Spel des gheschils tot Athenen
(1617)–Dirk Schabaelje–
AuteursrechtvrijGhenomen uyt het 17 Cap. van de Handelinghen der Apostelen
Het vierde deel.
Titus.
Dat yemant van ons drien een praet zou brenghen by,
Soo zy u Luy vertelt hoe 'tkortelingh ginck met my.
Een Iode hier in Stadt, een handelaer in Zyde,
En zyde Waren veel, die hy verkrijcht by tyde
Van Damasco, die heeft my een goedt deel verkocht.
Graech was ick na dit goedt, ick haddet langh ghesocht.
De somma die liep hooch, ick quam tekort int tellen,
Dies vraechd' ick of hy't my wou voor een tijdt by stellen?
Ick vant hem daer toe reed', hy zeyde my by dien,
Dit ghelt doe ick niet min dan 'thondert op vierthien.
Wel zeyd ick Iode, hoe? wat? wildy dryven woecker?
Ick winne waer ick kan, elck is om winnen kloecker,
Seyd' hy, en mits hy sach, dat ick zeer was ghepost,
Hy hielt hem stijf, so dat ickt hem beloven most.
| |
[Folio E1v]
| |
Ick was verwondert, want ick dacht dat by dees Lieden,
Gheen winninghs over-tol so vrylijck mocht gheschieden.
Ick meende haren God, daer zy op roemen zeer,
Die gaf hun door zijn Wet een beter trouwe Leer.
Maer siet ick vant my dus, en anders noch bedroghen,
Soo dat ich docht die winst doet lieghen en menich loghen.
Talus.
Nu Titus dit vertelt, ick hebbe memich Iaer
Veel koopmanschap ghedaen, in veelderhande waer.
Ick sach noyt slimmer tydt, of menschen soo gheslepen:
Want hoe men 'tkeert of went, men ist altydt begrepen.
De Luyden hedens-daechs achtent voor eere best,
Als sy haer roemen zoo, ick nam die Man uyt 't Nest.
Gheen Waer blijft onvervalscht, soo speeltmen menghel, manghel,
De koopmanschap is nu eendoodelijcke Aughel.
'T bedroch is eer en deucht, uyt strijck en vroomheyt hiet,
Ick dacht laest by my selfs, ick krygher in verdriet,
En zoo ick anders my wel wiste te gheneren,
Den Handel sou ick nu wel willen gantsch ontberen.
Meer Luyden zijn ontrou, als Ioden in dees Stadt,
Hoe wel die gheen goe naem in langh hebben ghehadt.
Eurialus.
Talus, ick segh oock soo, wy weten wel wat treecken,
De Koopluy om haer winst nu voor gheen zonde reecken.
Mijn Ouders hebben my vertelt end' wel ghesecht,
Dat 'tVolck hier voortijts was in handel zeer oprecht,
Maer nu, hoe datse som schynen te zijn devoter,
Wtstrijckers zijn sy maer, en loghenaers te grooter.
Ick hebbe gantsch gheen zin in luymer, oft die liecht,
Niemant zie op den schijn, dewijl hy veel bedriecht.
Paulus.
De goede Godt die laet de tyden vast gaen henen,
Hem zy lof, eer en danck, de [t]ijdt is nu verschenen,
Tis nu de rechte tijdt, 'tis nu de tijdt van boet,
Tis nu de tijdt daer in God ons wil wesen goet.
Tis nu de tijdt daer in hy vrede latet preecken,
En dat aen alle Volck, die niet en blyven steecken
Int oude leven boos, vol zond' en overdaet,
Maer die na bet'ringh staen, en keeren af van 'tquaet.
Godt wil ghenadich zijn, end' haer zond vergheben.
Dit raed ick yeg'lick aen, wil hy hier naemaels leven.
O Mannen stelt u niet ghelijck den boosen aert,
Godt heeft zijn eenich Soon uyt liefde niet ghespaert.
De Wereldt heeft God zoo zijn liefde laten erven,
| |
[Folio E2r]
| |
Dat zijn eenighen Soon voor haer heeft willen sterven,
Op dat al die in hem gheloven vast en wis
Verrysen, zoo als hy oock selfs verresen is.
Op dat hy naemaels haer mach zalichlijck vereeren,
Doet boete dan, waer na toefdy u te bekeeren?
Cleanthes.
Hebdy oock oorlof Man dat ghy hier preecken meucht?
Wat wildy leeren ons die zelfs leeren de deucht?
