Werken. Deel 5. Vanden twaelf beghinen

(1863)–Jan van Ruusbroec– rechtenstatus

Glossarium.

Het eerste cyfer verwyst naer de bladzyde; het tweede, naer den regel. Vkt. beteekent verklaerd; Vglk. beteekent vergelyk.

A.

Abelheit. Vkl. 233-7.

Abis, abys, m. afgrond, 57-12; 190-7.

Abt, abde, m. 148-24.

Achten, met den genit. 178-27; 182-4.

Achtersprake, vr. achterklap, 133-20; 173-20.

Aenbeden, tr. aenbidden, 59-9. - Gebruikt voor het impf. aenbaden, 161-1; 236-29. - Aenbeedden voor aenbaden, 104-18.

Aentrekken, reflexief gebruikt, tot zich trekken, 130-25.

Aer, m. adelaer, aquila, 141-19.

Aern, m. adelaer, arend, 28-8.

Aleinde, vr. ellende, ballingschap, 180-7. Zie Elende.

Atheit, vr. geheelheid, 188-27.

Alindich, adj. ellendig, 262-25.

Alle dinc, alle dinghen, alles, 110-12.

Allene, adv. alleenlyk, 121-16.

Alles, genit. van al, omnis, 124-18; 135-14.

Allinde, vr. ellende, ballingschap, 273-6. Zie Elende.

Alre, voor aller, 116-10, et passim.

Alre meest, allergrootst, 119-8.

Al te hants, adv. aenstonds, 99-3.

Ambacht, onz. bediening, ambt, beroep, 190-3.

An, imperf. van onnen, gunnen, met den genit. rei en den dat. personae, 230-20.

Anchel, 182-11. Zie het vierde deel van Ruysbroecks werken, bl. 36, aenteek. 4.

Anderheit, vr. een ander iets, diver-

sitas, 41-23. Vglk. 46-6; 72-18; 73-12; 77-8; 136-13; 245-17.

Anebeden, tr. aenbidden, 140-14.

Ane ghebeet, part. van ane beden, 255-1.

Antkerst, Antichrist, 241-29.

Arch doen, kwaed doen, 255-28.

Ave, verlengde praepositie, af, 60-8; 117-10.

Avenstont, m. avondstond, 3-5.

Avonsterre, vr. avondster, 113-11.

Avont eten, onz. het H. Avondmael, 59-24.

B.

Baetseleer, het latynsche Baccalaureus, 134-12.

Barenteren. Vkl. 4-9.

Bat, adv. beter, liever, 108-9; 141-8; 261-25.

Bede, beden, voor bad, baden in imperfecto, 165-27; 170-16; 213-7.

Bedehuus, o. huis des gebeds, 224-6.

Beden, tr. bidden, 115-3; 165-15; 206-15.

Bederven, intr. vergaen, te niet gaen, 182-10.

Bedinghe, vr. bede, gebed, 139-1.

Beedt, bidt, in imperativo, 173-25.

Bedrueven, reflexieſ gebruikt, 118-7. - Neutrael, in den zin van bebedroefd worden, 14-16.

Bedrucken, tr. verdrukken, mishandelen, premere, 151-13; 253-9.

Begheet, voor begaet, van begaen, verrigten, uitvoeren, 89-13.

Begheren, tr. 57-25. Vglk. 89-7; 91-5; 94-8; 103-4; 111-14; 121-7; 132-13; 165-18; 239-17. - Met den genit. gebruikt, 22-19; 57-18; 122-10.

Begheven, tr. verlaten, 109-8; 116-17; 121-6.

Beghine, gebruikt in den eenvoudigen zin van maegd, virgo, 1-1. Zie Kiliaen.

Begonst, imperf. van beghinnen, 118-4.

Begripen, tr. berispen, smalen, 133-11; 268-2. - Met den genit. begrypen, 39-23; 44-6.

Behaghede, verlengd imperfectum, voor behaechde, 104-10.

Behaghel, adj. behagelyk, 179-10.

Behaghetheit, vr. welbehagen, 173-15.

Behaghet, verlengde derde persoon, behaegt, 89-4.

Behoeven, tr. noodig hebben, 89-5; 239-6. Gebruikt met den genit. rei, 18-13. Vglk. 22-17; 50-7; 102-18; 111-13; 122-8; 126-11; 130-25; 199-2.

Behouden, voor behoude hem, 229-23.

Beiden, intr. toeven, woonen, 119-24. - Met den genit. wachten op of naer, 211-17.

