De kronijk van Antwerpen. Deel 7. 1799-1802

(1935)–Jan Baptist van der Straelen, Jan Frans van der Straelen– rechtenstatus

1802

Januarij

Den 18 Januarij 1802 wirden er circulaire brieven wegens den Prefect aen de Maires der steden en dorpen van dit Departement rond gedraegen, bevoegt met volgende vraegen welke binnen de 24 uren moesten beantwoord worden; sij waren van den volgenden inhoud, te weten:

LIBERTE - EGALITE
PREFECTURE DES DEUX NETHES
(Bureau)
Anvers, le 28 Nivôse an 10.
Le Préfet du Département des Deux Nèthes au Maire de la commune de ........................
Veuillez citoyen Maire, dans le délai de 24 heures, de la réception de la présente, me renvoyer avec votre réponse, la série des questions que vous trouverez ci-jointe.
Employez pour me faire parvenir votre lettre, la voie la plus prompte et la plus sûre.
Je vous salue. Signé: C. HERBOUVILLE.
Adresse: Au Maire de la Commune de ...........................

Questions à répondre:
1^o Quel est le nombre et le nom des édifices non aliénés servant ou destinés à l'exercice des cultes?
2^o Qu'el est l'état dans lequel ils se trouvent?
3^o Qu'el est le nombre présumé des individus qui peuvent s'y rassembler?
4^o Qu'el est le culte qu'on y exerce?

Daer maer zijn er wegens den Prefect nog soortgelijke vraegen ten opsigte der pastorele en andere priesterlijke huijsen, zoo der steden als dorpen gedaan, de eene en andere wirden door meest alle Maires ten besten beantwoord; een ieder is nieuwsgierig wat de insigten van dese vraegen mogen zijn en wat dit uijtbrengen zal; dog men verwagt er geen voordeel ofte goede saeken vanGa naar voetnoot(1).

In deze maend vroos het seer sterk, jae Vrijdag den 15 Januarij was de koude bijna onverdraegelijk en het vroos volgens de thermometers als in 't jaer 1740. De twee volgende dagen was de vorst zoo hevig niet; maer 's Maendags den 18 Januarij met de volle maen veranderde de koude in soeten doeij, en door den regen vergezeld met wind was den sneeuw welhaest, van de straeten weg.

Woensdag den 20 Januarij wird den wind seer sterk, die den 21 Januarij aenhoudende en in den namiddag naer den

Noord-Westen ging, jae snagts zoo hevig wird, dat men voor het afslaegen van schouwen, daken en gevels bevreest wird, te meer alzoo er al steenen, schaliën en pannen van de huijzen begonden te vliegen. Dezen wind veroorsaekte dien nagt en smorgens vroeg 22 Januarij zoo schrikkelijken hoogen vloed, dat het water bij menschen gedenken nooijt zoo hoog in de stad gestaen heeft; jae was spoedig opgekomen, dat er vele hunne kelder vol hadden en dat selfs het water in de huijzen stond, eer de inwoonders het wisten. Op 't Schelleken was 't water zoo hoog in de huijsen, dat er twee kinderen aldaer verdronken zijn. De werf en andere kaeijen deser stad was zoo danig met ijsschollen bestapelt, dat men er nouwelijks op gaen konde; jae dat dezelve ongebruijkbaer waren. De schaede door dezen watervloed in deze stad veroorzaekt is zeer groot. Op 't Leeg Kiel heeft den zelven ook groote schaede gedaen, naementlijk aen de Hoveniershoven tegens de Schelde, dat er bijna de helft van sommige is weggespoelt.

Den 22 Januarij smorgens had men tegen ieders verwagting donder en blixem, hagel en sneeuw met regen doormengelt, den wind begon te verminderen.

Februarij

Den 18 Februarij wird et een placcaert van den Prefect aengeplakt, ten opsigte der roepers. Ziet dezelve in de gazet.

Vrijdag den 19 Februarij Decadi wirden de boeren met graen, hout, stroeij, etc. van de merkten weggejaegt en dags te voren waren er geene geweest.

