Schildwolde
(gemeente Slochteren)
Wegdorp, ontstaan op een zandrug temidden van veen- en kleigebieden. Er was al een parochie Schildwolde toen de premonstratenzers hier in 1204 het klooster Gratiae Sanctae Mariae stichtten. Dit klooster werd in 1594 afgebroken;
Schildwolde, Herv. kerk, toren
de kloosterwierde heeft men in 1853 afgegraven. Langs de in 1457 aangelegde Hoofdweg verrezen in de 19de eeuw diverse grote boerderijen. Nabij de kerk bouwde men dwars op de Hoofdweg landarbeiderswoningen langs de Meenteweg. Ten westen van deze kruising ontstond na de Tweede Wereldoorlog enige nieuwbouw.
De Herv. kerk (Hoofdweg 125) is een gepleisterde zaalkerk met vijfzijdig gesloten koor en forse vrijstaande toren. De kerk verrees in 1686, wellicht op oudere grondslag en met een groot formaat baksteen. In 1786 vonden herstellingen plaats en in 1882 werd de kerk gepleisterd. Het interieur wordt overdekt door een plafond uit 1867. Tot de kerkinventaris behoren een preekstoel met klankbord (1666), twee herenbanken met gesneden opzetstukken, met op één het wapen van Wijchgel (omstreeks 1666), een oranjevaandel (1789) en een door R. Meijer gebouwd orgel (1868). Van de grafzerken in de kerkvloer dateert de oudste uit 1601; interessant zijn die van Jele van Laer (†1620), Gerbrandt Frooma (†1666) en de rijke zerk in Lodewijk XV-vormen voor Jan Geertsema (†1758) en zijn vrouw Hermanna Verhagen (†1761). Op het kerkhof bevinden enkele 17de-eeuwse zerken en het grafmonument voor H.L. Wijchgel (†1830), gemaakt door steenhouwer W.G. Bosman.
De vrijstaande toren is rond 1250 opgebouwd met vijf geledingen en puntgevels die overgaan in een achtkante gemetselde spits. De spits is vergelijkbaar met die van Onstwedde en die van de in 1836 ingestorte toren te Holwierde. Deze drie torens worden de Juffertorens genoemd. De forse, sobere toren heeft een laag boogfries onder de galmgaten; de puntgevels worden versierd door nissen en een klimmend boogfries. Het torenuurwerk en de wijzerplaat zijn in 1702 vervaardigd door R. Symons. De ankers die het jaartal 1289 vormen, heeft men waarschijnlijk bij een herstelling in 1829 aangebracht. Na blikseminslagen in 1885, 1904-'05 en 1923 was opnieuw herstel nodig en in 1938-'41 volgde een algehele restauratie naar plannen van A.R. Wittop Koning.
De pastorie (Hoofdweg 127) stamt in oorsprong uit 1755, maar kreeg in 1871 haar huidige gepleisterde aanzien, toen terzijde een sober bakstenen catechisatiegebouwtje werd toegevoegd.
De Geref. kerk (Hoofdweg 34) 70) is een T-vormige kerk; de geveltoren draagt een opengewerkte, vierkante lantaarn en een ingesnoerde naaldspits. De kerk verrees in 1911-'12 naar een ontwerp met neorenaissance-details van Y. van der Veen. In 1921 werd een gemeenschapsruimte toegevoegd. De pastorie (Hoofdweg 36) stamt eveneens uit 1911.
Woonhuizen. Het woonhuis Hoofdweg 95, met driezijdig uitgebouwde voorkamer, werd waarschijnlijk in het midden van de 18de eeuw gebouwd als theekoepel annex tuinmanswoning en behoorde oorspronkelijk bij de in 1822 gesloopte borg Schattersum. Hoofdweg 194, een sober neoclassicistisch dorpswoonhuis met opgaand middenrisaliet, werd in 1843 gebouwd voor J. Borgesius en van 1897 tot 1905 bewoond door zijn zoon, de staatsman Hendrik Goeman Borgesius. Villa Notre Plaisir (Hoofdweg 107) verrees rond 1895 met eclectische details. De rond 1910 in chalet-stijl opgetrokken villa Hoofdweg 109 vertoont jugendstil-invloeden in het materiaalgebruik.
Boerderijen. De oudste boerderij in dit gebied is Vinckersum (Singel 1), waarvan het gedeeltelijk onderkelderde dwarshuis mogelijk nog uit de 18de eeuw stamt; de schuur werd in 1802 toegevoegd. Op een dam in de gracht staat een gemetselde toegangspoort met daarop over de volle breedte een duivenslag. De poort, gedateerd 1659, draagt de wapens van Johan Ments Vinckers en Rense Sibinga en is in 1941 gerestaureerd naar plannen van A.R. Wittop Koning. Van de andere boerderijen, die alle tot het Oldambster type behoren, werd de Jeldingaheerd (Hoofdweg 219) met versmald voorhuis in 1826 gebouwd voor G. Vinckers. In opdracht van H.S. Bronts kwam in 1851 de boerderij Duurswold (Hoofdweg 116) tot stand, met afgewolfd woongedeelte, symmetrische ingang en twee rijen zaaldzoldervensters. De vergelijkbare Luitenantsheerd (Hoofdweg 173) werd in 1861 voor J.T. Huisman gebouwd; hier zit de ingang nog opzij. Een eclectische vormgeving en een volledige verdieping heeft de Torenhoeve (Hoofdweg 113), gebouwd in 1869 voor
Auteursrechtelijk beschermd
