Verzameld werk. Deel 7

[p. 768]

Drukgeschiedenis en bijzonderheden van de afzonderlijke werken

De wedergeboorte van bedelman

Geschreven van 1935 tot 1940.

Manuscript: berust bij het Nederlands Letterkundig Museum te Den Haag en in het bezit van de familie vS.

Drukgeschiedenis:

‘De zelfmoordenaar’ in Groot Nederland, 1935, jg. 33, dl. I, blz. 161. In het dagblad Het Vaderland als volgt: 1 september 1935: ‘De allemansvrind’; 29 maart 1936: ‘De liefhebbende vader’; 22 november 1936: ‘De haarklover en de muggenzifter’; 14 maart 1937: ‘De wedergeboorte van bedelman’; 23 mei 1937: ‘De gouden sleutel’; 6 juni 1937: ‘De ideeën van Duimelot’; 20 juni 1937: ‘Het zelfportret’; 18 juli 1937: ‘Het vrouwtje van waarom’; 1 augustus 1937: ‘Het lachende water’; 7 november 1937: ‘De goedhartige banketbakker’; 19 december 1937: ‘De dure jeugd’; 16 januari 1938: ‘De kampioenen’; 13 februari 1938: ‘De hupsche deern’; 13 maart 1938: ‘Het onopgehelderd raadsel’; 19 juni 1938: ‘De onmenschelijke geliefde’; 3 juli 1938: ‘De ouderwetsche kermis’; 17 juli 1938: ‘De donkere heeren’; 6 november 1938: ‘De verjaardag’; 20 november 1938: ‘De kleurlingen’; 29 januari 1939: ‘De gelukkige deelgenootschap’; 15 oktober 1939: ‘De dwaze fortuin’; 12 november 1939: ‘De grootmoedige bazaarman’; 17 maart 1940: ‘De goudenregenboom’; 14 april 1940: ‘De verzwonden beelden’ (dit verhaal werd tevens opgenomen in 1001 Avond, vertellingen uit de wereldliteratuur, bij Contact te Amsterdam, z.j.); 21 mei 1940: ‘De gemaakte spoken’.

Eerste en tot nu toe enige druk, met een bibliografie van AvS door G.H. 's-Gravesande (achterin) en met een lijst Errata op een los blad toegevoegd, in ‘De Nieuwe Meulenhoff Editie’ nr 15, bij J.M. Meulenhoff te Amsterdam, 1942.

De tekst is afgedrukt naar deze druk, met de verbeteringen van de bijgevoegde Errata-lijst. Het verhaal ‘De nachtuil’, dat

[p. 769]

reeds in de bundel Nachtgedaanten is opgenomen (zie Verantwoording deel 5, blz. 788), is hier weggelaten.

Een spel der natuur

Geschreven omstreeks 1941.

Manuscript: in het bezit van de familie vS.

Drukgeschiedenis:

Eerste druk, waarvan 25 exx. op Hollands papier, met een bibliografie van AvS door G.H. 's-Gravesande (achterin), met een band- en omslagontwerp van Tine Baanders, bij J.M. Meulenhoff te Amsterdam, 1942. Tweede druk, idem (van deze druk zijn in afwijking van de vermelding in het boek geen luxe-exemplaren verschenen), 1942. Derde druk, met een bibliografie van AvS door G.H. 's-Gravesande (achterin) en met bio- en bibliografische gegevens van de schrijver op de achterzijde van het stofomslag, met een band- en omslagontwerp van Gerard Hordijk en met een foto van de schrijver op de achterzijde van het stofomslag, als fotografische herdruk, bij Querido Inc. te New York, 1943. Vierde druk, met een band- en stofomslagontwerp van Tine Baanders, bij J.M. Meulenhoff te Amsterdam, 1946.

De tekst is afgedrukt naar de tweede druk.

Een zindelijke wereld

Geschreven in 1943.

Manuscript: berust bij het Nederlands Letterkundig Museum te Den Haag en in het bezit van de familie vS.

Drukgeschiedenis:

Eerste en tot nu toe enige druk, met een Woord vooraf door de uitgever en met een bibliografie van AvS 1874-1946 door G.H. 's-Gravesande (achterin), met een stofomslagontwerp van Henk Krijger, in de ‘Romulus-editie’, bij J.M. Meulenhoff te Amsterdam, 1950. Een deel van deze oplage is met het omslagontwerp van Henk Krijger uitgebracht in de ‘Meulenhoff Editie’ (E 193), bij Meulenhoff Nederland bv te Amsterdam, 1969.

