Zeventiende-eeuwse kluchtboeken uit de Nederlanden
(1986)–P.P. Schmidt– Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 42]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
steller van De geest van Jan Tamboer. Deze toeschrijving wordt echter niet door hem bewezen noch door anderen ondersteund. Mr. Cornelis van Bijnkershoek (Middelburg 29-V-1673 - 's-Gravenhage 16-IV-1743) studeerde aanvankelijk Godgeleerdheid, later Rechtsgeleerdheid aan de Hogeschool te Franeker. Na zijn promotie vestigde hij zich als advocaat. Later vervulde hij enkele ambten in de magistratuur. Hij is de auteur van een groot aantal werken op juridisch terrein. Volgens mij is dit kluchtboek samengesteld door de Amsterdamse drukker, boekverkoper, papierhandelaar en dichter Jan van Duisberg (Amsterdam 1632 of 1633 - 3-I-1702) die in 1657 en 1662 wegens het verkopen van pamfletten en pasquillen met de justitie in aanraking kwam. In het mogelijk door hem samengestelde kluchtboek Den schimpigen bolwormspiegel staat op fol. F6v het volgende gedichtje: Op het eerste Deel van mijn | Geest van Ian Tamboer, te | Dort na-gedrukt.
Mijn Jan Tamboer leyt stil; maar | raad eens wat hem schort;
Zijn Amsterdamsche Geest, die is te | Dort verdort:
Want toen hy wiert geplaatst by lompe | lamme Cloris:
Toen riep men, weg, weg, weg, dit's kost die | muf en goor is.
Het aantal kluchten in de vele edities van De geest van Jan Tamboer - waar overigens ook een aantal Duitse edities van bestaat die ik hier buiten beschouwing laat - loopt uiteen van ca. 180 tot ca. 265. De bron van de kluchten is onbekend.
Literatuur: Over Van Bijnkershoek: Biographisch woordenboek, II-2, 1713-1716; Van Doorninck, II, 211; NNBWI, kol. 533-536; Winkler Prins, V, 397. Over Van Duisberg: Biographisch woordenboek, IV, 387-388; Van Doorninck, II, 107; Van Eeghen: Amsterdamse boekhandel, IV, 207. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
11. [De geest van Jan Tamboer. Amsterdam: J. van Duisberg, 1656.]Commentaar: Deze editie is alleen bibliografisch bekend. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 43]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bron: Bolte (1894), 87; Catalogus van boeken, V, kol. 184; Graesse: Trésor, III, 450. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
12. [De geest van Jan Tamboer. Dordrecht: [z.n.], 1657.]Commentaar: Deze editie is alleen bibliografisch bekend.
Bron: Cat. Buisman 393. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
13. De geest van Jan Tamboer. Amsterdam: [z.n.], 1659. 12o.Titelpagina (fol. A2r): DE | GEEST | VAN | JAN TAMBOER. | Of | Uytgeleeze stoffe voor de Klucht- | lievende Ionckheydt. | EERSTE DEEL. | [vignet] | t'Amsterdam, ANNO 1659. ||
Titelpagina (fol. F1r): DE | GEEST | VAN | JAN TAMBOER. | Tot dienst van de Kluchtlievende | Ionckheydt by een vergadert. | TWEEDE DEEL. | [vignet] | t'Amsterdam, ANNO 1659. ||
Titelpagina (fol. K5r): DE | GEEST | VAN | JAN TAMBOER. | Bestaende in ware Geschiedenissen, | en aerdighe Cluchten. | Tot nutt en dienst voor de Korts- | wijlige Geesten by een versamelt. | DERDE DEEL. | [vignet] | t'Amsterdam, ANNO 1659. ||
Gegraveerde titelpagina (fol. A1r): de Geest van | IAN TAMBOER ||
12o: A-L12, M6 (-M6). [$7 (-A1, -A2, -B7, -F1, -G7, -H5, -K4, -K5); M6 $4] F4 gesigneerd als F5 en F6 als D6.
137 folia, gepagineerd = [6], 1-114, 115-118, 119-215, 216-220, 221-265, [1]. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 44]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Afb. 5. De geest van Jan Tamboer. Amsterdam: [z.n.], 1659. 12o. Ex. 's-Gravenhage: K.B. 28 D 15. (13).
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 45]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pagina 48 gepagineerd als 84, 71 als 17, 126 als 54 en 208 e.v. als 206 e.v. Binnen deze foutieve paginering 213 als 113.