In deze maend zijn de P.P. Augustijnen met de leekebroe-

ders, welke tot nog toe op 't Hof van Viersele onder Oelegem gewoont hadden, binnen deze stad gekomen en in een gehuert huijs in de Lange Nieuwstraet tegenover de Cellebroedersstraet gaen wonen. De andere binnen deze stad zig altijd opgehouden hebbende bleven nog in hunne oude wonen. De latijnsche scholen bleven ook in 't clooster, alwaer die taele etc. door de Paters Ferdinandus Hellaert en Simon Vermeulen voortgeleerd worden. De Prior G. Verelst blijft ook in dit clooster wonen.

Ontrent den zelven tijd zijn de religieusen van ‘La Trappe’ zoo lang gevlugt hebbende, stillekens wedrom in hunne oude woon ontrent S^t Theunis gekomen.

Meert

Woensdag ...... Meert, quatertemper, wirden de lieden met peerden van de Peerdemerkt weggejaegt.

18 MeertGa naar voetnoot(1) tegen den avond wird de Eerw. Moeder van S^t Elisabethsgasthuijs alhier, Bernardine van Lancker, benevens Angela Vermeulen, ook religieuse van dit huijs, door order van den Prefect naer het tugthuijs door gendarmen getransporteert. De oorzaek was dat er door den Prefect 2 kamers van dit huijs gevraegt waeren, voor het ‘Comité de vaccination’ om de arme kinders te vaccineeren ofte de koeije pokken in te enten, hetwelk de religieusen als eene nieuwigheijd sijnde, geweijgert hebben; den Prefect bij sijn verzoek persisterende en zoodanig aendringende dat de religieusen, seggende dat se meester in hun huijs sijnde, dit noijt permitteren zullen. Het

een woord het ander medebrengende, hebben sij den Prefect de waerbeijd geseijd en voords met vele scheldwoorden beantwoord, hetwelk hij zoo qualijk genomen heeft, is henen gegaen, seggende te zullen toonen dat hij meester is, en heeft naer den middag de voors^e twee religieusen doen weghaelen en sanderdags 19 Meert een mandat d'arrêt ten hunnen laste doen nemen, daer hij van dese saeken niets van vermeld; maer segt daer bij, dat het is omdat sij de renten van het huijs agter houden, en de inkomens van 't zelve ten hunnen gebruijke verkeert hebben. Sij hadden onlangs met de aelmoesseniers (die tegenwoordig meester over dit huijs spelen) en met den Prefect nog seer groote moeijlijkheden gehad, ten opsigte van eenige renten op de bank van Weenen en andere die sij voorgeven alsof de nonnen die versteken hadden, hetwelk dese nogtans weijgeren; jae sij willen de religieusen van alles doen rekening doen, het welk noijt geplogen is. Ondertusschen den morgent wird S^r Constantia Kennes die eertijds Moeder van dit huijs geweest had, ook weggehaelt of in 't verhoor geroepen, maer wird wedrom seffens naer huijs gesonden.

Den 20 Meert wirden ingevolge het voors^e mandat d'arrêt nog 5 religieusen in die gevangenisse op 't Tugthuijs geset, te weten: S^r Theresia de Wandeleer, S^r Dorothea Laudaens, Moeder van 't Vrouwenhuijs, S^r Cornelia Hendrix, opperste apotheeksuster, S^r Magdalena van Berckelaer en S^r Cecilia Verpoorten. Sij wirden als nu beschuldigt alsof sij het huijs bestolen hadden, de inkomsten van den armen houdende, en tot hunne eijgen gebruijk besteden. Niemand mag hen spreken. De voors^e gevraegde kamers zijn dan met geweld ten voors^e eijnde genomen en daer wird door order van den Prefect op de groote poort gestelt als volgt:

Hospice civil.
Comité de vaccination.

Dit comité bestond uijt volgende doctors: D^rs Marteau, Le Roij, Le paige, soon en Vrancken.

Sondag 21 Meert winden de Rentmeesters de Eerw. Heeren Hensen en Meermans bij den Prefect ontboden. De nonnen zijn ondertusschen overhoord op 't Tugthuijs en op 't stadhuijs en dan bij malkaer geset. Daer wird een econome en eenen portier in 't gasthuijs gestelt, alle nieuwigheden dewelke aldaer noijt geplogen zijn.