Weet ghy wel dat wy zijn gheleert in alles kloecklijck?
Ick acht ghy zijt een Leeck niet onderwesen Boecklijck.
Paulus.
Ick leer u ware deucht die Godt behaghen zal,
En een Gheloof aen Christ, daer ghy doch niet met al
Af weet, noch hebt ghehoort, 'tgheen ick u hier verkonde,
Dat is deur dit Gheloof verghevinghe van zonde,
Het welck u nutbaer goet tot salicheyt ghedijt,
Als ghy uyt 'taertsche slijck weder verresen zijt.
Epicurus.
Hy predickt nieuwe Goon, en voorts een dingh onmooghlijck
Het welck Natuur noch Reen gheensins en is ghedooghlijck.
Soo veel de Goden nieuw belanght, het is zeer stout,
Want wy ghelooven vast aen al de Goden oudt,
En vant verrysen, om hier na noch eens te leven,
Als sulcks bewesen werdt sal ickt geloove gheven.
Talus.
Wat seght die klappert al, hoe gaet hem soode mont?
Titus.
Hy leert van Goden nieu, hy maecket vry wat bont.
Paulus.
Hoort Mannen en verstaet, en let op mijn verhalen,
Ick leer gheen nieuwe Goon, als and're die wel dwalen.
Maer siet ick kom en brengh een blyde boodtschap hier,
Van d'eenich, eeuwich Godt, almachtich, goedertier.
Ick spreeck van aers gheen Godt, dan die voor alle tyden
Gheweest heeft, is, en blijft, die wil ons nu verblyden.
Dat ick van Iesu spreeck, ghelooft hy is Gods Soon,
Dat hy verresen is, en dat oock soo de doon
Verrysen sullen noch, strijdt niet teghen Gods machte,
Noch teghen de Natuur, wilt ghyse nemen achte.
Op al de Zaden siet, hoe oock het Tarwen graen
Int Aerdtrijck te eerst vergaet, en na weer op komt staen.
De Winters koud' verdrijft het Gras, Groent ende Bladen,
Dat Somers weer verryst, en komt met Vrucht gheladen.
Wt Gods macht, ick zegh, dier uyt niet al maeckt, die heeft
| |
[Folio E2v]
| |
Macht te verwecken naer 'tgheen voortijts heeft gheleeft.
Eurialus.
Wel wat is dit voor nieuws? ick hoordet noyt mijn daghen.
Cleanthes.
Komt Vrient wy moeten u daer meer af onder-vraghen.
Titus.
Wat nieus Mannen, wat nieuws, komt luystert voor den Raet.
Talus.
Och Pallas ziet eens af, siet wat hier al omgaet.
Cleanthes.
Mijn Heeren dese Man die hebben wy bevonden
Te leeren in de Stadt, 'tgheen noyt voor dese stonden
By Iode noch by Grieck te voren was gheleert,
Wy hebben reeckenschap van syne Leer begheert,
Doen wist hy daer terstont een reden op te maken.
Maer op dat kennis ghy mocht nemen vander saken;
Dewijl een nieuwe Leer altijt tot oproer streckt,
'tWelck inde Borghery gheen vruntschap en verweckt;
En d'wijl den standt der Stadt daer veel aen is gheleghen,
Soo brenghen wy hen hier, mijn Heeren let te deghen
Op dese Leeringh nieu, te voren niet ghehoort,
Wat onrust en wat moeyt hier uyt kan komen voort.
Want wy Gheleerden oudt, by 't oude willen blyven.
Siet dan mijn Heeren toe, wat hier uyt voort wil dryven.
De President.
V werdt hier op-gheleydt van d'Heeren deser Stadt
Reeckeningh uwer Leer, op dat wy weten wat
Ons dan te doene staet, tot rust van ons Ghemeente.
Seght op wat nieus, wat vreemts, leert ghy hier tot verkleente?
Paulus.
Ghy Mannen, Heeren van Athenen 'kheb ghesien
V overg'loovicheyt in alle dinck, mits dien
Ick voorby gaende was, en u Gods-dienst aenschoude,
Vont ick een Outaer staen, 'tgheschrift daer op van Goude
Was d'onbekenden Godt, nu doe ick gheen dingh meer,
Dan ick verkondich dien, den welcken ghy me teer
Onwetend' Gods-dienst doet, dien God die d'Werelt maeckte,
Met al datter in is, en d'Werelt oyt ghenaeckte.
