De hillige vaggen durp

[p. 79]

Rodin

OPPENE Hakkeret motte ze väör der jong get nujts laote make. ‘Macheel, è kan doch nit ezoeë nö 't kloster goà. Dao koàme sjtoedente van de bitste famieliges en dan al die hèëre professore. E mot 'n Zondes montoer han en 'n werkdaagsboks en e rèënrökske. Wiej sjteet 't och wir op 't formuleer. Sidonieke, lèès ins kink.’ ‘Zieste dao sjteet-'t: e rèën-rökske. Zou dat e goemirökske motte zieë? Vèr zulle der Mong va Lieëne laote koàme. Da kanne aove op 't kèmerke zitte en wirke.’

‘Mong va Liëne’, zate ze, ‘makt 'm e zondes- en e werdesmontuurke en e rèènrökske.’

Der Mong va Lieëne va Sjildershäövelke daat an der patriarch Jacob, dè ene väölkleurige rok leet make väör zienge zoon Joseph. E gong nao 't kèmerke en begon. E lat zich de papiere landsee en moot en sjnèët.

E houw 'n groeëte sjieër en voor daomit durch 't papier op en aaf. 't Barthelomeeke sjtong op 'n deuisj en woad gemèëte mit de el. Der Mong sjref siefere diej ginge lèze koeët op 't papier en daat nao en moot wiejer.

Doe zoog me der Mong wèëke lank nit mieë oppen sjtraot, bis dat 't Barthelomeeke wir mos koàme väör te passe. Der Mong hauw nölde iggene mond en knied iggen heng en maket sjräöm en sjtripkere op der Barthelomee zienge boek en uvver gene ruk en wir innige wèëke en ze koeëte koame kiekke en dè... dao... dat is wiej gegoàte... dat geet iggen ruk en zit lants der baom en iggen sjowwere wiej gesjmieëd.

Doe pakket der Mong zich de papiere bei-ee en de reste sjtof en rollete alles op en gong nao heem. E wirket noe monde nit mieë. E vertillet 't hei en dao en gidderinge wos 't en gidderinge zaat: dat is kollosaal... dat is alderhand!

'n Boks besjteet oet twei piepe en e sjtuk sjtof, dat is der baom. E rökske is 't zelvige, och twei piepe en e sjtuk sjtof väör der ruk. Went me op 'n durp 'n boks e paar jaor aa hat, hat ze zich gezat. Da paast ze. - In de sjtad sjprikt me va moeëde en sjnit. 'n Boks is dao gesjnèë en gecoupieëd, gecomponieëd en gesjtrèëke wiej 't thema van 'n symphonie en diej ze make zunt kunstenèère in hun vak. - Alle symphonieë en alle muziek is nit ève good. Me huuët oet de cafés durch de òape vinstere dik sjrikkeliche moziek. En 't hat moeëdes in de sjtad, woeë ze twintig jaor nao dizze tied uvver zulle lache en woeë vèr iggen durp noe al der

[p. 80]

kop uvver sjudde. Ich wil ging montoer of ze mot op 'n durp gemakt zieë woàde.

Wiej der Barthelomee op 't college aa kompt, houwe de jongen 't sjnak gezieë: de linker boksepiep waor te ing en noe tempteerete ze 't Barthelomeeke mit die boksepiep en ze sjloogen-'m en kletsjeter 'm op 't linker bee; en wente der inge naoleep hauwe van der andere wir ene sjlaag en 't ovves, alling igge bid, krèësj 't Barthelomeeke en probeeret 't de boks oet te rikke. Mer 't holp nuuks. Doew kompt op ene Zondig 't Thriske en dat waor e geluk, andesj wuur 't Barthelomeeke nò heem geloope en wè wit offe nog zelève wuur terukgegange. Dik hingt 't lève an ene zieje vaam. Hei hong e gans lève an 'n boksepiep. 't Thriske goof 't jungske 'n nuj montoer en noe sjtonge tussje de andere en e sjpèëlet en lachet en lieret tège der fiengste. Mè... e blef e buurke, ene klinge half e, och mit de nuj montoer. Sjtadsjonge zunt mieë gebeuisjteld en gesjtrèëke, gepolverd en gezofd en went ene boerejjong sjprikt van 'n koo die koft of e pèëd, dat e vuuële kriët, lache de andere ach daag lank. Of ze gunt geheemzinnig nao der directeur en sjtèëke der vinger op en zage: ‘Directeur, dè van Lutterendal dè hat uvver get gesjproàke... ich däör 't nit zage...’ ‘Dè va Lutterendal? Uvver... zag 't mer!’ ‘'n Koo... die koft?’ Der Directeur, dè zelver heem iggene kosjtel e minnigmaol hat motte helpe, went 'n koo gong kaove... zet: ‘gank mer menke...’ Mè e wit nit, watte zage mot.