Bekennen, tr. keunen, 57-28; 58-2.

Beenaghen, tr. beknibbelen, 133-17.

Becomen, intr. behagen, aengenaem zyn, 13-3.

Belghen, intr. gram worden, 10-4. Vglk. 255-12. - Gebruikt met den genit. 4-1.

Beliën, tr. belyden, 78-1.

Benediden, Benediën, tr. zegenen, het lat. benedicere, 60-6; 267-4.

Bequaem, adj. aengenaem, acceptus, 14-10.

Bequamelijc, adj. overeenstemmend, 217-10.

Bequamich, adj. bekwaem, aengenaem, 103-2.

Beraden, tr. met overleg doen, 255-28.

Berechten, tr. bestieren, 132-20.

Bereeden, tr. bereiden, 23-4.

Bernen, intr. branden, 67-15.

Bernend, part. brandend, 71-5; 104-15; 116-20.

Beroeringhe (eerste), het latynsche primum mobile, 87-4; 89-20.

Berouwenisse, vr. leedwezen, berouw, 220-12.

Berren, intr. branden, 92-20.

Berrent, 3^de persoon, zoo veel als berret, brandt, 125-12.

Besich, imperat. van besien, 220-17.

Best (du), 2^de persoon sing. van sijn, 140-8.

Bèsteet, voor bestaet, 90-1; 122-26.

Bet, adv. beter, 5-3.

Betrouwen, met den dat. 127-18.

Bevaen, tr. bevangen, bevatten, begrypen, 61-19; 79-1; 270-3. - Participium van het zelfde werkwoord, 83-2; 113-3; 127-28.

Beveet, 3^de pers. bevat, 125-11.

Bevoeten, tr. voelen, gevoelen, 121-29.

Beweecht, part. heden bewogen, 37-12; 42-14; 141-19; 163-7.

Beweghen (ierste), 83-23. Zie Beroeringhe.

Beweghet, verlengd part. beweecht, bewogen, 89-19.

Bewisen, tr. toonen, wyzen, 91-4.

Bewijst, part. bewezen, 231-1.

Biechter, m. biechtvader, confessor, 227-22.

Bin (ic) eerste pers. sing. ik ben, 25-1

Bisseop, bisscope, 148-23.

Bist, tweede pers. sing, van sijn, 25-1; 185-1. Zie Best.

Bi wilen, adv. by wylen, somtyds, 107-11.

Bleven, part. voor ghebleven, 64-1; 179-1; 234-20.

Blicken, intr. blikken, schynen, 91-2; 92-13.

Blickende, adj. 111-24

Bliseap, vr. blydschap, 68-9; 126-1; 186-17.

Bloede, adj. blood, schuw, timidus, 92-7; 273-12.

Bloedes, verlengde genit. van bloed. voor bloeds, 60-8.

Boeve, m. boef, deugniet, 59-13.

Bocrane. Vkl. 181-1.

Bordene, vr. last, onus, 261-7.

Borne, vr. bron, bronput of bronwater, 180-18.

Boven, praep. veelal met den dativus gebruikelyk, 43-4; 61-2; 77-22; 146-13.

Bracht, part. van bringhen, voor ghebracht, 205-10; 222-1.

Brander, m. Vkl. 214-2.

Breetheit, vr. breedte, latitudo, 36-8.

Breydde, vr. breedte, 160-7.

Brinet, 3^de pers. van bringhen, 110-19; 113-5.

Broet, onz. brood, 180-24.

Brulocht, vr. bruiloft, 98-14; 177-9.

C.K.

Caent, voor kan het, met verlengden klinker, uit hoofde der aenleuning van het lidwoord, 147-16.

Kelet, m. kelk, 211-23; 214-21.

Kempe, m. kamper, 193-22.

Kempen, intr. kampen, stryden, 192-15.

Kennen, gebruikt met den genitivus, 167-7; 215-23.

Kennisse, neutrael gebruikt, 40-20.

Kerstin, m. Christen, 105-8 et passim. - adj. christelyk, 105-9.

Chieren, tr. sieren, versieren, 242-4.

Chys, cyns, census, 159-15.

Kynder, gewoone plur. kinderen, 100-16; 106-7.

Kinnebac slach, het latynsche alapa, 218-11.

Claere, adj. voor claerre, in comparativo, klaerder, 243-23. Claerre, 58-20.

Knitsen. Vkl. 10-3.

Coccinen, adj. vurig rood, 183-6.

Coen, coene, adj. stout, moedig, audax, 60-20; 111-9; 114-10.

