Om de eere Gods

[p. 207]

XVIII.

- - Voor het eerst sinds jaren herinnerde Geerte zich dat zij een moeder had. Niet maar een moeder goed genoeg om op klein-Ellen te komen passen wanneer zij-zelve uit wilde, of om haar cadeautjes te geven, of om zoo'n beetje hooghartig-genadig te beschermen, in het gevoel van eigen meerderheid, maar een moeder bij wie zij van vrouw tot vrouw haar hart uitstortte, bovenal bij wie zij als dochter hulp zocht en troost en raad en vergiffenis.

Haar vader, haar joviale vader, die zijn oudste dochter had vertroeteld en bedorven, en opgevoed op een wijze, welke haar juist geschikt had gemaakt de prooi te worden van een Fredi ten Have, haar vader keerde zich nu, nu zijn trots in haar was gekrenkt, nu zij misschien de oorzaak werd zelfs van den ondergang van zijn carrière straks, verbitterd tegen haar, deed haar de heftigste verwijten, wilde van geen verontschuldiging hooren.

‘Zorg dat je je met Govert-Jaap verzoent; vóór dien tijd hoef je mij niet meer onder de oogen te komen’, - was zijn eenig antwoord geweest, toen zij hem snikkend haar nood wilde klagen. -

Maar hare moeder, voor wie het dreigend bijbelwoord: ‘Gij zult niet echtbreken’ met vlammende letters inhield een veroordeeling Gods van haar kind, haar moeder nochtans ontfermde zich over haar, had geen aanklacht, geen verwijt, slechts een medelijdend:

‘Arme, arme lieveling. - Wij willen den Heer om Zijn hulp bidden. - Waarom heb je ook dien anderen, dien je met lief-hadt, dat wist je toch, getrouwd? - Arme Govert-Jaap óók.’

Want, zij had met hem, met hem die haar lief was geworden als een zoon, die haar veel nader stond eigenlijk dan haar eigen Sjoerd, zulk een diep, diep medelijden. - Was hij niet bedrogen eigenlijk, van den dag af van zijn engagement? Want had Geerte hem niet getrouwd zonder wezenlijke liefde, alleen om de schitterende partij die hij was? En mevrouw Eduma de Witt, in haar

[p. 208]

nauwgezetheid van geweten altijd klaar tot ernstig zelf-onderzoek, verweet zich nu te laat ook haar deel van schuld aan het gebeurde. Had zij zich niet moeten verzetten tegen dit huwelijk uit berekening, uit alle macht moeten verzetten? Ze had het immers toch wel vermoed in het diepste van haar hart, dat haar levendige, wereldsche Geert niet ernstig liefhad dien strengen, stroeven calvinist. Maar zij-zelve was zoo blij geweest om zulk een geloovigen schoonzoon, dat ze daardoor moedwillig de oogen had willen sluiten voor de rest, om niet te zien de wáárheid. Dit was nu de straf. God laat niet met zich spotten. Zij had gewild en gehoopt dat uit het verkeerde het goede zou voortkomen, dat het niet uit diepere genegenheid gesloten verbond toch een zegen zou kunnen worden voor haar kind, omdat Govert-Jaap zulk een oprecht christen was. Maar, op bedrog en leugen kan 's Heeren zegen niet rusten. - Neen, neen, daarom niet haar dochter, niet zelfs den verleider durfde zij aanklagen, maar veeleer was het in hare oogen plicht te steken de hand in eigen boezem en in te zien de eigen zonde, - die van haar man en van haarzelve, omdat zij beiden dit huwelijk gewild hadden, uit berekening, zonder te vragen naar het hart van hun kind. - - -

Maar toen ze tot den Excellentie op die wijze sprak, in verzoenenden, christelijken geest, gaf hij ruw ten antwoord dat ze ‘zemelde.’ - ‘Wat wou ze dan eigenlijk? Wou-zij-ook soms dat 't een publiek schandaal werd, dat Geerte's naam met dien van Fredi ten Have door het slijk werd gesleurd, en dat het christelijk ministerie uiteen spatte als een zeepbel, tot spot van jan en alleman en tot zegepraal van het liberalisme?’- -

Mevrouw Eduma de Witt weende stil voor zich heen. Zij-ook was tegen een echtscheiding, niet om de wereldsche egoïste redenen van haar man, maar omdat God-zelf immers gezegd heeft, dat wat Hij vereent de mensch niet mag scheiden. - En dan het kind, de arme kleine Ellen! - Als zij aan háár dacht vloeiden der grootmoeders tranen onophoudelijk. - -

