Gehoord, ja of neen?

Het rechtspunt der schorsing

[p. 11]

Toegift.

Over redeneeringen, die klemmend schijnen, maar het niet zijn.

De ‘ronde tafel’ staat tegenwoordig onder ons in een goeden reuk. Broeders, die het met elkaar oneens zijn, moeten met elkaar gaan praten; dat is de methode, om tot overeenstemming te geraken.

Men vergeet daarbij echter, dat het plaats nemen om die ‘ronde tafel’ zonder meer nog niet beteekent, het uitbannen van al wat verkeerd is; zeker, de toon kan er broederlijk zijn en de sfeer kan aangenaam zijn en (het is heusch niet spottend bedoeld: daarvoor is de zaak veel te ernstig) een goede sigaar kan heel wat rust geven; maar dat alles geeft nog geen garantie, dat de om de ronde tafel genomen besluiten juist zijn. Want de tijd voor behoorlijk nadenken, ontbreekt daar meestal. Broeder A zegt wat, en broeder B moet daar antwoord op geven.... zeker, dan kan hij wel eens even nadenken, maar dat kan toch ook niet al te lang duren; broeder B zou, om broeder A goed van antwoord te kunnen dienen, eigenlijk thuis nog eens iets na moeten zien, maar ja, dat kan hier nu eenmaal niet. Het kan ook zijn, dat broeder A een vlot en handig spreker is, die zijn zinnen gemakkelijk vormt en zijn gedachten zonder eenige moeite in een smakelijken vorm kan gieten; terwijl broeder B in al die dingen misschien juist het tegenbeeld van A is. Waarmee dan nog niet bewezen is, dat A daarom het gelijk aan zijn zijde heeft en B niet; al zal dat, door die uiterlijke dingen op toehoorders misschien wel dien indruk maken. Broeder B voelt zich in toeluisterend gezelschap misschien spoedig ‘geremd’, en, thuisgekomen van de ‘ronde-tafel-conferentie’, zal hij misschien ineens zien, wàt hij had moeten zeggen, maar waarvoor hem, door uitwendige omstandigheden, aan de ‘ronde tafel’ de oogen niet open gingen.

Ter wille van de waarheid is het dus wel zaak, nuchter te blijven in de beoordeeling van de waarde van een ‘ronde-tafel-conferentie’.

Zoo heb ik wel eens gehoord, dat broeder B niet ‘zoo gauw’ een steekhoudend antwoord wist te geven op de volgende opmerking van broeder A. Broeder A zei: gij, broeder B, verwijt de Synode, dat zij Prof. Schilder ‘onverhoord geoordeeld’ heeft; maar, had nu eens rustig de ‘toelichting’ van de synode afgewacht; zij had toch aangekondigd, dat die kwam; dan zou er van dit verwijt niet veel overgebleven zijn. Waar het mij echter om gaat, broeder B, is dit: begaat gij niet dezelfde zonde, die gij aan de synode verwijt, n.l. veroordeelt gij, door die ‘toelichting’ niet eerst af te wachten, die synode niet onverhoord?

De andere broeders om de ‘ronde tafel’ keken, toen broeder A uitgesproken was, veelbeteekenend naar broeder B; de woorden van A hadden blijkbaar indruk gemaakt en aan alles merkte B al direct, dat zij dachten: nou, nou, hoe zou B zich dáár tegen kunnen verdedigen?

En broeder B wist ook inderdaad met die vraag ‘niet zoo gauw’ raad....

En thuisgekomen zeiden de toehoorende broeders tot hun vrouwen: ‘Nu is mij toch wel gebleken, dat broeder B ongelijk heeft, want op die vraag van broeder A had hij toch geen afdoend antwoord....’

Maar thuisgekomen dacht ook broeder B nog eens na: heb ik de synode onverhoord geoordeeld?

En hij ging alles nog eens even, nu rustig, na. Prof. Schilder zou zich misgaan hebben; de synode heeft toen op 25 Februari 1944 een beschuldiging tegen hem geuit en geformuleerd en hem denzelfden dag, zonder hem dien dag gehoord te hebben, veroordeeld. En toen hij de synode later opwekte, den eisch van alle recht in te willigen, en den beschuldigde te hooren, heeft zij dit uitdrukkelijk geweigerd. Wat heb ik nu gedaan? Ik ben het daar niet mee eens; ik kan dit niet anders zien dan als ‘onverhoord oordeelen’; ik moet daar dus wat tegen doen en ik moet dat doen in den kerkelijken weg, d.w.z. ik moet naar mijn kerkeraad. Wat moest ik dien zeggen? Wel, toch niets anders dan dat ik deze synodale handelwijze ‘onverhoord oordeelen’ noem, dit met bewijzen staaf en den kerkeraad verzoek, maatregelen daartegen te nemen. Ik ben dus nog maar aan het begin van de procedure. Zoo'n rechtsprocedure bestaat altijd uit: beschuldiging, verhoor en vrijspraak of veroordeeling. Hoever ben ik nu met mijn bezwaarschrift bij den kerkeraad? Wel, nog niet verder dan de beschuldiging! Ik heb die nu geformuleerd en de gronden aangevoerd, waarop die beschuldiging rust. De

[p. 12]

synode is dus door mij nog niet veroordeeld, laat staan ‘onverhoord geoordeeld’. Broeder A verwart twee dingen; een beschuldiging lijkt veel op een veroordeeling, omdat ik in de beschuldiging moet zeggen: dat en dat hebt gij gedaan, en bij de beoordeeling spreekt de rechter uit: dat en dat hebt gij gedaan. Broeder A heeft dus niet scherp onderscheiden, maar heeft zich misleid door uiterlijke gelijkenis, laten verleiden tot wezensgelijkheid.