Coye, kooi, schaepstal, 97-3; 150-2.

Coman, m. koopman, 249-8.

Comen, part. praet. voor gekomen, 58-18; 119-9; 215-3; 221-11; 267-5; 271-9.

Conduut. Vkl. 6-1.

Conforteren, tr. versterken, 112-11.

Kortine, vr. gordyn, voorhangsel, 278-19.

Coude, onz. gebruikt, 121-10.

Craft, vr. kracht, 32-15; 39-25; 42-30; 64-18; 69-24; 70-13.

Crighel, adj. Vkl. 10-5. Vglk. 107-7. - Adv. 201-6.

Crighen, intr. poogen, trachten, streven, 44-3; 147-18; 256-20.

Croene, vr. kroon, 271-11.

Cruce, vr. kruis, 227-10. - Onzydig gebruikt, 229-9; 258-18; 276-18.

Cume, adv. nauwelyks, zelden, het duitsche kaum, 152-2; 158-18; 246-30.

D.

Dade, imperf. van doen, deed, 277-9.

Daer om, gebruikt in den zin van het latynsche ergo, 221-9.

Daghelijc, adj. dagelyksch, 164-23.

Dagheraet, vr. 111-26; 112-24.

Dancsam, adj. dankbaer, 24-2.

Dat, expletief gebruikt, 205 16. - Voor opdat, 96-13; 183-1. - Voor dat het, 226-13. - Na een subst. plurale, 160-10.

Dats, voor dat is, 8-5; 18-7; 105-21 et passim. Voor dat des of daervan, 23-25.

Datti, voor dat hy, 130-9.

Deerne, vr. dienstmaegd, ancilla, 215-19; 216-1.

Deilen, tr. verdeelen, 126-22.

Deimsterheit, demsterheit, vr. duisternis, 101-15; 272-7.

Deimsternisse, vr. duisternis, 138-13; 215-7.

Des, genitivus van dat, 2-2.

Deus! eene gewoone uitroeping, 7-11.

Di, pron. pers. van den tweeden persoon, in dat. en acc. 21-22. - Zie Du.

Dichten, tr. opstellen, samenstellen, 163-10; 165-24.

Dienen, regeert den dat. 106-10 113-7, et passim.

Diepheit, vr. diepte, 56-8; 137-4.

Dies, genit. van dit, 75-8; 81-8.

Dijn, dine, possess. van den tweeden persoon sing. 124-17.

Dicke, adv. dikwerf, saepè, 2-11; 4-3; 60-10.

Dicwile, adv. dikmaels, 89-2.

Dine, possess. van den 2^den pers. sing. 21-25, et passim. Zie Dijn.

Dinghuus, o. geregtshuis, praetorium, 219-21; 226-21.

Dingstoel, m. regterstoel, 223-5; 225-10.

Dinc, plur. voor dinghen. Alle dinc, alles, 110-12; 127-23.

Dits, voor dit is, 9-10.

Ditte, verlengd pron. dit, 121-2.

Doe, 3^de pers. sing, praes. subj. van doen, 130-9.

Doe, adv. toen, alsdan, 100-15; 161-4, et passim.

Doech, voor doecht van doeghen, deugen, goed zyn voor, 93-22.

Doechsam, adj. deugdzaem, 42-7; 74-20.

Doeghen, tr. lyden, dulden, verdraghen, 131-16.

Doemen, tr. oordeelen, veroordeelen, 110-8.

Doemens, voor doet men des, 258-5; 266-16.

Doen, werkw. substantivè gebruikt, 111-7.

Doen, conj. toen, wanneer, 161-3, et passim. Zie Doe.

Doene (te) hebben, met den genit. noodig hebben, 161-6.

Doep, vr. doop, 121-4.

Doer, adj. dwaes, zot, 53-18; 62-17.

Doergaende, adject. doordringend, 260-12.

Doghede, vr. deugd, 21-9; 22-11. - Pluralis van doghet, 8-7; 9-11.

Doghen, tr. lyden, 58-9; 135-11.

Doghet, vr. deugd, 89-11; 121-20.

Doode, voor doodde, 100-26.

Dorperlic, adject. dwaes, kwaed, 236-21.

Dorsten, impers. met den dat. personae, 240-8; 243-14.

Dranc, imperf. van drinken, 180-19.

Drieheit, vr. het lat. trinitas, 69-25. Vglk. 75-17; 84-11.

Drieghen, tr. bedrieghen, 258-11.

