Een hoornstoot tegen Assen? (Antwoord op een 'conscientiekreet')

[p. 5]

Woord vooraf.

‘Toen Momus - de Nurks onder de goden - eens zijn opinie moest zeggen over den stier, dien Poseidon als mooiste dier geschapen had, zei hij, dat naar zijn meening de horens verkeerd stonden: ze moesten onder de oogen zitten, dan kon het beest zien, waar hij stootte’.

Aldus Dr H.M.R. Leopold in zijn vertaling en bewerking van ‘Lucianus' Waarachtig Verhaal’: ‘Uit de Leerschool van de Leugen’ (Zutphen, 1926, bl. 105).

Hiermee is zoowel titel als hoofdzaak in de bedoeling van den auteur van dit vlugschrift genoegzaam verklaard.

Wat den titel aangaat: de brochure, welke in 1928 van anonieme zijde verscheen over de ‘mannen van Assen’, die zelf ‘aanranders van het Schriftgezag’ zouden zijn, is een hoornstoot geweest, geplaatst in het lichaam van wat men kortheidshalve ‘Assen’ noemt. Althans, zóó was de bedoeling! En dàt de stootende hoorn inderdaad terecht kwam in het sinds zieltogend Asser lijf, is door de pers van de groep-Geelkerken, die den stootenden stier uitbundig als schoonste schepping prees en voor haar wagen spande, ons volk verzekerd.

Schrijver dezes meent echter in gemoede, dat de ongetwijfeld krachtig ingeplante horens niet in ‘Asser vleesch’, doch juist in dat van de bestrijders van Assen hebben gewroet. Wat bedoeld is als epitaphium - grafschrift - voor Assen, en ook reeds als zoodanig op muziek gezet, dat is eigenlijk de bouwstof voor het ergste hekeldicht geworden, dat men op de pers, de reclame, de wetenschappelijke eerlijkheid vooral, van de groep-Geelkerken als groep dichten kan. Hetgeen hier nader worde aangetoond.

En dan - wat de bedoeling van dit vlugschrift betreft, misschien zullen er enkelen zijn, die zich ter rechter tijd herinneren, dat de criticus van Poseidons móói-ste dier wordt aangediend als de ‘Nurks’; en de toepassing zullen ze gereed hebben. Schrijver dezes - geen man van Assen, doch maar een leerling - zal zich niet verdedigen met de opmerking, dat Nurksen alleen door niet-Nurksen waarlijk ‘onderscheiden’ worden. Welneen, hij waagt het erop. Waarom ook niet? Laat hem het woord maar bij voorbaat overnemen: hoofdzaak in hetgeen hij bedoelt,

[p. 6]

is te wijzen op zijn ‘nurksche’ stemming, en zijn zeer afkeurende critiek op de roekeloosheid, waarmee de vader van de jongste brochure in het geding-Geelkerken links en rechts gestooten heeft met de horens. Want de oogen van den stier waren toe. Ze zagen ten minste de plek niet, waar de stoot áánkwam.

En daarover zal het in de volgende bladzijden alleen loopen. Het hier volgend geschrift zou zijn eigen standpunt verzwakken, en dus zèlf ‘het stooten der horens’ scheiden van het ‘zien der oogen’ als het over alles en nog wat een debat opende met den anonymus der bovenvermelde brochure. Neen, hoofdzaak zal zijn en blijven de vraag: of het schoone dier van Poseidon in staat gebleken is, met overleg, met system, den horen te planten, dáár waar het behoort, in den oorlog, dien het nu eenmaal wilde voeren.

Voor de rest zal men moeten bedenken, dat zelfs Nurksen niet zonder meer op zij te zetten zijn, want ook hun critiek moet op de argumenten onderzocht worden.

Eindelijk heeft elke vergelijking haar gevaar. Ik wijs daarom bij voorbaat elk zoeken naar een ànder punt van vergelijking, dan bedoeld is, af. Niet alleen voor Nurks-Momus, doch ook voor den hier ‘gekeurden’ stootenden stier. Niemand, ook hij niet, worde boos om de inleiding, die het eenige is, dat in deze brochure met een glimlach werd geschreven. Wil men boos worden, dan zij het om wat hierna komt.

Nurks-Momus heeft getracht zóó te schrijven, dat ook de ongeleerden hem kunnen volgen. Een enkele noot is voor wie wat verder wil.

K. SCHILDER.

Rotterdam, 7 December 1928.