Dao is 'n welt, diej de sjtad nit kint en dat is diej van 't jonk vieë. Wè 't hat mitgemakt vruit zich giddes jaor uvver de köfkere en de jong väöles en uvver de sjöpkere in de weië. En went 't ovves urges in 'n wei 'n kow brult, da rupt e gans durp. De jonge oet de durpe sjtunt da op 't college en loestere en zunt sjtil en troerig va heemwieë.

E college is e sjrikkelich dink. Went de poàt aater dich toe is, koame de moere op dich aa. Ze muste de poàt nit toemake aate dienge ruk. Tussje de moere blieft van de welt alling nog mer e sjtuk himmel, der sjpèëlplei en e paar beum. De mussje jage durch de tek e-weg. 'n Krao deet iggen loeët wiej inge dè sjwimt. Mit fossje sjleeg kumpt ze landsem väöroet. E paar minute, dan is och de krao mit ene sjrei e-weg. 't Hat väöl kraos heem iggene beuisj. En noe hent ze jonge en diej sjreie en de ouw probeert ze sjtil te krieje en danst iggen loeët um 't nis op enaaf. Ze danst 'n get väör en went dat nit hulpt, wigt ze op ene tak 't nis op en aaf.

Gidder professor hat en klas. E zit op der bok en hilt de lieng. Wiej op 'n sjees. Der professor hat meute väör 't sjpan te hauwe. Mit de veut tège de lat en de lieng gesjpanne hilte 't sjpan. E bewirkt de jonge mit themas en grammaire, algebra en wiskunde e

[p. 81]

gans jaor durch. Wiej jong revolutionère sjtèëke de jonge wal ins de voes op en dan is bewèging en radau in de klas, mè der professor hat dat al jaore mitgemakt. Dat is 't blood! Vashauwe! Aahauwe! Dat let zich. Dat is mit jong pèëd 't zelvige. Dat mot ezu zieë. Went dat nit wuur, wuur 't verkieëd. Ze motte dat vuur nit oethowwe. Dat is köslich väör 't lève. Sjpieëder sjtèlle ze dat in deens van de kirk.

't Zondes prèdigt ene professor. Gidder Zondig ene andere. Da verlangt ene minnige nao pastoeër. Väör wè prèdigt der professor? 't Is te gelieëd, watte zet. Mè op ene gewisse daag, da kumpt oet der troep professore inge en dè zet: ‘Loestert,’ zette en ze loestere. E lust proza en gedichte. Väör de usjte kieër geet de prach van 't woàd en de herlichheed van de sjpraok wiej 'n bronk in de zon väörbei.

- Dao sjteet gesjrève in de Hillige Sjrif: van Saul, der Kunnik van Israël, datte nao Endor gong: Dao waor 'n vrouw, diej Samuël väör 'm opreep oet de ongerwelt. Ze zaat: ene ouwe man kumpt op en e is mit ene mantel bekleid.

Ezu reep dè professor de sjrievere op. Cicero kompt, mit ene witte mantel bekleid. Zieng sjtim is wiej van inge dè prèdigt. De jonge loestere en kiekke nog nao de plaatsj woeë sjtong, wente al lang is voet gegange... i gedanke verzonke. Der inge nao der andere koàme ze: Virgilius, ene boer. Dè zingt van 't land. Zieng verze hent ging melodie, alling mer ene toeën. 'n Inkel kieër kumpt Horatius. E blieft mer e moment. Wente voet is, blieft 't gedich in de beuk, wiej 'n wiskunde-teekening op 't bord. De jonge motte mit tang en hamer draa wirke. Der professor hilt de sjtukke bei-ee, andesj blèf nit väöl mieë uvver van 't gans gedich.

‘Murge kumpt der grutste’.

‘Murge kumpte’.

Homerus: bling owwe en 'n hand. De owwe zunt gesjloàte. Went ze op gunt, kiekke ze uvver alles heen, uvver de dake en de beum. Me kan mit gesjloàte owwe 't bitste zieë. Went de luuj da radio oetvinge, zulle ze zieë en huure rondum de welt. Mè ze blieve blink. Der blinge Homerus ziet. Vanaf 't usjte vers is me in 'n ander welt. Aove op der Olympus wont der ouwe God: Zeus is zienge naam. Doezend gode en godinne zunt dao. De jonge Tache. Ze zage: Zeus sjtopt zich 'n piep. E hat de klompe oetgedoà en wermt zich de veut aggen sjtoof.... E klopt de piep oet op zienge dikke tieën en sjreit van de pieng. E hauw vergèëte, datte de klompe hauw oetgedoà. Der ganse himmel laacht.

Dao is e rad in der wage van Diana werm geloope. Hephaistos hinkt durch der himmel mit ene pot wagesjmieër. Dao is e fes iggen

[p. 82]

himmel en Zeus hilt 'n rèè. E hat get väöl gedronke. Watte vertilt is sjrikkelich. Mè de gode en godinne kinne 'm en hauwe de teisjeplagke väör 't gezich en lache.