Snagts tusschen 24 en 25 Meert is den Grave Charles d'Oultremomt de Wegimont overledenGa naar voetnoot(1) en wird den 27 Meert van hier naer Wegimont bij de stad Luijk gevoert, om aldaer in den grafkelder van sijne familie begraeven te worden.

April

Den 6 April na middag zijn de voors^e gasthuijsnnonen van 't tugthuijs los gelaeten onder borg en naer huijs gebrogt. In dit gasthuijs wirden in 't vervolg nog seer groote veranderingen te weege gebragt. Den rentmeester den Eerw. heere Hens, den onder-rentmeester Jan Meirmans waren beijden bedankt. Daer was eenen econome aengestelt, die het geld regeerde en aen de nonnen gaf; daer was ook eenen portier gestelt. Over eenigen tijd was er ook eenen apotheker gestelt, allen hetwelk de nonnen nogtans van oude tijden altijd selfs verrigt hadden; met een woord, de religieusen worden nu als kinderen en ook somtijds door kinderen, want onder de tegenwoordige ael-

moesseniers vindt men tans al wat jonge gasten die nergens ondervinding van hebben, geregeert. De oude menschen aldaer hunne kosten koopende en andere in dit huijs gehouden wordende wirden er ook al uijt geseijt. Eenige nogtans uijt speciaele gratie mogten er blijven, maer moesten aen de aelmoesseniers betaelen.

Den 11 April, wesende Palmensondag, smorgens is de kerk der Paters Capucienen op de Peerdemenkt alhier geopent; dan zijn de goddelijke diensten aldaer hernomen, dog op de wijse als in de andere kerken, door onbeëedigde priesters bedient wordende. De besorgers zijn: Jon^r Petrus van Setter, secretaris deser stad, Dheeren de Wael, van Strijdonck en S^r Segers.

Sondag den 25 April, wesende Beloken Paeschen, in den morgend wird alhier eene proclamatie ten opsigte der godsdiensten uijtgecondigt; seffens wird die tijdinge aen de kerkmeesters gesonden, de goddelijke diensten aldaer publiek te verrigten, het welk aenstonds en met open deuren geschiede. (Siet de gazette en van het concordaet ampel te spreken).

Meij

Sondag den 23 Meij smorgens half 9 uren, is er voor de eerste mael gepredikt in de cathedraele kerke van O.L. Vrouw alhier; den Eerw. heere J.A. Seerwart, plebaen dede het sermoen. Daer was ten dien eijnde eenen predikstoel ter plaetse door den ouden gestaen had getimmert.

Maendag 24 Meij gingen de kruijcen aldaer langs de kerke, het capittel van S^t Jacobs was er, en gingen mede.

Donderdag 27 Meij zijn de Heeren van de Borgtparochie

de parochiaele diensten in de capelle van de H. Rosalia van 't Godshuijs van Cornelis Lantschot, op de Faconsruije gaen verrigten omdat ze geene andere kerke en hadden, want de Borgtkerke van alles berooft zijnde, wird nog altijd voor entrepôt gebruijkt. Den Eerw. Heere Matthias van Camp, pastoor van S^t Jacobs, onlangs uijt sijn ballingschap uijt Holland wedrgekomen zijnde, gaet zijne parochiaele diensten in de kerke der Capucienen verrigten in afwagtinge van in zijn eijgen kerk herstelt te worden, die alnog door den beëedigde en ingedrongene gebruijkt word. De kinderen wirden gedoopt in de............... in de plaets daer de weerdige Moeder Anna a S. Bartholomeï begraeven was.

De foire wird dit jaer op 't Groenkerkhof gestelt.

Van de dierte der graenen en andere eetwaren (hier te schrijven).

Junij

Den 28 Junij wird er voor de eerste reijse suijker gerafineert in de nieuwe suijkerrafinaderije in de Carthuijsers alhier, wegens Wed. J.M. Smets, die dit clooster op ......... van de Fransche gekogt en het zelve geheel afgeworpen hadde, uijtgenomen de kerke en den voorbouw. De kerke diende voor suijkerbatterije en den voorhouw voor woninge der bedienders.

Snagts brande en eenen meulen af op de veste, staende den eersten van Slijkpoorte naer Kattenberg.

