| |
| |
| |
Menalkas.
Herderszang Op de Dood van Michiel Komans.
De koude Wintertyd had naauw zyn end bekomen,
De Lente naauwelyks zyn fris begin genomen,
En 't vruchtb're veld zag 't eel gebloemte en jeugdig kruid
Pas opgeschooten, dat de dert'le kudden uit
De muffe stallen lokte, om nieuwen lust te vinden,
Als Dafnis zyn Menalk, den roem van zyne vrinden,
Van wien hem lang de koude en drokke bezigheid
Hield afgezonderd, schoon zy beide door 't beleid
Van brieven reis op reis hun vaste Vriendschap voedden,
Besloot eerlang te zien, daar zuiv're Rynse vloeden
By 't Nederlands Atheen begroeten in hun vaart
Het lustig Noordwyk, om zyn stand alom vermaard;
Noch meer door de oefening van konsten, waard te minnen,
Wier nutte kundigheid Menalk den teêre zinnen
Der weetensgraage Jeugd inscherpte vol van vlyt.
Hier dacht de Herder, vry van zorgen, zynen tyd
| |
| |
Een wyl te slyten, en in de oefening van dichten
Met zynen Boezemvriend de geesten te verlichten;
En telde vast, van sterk verlangen aangedaan,
De dagen af, waar na hy vroolyk heen zouw gaan:
Als onverwacht hem klonk die droeve maar in de ooren,
Hoe eene koorts Menalk kwam zyn gezondheid stooren;
Kort van een tweede boô vervangen, hoe de dood
Dat waarde leven knotte, en 's Herders oogen sloot.
Die tyding viel den knaap gelyk een steen op 't herte;
Hy zuchtte, en zat verstomd van ongeneugte en smerte
Om 't missen van dien Vriend: nu zocht hy 't eenzaam woud,
Voorheenen zyn vermaak, wen 't lommerryke hout
Hem hoorde een vroolyk lied op zyne veldpyp breeken,
Nu 't voeds van zyn druk; dan zat hy aan de beeken,
Zwaarmoedig, vol gepeins, terwyl de Geest geen kracht
Gevoelde, om 't herteleed door taal of naare klacht,
Naar maate van zyn kwaal, gevoeglyk uit te beelden.
Zyn schaapen, die al mede in 's Herders lyksmert deelden,
Vergaten 't voedsaam gras te scheeren van het land,
Of vocht te nuttigen aan bron of waterkant.
In zulk een droefheid zag de Zon van zynen wagen
Den Herder reis op reis, wanneer hy zich in 't daagen
Uit de Oosterkim verhief, en liet hem in dien staat,
Zo dikmaal 't gulde hoofd in zee dook 's avonds laat:
Wanneer op 't lest de knaap, in 't gras ter neêr gezeegen,
Noch bezig zyn verlies in stilte te overweegen,
| |
| |
En zoekende eenig lied tot hulp in deezen stand,
Zyn weitas uitschud, daar hem 't laatste valt in hand,
't Geen zyn Menalkas geest op zuiv're toonen zette;
Een zang, welks inhoud hem zyn druk tot noch belette
Recht in te zien, aan hem door Galaté besteld.
Hy spreid het eêl papier voor zyn gezicht op 't veld,
En, leenende op zyn arm, bevind hy onder 't leezen (zen,
Het oogmerk van zyn Vriend een Vriendschaps blyk te wee-
Zyn dicht een Houw'lykszang, ter Zilv're Bruiloftstyd
Van Broeder Koridon en Dafne toegewyd.
Nu had hy naauwelyks het Vriendewerk doorloopen,
Wanneer met traanen, die hem mild uit de oogen droopen,
Hy 't waardig stuk besproeide, en dit benauwd geluid
Hem stortte in 't end met kracht ten bleeke lippen uit:
ô Lieve toonen, die ons geeft 't eêlaardig wezen
Van myn Menalkas hert! zult gy myn druk geneezen,
Of wekken langs hoe meer de lyksmert, die my kwelt?
Gy kont het beide doen. Uw klank, die ons vermeld,
Hoe sterk Menalkas ziel tot Vriendschap wierd bewoogen,
Brengt ons de zucht, die hy ons toedroeg, ook voor oogen,
En pynigt dus den geest, wanneer hy 't zoet betracht,
Dat hem uit dit verbond zo ryk wierd toegebracht.
Maar die bedenking kan den mond ook openbreeken,
En perst door overmaat van teêr gevoel twee beeken
Ten oogen uit, dus lang door herteleed gestopt.
Zo spreid zich eens de rouw, stilzwygende opgekropt,
| |
| |
Ten bangen boezem uit, dat hoop geeft van verzachten.
Maar och! wat lichtenis heeft deeze last te wachten!