Ezu kalle de jonge. Dat ze ezu kalle, wit der professor. E wit och dat dat e bewies is, dat 't 'n interessieët. Went Hektor väör de litste kieër Andromache truft, kan me in de klas 'n sjpang huure valle.

Eumaios is der verkesknèët. E 'n is truj en good. E vlokt neet en deet gee koeëd. Ezu zow 't lève van ene hillige kunnen aavange. ‘Mertens!’ Der Mertens hei de vreier ging twientig jaor laote koàme. Morjuuts! Der Mertens hei ze der inge nao der andere der kop i gehowwe. Van die twei... Eumanios en der Mertens, is der Mertens der grutste. Homerus sjteet urges op 'n hugde, bei der beuisj. E ziet de witte huuskere mit de roeë dake. Wente der Mertens 'ns zeug. - De klokke loewe. Andra pe moi hennepe, moesa, polutropon, hos mala polla plankte. De bronk trukt oet. - Homerus, der heit de bronk motte zieë... Mè, Homerus is blink...!

Ze gunt nao de Philosophie op Rolduc. Nèvenee gunt ze, hunner drei: Der Barthelomaeus Groonesjild van Lutterendal in temidde. Links van 'm 't Heiknipke: Wiro Plechelmus van Doren, rets van m 't Koelhietske: Callistus Sigorski.

't Heiknipke is nog ummer ève mager wiej zes jaor gelè, wiej e kompt. Doew hauw zie modder, oet 'n durp in de Peel 'm der roeëzekrans mitgegève en 'm e sjwat zieje heutje mit 'n eekel op de klap opgedoà. Dat waor e gedinksjtuk van der groeëtvadder zilliger, dat dè bei zieng usjte hillige kommunioen hauw gedrage. De modder van 't Heiknipke hauw 'm ging montoer laote aamèëte. Ze hauw 'm ezu mer laote goà, wiej e heem alle-ze-lève hauw gegange. En ezu waor e blieve goà. En dao koeët ginge get tège zage. Ummesj e gans volk aove i Limburg is ezu gekleid, nit nao der litste moeëde, mè ezu wiej dat ummer is gewest, vanaan dat de welt besjteet, eefach en good.

't Heiknipke hei de Navolging va Christus kunne gesjrève han. E hauw in zie karakter ging groeëte hugdes en deepe dille. E waor sjtil en rujig. Rujig en sjtil wiej de hei; sjtil en troerig. Ezugaar went ze blujt is de hei nit oetgelaote. De hei is wied en hat geen ing. En wè zow oetgelaote kunne zieë... wè zou nit sjtil en troerig wèëde bei 't zieë van de oneindigheed. Och bei de grutste feste waor 't Heiknupke ezoeë. Mè e waor väöl langer vroeë en sjpaarzaam mit zieng vruid. E droog in zie kufferke mit nao Rolduc e wiskunde-book mit somme, diej e nit aaf hauw kunne krieje.

't Koelhietske heisjet Callistus Sigorski. Dè waor wiej 'n liester iggene Mei. E zong. E zong zich vroeë en troerig tegeliek. E zong

[p. 83]

va berg, diej e zelève nit hauw gezieë in 'n ander land. E hauw alle lidjere en alle gedichte uvver de koel verzammeld. Dèr kint de koel nit’ zate. Dò is poëzie, och in 't lève van der käölder. Ene käölder is wiej der Mertens. Zit der Mertens in de koel en der käölder in 't huuske aggene beuisj. Dèr hoft mer de name te verwissele. Wat 'n vruid, went 't ovves de koel aan is mit doezende lampe en de ganse loeët glujt van der gloed van de äöves op de coks-fabriek. Hat dèr zelève geloesterd nao 't lieëd van de koel: 't davere van der sjaat, 't rament van de tsug, 't raoze van de masjienge. 't Ovves mot dèr kiekke nao de koel.

't Koelhietske sjprikt van hoes-oet Sloveens en Pools, Duutsj en Frans.

Ze gunt noe nao de Philosophie. Dao lieëre ze de oersjpraok van alle luuj, de sjpraok van 't versjtand.

Vünf honderd jonge, klinge en groeëte, gunt durch der duuster. Der wèèg is onbekand. E hat karesjpäör en klauwede. De jonge sjravele mit koffers durch der duuster. Alles rupt en laacht. Plutslich sjreie twientig jonge. Da laacheter honderd.

Tège de loeët sjteet 't silhouët va Rolduc mit givvele en täöën, wiej 'n sjtad. Oet de poàt vilt 't lit. De poàt sjlikt alles i. Dan wed de poàd toegedoà. Wied urges in ene zaal huuët me lièëpele en fersjitte en radau va sjtimme.