Jammer, dat ik dat, toen ik nog met hem aan de ‘ronde tafel’ zat, niet direct zoo bedacht heb. Eigenlijk kun je zulke dingen beter schriftelijk doen....

Broeder A had echter nog meer gezegd, waar broeder B niet ‘zoo gauw’ op wist te antwoorden; hij stond, of zat ook zoo haast alleen tegenover een heele massa, die wel heel vriendelijk tegen hem deed, maar van wie hij toch wist, dat men het met hem niet eens was. Maar thuisgekomen was ook dit hem helderder geworden.

A had gezegd: maar Prof. Schilder is niet eens onverhoord geoordeeld; want 25 Februari 1944 was niet de datum van de eerste beschuldiging; hij was al veel eerder beschuldigd en naar aanleiding daarvan had de synode hem een paar eischen gesteld, die hij nog nooit ten genoege van de synode beantwoord had en een samenspreking had hij geweigerd (?). Wat heeft de vorige synode al niet met hem over die zaak gecorrespondeerd! De synode weet uit al die brieven al lang, hoe Prof. Schilder denkt over hetgeen, waarvan de synode hem beschuldigt.

En de toehoorders hadden weer geknikt, en een van hen had opgemerkt: ja, dan kun je toch ook eigenlijk niet volhouden, dat hij onverhoord geoordeeld is.

B had er weer even mee gezeten; hij had wel geprobeerd zich eruit te redden, maar overtuigend hadden zijn woorden toch niet geklonken. Hij had er een beetje het land over, al was er dan ook geen onvertogen of scherp woord gevallen; en daarom liet het hem ook thuis nog niet los....

Reeds een vroegere beschuldiging, naar aanleiding waarvan de synode een paar eischen gesteld had.... maar, stel, het is zoo, wat doet dat er dan nog toe? Al lagen er tien beschuldigingen, als men dan ook maar de gelegenheid krijgt, om zich tegen al die tien beschuldigingen te verdedigen. Als ik reeds twee maal in mijn leven veroordeeld ben wegens diefstal, dan sta ik officieel bekend als een dief. Maar als ik nu voor den derden keer, officieel beschuldigd word, dan moet ik mij toch wéér kunnen verdedigen? Dan zal ik zeggen: formuleer maar eens eerst, waarvan gij mij nu weer beschuldigt; is het weer voor diefstal, of is het nu vanwege iets anders? Misschien gelukt het mij nu aan te toonen, dat ik aan dit strafbare feit (laat het weer diefstal zijn!) onschuldig ben! Maar: als men mij niet precies zegt, waarvan men mij beschuldigt, kan ik ook nooit weten, waartegen ik mij, officieel, te verdedigen heb.

Welnu, zulk een wél geformuleerde beschuldiging (en laat het dan eens even niet de eerste zijn, dat doet er niet toe; het is in ieder geval weer een nieuwe) heeft Prof. Schilder gekregen op 25 Februari 1944. En tegen die beschuldiging heeft hij zich nog niet kunnen verdedigen; en als die beschuldiging van 25 Februari 1944 misschien ‘oude koeien uit de sloot’ haalt, dan moet Prof. Schilder de gelegenheid krijgen die ‘ouwe koeien weer in de sloot terug te brengen’.

Ja, waarom heeft men Prof. Schilder die gelegenheid toch niet willen geven? Daar had ik om die ‘ronde tafel’ meer op moeten hameren. Daar heeft men het altijd nog al gauw over de broederlijke liefde en dat men met zijn broeder ook wel twee mijlen moet willen gaan, enz. Had de synode niet verstandiger gedaan met den schijn te vermijden van onnoodig scherp te willen zijn? Want zulk een veroordeeling met een erop volgende schorsing en misschien afzetting is toch nog al een scherpe maatregel; die althans in daden opweegt tegen heel veel scherpte in nu gebezigde woorden! Lag hier nu voor de synode heusch iets onoverkomelijks in, om aan Prof. Schilder te berichten per 25 Februari 1944: wij beschuldigen U hier en daarvan; wij meenen er die gronden voor te hebben; maar vóór wij verder gaan, willen wij gaarne nog van U hooren, of U misschien ook meent Uw onschuld te kunnen bewijzen; natuurlijk zou dat ons, als Uw medebroeders, ten zeerste verheugen!....

Ik heb dien broeder B thuis zoo bezig gehoord; en ik kreeg den indruk, dat dien broeder aan die ‘ronde tafel’ toch geen recht was wedervaren; ik meende er daarom goed aan te doen, zijn ‘overdenkingen van thuis’ op te teekenen en ze U, die misschien ook aan die ‘ronde tafel’ zat, te doen toekomen.

Opdat, wat de ‘ronde tafel’ scheef trok, hierdoor weer recht kome te staan.

P. JASPERSE.