De eerste Surinaamse sportencyclopedie (1893-1988)

Schietsport;

Schietsport; wedstrijdsport met vuurwapens, heeft zich uit het jacht en krijgswezen ontwikkeld en wordt behalve om sportieve redenen ook wel beoefend als doelbewuste bijdrage tot de nationale weerbaarheid. De schietsport kent talrijke disciplines, die verschillen naar aard van het wapen, naar het doel (vaste of bewegende schijf) en naar de voorwaarden waaronder geschoten moet worden (lichaamshouding, afstand, aantal schoten en toegestane tijdsduur). In alle gevallen moet uit de vrije hand worden geschoten. De Olympische disciplines zijn o.a.:

Klein kaliber vrij geweer

klein kaliber vrij geweer (kal. 5, 6 mm, gew. max. 8 kg), 3 × 40 schoten in drie houdingen (liggend, knielend, staand) in resp. 1,5, 1,75 en 2 uur, schijf op 50m, diameter roos 12,4 mm.

Klein kaliber standaard voor dames,

klein kaliber standaard voor dames, 3 × 20 schoten, drie houdingen, in totaal 2 uur en 30 minuten

Kleiduivenschieten

Kleiduivenschieten (skeet), met hagelgeweren kal. 12, op bewegende doelen (kleiduiven zijn kleine schoteltjes van aardwerk), welke vanaf acht verschillende posities worden beschoten zgn. uitgaande, inkomende en dwars kleiduiven; elke duif mag éénmaal worden beschoten; de totale wedstrijd gaat over 200 duiven.

Kleiduivenschieten

kleiduivenschieten (trap), met hagelgeweren, kal. 12 op bewegende doelen, welke vanaf vijf verschillende posities worden beschoten in tegenstelling tot skeet, alleen uitgaande duiven, welke tweemaal beschoten mogen worden; de totale wedstrijd gaat over 200 duiven.

Lopende keiler

lopende keiler d.i. een afbeelding van een lopende keiler (wild zwijn) op 50m afstand, 30 schoten ‘fast run’. De keiler is 2,5 sec. zichtbaar.

De internationale wedstrijdorganisatie berust bij de Union. Internationale de Tir (opgericht in 1887, zie Grote Winkler Prins Encyclopedie).

Willen wij de oorsprong van de schietsport nagaan dan moeten we eeuwen terug naar de betekenis van het woord gilde. Een gilde was een vereniging van personen die een gemeenschappelijk doel nastreefden. Hoewel de naam sinds de 8ste eeuw bekend is, kan men het bestaan van de instelling reeds in de 5de eeuw vaststellen. De oude Germaanse gilden waren verenigingen waarvan de leden maaltijden en drinkgelagen hielden, oorspronkelijk met heidens ritueel, later met christelijk religieuze handelingen en betoon van liefdadigheid ter ere van de patroonheilige van het gilde of ter nagedachtenis van een gestorven gildebroeder. Door de middeleeuwen heen is de essentie hetzelfde, hoewel de gilden zich hebben aangepast aan religieuze, sociale, economische, culturele en politieke ontwikkelingen, zodat een grote diversiteit ontstond. Naast de oude godsdienstige en charitatieve gilden, gevormd door klerken en leken, ontstonden er nieuwe in de wereld van de handel (koopmansgilden), het handwerk en de kleinhandel (ambachtgilden), onder de kunstenaars, dichters, toneelspelers en schilders (culturele gilden) en onder de militairen (schuttersgilden) enz.

De schuttersgilde was de benaming voor verenigingen die sedert de middeleeuwen voor de verdediging van de stad of plaats instonden en daartoe hun leden de nodige opleiding gaven. Voor het rekruteren en oefenen van de weerbare mannen moesten aanvankelijk de ambachten instaan, maar daarnaast voelde men sterk behoefte aan in de krijgsdienst en vooral in het boogschieten beter getrainde burgers.

In de tweede helft van de 13de eeuw verschenen daarom in de steden bijzondere korpsen van kruisboogschutters, uitgerust, gekleed, bevoorraad en bezoldigd door het stadsbestuur. Tijdens de 14de eeuw vormden zij gilden, waarvan de leden zich regelmatig oefenden en wedstrijden organiseerden. Kruisboogschutters van niet mmder dan 36 steden namen in 1350 te Doornik deel aan een dergelijk schuttersfeest.

Weldra volgden de handboogschutters en vanaf het einde van de 15de eeuw ook kolveniers- of busgilden, die geen schiet- of vuurwapens, maar stootwapens als zwaarden en hellebaarden hanteerden.

Naar het voorbeeld van de stedelijke verenigingen ontstonden in de late middeleeuwen de talrijke plattelandsschutterijen, bij wie zich gaandeweg de evolutie van wapenbeoefening naar sportbeoefening voltrok.