Julij

Den 17 Julij begonnen de verkoopingen van geestelijke en dominaele goederen wedrom opnieuw. Het was den eersten zitdag. Het waren goederen die nog eens verkogt, maer niet betaelt geweest hadde en ook huijsen; dog de landerije wirden nog niet verkogt, maer zullen ongetwijffelt zoo wel als de andere verkogt worden, want het is suijver winste. Den 23 Julij wirden die koopen finael toegewezen.

Saterdag den 17 Julij naemiddag ging den Eerw. Heere Matthias van Camp, pastoor van S^t Jacobs, onlangs uijt Holland waer hij om de vervolginge te ontgaen, gevlugt hadden geweest, in sijn vaderland wedrom gekomen zijnde, ingevolge een besluijt van den Maire of Prefect, de sleutels van gemelde S^t Jacobskerk, bij den ingedrongene pastoor of desservitor J.A. Mortelmans in 't Choraelhuijs van 't capittel der zelve kerke wonende, afvraegen, dewelke hem geweijgert wirden. Savonds om half 11 uren is gemelden heer pastoor geassisteert, met den eersten adjoint en andere, de deuren door eenen smid op hun order geopent zijnde, in de kerke gekomen, hetwelk aen gemelden Mortelmans overgedraegen zijnde, die seffens den substituut commissaris, der criminele regtbank Langrand heeft doen aenzeggen dat er dieven in de kerke waren; waerop gemelden substituut sig met gendarmen daer naer toe begeven heeft, alwaer hij den coster en nog vier andere personen welke als ............ daer gekomen waren, heeft doen vastgrijpen, binden en even alsof het waerlijk dieven hadden geweest in den amigo onder het stadhuijs in gevangenisse doen setten, alwaer sij den gantschen nagt tot sondags smorgens circa 11 uren hebben geseten, als wanneer deselve overboord de overheijd geschied was, seffens los gelaeten en in vrijheijd gestelt zijn.

Sondag 18 Julij smorgens wird er voor het parochie sermoen op de predikstoelen een, mandement van de nieuwe aertsbisschop van Mechelen Joannes Armand de Roquelaure, van den 11 Julij 1802, aen den clergé en aen alle geloovige van 't Diocese afgecondigt. Bij hetzelve wird na eene lange redevoeringe bevolen:

Art. 1. - Tot 19 Augusti aenstaende alle de magten toegestaen of vernieuwt aen alle de priesters, dewelke tegenwoordig in dit diocese de bedieningen van 't Heijlig ministerie oeffenen verlengt, expresselijk verbiedende alle oefeningen elders als in de kerke, uijtgenomen in cas van ziekte en van dringende noodzaekelijkheijd.

Art. 2. - Dat er aen de pastoors bevolen wird in de steden van Mechelen, Brussel, Antwerpen en Loven, van alle onderrigte personen, en die hunne eerste communie gedaen hebben, bekwaem te maeken om het Sacrament des Vormsels te ontfangen, ten eijnde van hen het zelve in den kortsten uijtstel mogelijk te konnen bedienen. Dat er eenen nauwkeurige lijste der persoonen welke zig ten dien eijnde zullen doen inschrijven zal gehouden worden, want dat er geen andere zullen aenveerd worden.

Art. 3. - Dat den Paus eenen vollen aflaet aen de geloovige, welke gebiegt en gecommuniceerd hebben en in de eerste Misse die den bisschop 't zij in de Metropolitane, 't zij in eenige andere kerke der besonderste steden van sijn diocees pontificelijk celebreeren zal, zullen tegenwoordig zijn.

Art. 4. - Dat het zelve mandement op den predikstoel zal afgecondigt en in de kerke zal geaffigeert worden.

Dit was 't eerste mandement van den nieuwen Bisschop dat in de kerken afgecondigt wird, het was gegeven te Mechelen den 11 Julij 1802; was onderteekent: Jean Armand, Archevêque de Malines, ter ordonnantie Boutet.

Sondag den 18 Julij naemiddag, circa 4 uren, is gemelden Here Pastoor in de kerke van S^t Jacobs gekomen en heeft het voors^e mandement op den predikstoel afgecondigt, onder grooten toeloop van volk. De ingedrongen desservitor begaf

sig ondertusschen ook in de kerke, dog door den grooten overhoop van volk en geensints wel bejegent wordende heeft welhaest de kerke, alwaer hij an andere dien morgend nog dienst gedaen had, verlatten. Den wettelijken pastoor had intusschen op den predikstoel afgeroepen dat hij sanderdags ten 7 uren in die kerke de Misse zoude gedaen hebben.