Signatuurposities: A4 ontleeden konde M4 strickjes omloopen
Exemplaren: | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 46]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- 's-Gravenhage: K.B. 28 D 15. Herkomst: Het exemplaar bevat een ex-libris van F.G. Waller. Op fol. A1r staat onder de plaatafdruk in inkt: ‘M.R. 1725’. Opmerking: De pagina's 161-162 zijn dusdanig beschadigd dat de paginanummers onleesbaar zijn en er tekstverlies optreedt.
Bibliografische verwijzingen: Cat. Waller 1174; Hayn, Gotendorf: Bibl. Germ. Erot. & Cur., II, 537. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
14. De geest van Jan Tamboer. Amsterdam: M. de Groot boekverkoper; [colofon: Schoonhoven: gedrukt bij S. Knudde], 1661. 12o.Titelpagina (fol. A2r): DE | GEEST | Van | JAN TAMBOER, | Of | Uyt-gelese stoffe voor de | Klucht-lievende Jonckheyt. | EERSTE DEEL. | [vignet] | t'AMSTERDAM, | [lijn] | By Michiel de Groot, Boeck-verkoo- | per, op den nieuwen-dijck. 1661. ||
Titelpagina (fol. F1r): DE | GEEST | VAN | JAN TAMBOER, | Tot dienst van de Klucht-lie- | vende Jonckheydt by een vergadert. | TWEEDE DEEL. | [vignet] | t'AMSTERDAM, Anno 1661. ||
Titelpagina (fol. K5r): DE | GEEST | VAN | JAN TAMBOER, | Bestaende in ware Geschiedenis- | sen, en aerdige Cluchten. | Tot nut en dienst voor de Korts- | wijlige Geesten by een versamelt. | DERDE DEEL. | [vignet] | t'AMSTERDAM, Anno 1661. ||
Gegraveerde titelpagina (fol. A1r): De Geest | van | IAN TAMBOER | By Michgiel de Groot op d'nieuwendick. [!] t'Amsterdam. Ao 1660 ||
Colofon (fol. D12v): Te SCHOONHOVEN, | [lijn] | Uyt de Druckerye van SAMUEL | KNUDDE, Boeck-drucker en Boeck- | verkooper. 1661. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 47]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
12o: A-D12, F-L12. [$7 (-A1, -A2, -G7, -K5)]
120 folia, gepagineerd = [10], 1-86, [4], 119-216, 217-220, 221-256. Pagina 167 gepagineerd als 177, 202 als 102 en 211 e.v. als 209 e.v.
Signatuurposities: A6 Moff, L7 Daer komende
Exemplaren: - Gent: U.B. BL 7396. Herkomst: Het exemplaar bevat een ex-libris van Snellaert. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
15. [De geest van Jan Tamboer. Amsterdam: Na de copye van A. de Wees. By J. Bouman boekverkoper, 1664.] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 48]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Commentaar: Deze editie is alleen bibliografisch bekend.
Bron: Bolte (1894), 87; Hayn, Gotendorf: Bibl. Germ. Erot. & Cur., II, 537. [Het door Bolte en Hayn & Gotendorf in Berlijn aangetroffen exemplaar bevindt zich noch in de Staatsbibliothek Preussischer Kulturbesitz noch in de Deutsche Staatsbibliothek. Aangenomen moet worden dat het in de oorlog verloren is gegaan.] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
16. De geest van Jan Tamboer. Amsterdam: [z.n.], 1671. 12o.Titelpagina (fol. A2r): DE GEEST | VAN | JAN TAMBOER, | OF | Uytgelese stoffe, voor de | Klucht-lievende Jonckheydt. | EERSTE DEEL. | [vignet] | t'AMSTERDAM, | Gedruckt na de Copye, 1671. ||
Titelpagina (fol. E1r): DE | GEEST | Van | JAN TAMBOER, | Tot dienst van de Klucht- | lievende Jonckheydt by | een vergadert. | TWEEDE DEEL. | [vignet] | t'Amsterdam, Anno 1671. ||
Titelpagina (fol. I6r): DE | GEEST | VAN | JAN TAMBOER, | Bestaende in ware Geschiedenissen, | en aerdige Kluchten. | Tot nut en dienst voor de | Korts-wijlige Geesten by | een versamelt. | DERDE DEEL. | [vignet] | t'Amsterdam, Anno 1671. ||
Gegraveerde titelpagina (fol. A1r): De Geest | van | IAN TAMBOER | By Michgiel de Groot op d'nieuwendick. [!] t'Amsterdam. Ao 1660 ||
12o: A-K12. [$7 (-A1, -A2, -C6, -E1, -I6, -I7)] F5 gesigneerd als E5 en F7 als E7.
