Monumenten in Nederland. Drenthe

Tweede Exloërmond
(gemeente Borger-Odoorn)

Langgerekt kanaaldorp, gesticht rond 1840 toen vanuit het Groningse Musselkanaal een mond werd gegraven die in het Drentse gebied als enkel kanaal westwaarts liep. Westelijk van de Drentse Mondenweg ging de veenkoloniale nederzetting over in een dubbel kanaalsysteem met op de tussengelegen zogeheten

Tweede Exloërmond, Baptistenkerk

vooraffen, verveners- en landarbeiderswoningen en aan de buitenzijde dwarsplaatsen met boerderijen. Haaks op het westelijke einde van het dorp ontwikkelde zich het gehucht Eexloërkijl. Op de samenkomst van Tweede Exloërmond en Exloërkijl ontstond na de Tweede Wereldoorlog enige verdichting van de bebouwing.

De Geref. kerk (Zuiderdiep 123) is een recht gesloten zaalkerk uit 1908 met een kleine geveltoren, gietijzeren venstertraceringen en een aan neorenaissance verwante detaillering.

De Baptistenkerk (Zuiderdiep 85), een recht gesloten zaalkerk met ranke geveltoren, dateert uit 1922. Het tegeltableau boven de ingang vertoont artdéco-invloeden.

De Herv. kerk (Zuiderdiep 150) is een recht gesloten zaalkerk uit 1939, voorzien van een aangebouwde consistorie en een terzijde staande toren met ingesnoerde spits. Uit dezelfde tijd stamt de forse pastorie (Zuiderdiep 151) met loggia op de verdieping.

Woonhuizen. Het in 1902 gebouwde woonhuis Zuiderdiep 252 heeft een asymmetrisch geplaatste geveltop in neorenaissance-stijl. Het door J.H. Prummel voor zichzelf in 1914 ontworpen woonhuis Zuiderdiep 192 vertoont jugendstil-vormen. Zakelijk-expressionistische vormen hebben de uit circa 1935 stammende woonhuizen Zuiderdiep 137 en Zuiderdiep 292.

Boerderijen. De boerderij Zuiderdiep 291 kwam rond 1900 tot stand in neoclassicistische vormen. Voor-

[p. 187]

beelden van traditioneel vorm gegeven krimpenboerderijen zijn Zuiderdiep 292 (circa 1900) en Zuiderdiep 278 (1905). Vergelijkbaar van opzet, maar met voorgevels voorzien van jugendstil-details, zijn de rond 1910 opgetrokken boerderijen Zuiderdiep 144, 191 en 314. Ook de door J.H. Prummel ontworpen boerderijen Zuiderdiep 385 (1912) en Zuiderdiep 190 (1914) hebben een vormgeving met naar de jugendstil verwijzende details. Forse blokvormige en villa-achtige woongedeelten hebben de boerderijen Tuinbouwstraat 1 (circa 1925) en Zuiderdiep 43 (1927). Een rond 1930 gebouwde traditionalistische variant van de krimpenboerderij is Zuiderdiep 95.

Het café Zuiderdiep 207 dateert uit 1907 en heeft een op de hoek geplaatste ingang.

Eerste Exloërmond. Dit langgerekte kanaaldorp, ten noorden van Tweede Exloërmond, werd rond 1835 gesticht toen vanuit het Groningse Musselkanaal een mond werd gegraven die in het Drentse gebied als enkel kanaal westwaarts liep. Aardige woonhuizen zijn: Eerste Exloërmond 132 (circa 1900), een voorbeeld van een bescheiden veenkoloniale arbeiderswoning, en de notabelenwoning Eerste Exloërmond 140 (circa 1910). Interessante boerderijen zijn de forse krimpenboerderij Eerste Exloërmond 76 (circa 1900), met neorenaissance-elementen, en de rond 1925 opgetrokken meer moderne krimpenboerderijen Eerste Exloërmond 123 en 133 met expressionistische elementen. De voorm. openbare lagere school (Eerste Exloërmond 99-99a) is een tweeklassige school uit circa 1905. Het rond 1930 gebouwde blokvormige trafohuisje (tegenover Eerste Exloërmond 118) heeft expressionistische details.