Droechs voets, adv. droogvoets, 101-2.

Droemen, impers. met den dat. pers. 58-25.

Drucken, tr. verdrukken, geweld aendoen, 172-5.

Du, pron. pers. van den 2^den pers. enkelvoud. Du sijs, gy zyt, 21-20.

Dus ghedaen, adj. dusdanig, 34-19.

Duvetic, adj. duivelsch, 51-8. Vglk. 181-19.

Dwinghen, tr. bedwingen, 112-6. - Dwinghen van, wederhouden van, 173-17.

Dwoech, imperf. van dwaen, wasschen, afwasschen, 226-15.

E.

Ebbend, adj. en part. afgaend, afloopend, 116-18.

Echter, adv. andermael, wederom, op nieuw, rursùm, 34-15. Vglk. 217-20.

Edelen, tr. veredelen, 185-12.

Edelre, comparat. edeler, 91-25.

Edek, edik, azyn, acelum, 180-21; 260-5.

Eengheboren, adj. eeniggeboren, unigenitus, 66-13.

Eens willen, van een en denzelfden wil, 201-24; 203-9.

Eenvoldich, adj. eenvoudig, 26-13; 82-18; 141-24.

Eenwillich, adj. Vkl. 10-5. Vglk. 107-7; 253-1.

Ees, voor is des, met verlongde vokael uit hoofde der inclinatie van het artikel, 156-22.

Eest, voor is het, met verlengde vokael, 85-20; 102-5; 125-12.

Effene weghen, tr. gelyk wegen, in de weegschael tegen elkander opwegen, 198-24.

Eyghenheit, vr. eigenwil, eigenliefde, 107-21.

Eyghenre, veelal gebruikt voor eighener, 89-1.

Eyschen, tr. met den dat. personae, 139-23.

Eyselijc, oude en goede spelling van dat adj. 103-1. Zie het Tabernakel, II, bl. 176, aenteek. 9.

Elende, vr. ballingschap, exilium, 66-10; 99-8; 210-19.

Engheen of en gheen, adj. geen, 250-1.

Enighen, tr. vereenigen, 142-17.

Eninghe, vr. eenigheid, vereeniging, 42-8.

Ereden, verlengd voor eerden, van eren, eer bewyzen, 96-9.

Erfghenoot, medeërfgenaem, 106-8; 109-10.

Erm, ermer, adj. arm, pauper, 126-12.

Ernst, vr. aendacht, yver, 199-1.

Erve, adjective gebruikt, erfelyk, 99-13.

Erve, onz. erfdeel, 149-18.

Evenkersten, m. evennaeste, medechristen, 178-19; 188-8.

Ewichs, adj, genit. van ewich, eeuwig, 121-2.

Ewighe, bywoordelyk gebruikt, eeuwiglyk, 75-3.

F.

Faelgieren, 30-23. Zie Faeljieren.

Faeljieren, intr. ontbreken, deficere, 19-16.

Feeste, vr. 95-26, et passim.

Fel, adj. wreed, verbitterd, 103-10.

Fijn, fine, adj. schoon, voortreffelyk, 7-7; 8-10; 19-13; 128-15.

G.

Ga, derde persoon sing. praes. subj. van gaen, 130-9.

Gaeſs, voor gaf des, met verlenging der vokael om de inclinatie, 279-6.

Garnate, vr. granaetappel, 15-16.

Ghe. Dit voorvoegsel dient veelal als particula augens, by de verba waer het aen toegevoegd wordt.

Gheantwoerdèn, intr. beantwoorden, met den dativus, 44-18.

Ghebaren, tr. baren, parere, 77-3; 95-14.

Ghebenedien, tr. zegenen, benedicere, 59-28.

Ghebieden, tr. gebruikt in den zin van aenbieden, 5-5.

Ghebreken, intr. ontbreken, te kort blyven, deficere, 69-15. Vglk. 124-13; 130-4; 233-9.

Ghebroecsam, adj. buigzaem, 252-14.

Ghebruken, met den gen. rei, gebruiken, gebruik maken van, 21-18.

Ghedane, verlengd part. gedaen, verrigt, uitgevoerd, 89-30.

Ghedeilt, part. gedeeld, 117-9.

Ghediën, intr. gedyën, te regt komen, goeden voortgang hebben, 110-22. Vglk. 124-15; 172-22.

Ghedinken, intr. met den genit. rei, gedenken, geheugenis hebben van, 13-18. Vglk. 60-11; 92-6; 216-11; 236-9; 260-11; 277-14.