120 folia, gepagineerd = [10], 1-86, 87-90, 91-192, 193-195, 196-230. Pagina 149 gepagineerd als 249 en 174 als 274. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 49]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Afb. 6. De geest van Jan Tamboer. Amsterdam: [z.n.], 1671. 12o. Ex. 's-Gravenhage: K.B. 588 K 81. (16).
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 50]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Signatuurposities: A6 Hoen K7 gaen in
Exemplaren: - 's-Gravenhage: K.B. 588 K 81. Convoluut, waarin verder aanwezig: 2: St. Niklaesgift. Amsterdam: M. de Groot boekverkoper, 1662. 12o. (61). 3: Het leven en bedrijf van Clément Marot. Herziene en vermeerderde druk. [Colofon: Harlingen: gedrukt bij E.I. van Doorn, 1674.] 12o. (34). 4: F.G. de Quevedo y Villegas: Seven wonderlijcke gesichten. In het Nederlands vertaald door H. van Harinxma. Amsterdam: gedrukt bij J.J. Bouman, 1669. 12o. Olim: in potlood: II I 549. Opmerking: Pagina 199 is dusdanig beschadigd dat het paginanummer onleesbaar is. De afwijkende gegraveerde titelpagina behoort bij een andere editie (14). | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 51]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
17. [De geest van Jan Tamboer. Amsterdam: G. de Groot, [ca. 1700].]Commentaar: Deze editie is alleen bibliografisch bekend.
Bron: Cat. Muller 364. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
18. De geest van-Jan Tamboer. Amsterdam: gedrukt bij I. van der Putte, [tussen 1715 en 1748]. 12o.Houtsnede-titelpagina (fol. A1r): De Geest van | JAN TAMBOER. | Tot Amsterdam, | Gedrukt by JSAAK van der PUTTE, Papier- en | Boekverkooper op 't Water, in de Lootsman. ||
12o: A-G12. [$7 (-A1, -A7)]
84 folia, gepagineerd = 1-4, 5-66, 67-68, 69-147, 148-150, 151-168.
Signatuurposities: A3 Schotel G7 wederom in slaap
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 52]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Exemplaren: - Amsterdam: U.B. 328 G 15.
Commentaar: I. van der Putte was werkzaam in de periode 1715-1748. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
19. De geest van Jan Tamboer. Amsterdam: Erve H. van der Putte en B. Boekholt boekverkopers, 1778. 12o.Titelpagina (fol. A1v): DE | GEEST | VAN, | JAN TAMBOER. | OFTE | Uitgeleesene stoffe, voor Klugt- | lievende Jonkheid. | EERSTE DEEL. | [houtsnede] | t'AMSTERDAM, | [lijn] | By d'Erve van der Putte en B: BOEKHOUT, | Papier-en-Boekverkopers op 't Wa- | ter, in de Lootsman. 1778. || [De titelpagina's op de folia D2r en G8r zijn behoudens de aanduiding van het deel geheel identiek aan deze titelpagina.]
Houtsnede-titelpagina (fol. A1r): DE GEEST VAN, | JAN TAMBOER. ||
12o: A-H12. [$7 (-A1, -D2, -G7)]
96 folia, gepagineerd 1-6, 7-74, 75-76, 77-157, 158-160, 161-192. Pagina 107 gepagineerd als 109.
Signatuurposities: A4 geopenbaart H7 hadden :Waren
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 53]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Exemplaren: - Amsterdam: U.B. 2379 E 2. - 's-Gravenhage: K.B. 28 D 16. Herkomst: Het exemplaar bevat een ex-libris van I. Meulman en één van F.G. Waller. - Leiden: U.B., M.N.L. Boekenoogen 296.
Commentaar: Het is zeer ongewoon dat een titelpagina, zoals hier met die van het eerste deel het geval is, zich op de verso-zijde van een folium bevindt.
