Monumenten in Nederland. Noord-Brabant

Mill

Dorp ontstaan op een zandrug van de Raam. Het dorp wordt voor het eerst genoemd in 1166. Na de sloop van de

[p. 255]

Mill, R.K. St.-Willibrorduskerk

middeleeuwse kerk in 1824 verrees de nieuwe kerk meer aan de oostzijde van de dorpskom. In 1872 kreeg Mill een station aan de spoorlijn Boxmeer-Wesel. Bij de gevechten op 10 mei 1940 werd een belangrijk deel van het dorp verwoest.

De R.K. St.-Willibrorduskerk (Kerkstraat 2) is een driebeukige neogotische basiliek met driezijdig gesloten koor. De kerk werd gebouwd in 1877-'78 naar ontwerp van C. van Dijk. De rijzige westtoren heeft vier geledingen en overhoekse steunberen; het muurwerk is voorzien van een rijke nissenversiering met verwijzingen naar de Kempische gotiek. De lage dwarsarmen in traditionele vormen werden in 1939 toegevoegd naar plannen van M. van Beek.

Het voorm. kasteel Aldendriel (Kasteelsestraat 2-4) wordt voor het eerst vermeld in 1474. Het door grachten omringde gebouwencomplex bestaat uit een voorhof en een nogmaals omgracht hoofdgedeelte. Dat laatste heeft vier vleugels rondom een binnenplaats. De tweelaags westvleugel wordt aan noorden oostzijde geflankeerd door lagere vleugels en de noordvleugel bestaat uit een poortgebouw tussen trapgevels. De kern van het hoofdgebouw was een 16de-eeuws huis met vakwerkwanden gevuld met baksteen. Het huidige aanzien van het complex is grotendeels het resultaat van een ingrijpende verbouwing in 1763. De aaneengesloten bebouwing van de aan drie zijden bebouwde voorhof bevat twee poortdoorgangen, die evenals de staldeuren worden geflankeerd door geblokte bakstenen pilasters met een natuurstenen bekroning.

Woonhuizen. Het voorm. doktershuis Beerseweg 10 uit omstreeks 1860 heeft een fraaie voordeur met snijlicht, een veranda en een dakerker voorzien van een serliana met wenkbrauw. Villa Sonnevanck (Stationstraat 34) stamt uit omstreeks 1910 en vertoont jugendstil-elementen. Het heeft evenals Spoorstraat 30-34 een aangebouwde garage met een ajour-balustrade en een in baksteenwerk uitgevoerd opschrift.

Windmolen ‘De Korenbloem’ (Molenstraat 54b) is een ronde bakstenen beltkorenmolen uit 1847.

Het voorm. station (Spoorstraat 41), een eenlaags neoclassicistisch pand uit 1872, werd gebouwd voor de Noord-Brabantsch-Duitsche Spoorweg-Maatschappij.

De voorm. R.K. kapel O.L. Vrouwe ten Hove (Kapelweg ong.), gelegen ten zuidwesten van het dorp, is een oorspronkelijk midden-15de-eeuwse, driezijdig gesloten kapel. De markant op een hoger gelegen terrein staande gotische kapel was reeds in 1743 een ruïne, maar werd in 1981 naar plannen van J. de Jong herbouwd en is nu in gebruik als trouwzaal.

Wilbertoord (Principeelweg 50), gelegen ten zuiden van het dorp, is een blokvormig, neoclassicistisch landhuis dat omstreeks 1875 werd gebouwd voor de Peelontginner Nering-Bögel van Hoytema. Nabij het huis liggen diverse bouwfragmenten, waaronder een wapensteen uit 1649, afkomstig van het gesloopte kasteel Makken (Holthees).

Verdedigingswerken. Langs het in 1939-'40 aangelegde Defensie- of Peelkanaal, dat dwars door Mill loopt, ligt nog een aantal kazematten. Eén daarvan is de direct ten noorden van de kruising met de Langenboomseweg gelegen kazemat 538 (type stekelvarken), die nog sporen vertoont van de strijd op 10 mei 1940. Op die dag ontspoorde bij de kruising van de voorm. spoorlijn Boxtel-Wesel met het kanaal een doorgebroken Duitse pansertrein. De resten van de asperge-versterking (recht opstekende stalen balken) die daarvoor zorgde, zijn nog zichtbaar.

Langenboom. Dit Peelonginningsdorp ten noordwesten van Mill ontstond aan het eind van de 19de eeuw rondom het voorm. dominicanenklooster (Dominicanenstraat 27), gebouwd in

[p. 256]

1867-'74 naar plannen van P.J.H. Cuypers. Het klooster, gelegen in een parkachtige tuin, werd door een cycloon in 1925 zwaar beschadigd. In 1926 herbouwde men de R.K. kerk H. Familie (Dominicanenstraat 29) in kubistisch-expressionistische vormen naar plannen van Ed. Cuypers.