Oldebroek
Dorp, oorspronkelijk ook Hollanderbroek genoemd, ontstaan in de hoge middeleeuwen met twee ten opzichte van elkaar verschoven ontginningsassen, die sinds 1825 deel uitmaken van de Zuiderzeestraatweg. De bebouwing van dit streekdorp verdichtte zich vanaf de 19de eeuw bij de Herv. kerk.
De Herv. kerk (Zuiderzeestraatweg 106), oorspronkelijk gewijd aan St. Lambertus, heeft een kruisvormig schip, een driezijdig gesloten koor met aangebouwde sacristie en een ingebouwde toren van drie geledingen met ingesnoerde spits en open achtkant. De toren stamt waarschijnlijk uit de 14de eeuw en wordt geflankeerd door schiptraveeën uit de eerste helft van de 16de eeuw. Het laatgotische koor kwam in de 15de eeuw tot stand. In 1866 verving men het 15de-eeuwse driebeukige schip door een noord-zuid-gerichte zaalvormige kerkruimte met rondboogvensters. De kerk is in 1965-'66 gerestaureerd. Het koor wordt gedekt door kruisribgewelven met een ornamentele beschildering uit 1497. Tot de inventaris behoren een midden-17de-eeuwse preekstoel en enkele 17de-eeuwse zerken, waaronder die voor Arnolda van Furstenberch (circa 1600) en haar broer Arnt (†1605).
De Vrije Evang. kerk (Zuiderzeestraat 276) is een eenvoudig zaalkerkje met dakruiter, gebouwd rond 1930 in sober traditionalistische vormen.
Het voorm. raadhuis (Zuiderzeestraatweg 139) kreeg zijn huidige vorm in 1908, toen naar plannen van D. Kok het oude raadhuis uit 1838-'39 werd beklampt en met een verdieping verhoogd. Het gebouw heeft een middenrisaliet met tuitgevel en een balkon op fantasiezuilen en is uitgevoerd met neorenaissance- en jugendstil-details.
Buitenplaatsen. Het gepleisterde landhuis De Oldhorst (Zuiderzeestraatweg 415) werd in 1751 gebouwd voor K.E. Bouwer, met gebruik van delen van een 17de-eeuwse voorganger. Het huis werd in 1810 vergroot en in het derde kwart van de 19de eeuw ingrijpend verbouwd. Uit circa 1900 dateert het koetshuis (Zuiderzeestraatweg 413) met neorenaissance-elementen. De landschappelijke parkaanleg binnen de geometrische lanenstructuur stamt uit de eerste helft van de 19de eeuw. Tussen twee slingervijvers bevindt zich een heuvel met een folly in de vorm van een neogotische spelonk met onderaardse beek. De buitenplaats De Vollenhof (Zuiderzeestraatweg 417) heeft een geometrische lanenstructuur en een landschappelijke parkaanleg. Het eenvoudige, gepleisterde neoclassicistische landhuis met schilddak kreeg zijn huidige vorm in het midden van de 19de eeuw, maar bezit waarschijnlijk een oudere kern. Nabij het landhuis ligt de hallenhuisboerderij Vollenhofsweg 3 uit 1722.
Windmolen ‘De Hoop’ (Zuiderzeestraatweg 252) is een achtkantige stellingkorenmolen uit 1853 met gemetselde voet en houten romp die oorspronkelijk ook als oliemolen dienst deed.
De voorm. zuivelfabriek (Zuiderzeestraatweg 396) bestaat uit een eenlaags deel met zadeldak uit 1913 en verschillende blokvormige bouwvolumes met platte daken uit 1949.
Boerderijen. Langs de Zuiderzeestraatweg liggen enkele interessante hallenhuisboerderijen, zoals de 18de-eeuwse boerderij Zuiderzeestraatweg 446, met dwars gepleisterd voorhuis met schilddak. Zuiderzeestraatweg 444, een boerderij met rieten wolfdak uit de eerste helft van de 19de eeuw, behoorde oorspronkelijk tot de buitenplaats IJsselvliedt bij Wezep. Laat-19de-eeuws zijn de boerderijen Zuiderzeestraatweg 701 en Zuiderzeestraatweg 704, de laatste met een dwars voorhuis.
Rond het dorp en vooral langs de oude Zuiderzeestraatweg liggen diverse 18de- en 19de-eeuwse langhuisboerderijen met hoge rieten wolfdaken. Uit de 18de eeuw dateren Bovenstraatweg 80, met de jaartalankers ‘1728’, de boerderij bij Bovenstraatweg 10-1 (1753) en verder Bovenstraatweg 6 en Hogenbrinkweg 26. De laatste heeft een uitgebouwde zijkamer en op het erf een wagenschuur. Ook de vroeg-19de-eeuwse boerderij De Veense Hoeve
Auteursrechtelijk beschermd