Verzamelde werken 1917-1919

[p. 203]

33. Leestafel^1.

Geen dageraad. - Predikatie over Jesaja 8:20-23, gehouden op Zondag 28 April 1918, in de Oosterkerk door Dr. K. Dijk. - Rijswijk, H.J. Spruyt, MCMXVIII (d.w.z. - want tijd is voor de lezers óók geld - 1918). Prijs f 0.30.

De schrijver zelf^2. noemt deze preek een ‘tijdwoord’. Ze is dat ook, en wel in den meest gunstigen zin van het woord. Wie zich herinnert, hoe midden April MCMXVIII een ‘geweldig oproer Den Haag geteisterd heeft’, waarbij de volkswoede zich openbaarde in geweld van ruiten-in-gooien^3. (ongeveer dezelfde methode, maar dan wat minder gevaarlijk als bij de regeeringen in zwang is ter ‘beslechting’ van geschillen), die verstaat aanstonds, waarop deze Haagsche prediker doelt, wanneer hij zegt: ‘men verwenscht de ministers; men scheldt op regeeringspersonen; men raast tegen het lands- en stedelijk bestuur; de razernij uit zich in daden van geweld’. Inderdaad, deze preek zou tamelijk wel in den smaak vallen van den duitschen homileet Martin Schian,^4. die slechts preeken

1. Uit: Gereformeerde Kerkbode van Vlaardingen, nummer 85 (13 juli 1918).

2. Klaas Dijk (1885-1968), Nederlands gereformeerd predikant en theoloog, hoogleraar aan de Theologische Hoogeschool te Kampen. Dijk studeerde aan de Vrije Universiteit en promoveerde aansluitend op De strijd over infra- en supralapsarisme in de Gereformeerde Kerken in Nederland (1912). Hij was predikant te Rijswijk (Z.H.) (1912) en 's-Gravenhage (1916). Bij de splitsing in 1925 bleef hij predikant van 's-Gravenhage-West.
Dijk had grote bestuurlijke gaven, werd vele malen afgevaardigd naar kerkelijke vergaderingen, was curator van de V.U., voorzitter van de Unie ‘Een School met de Bijbel’ en voorzitter van de Bond van Jongelingsvereenigingen op G.G. Hij had veel invloed door een veel omvattend perswerk. Van 1937-1955 was Dijk hoogleraar ambtelijke vakken aan de Theologische Hoogeschool te Kampen. Na 1944 was hij enige tijd belast met de dogmatiek in de vacature Schilder.

3. De Nederlandse regering had vanwege de oorlogssituatie besloten het brood te rantsoeneren. Dit leidde op diverse plaatsen tot onrust onder de bevolking. In Den Haag liep het oproer op 11 en 12 april 1918 zozeer uit de hand dat niet alleen bakkerswinkelruiten sneuvelden, maar dat de politie slaags raakte met plunderaars en demonstranten. Er werd geschoten over en weer, er vielen twee doden en enkele zwaargewonden en de inzet van het leger was nodig om het volk in toom te houden.

4. Zie: Martin Schian (1869-1944), Praktische Predigtlehre, Göttingen (Vandenhoeck & Ruprecht) 1911² (Praktisch-theologische Handbibliothek, 2), 24.
Martin Schian (1869-1944), Duits protestants praktisch theoloog. Studeerde in Greifswald, promoveerde in Breslau (1896) op de homiletiek van Andreas Hyperius. Vervolgens was Schian predikant in Schlesië: Dalkau bei Glogau (1896), Görlitz (1902) en Breslau (1906). In Breslau was hij tegelijk Privatdozent. Van 1908-1924 hoogleraar praktische theologie te Gießen, vervolgens Generalsuperintendent in Schlesië en van 1928-1933 hoogleraar te Breslau.

[p. 204]

erkent op een gegeven moment tot gegeven hoorders onder gegeven omstandigheden, met een gegeven doel uit den mond van een gegeven prediker, en volgens wien een preek dan ook nooit zóó mag zijn, dat men ze later nog eens weer kan houden of elders nog eens weer kan gebruiken. Maar men versta deze lofprijzing niet verkeerd. Ik bedoel slechts op te merken, dat Dr. Dijk in den goeden zin van het woord actueel is. Doch voor de overdrijving van Schian heeft hij zich wijselijk gewacht. Ook na 28 April '18 en ook buiten den Haag kan deze preek haar nut doen. De behandeling van den tekst is rustig en logisch; de vreemde woorden doen geen kwaad, want 't verband licht ze toe; voor een paar ‘gewone’ woorden is deze prediker gelukkig niet bang; hij spreekt over ‘uw kameraad, met wien ge samenwerkt, uw buurvrouw, die u bespot’. De zonde, ook in de gemeente, wordt bij den naam genoemd en de herinnering aan ‘het onnoodig opdrijven van prijzen, enkel en alleen om onze schatten te vermenigvuldigen’ en ‘het onttrekken van goederen aan de gemeenschap, die tot levensonderhoud dringend noodig zijn’ is hier op haar plaats. Voeg daarbij, dat in dit tijdwoord de prediking van Christus als verlosser niet achterwege bijft, en men verstaat, dat we de lezing van deze preek zeer kunnen aanbevelen.

Een enkele opmerking.

't Kan wezen, dat de schrijver nog van ‘Jehovah’ spreekt, alleen omdat hij de gemeente nog niet rijp acht voor de nieuwere spelling ‘Jahwe’. In dat geval lijkt het mij beter ‘Heere’ te gebruiken, beter althans dan een spelling, die men zelf eigenlijk minder juist acht. En: - wanneer zal de gemeente gewennen aan dien naam, als ze hem nooit hoort? Dominees behoeven niet alles te zeggen, wat ze op de studeerkamer hebben uitgeplozen, maar anders de dingen zeggen mogen ze niet.

Een enkel foutje daargelaten (bl. 15, regel 18 hem iplv. het) is de correctie uitnemend. We bevelen de lezing van deze preek volgaarne aan.