Want was hier naar geklach en weenen 't middel toe,
'k Moest klaagen zonder end, en, nimmer weenens moê,
My kwellen, tot ik vond myne oogen uitgekreeten.
Nu treurt het al met my! de bossen, daar, gezeeten
In stille rust, Menalk deed luist'ren menigmaal
Naar zyn vergoode luit den schellen nachtegaal,
En leerde al 't pluimgedierte op de orgels van zyn keelen
Naar maat van zynen toon een nieuwe beurtzang kweelen;
De beemden, daar zyn stem verbaasde al 't greetig vee,
De held're beeken ook, ja zelfs de woeste zee,
Dien myn Menalkas, als een Orfeus, kon betoomen;
Elk treurt, om zyne dood van droefheid ingenomen,
Elk geeft bewys hoe hem de rouw ter herte gaat.
Hoe zit al 't Herderdom bedeesd in deezen staat!
Hoe geeft de Jeugd van 't land, in het bleekbestorven wezen,
En natbekreeten wang, haar herteleed te leezen!
De Jeugd, die leerziek van de winden alle vier
Te zaamenvloeide, om, onder 't opzicht en bestier
Van schranderen Menalk in nutte weetenschappen
Volleerd, ten hoogen top van glori heen te stappen:
Het zy zyn brein hen leerde op konstelyken trant
De letters, juist gevormd, te schikken in 't verband,
Of naar den rechten eis van hooge en diepe deelen,
En licht en schaduwen, te maalen met penseelen,
| |
| |
Dat elk, die 't ziet, verlokt door leevendige zwier,
Geschrift en beelden tracht te grypen van 't papier;
't Zy dat hy hen den grond van zwaare rekeningen
Te sluiten klaar ontvouwde, en leerde in alle dingen
Van 't wichtig koopbeslag, hoe vol van duisterheid,
Door korten weg op 't fynst te schiften met beleid;
En wat ik konstigs meer niet machtig ben te ontleeden:
Waar by het onderwys in voegelyke zeeden
Verstrekte een eêl sieraad, 't geen de onervaren jeugd
Geleidde op 't heerlyk spoor der loffelyke deugd,
En, woeste bastaardy verwonnen, haar kon leeren
Met heuse zedigheid by mensen te verkeeren;
Daar taal en wezen, zo geregeld, als 't behoort,
Bevryd van plompheid en gemaaktheid, elk bekoort.
Zo wierd al 't land beschaafd, en zag alom de zeeden
Weêr ingevoerd, naar eis van welgeschikte reden.
Nu is met mynen Vriend zo groot een voordeel uit,
Dat al de Jeugd betreurt met droevig klaaggeluid.
Hoe zie ik Fillis nu gedompeld in den rouwe!
Die Fillis, wien Menalk verkoos door kuise trouwe
Tot Hertvriendin, en die van de eerstontlooken jeugd
Verkwikte zynen geest met eerelyke vreugd,
En strekte een noodhulp in den last hem opgedragen;
Die Fillis, die, zo teêr verknocht, haar welbehaagen
En al haar lust in haar Menalkas byzyn vond!
Zy zucht, en schreit, en poogt tot klaagen naauw den mond
| |
| |
Te ontsluiten, of zy voelt dien weêr van druk geslooten;
Daar 't tweetal Dochteren, haar lot- en rouw-genooten,
De Moeder vergezelt met innerlyk verdriet
In zulk een bezigheid, en 's Vaders lyk begiet
Met eenen vloed, die steeds ten oogen uit komt dringen:
Hen volgen Zusters, en bedrukte Zusterlingen,
En wie Menalkas meer door bloed of echt bestond;
Een ider voelt en voed een diepe hertewond,
Elk klaagt op zyne beurt om Echtgenoot, en Vader,
En Broeder, hulp, en troost, en steun, en wyzen raader,
Naar 't geen dat ider aan Menalk wel eer genoot.
Ik meê, die zulk een Vriend zag sneuv'len door de dood,
Deel in hun ongeval, daar 't alles gaat verlooren,
Wat my voor deezen kon vermaaken en bekooren.
Wat smaakte myne Geest al zoetheids uit den grond
Van Vriendschap, die weêrzyds ons ziel aan ziel verbond!