Want hy een Heere is van Hemel en van aerdt,
Soo is de Woningh hem in Tempelen niet waert,
Die ghy oft and're maeckt met menschelijcke handen,
Hier van werdt hy oock niet gheeert door offerhanden,
Als een die yet behoeft, want hy 't al selver gheeft,
Oock 't leven selfs aen elck, alle Ghedachten heeft
| |
[Folio E3r]
| |
Van Menschen hy ghemaeckt, en haer oock daer beneven
Des Aerdtrijcks ronde kloot om woonen inghegheven.
Van eeuwicheyt voorsien heeft hys' een perck gheset,
Hoe langh' en verre zy hier woonen sullen net,
Op dat van herten zy den Heer te dienen sochten,
Of sy hem voelden doch, vinden en lieven mochten.
Tis waer hy noyt niet veer van ons te zijn en pleeght,
Want in hem leven wy, en worden wy beweeght;
In hem zyn wy, alsoo sommigh' uwer Poeten
Hebben ghezeydt, wy ons zijns aerts te zijn vermeten,
Ist dat wy Godlijck zijn, van synen aert gheteelt.
Meent niet de Godtheyt zy ghelijck van eenich beelt,
Van Silver oft van Goudt, naer Menschen kunst en dichtingh
Tis waer Godt heeft den tijdt der onwetenheyts stichtingh
Ghenadich oversien, maer nu ghebiedt hy, doet
Aen allen eynden, O ghy Menschen! ware boet.
Om dat hy eenen dach gheset heeft op den welcken
Hy rechten wil den rinck des Aerdtbodems, en elcken
Recht en Gherechtheyt doen, door eenen Man, door wien
Hy vast besloten heeft dat alles sal gheschien.
Voorhoudend' yeder een 'tgheloof dat hier toe strecket,
d'Wijl hy hem vander doodt heeft troostbaer opgheweeket.
President.
Vertreckt op dees tijdt, tot het ons eens beter past,
De Goden laten wy begaen, want 'tis hen last
Te heerschen int ghemoet, maer wy zijn swacke Menschen
Die geerne 'tgoede zien, en 'tbeste willen wenschen.
Choor.
Onkond' der dinghen doet veel scha,
Int vvel verkiesen voor oft na:
Achtmen voor quaat het geen is goet,
Zo vverdt de dvvalingh opghevoet.
Door onkunde neemt menich Man
Zijn eyghen schade vvillich an.
VVant 'tgheen hy doet acht hy voor 'tbest,
Kennis door scha krijcht hy op't lest.
| |
[Folio E3v]
| |
Daer vwort ghedvwaelt in kennis kracht,
Als men 'tverganck'lijck goet meer acht,
Als 'teeuvvich Hemels zielen Heyl,
Onkunde brenght ons in veel feyl.
'tBedroch en lieghen door onkond'
Rapen en schrapen is gheen zond',
Soo men van't tijdtlijck heyl vervvacht,
Die meest heeft, luckichst vvert gheacht.
d'Onkennis maeckt ons vvel soo blent,
Dat niemant nauvv hemsel verkent.
Die hem niet kent, vvat sou den dien
Noch dinghen buyten hem besien?
Men seyt ghemeenlijck, dooltmen vvat,
Ons' natuur hevet langh ghehadt,
Iae al ghe-erft van Adam af,
En draecht de quaetheyt tot in't graf.
Is ons' natueren eyghen aert
Dat sy in ons selfs boosheyt baert,
Die dees onkund' van ons voorstaet,
Die maeckt Natuur en Schepper quaet.
Ist door Natuur, oft vvanen vals,
Oft door onkund' ghevveest in als,
Dat Ioodsch' en Grieckse Secten voort
Dus vveder stonden 'sHeeren VVoort?
Door onkund' vvaen en hooghen moet,
De qua natuur vvert uyt ghebroedt,
Die haer door dese krachten roert
So vverdt de goe natuur vervoert.
| |
[Folio E4r]
| |
Als reen tot kennis vverdt besocht,
VVt dvvalingh vverdt den mensch ghebrocht;
VVant als d'Atheensche Raedt vvist hoe,
So stonden zy som Paulus toe.
Gheluckich dan ist Landt ghesteldt
Daermen gheen Vonnis doet om ghelt,
En daer den Raet reen vvijs bevroen,
En beyd' haer Ooren open doen.
Godt zeghent overvloedich 'tLant
Daer Rechters zijn met goedt verstant,
Die niet 'tghemoedt dvvinghen door pijn,
Maer laten Godt zelfs Rechter zijn.
 |
|