Na een duidelijk vervalperiode in de 18de eeuw werden

[p. 160]

de schutterijen in Nederland van 1815 tot 1901 opgenomen in de militaire organisatie van het land. Vooral na de Eerste Wereldoorlog werden talrijke oude gilden opnieuw opgericht (zie Grote Winkler Prins Encyclopedie).

Aan het eind van de 19de eeuw werd het schieten als tak van sport door de Nederlandse militairen hier te lande geïntroduceerd. In 1893 werd de schietvereniging ‘Surinaamsche Schietvereniging’ opgericht (zie SSV).

Op woensdag 21 october 1896 startte deze vereniging met schietoefeningen met de Beaumontgeweren. Er werd tweemaal in de week geoefend en wel op woensdag om 16.00 uur en zondag om 18.00 uur.

Op zaterdag 19 november 1898 werd door het korps der politie op de schietbaan te Combé een concours met de karabijn georganiseerd. Dit concours moet de eerste schietconcours zijn dat in Suriname werd gehouden. Er waren 15 prijzen w.o. één van de Commissaris van Politie, één van de Procureur Generaal en één van de Advocaat Generaal.

Bij de beambten namen 13 schutters aan deze wedstrijd deel en de eerste vier winnaars waren resp. H. van Duive, F. Heuke, M.H. Etsius en J.E. Schoenman. Bij de inspekteurs waren er slechts twee deelnemers, waarvan J. Hiemcke eerste en J. Bergonje tweede werd. Aangetekend dient te worden dat deze wedstrijd op zondag 20 november 1898 werd gehouden. Hierna bekampten de deelnemers elkaar met revolver; er was namelijk een extra prijs door de waarnemend distriktscommissaris van beneden-Suriname en die van beneden Para uitgeloofd. De prijs die door G.F.A. Carstens werd gewonnen was een stel manchetteknoppen die een revolvermodel vormden.

In 1898 zag het bestuur van de Surinaamsche Scherpschutters Vereniging er als volgt uit: R.E. van Lier (voorzitter), H. Esser (onder-voorzitter). J.A. de Fonseca (secretaris), A.J. Bueno de Mesquita (penningmeester) en F. Eyckmans (commissaris).

De eerste oefendag waarbij met het Flobertgeweer getraind werd, vond op zondag 16 april 1899 om 7 uur op de schietbaan te Combé plaats. Behalve op zondag werd ook op donderdag geoefend.

Op zondag 28 mei 1899 werd onder gunstige weersomstandigheden te Combé het eerste schietconcours gehouden voor de leden van SSV.

Voor die gelegenheid was aan de zijde van het schiethuisje een smaakvol versierde tent opgericht. Geïnviteerd was de gouverneur als beschermheer, de Procureur Generaal als ere-voorzitter en de commandanten van schutterij en landmacht als ere-leden, alsmede de distriktscommissaris van Beneden-Suriname.

De erevoorzitter en ereleden vereerden de vereniging met hun tegenwoordigheid, terwijl de distriktscommissaris schriftelijk zijn leedwezen betuigde verhinderd te zijn aan de feestelijkheden deel te nemen.

Voorts dient vermeld te worden dat het concours opgeluisterd werd door de bereidwillige medewerking van enige muziekliefhebbers.

Wat de wedstrijden zelf betreft, werd aan de heer J. von Norman (52 punten) als ere-prijs uitgereikt een vergulde pendule onder een stolp, uitgeloofd door de erevoorzitter en de ere-leden.

De heer F. Eyckmans (42 punten) kreeg een cognacstel, H. Esser kreeg (38 punten) een zilveren voetstuk en G. Green (38 punten) een Swizzleglas. De zo juist genoemde prijzen waren door SSV uitgeloofd. Een ereprijs; een paar gouden manchetteknopen, uitgeloofd door de heer A. Ezechiels, werd door de heer von Norman gewonnen. Op dinsdag 10 november 1903 organiseerde de politie te Combé haar jaarlijks schietconcours. Uit de veertien schutters behaalden de volgende personen met het Mannlichergeweer (model 1895) de uitgeloofde prijzen; bij de beambten werden respectievelijk 1e, 2e en 3e I. van Broekhoven, A. Lammers en Jaegers.

In de klasse van de inspekteurs waren er 2 deelnemers, waarvan J.F. Morren eerste en J.H. Hiemcke tweede werd.