't Zywe, afgescheiden, en elk in zyne eigen streeken
Door plicht gehouden, noch elkander konden spreeken
Door booden van papier, die, telkens afgericht,
Den een des anders hert ontdekte voor 't gezicht,
En noopte staâg den lust door nieuwe stof en toonen:
't Zywe, om van zwaarder werk de Geesten te verschoonen,
Elkanders byzyn eens genooten voor een wyl;
Dan ging de ziel ter feest, dan groeideze in den styl
Van rechte Dichtkonst te onderzoeken, en de wetten
In 't spellen naar den eis van reden vast te zetten,
| |
| |
En iders werk met vlyt te zuiv'ren van gebrek:
Daar openhertigheid, met geen gordynedek
Behangen, 't Vriendestuk nooit oogeluikend spaarde, (de
Maar rond en onbeschroomd haar meening steeds verklaar-
Om 't een en 't ander voorts te proeven eens van zin.
Dus gaf de Vriendschap staâg een aangenaam gewin,
Daar ider, niet beschaamd voor zynen Vriend te zwichten,
Een meerder luister zag geschonken aan zyn dichten.
Nu heeft, terwyl haar schicht Menalkas leven dooft,
De felle dood myn Geest van dat vermaak beroofd,
Gestoord die oefening, zo vol van heil en voordeel.
'k Zal nu voortaan niet meer Menalkas snedig oordeel
Om raad gaan vraagen, en, hem hangende op de zy,
De zinnen meer en meer op 't stuk van Dichtery
Met iver slypen; 'k zal Menalkas, schoon in jaaren
Ver boven my gevoerd, zich zelf niet meer zien spaaren,
Maar, stellende zich steeds met zynen Vriend gelyk,
Op 't klaarst bewyzen door het aangenaamste blyk,
Hoe ned'righeid, 't sieraad van Vriendschap, 't hert regeerde,
En moedige eigenliefde en trotsheid van hem weerde.
Met 's Herders leven vind de Geest al zynen lust
Tot dicht- en zangkonst heel gedoofd en uitgeblust,
Terwyl de veldpyp by het graf van myn verlangen
Blyft aan de telgen van een lyksipres gehangen.
Of zouw ik eens op nieuw die ed'le neiging voên,
't Moest zyn, om mynen Vriend de schuldige eer te doen
| |
| |
Na zyne dood, door 't geen zyn vlugge vingers schreeven
Op zachten toon, het Land ten dienst, aan 't licht te geeven.
Ja, braave Zangen, schoon, tot ons gemeen verdriet,
Uw Maaker met het lyf onze aarde en ons verliet,
Om de ed'le ziel, ontslaakt uit strefelyke banden,
Te laaten reizen naar gelukkiger waranden,
Gy zult, indien my slechs de Hemel 't leven laat,
In droeve duisternis niet eeuwig uw sieraad
Verbergen, maar vol glans voor iders oogen komen,
Daar elk door uwe schoonte op nieuw word ingenomen.
Deez' nagelaaten weez' zal voor alle and'ren gaan,
Verzeld van myn bericht, om elk te doen verstaan,
Wat reên na 's Vaders dood hem doet te voorschyn treeden:
Noch rust by my, het geen, tot styving van goê zeeden,
Een Roomse Raadsheer schreef op zuiv'ren Roomsen trant,
In 't Nederlands gekleed door myn Menalkas hand,
En sedert ook door my, dien 't voorbeeld kon bekooren
Van mynen Halsvriend, om in zyn gestelde spooren
Hem na te volgen, doch met ongelyke schreên;
Dat zal het eerste werk kort op de hielen treên,
In weinig tyd gevolgd van al de dierb're panden,
Die, uit Menalkas geest gesprooten, zyn voorhanden.
Zo zie ik mynen Vriend, de felle dood ten spyt,
Aan 't leven voor altoos naar 't beste deel gewyd:
Zo kan hy 't Herderdom op nieuw door zyn gedichten,
Zo kan hy noch de Jeugd door onderwys verplichten;
| |
| |
Zo strekt hy boven al my tot een held're baak,
Indien eens weêr de trek tot dichten gaande raak';
En, kan de ontbonden geest noch weet van 't aardse draagen,
Deeze aangewende zorg zal mynen Vriend behaagen.
Gy Herders onderwyl, die vaak uw blydschap vond
In myn Menalkas zang; en gy, die, aan den mond
Des Herders hangende, uwe Leerzucht met genoegen
Voldeed, ô braave Jeugd, dat zich uw krachten voegen,
En 't lyk des waarden Mans uit vast en duurzaam hout
Een eeregraf naar zyn verdienste zy gebouwd;
Daar loof- en beeldewerk en tafereelen toonen,
Wat ryke gaaven elk zag in den Herder woonen;
Waar by dit Lykvers, diep in een sipres gesneên,
Berichte elk reiziger veel jaaren achter een:
Menalkas, die het al voor zyn beleid deed zwichten,
Wat roemde op weetenschap van schryven, maalen, dichten,
En rekenkonst, gaf hier het sterflyk deel aan 't stof,
Wyl de ed'le Geest verhuisde om hoog in 't hemels hof.
|
|