Monumenten in Nederland. Limburg

Buggenum
(gemeente Haelen)

Dorp, ontstaan in de vroege middeleeuwen op een stroomrug langs de Maas en voor het eerst vermeld in 1230. Buggenum behoorde eerst tot het Land van Horn en later tot het prins-bisdom Luik. In 1679 werd het een zelfstandige heerlijkheid. Door de ligging op een stroomrug vormde zich een eenzijdige lintbebouwing. Tot 1947 was er een belangrijke veerverbinding met Roermond. Na de Tweede Wereldoorlog is het dorp aan de noordzijde enigszins uitgebreid.

De R.K. St.-Allegundiskerk (Dorpsstraat 38) is een driebeukige kerk met driezijdig gesloten koor en een toren met ingesnoerde spits. Van de rond 1400 ter plaatse van een houten voorganger (10de eeuw) gebouwde kerk resteert het koor. Schip en toren werden in 1870-'71 vervangen en in 1944 verwoest. Het huidige schip met neogotische elementen kwam in 1948-'49 tot stand naar ontwerp van J. Franssen; de sobere toren volgde in 1958. Tot de inventaris behoren een barok marmeren hoogaltaar en twee zijaltaren met retabel (alle circa 1760), een preekstoel in Lodewijk XIV-stijl (eerste helft 18de eeuw) met klankbord (19de eeuw), een zwart marmeren doopvont in Lodewijk XV-stijl (midden 18de eeuw) met koperen deksel (begin 19de eeuw) en een communiebank (begin 19de eeuw). Op het ommuurde kerkhof staan hardstenen grafkruisen; waaronder het leidekkerkruis van Korst van Rurermund (†1606), Neesken Gubbels († 1635), Von der Heeken († 1698), voorts een grafkruis voor pastoor A. Klaessen († 1885)

[p. 95]

Buggenum, Huis Malborgh

en graftekens voor kantonrechter C.E.H. Waegemans († 1896) en de Belgische encyclopedist G. Beltjens († 1909). Het bronzen H. Hartbeeld uit 1922 wordt geflankeerd door twee keramische engelen (circa 1946).

De oude pastorie (Dorpsstraat 20) is een gepleisterd huis met twee lagere haakse zijvleugels, oorspronkelijk gebouwd in de 18de eeuw maar vernieuwd in de eerste helft van de 19de eeuw. De voorm. kapelanie (Pastoor Schmeitsstraat 13) is een gepleisterd pand uit circa 1859. In 1884 kreeg het een verdieping en het huidige eclectische uiterlijk.

Het voorm. St.-Josephklooster (Berikstraat 11a) is een tweelaags liefdesgesticht voorzien van een middenrisaliet met puntgevel en een beeld van St. Antonius van Padua. Het werd in 1905-'06 voor de Kleine Zusters van St. Joseph gebouwd naar een ontwerp met neorenaissance-details van C.J.H. Franssen. De bijbehorende bewaarschool is afgebroken.

Huis Malborgh of ‘Walbergh’ (Dorpsstraat 66) is een kasteelachtig herenhuis met twee vierkante hoektorentjes en midden achter een vierkante toren. Het huis kwam in 1470 in bezit van het klooster St. Elisabeth en bleef dit tot de Franse tijd. C.H.R. Waegemans werd in 1798 de nieuwe eigenaar en zijn zoon Joseph bouwde rond 1830 het huidige herenhuis. De bijbehorende gesloten hoeve Hof Malborgh (Dorpsstraat 62) heeft een middeleeuwse oorsprong, maar dateert in de huidige vorm uit het begin van de 19de eeuw.

Woonhuizen. Enkele woonhuizen aan de Dorpsstraat stammen uit de 17de eeuw en hebben oorspronkelijk een agrarische functie gehad, zoals het diepe huis Dorpsstraat 34 (1661). Monumentaal is het door Jacobus Stercken, ontvanger van de prins-bisschop van Luik, gebouwde huis Dorpsstraat 40 (1772) met fronton en natuurstenen segmentboogomlijstingen bij de vensters. In de zijgevel herinneren de jaartalankers ‘1819’ aan de verhoging van het achterhuis. Opvallend is het metselwerk met klezoren bij het rond 1800 gebouwde huis Heerweg 2. Het rond 1915 gebouwde forse huis Nussestraat 3 vertoont neoclassicistische details. Frivoler van vorm is het eclectische eenlaagspand Holstraat 35 uit 1928, dat opvalt door overdadige decoraties, waaronder guirlandes boven de vensters en een dakerker met gebroken fronton.

Boerderijen. De brede langhuisboerderij Holstraat 36 dateert uit 1676. Een gevelsteen met de jaartallen 1840, 1921, 1979 herinnert aan de verschillende verbouwingen. De langgevelboerderij Dorpsstraat 54 heeft een zijtopgevel met de jaartalankers ‘1726’ en een 19de-eeuwse voorgevel. Blijkens de jaartalankers dateert de langgevelboerderij Holstraat 40 uit 1750. Boonstraat 20 is een grote gesloten hoeve uit circa 1840.

De Mariakapel (Bergstraat 28) is een rijk gedecoreerde rechthoekige neogotische wegkapel met steunberen, gebouwd in 1899. Het beeld van Maria met Kind (1898) werd gemaakt door atelier Cuypers.

Van de N.V. kleiwarenfabriek (Dorpsstraat 60), bekend vanwege het bakken van witte bakstenen, resteert de schoorsteen uit circa 1905.

De Maascentrale van de Provinciale Limburgse Elektriciteits Maatschappij (Roermondseweg 51), gelegen ten zuiden van Buggenum, is een elektriciteitscentrale in functionalistische stijl, gebouwd in 1954-'55 naar plannen van J.D. Postma in samenwerking met ingenieursbureau Van Hasselt & De Koning.