eene halve elle lang meer was, ofschoon zy in den bloei haers levens, voor de grootste persoonen van haer geslacht niet wyken moest. Volgens de loopende geruchten van dien tyd, bezat de godvreezende weduwe de gaef van mirakelen te doen. Om die reden nam een overvloedige volksmenigte hare toevlugt tot Brigitta. Binnen de laetste jaren van haren levensloop, zagen de inwoners van Iseghem aldaer dagelyks aenkomen, ik weet niet hoeveel wagens, chesen en koetsen, opgepropt door pelgrims, om

[p. 347]

het heilige Brigietje te bezoeken, en hare gebeden te verzoeken. Wat zou het geweest zyn, hadde de spoorbaen alsdan bestaen? Velen van degenen die niet konden vervoerd worden, zonden brieven om zich in hare voorspraek te bevelen. Tot op heden worden er, onder de kerkarchieven van Iseghem bewaerd 77 brieven, waerby de verzenders hare gebeden afsmeekten. Deze brieven hebben wy gezien en geteld. Zy zyn geschreven in 1781 tot 1785, en geteekend uit Doornik, Yper, Audenaerde en voornamelyk uit Antwerpen, enz. Er berust nog, onder de kerkarchieven, een liedeken van 14 klausen, bevattende het wonderbare leven van onze Brigitta. Wy hebhen het gelezen. Het wierd gerymd, en, op alle markten van Vlaenderen, gezongen door Joannes Monstrul.

Terwyl wy bezig waren met de gedachtenis van een arme weduwe aen het nageslacht over te stellen, hebben wy ons herinnerd dat God ondertusschen de geringste en verachtelykste persoonen in de oogen van de wereld, verkiest, om zyne inzigten uit te werken: Ignobilia mundi et contemptibilia elegit Deus. 1 Cor. I, 28.