Monumenten in Nederland. Zeeland

Schuddebeurs
(gemeente Schouwen-Duiveland)

Gehucht, ontstaan in het bosrijke gebied ten noordoosten van Zierikzee, nabij enkele vanaf de 17de eeuw door rijke Zierikzeese burgers gestichte buitenplaatsen. Aan de Kloosterweg lag het in 1434 gestichte klooster Sion (verwoest in 1575). Het gehucht, dat zijn naam ontleent aan de uitspanning ‘Schuddebeurs’, kwam vooral na 1900 tot ontwikkeling. De bossen zijn grotendeels opnieuw aangeplant na de Watersnoodramp van 1953.

Buitenplaatsen. Midden 18de eeuw stichtte Anthonie Ockerse, burgemeester

Schuddebeurs, Buitenplaats Mon Plaisir (1997)

van Zierikzee de buitenplaats Mon Plaisir (Donkereweg 72) ter plaatse van een oudere hofstede. Uit de eerste helft van de 19de eeuw dateert het forse, wit gepleisterde landhuis met uitgebouwde erkerpartij en aangebouwde tuinkoepel. Van de geometrische tuinaanleg zijn enkele restanten behouden bij de omvorming van het park rond 1830 in landschappelijke stijl. Het rond 1765 door Hendrick de Groot uit Zierikzee gestichte monumentale landhuis ‘Boschlust’, wordt sinds circa 1850 Heesterlust (Heesterlustweg 4) genoemd. De huidige gepleisterde vorm met driezijdige erkeruitbouw bekroond door een fronton zal uit de tijd van de naamsverandering dateren. Het blokvormige, wit gepleisterde landhuis van het buiten Welgelegen (Donkereweg 45) kwam in 1768 tot stand in opdracht van de Zierikzeese burgemeester Iman de Groote en kreeg het huidige aanzicht rond 1867. Toen werden op een eilandje in de siervijver enkele follies opgericht, bestaande uit een kleine grot, rotswerk en een gotisch fronton van een gesloopt middeleeuws huis aan het Havenplein (nr. 21-23) te Zierikzee. Het buitenhuis ‘Buitenrust’, nu Bleykzicht (Donkereweg 58), bestaat uit een in opzet laat-18de-eeuwse eenlaags voorbouw met een galerij op vier kolommen en een ondiepe tweelaags achterbouw. Het laat-18de-eeuwse eenlaags buitenhuis Zorgvlied (Donkereweg 80), gebouwd voor de toenmalige burgemeester van Zierikzee F.W.J. den Boer, is voorzien van een dakerker met fronton en ondiepe, vijfzijdig gesloten erkers aan weerszijden van de entree. Het huidige aanzien wordt vooral bepaald door een verbouwing in 1912. Na verwoestingen in 1944 resteren twee rond 1950 herbouwde koetshuizen van de buitenplaatsen ‘Rustenburg’ (Kloosterweg 25) en ‘Weelzicht’ (Heesterlustweg 1).

De uitspanning ‘Schuddebeurs’ (Donkereweg 35) is een gepleisterd eenlaagspand met hoog schilddak, dat al in de 17de eeuw als uitspanning bestond. Hier was ook de eerste kruidenierswinkel van het gehucht gevestigd.

Boerderijen. Van 1855 dateert de aan de voorzijde gepleisterde boerderij Donkereweg 25, die tijdelijk ook in gebruik is geweest als café ‘De Vlieger’.

[p. 219]

Schuddebeurs, Boerderij buitenplaats Weelzicht

Een vrijstaand dwars woonhuis heeft verder de boerderij De Tol (Donkereweg 67) uit circa 1860. Van de boerderij van de buitenplaats Weelzicht (Heesterlustweg 1) zijn de bijgebouwen uit 1892 van belang, waaronder een varkenshok annex kippenstal en een koetshuis met paardenstal. De grote schuur heeft rozetvensters en enkele zwart geteerde houten wanden. Woonhuizen. Rond 1900 verrezen diverse vrijstaande dwarse huizen, zoals Keijzerswijk (Kloosterweg 32; circa 1890), Kloosterweg 38 (circa 1900), en met sierlijk gesneden windveren Heesterlustweg 5 (circa 1890) en Kloosterweg 31-33 (circa 1910). Neorenaissance-details vertonen Kloosterweg 41-43 (circa 1910) en Donkereweg 51. De woningen Kloosterweg 29 en Kloosterweg 63 (beide circa 1910) zijn voorzien van tegeltjes in de boogvulling boven de vensters. Minder

Schuddebeurs, Woonhuis Donkereweg 33

vaak toegepast is het mansardedak, zoals bij het in 1915 tot postkantoor verbouwde oudere woon- en winkelpand Donkereweg 47-49. Iets rijker uitgevoerd zijn enkele middenganghuizen met hoger opgetrokken middenrisaliet voorzien van balkon en sierspant, te weten: Bos Rust (Donkereweg 27; 1909), Kloosterweg 39, Kloosterweg 55-57 (beide circa 1910) en Donkereweg 33 (1921). In dezelfde stijl met sierspant liet rentenier L. van den Bout in 1908-'09 het huis Donkereweg 29 bouwen. De in 1902 op het terrein van de buitenplaats ‘Zorgvlied’ gebouwde forse villa Huize Maja (Donkereweg 88) is door W. Bruijnzeel ontworpen met rationalistische elementen voor de familie Van Adrichem. Aardige kleinere villa's in vergelijkbare vormen zijn Donkereweg 68 (circa 1910) en Zonnehof (Donkereweg 57, circa 1920). Sobere expressionistische elementen heeft de kleine villa Foresta (Kloosterweg 37; circa 1925).