Bibliografische verwijzingen: Bolte (1920), 94; Cat. Boekenoogen, p. 3; Cat. Meulman 3933; Cat. Muller 364; Cat. Scheepers, II, 764; Cat. De Vries 303; Cat. Waller 1175. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
20. De geest van Jan Tamboer. Amsterdam: gedrukt bij Erven Wed. J. van Egmont, [tussen 1778 en 1787]. 12o.Titelpagina (fol. A2r): DE | GEEST | VAN | JAN TAMBOER, | OFTE | Uitgeleezene Stoffe, voor de Klugt- | lievende Jonkheid. | EERSTE DEEL. | [vignet] | | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 54]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gedrukt by de Erven de Weduwe JA- | COBUS VAN EGMONT: Op de | Reguliers Breê-straat, tot Amsterdam. ||
Houtsnede-titelpagina (fol. A1r): De geest van | JANTAMBOER ||
12o: A-G12, H6. [$7 (-A1, -A2); H6 $4]
90 folia, gepagineerd = 1-6, 7-180.
Signatuurposities: A4 had. En H4 Rooms Catholyke
Exemplaren: - Leiden: U.B., M.N.L. 1224 H 9. Olim: in potlood: 2866. Opmerking: Door reparatie van de houtsnede-titelpagina is niet vast te stellen of de verso-zijde al dan niet blanco is.
Commentaar: De Erven Wed. J. van Egmont waren werkzaam in de periode 1778-1787. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 55]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bibliografische verwijzingen: Bolte (1894), 87; Cat. M.N.L., I, kol. 701; Cat. Versnel 850; Cat. De Vries 302; Graesse: Trésor, III, 450. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
21. De geest van Jan Tamboer. Amsterdam: S. en W. Koene, 1795. 12o.Titelpagina (fol. A1v): DE | GEEST | VAN | JAN TAMBOER, | OFTE | Uitgeleezene stoffe, voor Klucht- | lievende Jonkheid. | EERSTE DEEL. | [houtsnede] | Te AMSTELDAM, by | S. EN W. KOENE, Boekdrukkers, | Boek- en Papier-verkopers, op de | Linde Gragt, 1795. || [De titelpagina's op de folia D2r en G8r zijn behoudens de aanduiding van het deel geheel identiek aan deze titelpagina.]
Houtsnede-titelpagina (fol. A1r): De geest van | JANTAMBOER | Te AMSTELDAM, | By S. EN W. KOENE. ||
12o: A-H12. [$7 (-A1, -D2, -G7)]
96 folia, gepagineerd = 1-6, 7-74, 75-76, 77-157, 158-160, 161-192.
Signatuurposities: A4 geopenbaert H7 Waren
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 56]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Exemplaren: - Leiden: U.B., M.N.L. Boekenoogen 297. Opmerking: De pagina's 22, 23, 93, 95-96, 111-112, 118, 155-156, 166, 168, 176 en 184-192 zijn dusdanig besnoeid of beschadigd dat de paginanummers onleesbaar zijn.
Bibliografische verwijzingen: Bolte (1920), 94; Cat. Boekenoogen, p. 3; Cat. Muller 365; Cat. De Vries 304. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
22. De geest van Jan Tamboer. Amsterdam: B. Koene boekdrukker, 1824. 12o.Titelpagina (fol. A1r): DE | GEEST | VAN | JAN TAMBOER, | OF | Uitgelezene Stoffe, voor de | Kluchtlievende Jeugd. | EERSTE DEEL. | [houtsnede] | Te AMSTERDAM, by | B. KOENE, Boekdrukker, in de | Boomstraat. | [lijn] | 1824. || [De titelpagina's op de folia D2r en G8r zijn behoudens de aanduiding van het deel geheel identiek aan deze titelpagina.]
12o: A-H12. [$7 (-A1, -D2, -G7)]
96 folia, gepagineerd = 1-6, 7-74, 75-76, 77-157, 158-160, 161-192.
Signatuurposities: A4 geopenbaert H4 hadden: waren
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 57]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Exemplaren: - Amsterdam: U.B. HK 82 872. Herkomst: Het exemplaar bevat een ex-libris van B. Luza. - 's-Gravenhage: K.B. 28 D 17. Herkomst: Het exemplaar bevat een ex-libris van F.G. Waller. - Leiden: U.B., M.N.L. Boekenoogen 298. Opmerking: De pagina's 118, 120 en 144 zijn dusdanig beschadigd dat de paginanummers onleesbaar zijn.
Bibliografische verwijzingen: Cat. Boekenoogen, p. 3; Cat. Waller 1176. |
|