Maendag 19 Julij smorgens ten 7 uren wird de Misse door gemelden Heere Pastoor van Camp in de hooge choor onder grooten toeloop van volk gecelebreert; daer nae zijn er nog eenige Missen gedaen, sonder dat gemelden ingedrongen desservitor sig in de kerk begeven heeft. De kerk was vol volk, dat daer den ganschen morgend versaemelden uijt nieuwsgierigheijd, omdat se die kerk in soo vele jaeren niet gesien en hadden en ook om te sien of er niets soude voorvallen; dog alles is in de groote gerustheijd afgeloopen. De Goddelijke Diensten zullen aldaer nu wedrom op de oude maniere door de wettelijke bedienders verrigt worden.

Jae Sondag 25 Julij, wesende den feestdag van den H. Apostel Jacobus, patroon der kerke, heeft gemelden Heere Pastoor smorgens op de gewoonlijke ure aldaer gepredikt, daer na is de Hooge Misse gedaen, alles onder grooten toeloop van volk, het welk verblijd zijnde dien Herder in sijne vorige bedieninge herstelt te zien.

Ten zelven dage was de kerke der P.P. Predikheeren ook heropent. De twee beëedigde paters hunne soumisse geteekent hebbende, eene sommissie welke van alle priesters zoo beëedigde als ombeëedigde afgevraegt is en aen de vicarissen moet ingesonden worden, waren met hunne Broeders, de andere Paters vereenigt; de groote Misse wird gesongen door den Provinciael P. van de Perre; nae middag wird den Roosenkrans gepredikt

door pater Van der Zanden; alles geschiede onder grooten toeloop van volk. Dagelijks zullen de Goddelijke Diensten door religieusen verrigt worden.

Den 30 Julij wird er een besluijt genomen wegens den Maire, ten opsigte der honden, welke voor 10 dagen moesten van de straetan gehouden worden, ofte gemaelband en met eene koorde gebonden geleijd worden, of dat deselve zullen dood gekapt worden, gelijk men nu door de anduijten gedurig soo in den dag als bij avonden zag doen. De oorsaeke was, omdat er verscheijde honden rasend zijnde, door de stad loopende, verscheijde menschen gebeten hadde, waervan er reeds eenige rasend en op eene ongelukkige en alderdroefste wijse gestorven waren. Geduerig gingen er van hier naer Ardennen om hunne toevlugt aldaer tot den Heijligen Hubertus, besonderen Patroon tegen de rasernije, te nemen en om aldus door zijne voorspraek van sulke droeve ziekte bevrijd te zijn. Sommige gingen bij de Cellebroeders alhier om belesen te worden en de reliquen van dien Heijligen, aldaer berustende, te eeren. Jae eenieder hadde als eenen schrik voor de honden, en dit was ook de oorsaeke dat er thans vele honden zoo in de Schelde als in de vesten verdronken wirden.

Augusti

Den 5 Augusti om 1 ½ uren namiddag is den nieuwen Artsbisschop van Mechelen, Joannes Armandus de Rocquelaure alhier gearriveert (te vorens Bisschop van Senlis in Vrankrijk), vergezeld met een escorte peerdenvolk, en is in de Prefecture (Bisdom) afgestapt, alwaer hij het middagmael bij den Prefect C. Herbouville genomen heeft. Nae middag is hij door de stad met eenige andere personen gaen wandelen, houdende sijn logement in de Prefecture.

Den 6 Augusti smorgens is hij door de aengestelde authoriteijten, jae selfs door de policiemeesters verwillecomt en gecomplimenteert geworden. Denkt eens wat mannen sig onder dese aengestelde magten bevinden; men telt er nog altijd van die soorten onder die weleer niet alleen de Bisschoppen maer ook alle geestelijke persoonen vervolgden, jae tot de gevangenisse en selfs tot de dood verwijsden.

Namiddag ging hij verscheijde kerken deser stad, alsook sommige franse bedienden besoeken, hetwelk hij den volgenden dag smorgens ook dede; namentlijk te S^t Andries in welke kerke den .................., dog wird met geen besondere agting van het volk toegejuijgt.