De eerste schietontmoeting tussen de militairen en de politie moet in 1904 hebben plaatsgevonden. Op zondag 11 december 1904 werd namelijk een schietconcours uitgeschreven door de schietvereniging ‘Weerbaarheid’ van de Koninklijke Nederlandse Bond voor onder-officieren. Tijdens deze wedstrijden waren gouverneur Lely (1902-1905) en gade aanwezig. In de afdeling personeelsleden werd P. van den Broek met 52 punten eerste, D.C. Schippers werd tweede met 51 punten, terwijl sergeant Altendorf met 51 punten de derde prijs in beslag mocht nemen. Tijdens de korpsenwedstrijd kwam politie met 147 punten als winnaar uit de bus. De heer Gerber werd met 57 punten winnaar tijdens de keuzewedstrijden. Hierna gaven de leden van de schietvereniging een vrijwillige bijdrage. De resultaten waren: J.H. Hiemcke 58 punten, P. van den Broek 55 punten en D. Schippers 54 punten.

Op 26 en 27 mei 1906 organiseerde de schietvereniging ‘Weerbaarheid’ schietwedstrijden. In de korpsenwedstrijd ging de schietvereniging Paramaribo met de eer strijken. Paramaribo werd vertegenwoordigd door kapitein C.M. Kroesen, A.A. ter Laag en A.W.M. ter Laag. Als prijs werd aan deze vereniging een verguld zilveren medaille met diploma overhandigd, die zelf door deze vereniging was uitgeloofd.

De uitslag van deze wedstrijd was als volgt:

1.	Paramaribo	471	punten
2.	Militair Korps	459	punten
3.	Wilhelmina	440	punten
4.	Weerbaarheid	433	punten
5.	Politie Korps	420	punten

Vermeldenswaard is dat er maximaal 540 punten te behalen was.

Uit het vorenstaande blijkt duidelijk dat met de loop van de jaren meerdere schietverenigingen het levenslicht zagen.

Ook blijkt dat in de beginperiode van de schietsport voornamelijk leden van de gewapende macht en enkele gegoedde burgers deze tak van sport bedreven. Bovendien werden niet veel wedstrijden georganiseerd. Slechts de jaarlijkse wedstrijden van de politie en de militairen

[p. 161]

werden gehouden. Aan het eind van elk jaar kwamen deze korpsen tegen elkaar uit.

Er was toen geen sprake van buitenlands contact, dat zou pas na de Tweede Wereldoorlog mogelijk blijken te zijn. Al met al zou de schietsport in ons land nog voor tientallen jaren een geïsoleerde leventje leiden.

De schutters die vóór de Eerste Wereldoorlog van zich lieten horen, waren: hoofdinspekteur Morren, adjudant Tims, J.A. Lemmers, Bart, Koopman, adjudant-inspekteur Schoenman, majoor G.W. Brunswijk, adjudant W.A. Njoe en adjudant-inspekteur A.L. Bueno.

Om een beeld te krijgen wat de spelregels in die dagen waren, moeten we teruggaan naar november 1911. Op deze dag werd door de militairen een toernooi gehouden. Voor het doelschieten waren de regels als volgt: De bedoeling was om 5 borstschijven met 0,5m tussenruimte opgesteld op 200m afstand te raken. De houding was naar keuze; knielend, zittend of liggend. De tijdsduur was 70 seconden na de commando ‘vuren’ voor elke serie. Er werd geschoten in 2 serie elk van 5 patronen. In de eerste serie moest men minstens 2 verschillende schijven treffen. Zij die hieraan niet voldeden werden voor de 2e serie gediskwalifiseerd. Werd in de 2e serie de 3 andere schijven getroffen dan kwam de schutter in aanmerking voor de officiële wedstrijd en voor een gratificatie. Had de schutter in de eerste serie wel 2 schijven geraakt, doch niet binnen 20 seconden dan ging hij toch naar de 2de serie.

De eerste maal dat er medailles werden uitgedeeld, vond tijdens het prijsschieten van de militairen in december 1912 plaats. Deze medailles werden aan korporaal Winkler en de infanteristen van Well, Dalger en Ovett uitgereikt. Ook waren er enkele geldprijzen voor de winnaars.

Na de Tweede Wereldoorlog kwam er wat meer leven binnen de schietsport. Zo werd politieman Lobman in 1948 en 1949 uitgeroepen tot schutter van het jaar. Het was in 1948 de eerste keer dat een Surinaamse sporter tot de beste van het jaar werd uitgeroepen (zie sportman van het jaar).

In 1951 bleek na de schietwedstrijden van 30 september 1951 hoofd-inspekteur Douglas de beste schutter te zijn. Dat jaar werd niet afzonderlijk gekampt tussen ambtenaren en minderen, maar gezamenlijk.

Met het pistool werd Douglas eerste en bij de karabijn vierde. Hij behaalde hierdoor het hoogste gemiddelde en sleepte vier prijzen in de wacht t.w. de gouvernementsprijs, de Procureur Generaalsprijs, en 2 korpsprijzen.