Het Woord vooraf van de uitgever luidt als volgt: ‘Van Schendel, die van April 1940 af in Italië verblijf hield en dus de

[p. 770]

oorlogstijd noch de bezetting in Nederland heeft meegemaakt heeft zich in dien tijd meer dan ooit met het vaderland verbonden gevoeld. Hoezeer hij zich het tragische lot van ons land heeft aangetrokken, blijkt wellicht uit zijn roman: Een Zindelijke Wereld. In dit boek, geschreven in 1943, stelde hij zich de oorlog als geëindigd voor. Het feit dat hij de werkelijke toestanden niet uit persoonlijke ervaring kende en dat hij zijn roman schreef op een moment waarop de ergste tijden nog niet waren aangebroken, maakt dat de hier beschreven toestanden afwijken van de werkelijkheid die de schrijver bij zijn terugkeer in Nederland leerde kennen. Dit bracht hem ertoe, temeer waar allerwegen oorlogsboeken het licht zagen, zijn roman terug te nemen.

Thans, na jaren, kan dit bezwaar niet meer gelden en is hiermede het gehele werk van Arthur van Schendel, voorzover zich dit in voltooide staat bevindt, gepubliceerd.’

NB. De hierboven geschetste omstandigheden hebben een dermate groot verschil tussen datum van ontstaan en verschijning tot gevolg gehad, dat ten aanzien van de plaatsing van deze roman in het geheel van het oeuvre bij uitzondering aan eerstgenoemde datum de voorkeur is gegeven.

In het Woord vooraf is de mededeling in de laatste zin in zoverre onjuist dat nadien nog de verhalen bundel De pleiziervaart postuum verscheen.

De tekst is afgedrukt naar deze druk.

De nederlanden. Een gedicht

Geschreven in 1944.

Manuscript: in het bezit van de familie vS.

Drukgeschiedenis:

Eerste en tot nu toe enige druk, waarvan 25 exx. op Hollands papier, bij J.M. Meulenhoff te Amsterdam, 1946 (in het boek staat 1945).

De tekst is afgedrukt naar deze druk.

Het oude huis

Geschreven in 1943/1944.

Manuscript: in het bezit van de familie vS.

[p. 771]

Eerste druk, waarvan 25 exx. op Hollands papier, met een bibliografie van AvS door G.H. 's-Gravesande (achterin) en met een band- en omslagontwerp van Tine Baanders, bij J.M. Meulenhoff te Amsterdam, 1946. Tweede druk, idem, 1947. Derde druk, idem, 1948.

De tekst is afgedrukt naar de tweede druk.

Mensen en honden

Samengesteld in 1940/1941.

Manuscript: in het bezit van de familie vS.

Drukgeschiedenis:

De in het boek opgenomen verhalen van de schrijver zelf, ‘De dolle hond’ en ‘Huon, of over den hond’, verschenen eerder in respectievelijk het dagblad Het Vaderland, 31 juli 1938, en in de serie ‘To the happy few’, door A.A.M. Stols als veertiende boek gedrukt voor zijn vrienden in een oplage van 110 exx, waarvan 10 exx op Japans en 100 exx op geschept Engels papier, bij A.A.M. Stols te Maastricht, 1928 (in het colofon staat: gedrukt in december 1927).

Eerste en tot nu toe enige druk, met 16 illustraties, waarvan de twaalfde, verkleind, tevens op het stofomslag voorkomt, en met een Kort bericht door de verzamelaar voorin, een verantwoording van de tekst door AvS-de B. (Annie van Schendel-de Boers, de weduwe van de schrijver) en een Lijst van illustraties (achterin), bij J.M. Meulenhoff te Amsterdam, verschenen in 1948 (in het boek staat 1947).

NB. Op de manuscripten staat als titel achtereenvolgens ‘De Hondenwereld’, ‘Honden en Dichters’, en ten slotte ‘Honden en Menschen’.

Bij de eerste druk schreef mevrouw Annie van Schendel-de Boers de volgende verantwoording:

‘De schrijver heeft deze bloemlezing in de oorlogstijd samengesteld. De omstandigheden hebben de uitgave vertraagd en pas na zijn dood is de kopij ter zetterij gekomen, waardoor hij de correctie niet zelf meer ter hand heeft kunnen nemen. De heer G.H. 's-Gravesande was zo vriendelijk de proeven door te zien.

Alle niet gesigneerde stukken en opmerkingen heeft de samen-

[p. 772]

steller geschreven. De fragmenten, waaronder de naam van een buitenlandse auteur vermeld is, heeft hij vertaald, met uitzondering van het stuk Buffon's Natuurlijke historie (1705) dat, op zijn verzoek, daar hij het boek niet in zijn bezit had, door R. van Lier vertaald is.

In enkele gevallen is het niet mogelijk gebleken om de vertaalde fragmenten van werk van buitenlandse auteurs van een bronvermelding te voorzien daar in de nagelaten papieren niet te vinden was uit welke boeken ze overgenomen zijn. Dit is de reden, dat alleen de auteursnamen vermeld werden.’

De tekst is afgedrukt naar deze druk.