Den 7 Augusti savonds wird met het luijden der groote klok aengecondigt dat den Artsbisschop pp Sondag 8 ditto in onze groote kerke van O.L. Vrouwe (welke alsnu geene cathedraele, jae nog geene collegiaele kerke genoemt word) eene solemnele Misse met vollen aflaet, onder groot muziek zal gesongen worden.

Sondag den 8 Augusti ten 10 uren wird de solemnele Misse door het geluij en beijaerdspel aengecondigt, welke misse ten ½ 11 ure begonst. Ontrent 9 uren versaemelden sig de militaire in de wapens op de Meir, van waer sij sig om 10 uren met het veldmuziek naer de Prefecture (Bisschoppelijk Paleijs) begeven. Ondertusschen waren de borgerlijke en militaire overheden en cooplieden, onder aenhoudende veldmusiek vergezeld met eenige der priesters (der clergé) naer onze cathedraele gegaen alwaer Sijne Hoogweerdigheijd, volgens de kerkelijke gebruijken door den Heere Plebaen Seerwart ingehaelt wird, alwaer den Artsbisschop geassisteert door de Heeren Canonnikken Seerwart, Pooters, de Meulder, Gasparoli, van Celst, Forgeur en Scaille de solemnele Misse,

over de herstellinge van den godsdienst, aen den Almogende onder groot musiek opgeoffert heeft. (Gazette van 10 Augusti ......).

Nae 't eijndigen der Misse wind den Te Deum door de Artsbisschop opgeheven om den Almogenden te bedanken. Van de kerke ging den trijn in vorige order naer de Prefecture. De pragtige maeltijd wird wegens de municipaliteijt op de Sodaliteijt der Jesuiten gegeven, alwaer den Artsbisschop en de borgerlijke en militaire overheden etc. allen genoodigt werden. (Gazette van 10 Augusti).

Den 9 Augusti is er wedrom gestatueert ten opsigte der honden, die vorige placcaert nog 15 dagen verlengt.

Den 12 Augusti vertrok den Bisschop savonds langs S^t Jorispoort naer .....................

Den 13 Augusti moesten de mosselkraemen ofte wijven met hunne mossels van de Werve naer de S^t Peetersvliet verhuijsen, dezelve hadden nogtans van oude tijden op de Werve met hunne mosselen voorgestaen, alwaer de schuijtjens altijd aenkwamen, welke nu ook aen gemelde vliet bij de Kalkbrugge moeten aenkomen.

Saterdag 14 Augusti namiddag is het mirakuleus beeld van de H. Moeder Gods, patronesse der kerke en van de stad, zoo lang, jae geduerende de vervolgingen verborgen en zorgvuldig in bewaernisse geweest hebbende ten huijze van Dheer Antonius Dirix, capelmeester van O.L. Vrouwcapelle der cathedraele in de Korte Nieuwstraet, wedrom in de kerke gebrogt en te midden der zelve gestelt, om aldaer geduerende het octave hetwelk seer solemneel geviert zal worden, geëerd te worden.

Desen feestdag wird savonds met het geluij der groote klok en beijaerdspel aengekondigt, hetwelk seer solemneel zal geviert worden. Dit beeld was nieuwsgierig gekleed, uijt vreese.

Sondag den 15 Augusti, wesende O.L. Vrouw Hemelvaert, patroon deser stad en der cathedraele kerke. Ten 10 ½ uren wird met het geluij en beijaerdspel de solemnele Misse van dien feestdag aengecondigt, als den verjaerdag van den eersten Consul Napoleon Buonaparte, ook den dag der teekeninge van het Concordaet tusschen den Paus en den eersten consul, en eijndelijk over de uijtroepinge der consulaire hoedanigheijd voor het leven van gemelden Buonaparte. Ten 11 uren wird in de cathedraele kerke eene plegtige Mis gedaen waerin de borgerlijke en militaire overheden tegenwoordig waren, hetwelk vele godvrugtige uijt de kerke dede gaen, ten eerste om 't groot rumoer, want sij kwamen er met slaende trommels in, en ten tweede om de ongeregtigheijd der officiers en anderen, die met het beeld van de H. Moeder Gods in 't midden der kerke volgens gewoonte staende, schenen te spotten, aldaer geduerende den Godsdienst stonden te klappen en rondwarrelden. Na de Misse wird den Te Deum gesongen onder het herhadd geluij en beijaerdspel, welk spel en geluij savonds aenkondigden dat eenieder sijne buijsen verligten moeste; dog niemand der goede borgers verheugden sig om sulke vieringen.