Na hem behaalde op het pistoolschieten een prijs in volgorde; Soeperman, inspekteur Wekker, Chiffram, inspekteur Guicherit en Tjen A Njien. De meester op het karabijnschieten was beambte Plukker, die niet minder dan 39 punten behaalde (het hoogst te behalen aantal punten was 40).

Tijdens het schieten behaalden zijn collega's Reingoud en Wezenhagen eveneens 39 punten en moest tussen hen opnieuw gekampt worden. Plukker handhaafde zich, terwijl Reingoud en Wezenhagen 2de van 3de werden. Het eerste internationale toernooi moet op zaterdag 29 november 1957 zijn georganiseerd. Er werd toen een driekamp afgedraaid tussen de politie uit Brits Guyana, de Troepenmacht en het Korps Gewapende Politie. De Guyanezen kwamen met F. Cannon, Laydood en Dawridge. De Troepenmacht werd vertegenwoordigd door sergeant-majoor Antonius, wachtmeester Maasdam en sergeant Blom. Het Korps Gewapende Politie had als afgevaardigden brigadier Lobman en de beambten Loetawan, Felter en Terzoel. Gestreden werd op de onderdelen pistool en karabijn.

Het verloop van deze wedstrijden kon echter niet achterhaald worden, maar gezien de resultaten van latere ontmoetingen kan aangenomen worden dat de Guyanezen met de eer gingen strijken.

Een ander internationale ontmoeting vond in oktober 1961 plaats toen het Korps Gewapende Politie naar Brits Guyana ging. Er werd aan verschillende wedstrijden deelgenomen, maar de onzen waren niet in staat een teamprijs naar huis te nemen.

Om de Laydoe Challence Cup werd de uitslag; Guyana 520 punten en Suriname 443 punten. De beste pistoolschutter voor Guyana was senior superintendent F. Cannon, terwijl voor Suriname brigadier G. Felter de beste was. De beste karabijnschutter voor Guyana was ook F. Cannon terwijl Arnold Lobman de beste was voor Suriname.

Het hoogste gemiddelde behaalde F. Cannon, terwijl G. Felter voor Suriname het hoogste gemiddelde behaalde. Om de Freitas Trophy (pistoolschieten) was de uitslag als volgt: Brits Guyana Police A 277 punten, Korps Gewapende Politie 272 punten, Brits Guyana Police 233 punten.

Om de Clementi Challence Cup (karabijnschieten) namen 7 ploegen deel. Brits Guyana Police behaalde 399 punten, Brits Guyana Police B 384 punten en Suriname 370 punten.

De wedstrijden op pistoolschieten werden geschoten op 10 en 20 yards (met tijdsbepaling) en die op karabijnschieten op 100, 200 en 300 yards, zowel staand, knielend als liggend.

In december 1961 kwamen de Guyanezen naar Suriname en wederom wisten zij de onzen te verslaan.

Een groot internationale toernooi vond in december 1967 plaats.

Hieraan namen deel: Politie Suriname, de Scherpschutters (opgericht 1 november 1960), de Troepenmacht Suriname, de Trinidad Police, Barbados, Guyana en Frans Guyana. Suriname won dit toernooi verrassend, terwijl op de 2de en 3de plaats De Scherpschutters en Trinidad Police eindigden. Tot de beste schutter werd Tjon Saw Change van de Scherpschutters uitgeroepen. Aangetekend kan worden dat Politie Suriname vertegenwoordigd werd door Reinier Nibte, Klein en Felter. Voor de Scherpschutters gingen in het strijdperk: Tjon Saw Change, Gorlitz en Gorlitz jr. De heren Murk, Ophorst en Wooter vertegenwoordigden de Troepenmacht. In de zeventiger jaren ontstond er een relatie tussen de Scherpschutters en L'Arquibuse uit Frans Guyana. Rerelmatig ontmoetten deze verenigingen elkaar in het

[p. 162]

strijdveld. Zo versloeg L'Arquibuse de Scherpschutters in 1970 en 1975, maar in 1977 namen de onzen revanche.

Hoewel de schietsport al aan het begin van deze eeuw serieus werd beoefend in Suriname was men toch niet overgegaan tot het oprichten van een overkoepelend orgaan. In juli 1979 werd een werkgroep gevormd bestaande uit de toen aanwezige verenigingen; de Scherpschutters, Srefidensi en Kersten. Deze werkgroep had tot doel het oprichten van een Surinaamse schietfederatie.

Met de komst van deze federatie kon aansluiting gezocht worden bij het Surinaams Olympisch Comité. De schietsport werd zodoende uit haar isolement gehaald.

In de tachtiger jaren werd regelmatig aan internationale toernooien in het Caribisch Gebied deelgenomen en zelfs aan de Cacso spelen 1986 en de Paso spelen van 1987 waren de Surinaamse schutters vertegenwoordigd. Ze zullen in de jaren 90 zeker meer van zich laten horen.