Toch, aan den anderen kant, ze was te eenvoudig-oprecht-geloovig-eerlijk, om zich niet aan de zijde van Govert-Jaap te scharen. - Geerte had gezondigd; zwaar gezondigd. En haar man had op dien grond recht te eischen dat zij boete deed, had recht óók haar van zich te wijzen.- -

‘Laat genade voor recht gelden’, - bad zij-zelve hem. ‘Denk aan het kind.’ -

Zij was hem gaan opzoeken in zijn eigen huis, waar hij, nu werkelijk half ziek, zich schuil hield in zijn onzekerheid hoe te handelen. Wat eerst een noodleugen was geweest, om zich tegen-

[p. 209]

over de buitenwereld een houding te geven, werd nu door zijn geschokten zielstoestand bijna waarheid. Hij voèlde zich ziek; hij had niet meer de lichamelijke wilskracht in zich iets anders te doen dan op de sofa te blijven liggen twijfelen hoe hij moest handelen. De troost van den niet-geloovige, van Fredi gaan opzoeken in den schuilhoek waar hij zich verborg als ‘ongesteld’, om hem met het wapen in de hand ter verantwoording te roepen, bleef hem immers niet eens. Want, afgescheiden van het noodelooze schandaal dat hij daarmede bracht over het hoofd van haar, die toch nog was zijn vrouw, en vooral over den naam van hun beider kind, zijn godsdienst immers verbood hem het dooden uit wraakzucht, om eigen eer te herstellen. -

En dat was een marteling te meer voor zijn gepijnde hersenen, dat hij Fredi verlangde te dooden, verlangde hem aldus te straffen. Want dat, reeds zulk verlangen ook was immers zonde, was reeds doodslag. Hij wist het zoo goed wat zijn streng geloof in dat opzicht leeraarde: niet alleen het metterdaad iemand van het leven berooven, óók het daarnaar wenschen is doodslag, is een vergrijp aan Gods gebod.- -

Hij wees de smeekbede zijner schoonmoeder terug: ‘Ik kan niet. Ik kan niet meer met haar samenwonen in één huis. - Zij heeft mijn naam, onzen Stinia-naam, waarop ik zoo trotsch was, onteerd. Zij heeft mijn vertrouwen in haar op de minste en verachtelijkste wijze misbruikt. - - U, u allen trouwens hebt mij belogen, en op mijn geloof in uw goede trouw gespeculeerd,’ - liet hij er bitter op volgen. - ‘Nu doorzie ik alles zoo heel goed, in het terugzien op het verleden, op den tijd vóór mijn engagement.’ - -

Mevrouw Eduma de Witt, in hare eenvoudige zwarte kleeding een zoo onaanzienlijke, bescheiden verschijning, maar zoo naar de ziel hoog nu toch, op dit oogenblik waarop zij kwam op zich nemen de schuld van haar kind, boog het hoofd zonder pogen zichzelve vrij te spreken. -

‘Juist dáárom, Govert-Jaap, omdat Geerte toen nog zoo heel jong was, en omdat mijn man en ik eerlijker hadden moeten zijn, juist daarom vraag ik je toegevendheid.-- -Geerte wist met wat zij deed; wij hadden het moeten weten voor háár.’ - - -

Maar hij bleef hard en onverzettelijk. Zelfs zijn schoonmoeder, die hij altijd zoo heel gaarne had mogen lijden, vermocht nu niets meer op hem, in zijn gewonden trots. - Hij liet haar gaan zooals zij was gekomen, onverrichterzake. Hij bleef in zijn eigen kamer; Geerte meld de hare. - De bedienden fluisterden, zonder eigenlijk het rechte te vermoeden. Het heette, dat meneer een influenza-

[p. 210]

aanval had, dat ze om klein-Ellen vreesden voor besmetting, en dat dáárom óók Geerte zich zoo angstvallig op een afstand hield van haar man. - Dat was een verzinseltje door Excellentie uitgedacht, en door zijn vrouw gewillig aan het bediendenpersoneel overgebracht. -

Govert-Jaap-zelf bekommerde er zich niet om wat ze dachten of zeiden. - Geerte, in haar eenzaamheid, weende om haar-zelve, en om haar verloren geluk, en om Fredi's ontrouw, maar het meest nog van jaloezie op de kolonels-dochter, die hij immers trouwde, om daardoor aan de mogelijkheid van met haar opgescheept te raken te ontkomen; dat begreep zij zoo heel goed.- - - - - - - - - - - - - - - - -