Ten zelven dage sijn in de parochiaele kerken van den H. Andreas de Goddelijke diensten op de oude gewoonte door den Eerw. Heere Alex. Van der Stallen, pastoor, en door de andere wettelijke bedienders deser kerke hernomen en opnieuw verrigt geworden, en die aldaer den volgenden Sondag op de gewoonlijke ure voor de eerste mael gepredikt heeft, en een

schoon sermoen tot vertroostinge sijner parochiën gedaen heeft.

Den 16 Augusti zag men alhier een besluijt van den Prefect de dato 19 Fructidor, 10^ste jaer, tot repressie der bedelaerije aengeplakt. Dit besluijt bestaet na eene korte preambule tot aenwakkeringe der pastoors en borgers tot handhaevinge en medewerking in 8 artiekels, en behelst:

Art. 1. - Dat het bedelen in de geheele uijtgestrektheijd van het Departement der twee Nethen verboden is.

Art. 2. - Dat aen elk eeniegelijk verboden word te bedelen op de straeten, merkten en wandelplaetsen, aen de stadspoorten, aen de kerk, etc.

(Hier laet schrijver een druksel volgen de dato 14 Fructidor an 10 (1 September 1802) gezonden aen Dheer Verstraelen, Everdijkstraet, vanwege):

La Commission Administrative du Bureau de Bienfaisance de cette ville. Geteekent: Jean Bapt. Joseph Beeckmans, vice-président; J.V. Bernaerts, q.q.; J.B. Van de Zanden, q.q.; Ch. De Meulenaer, q.q.; W. Van Gils, q.q.; C.C.J. Eelkens, q.q.; C. Aertsen, q.q.; Jacq^s Mertens, q.q.; H.F.A. Bals, q.q.; C. Van den Nest, q.q.; P. Serrure, q.q.; Jean Emm. Van Hencxthoven, secret.

(Met de hand bijgevoegd):

P.S. - L'administration se trouve dans un pressant besoin pour de la charpie et du vieux linge, prie ses concitoyens de lui en fournir ainsi que de vieilles hardes, bas, etc.

(Het is een bedelbrief waarin een overzicht word gegeven van den openbaren onderstand).

Den 30 Augusti om 3 uren na middag zijn er 2 personen door de guiliotine ter dood gebragt. Deze wirden van 't Steen op 't galgenwagentien, vergezelt door C. Carol Henkelbout,

predikheer, naer de Groote Merkt gebrogt, alwaer de justitie seffens gedaen wird. Het waren van die kwaede benden die de buijtenlieden handen en voeten vastbonden en de huijsen van alles beroofden. Sij waeren over merkelijken tijd ter dood verwezen geweest en hadden van dit vonnis te Parijs geappelleert. De andere van die complotten nog op 't Steen sittende, sijn naer Brussel getransporteert om op nieuws gevonnist te worden.

September

Woensdag 8 September, feestdag van O.L. Vr. Geboorte, welken feestdag benevens de andere H. Dagen van 't jaer in gevolgen het Concordaet afgeset waren, alsdan toegelaeten zijnde te werken sonder verpligt te zijn van Misse te moeten hooren, ook waeren de vastendagen afgeset welke voor die afgesette H. Dagen kwamen. Op gemelden feestdag heeft nogtans niemand gewerkt, maer onze inwoonders hebben den selven dag, die van oude tijden als H. Dag in de kerke geviert is geweest, wedrom aldus geviert, te meer omdat die dagen niet als door dwang, op 't aenhouden der Franschen afgeset zijn.

