In Indië geweest: Maria Dermoût, H.J. Friedericy, Beb Vuyk

[p. 4]

Antwoord van Maria Dermoût op een vraag uit een enquête van Het Algemeen Handelsblad uit 1952

[p. 6]

Inleiding

De Indische auteurs Maria Dermoût (1888-1962), H.J. Friedericy (1900-1962) en Beb Vuyk (1905) hebben veel gemeen. Ze delen in grote trekken dezelfde tijden en dezelfde plaatsen. Alle drie woonden ze in de laatste decennia van het koloniaal bewind in Nederlands-Indië: Maria Dermoût van 1888 tot 1933 op Java en op het Molukkeneiland Ambon, Friedericy van 1922 tot 1946 op Celebes, Sumatra en Java en Beb Vuyk van 1929 tot 1958 op Java en het Molukkeneiland Boeroe. Alle drie zijn ze beïnvloed door Indische orale tradities. Uit hun werk blijkt overal een gevoel van vriendschap en verbondenheid met Indië. Alle drie zochten zij een houding tegenover de tijd. Maar hoe verschillend.

Maria Dermoût werd geboren en getogen in Indië. Zelf afkomstig ‘uit de suiker’ trouwde ze met een jonge jurist uit Nederland die het tot president van het Indische Hooggerechtshof zou brengen. Als zodanig behoorde ze tot de upper class van de koloniale samenleving. Als serieus auteur debuteerde ze pas op tweeënzestigjarige leeftijd in 1951, toen ze al weer bijna twintig jaar in Nederland woonde. Haar werk heeft een religieus-filosofische inslag en evoceert de samenhang tussen alle verschijnselen van de schepping, zowel de zichtbare als de onzichtbare, zowel de tegenwoordige als de voorbije. Door de kracht van de herinnering poogt ze het voorbijgaan van de tijd tegen te gaan. Tegendelen worden tot een eenheid.

Anders dan Maria Dermoût werd H.J. Friedericy geboren en getogen in Nederland, als zoon van een directeur van een postkantoor. Met het oog op een carrière als bestuursambtenaar ging hij in Leiden Indologie studeren. Als ambtenaar was hij lid van de uitvoerende macht op Celebes, Sumatra en Java. In de Japanse kampen ontwikkelde hij zich tot een schrijver. Zijn literaire oeuvre, dat zich vooral op Celebes afspeelt en dat vanaf 1947 gepubliceerd werd, toen hij Indië al verlaten had, is sterk beïnvloed door de goedwillende, maar paternalistische uitgangspunten van de ethische politiek, wat vooral goed merkbaar is in De raadsman, dat gaat over de subtiele relatie tussen een Nederlands bestuursambtenaar en zijn inlandse assistent. Friedericy heeft altijd de gewelddadige wijze waarop Indonesië onafhankelijk werd betreurd. Hij had gehoopt op een verzelfstandiging in goede verstandhouding, zoals in een harmonisch gezin de zoon zich liefdevol losmaakt van de vader.

Beb Vuyk schrijft vanuit een heel andere achtergrond. Net als Friedericy is zij geboren en getogen in Nederland, in een gezin uit de middenklasse waarvan de vader ingenieur was. Haar

[p. 7]

vader was echter een Indo-Europeaan, zoon van een Madoerese moeder en een Nederlandse vader. In 1929 ging zij naar Indië, waar ze al spoedig trouwde met een jonge ondernemende planter, evenals zij een Indo-Europeaan. Zo kwam ze terecht in een milieu van kleine zelfstandigen en - door eigen toedoen - in een kring van intellectuelen. Een belangrijk thema in haar werk - haar eerste boek werd in 1939 gepubliceerd - is de sociaal-psychologische positie van de Indo-Europeanen in een koloniale samenleving.

Hoewel Dermoût, Friedericy en Vuyk dus tijd, plaats en milieu grotendeels gemeen hebben, verschillen zij in houding en in stijl.

De foto's in dit Schrijversprentenboek komen voor het grootste deel uit archieven van de families en het Letterkundig Museum en zijn slechts voor een klein deel eerder gepubliceerd. Wanneer bij citaten alleen een paginanummer vermeld staat, wordt er verwezen naar de bij uitgeverij Querido uitgegeven Verzamelde werken van Dermoût, Friedericy of Vuyk. De oude spelling van de Indische plaatsnamen is overal gehandhaafd om eenheid tussen hoofdtekst en citaten te bewaren.

MS