Den 24 September wilden de policiecommissarissen met geweld de nieuwe maeten genaemt hectoliter op de graenmerkten in 't gebruijk brengen; dog alzoo dezelve geene instigheijden hadden wird dit tot den naesten Vrijdag uijtgestelt, maer de veertel, eene oude en regtsinnige maet van oude tijden binnen deze stad gebruijkt, mogt niet meer gebesigt worden, soo dat er desen merktdag niet gemeten, maer met den zak verkogt is. De nieuwe maeten genaemt liter, en halve liter etc. wilde sij insgelijks in de winkels, herbergen en elders, invoe-

ren, gelijk de nieuwe gewigten, hetgeen groote desorders en verweringen veroorsaekte. Wijnige verstonden aen die verdeelinge en verschillige veranderingen, men was de oude maeten en gewigten te zeer gewoon om er zoo seffens van af te sien.

Men was tegenwoordig bezig met verscheijde autaeren uijt de kerk der abdij van S^t Michiels te breken, den abt en religieusen hadden dezelve, benevens meer andere goeden aen sommige kerken hier en elders verkogt, geen middel meer ziende om in dit treffelijk huijs herstelt te konnen worden, immers zoo lange als wij onder het Fransch jok zullen schuijlen, een jok dat onverdragelijk is; jae eene die alles vermoeijelijk en verdrukt onder den schoonen naem van alles te herstellen.

Sij herstellen de religie en sij vernietigen de parochiekerken en gaan nog altijd voords met de goederen der zelve te verkoopen. Men segt dat het plan der parochiën soo dezer stad als van het platland zoude gekomen zijn, hetwelk ongetwijffelt welhaest zal in 't ligt verschijnen, maer wat goed zal dit in zig hebben? De weijse menschen denken geen. Immers den tijd zal leeren en als dit ingevoert word, dan zal ik eene generaele beschrijving daervan te boek stellen, welke nog in wesen sijn en welke reeds in puijnhoopen liggen.

October

Den 25 October ook den 27 wird gelot op 't stadhuijs onder de jonkheijd der conscriptie militair van het jaer 9 en 10, uijt welke twee dassen deze tijd er 168 moesten optrekken om te dienen, de helft tot voltalligmaekinge van de legers, en de andere helft tot reserve. De plakkaeten waeren eenige dagen te voren alhier aengeplakt.

Men begon te werken aen de nieuwe kom etc.; sij graefden in de vest om de diepte der mueren te zien.

Den 30 October gingen er eenige particuliere personen deser stad rond om te vraegen wat ieder contribueren wilde om eenen middel te vinden van degene in de conscriptie militair gevallen waren te remplaceeren. De eene sprak veel toe, de andere weijnig, sommige niets, sij zullen dan eenen overslag maeken om te sien of het kan gevonden worden, zoo niet blijft de zaek ongedaen en die er in vallen kunnen optrekken.

Ondertusschen waren de theologieke lessen welke alhier, zoo aen de religieuse als wereldlijke theologanten door de oude professors en lectors in besondere huijsen gegeven wirden, wegens den Prefect verboden, den canunnik Van Celst, die de lessen gaf, daerover bij den Artsbisschop te Mechelen beklaegde en daer men den uijtslag van afwagt. Daer na zijn deze lessen wedrom in stilte hernomen, de professors die dezelve gaven waren: de Eerw. Heeren Van Celst, can. der cathedraele, Frans Paulus Bened. de Meulder, ook can. der zelve kerk, en J.B. Ruijsch, professor van 't seminarie.

December

Den 4 December, feestdag van de H. Barbara en gewoonlijken dag van den keus der aelmoesseniers, zijn tot die plaetse gekosen: Jon^r Paulus Geelhand, en Dheer van der Smissen, dewelke dezen dienst geweijgert hebben, welke refues eertijds geene plaets hebben konde.

voetnoot(1): Hierbij voegt schrijver het antwoord van den Maire der gemeente Borsbeek, P. Gijsen:

1^o

Il y a une église paroissiale.

2^o

Dans un état assez bon, malgré qu'elle n'a pas eu de réparations nécessaires depuis longtemps.

3^o

Environ 400 à 500 personnes. Justement proportionnée au nombre des paroissiens.

4^o

On n'y a jamais excercée que la religion Romaine Catholique et Apostolique.

voetnoot(1): Schrijver zegt: 18 April.

voetnoot(1): Den vader was alhier ook overleden.
Den ...... April is de moeder van dien Grave ook overleden en den ...... ditto insgelijks naer Wegimont gevoert.

Vorige Volgende