Ghedoechsam, adj. lydelye, verduldig, gelaten, 130-8.

Ghedoghen, gedoogen, toelaten, met den genit. 161-19. - Tr. lyden, pati, 43-1; 125-9.

Ghedoghet, verlengd part. van doghen, lyden, 24-1.

Ghedraghen, tr. dragen, 252-7.

Ghedweghen, part. van dwaen, wasschen, 211-7.

Gheeft, voor gheve het, 163-19.

Gheet, 3^de pers. voor gaet, 32-20; 117-24

Gheewicht, part. van eewighen, tr. vereeuwigen, 104-19; 105-3. Vglk. 138-10; 143-6.

Ghegaeft, part. begaefd, 190-5; 192-4.

Ghegripen, tr. grypen, begrypen, aengrypen, omvangen, 31-6; 215-10.

Gheheert, adj. verheerlykt, 94-17.

Ghehoecht, part. verheven, 94-17.

Gheinster, vr. genster, scintilla, 92-19.

Ghecrighen, tr. krygen, verwerven, 132-26. Vglk. 161-14.

Ghecusten, tr. stillen, bevredigen, 137-1.

Ghelach, onz. aendeel, portio, 113-16.

Ghelaghe. Vkl. 3-12.

Ghelas, o. glas, 91-16.

Ghelaten, adj. onderworpen, 219-14.

Ghelatenheit, vr. overgeving, onderwerping, abnegatio, 118-16. Vglk. 137-3.

Ghelden, tr. loonen, beloonen, 4-2.

Gheleecht, part. voor gelegd, 198-22. Vglk. 210-22. - Derde pers. van gheligghen, gelegen zyn, 72-19.

Gheleysten, tr. doen, uitvoeren,

geven, praestare, 70-15. Vgl. 130-3; 171-3.

Ghelevet, verlengd part. geleefd, 23-26.

Gheliden, tr. doorstaen, bestand zyn, 92-8.

Ghelijc, ghelike, onz. gelykenis, 21-24; 119-7; 144-4; 200-5; 205-15.

Ghelynsteren, intr. glinsteren, 92-23.

Ghelike, adj. of adv. gelyk, immer gebruikt met den dat. 91-3.

Ghelikerwijs dat, adv. even als, 143-15.

Gheloefte, vr. belofte, 144-11.

Gheloeven, gheloven, tr. beloven, toezeggen, 119-19; 163-13; 254-17.

Ghelost, vr. lust. vermaek, verlangen, 42-16. Vglk. 165-18.

Ghetovet, verlengd part. van gheloven, beloven, 24-1; 101-9.

Ghelusten, impers. met den gen. rei en den dat. pers. 122-8; 178-24.

Ghemaken, tr maken, 57-7.

Ghemate, adj. matig, 173-13; 239-6.

Ghemenghet, verlengd part. gemengd, 180-21.

Ghemere, onz. aendacht, beschouwing, meening, oordeel, 20-20. Vglk. 27-5; 28-6; 59-1; 86-17; 179-25.

Ghemiedt, ghemiedet, part. van mieden, huren, 197-2.

Ghemuede, onz. gemoed, 171-27; 187-20.

Ghenadich, adj. met den genit. 18-12. Vglk. 24-4.

Ghenaken, intr. toekomen, 128-12. - tr. toenaderen, 280-2.

Ghenatuert, adj. van aert, 130-19.

Ghenoechsam, adj. met weinig te vrede, 155-4.

Ghenoech sijn, met den dat. voldoen, satisfacere, 69-2. Vglk. 123-12.

Ghenoeghen, intr. met den dat. genoeg zyn, 132-17.

Ghenoet, part. genoodigd, 46-20.

Ghenuechte, vr. genoegen, genoegte, 113-8; 158-15; 165-18.

Gheoirloeft, part. geoorlofd, 157-1.

Ghepens, onz. gedacht, gepeins, 174-22.

Gheraden, tr. raden, 5-9. - Raden, aenzetten tot, 253-14.

Gheradich, adj. bereid tot raed geven, 154-26. Vglk. 250-20.

Gherasten, intr. rusten, 234-4.

Gherecht, adj. geregtig, regtveerdig, 145-1; 159-19.

Ghereeden, tr. bereiden, 66-20.

Ghereet, adj. veerdig, gedienstig, promptus, 111-12.

Gherenen, part. van gherinen, 10-2; 109-19; 122-13. Zie Gherinen.

Ghereiden, tr. bereiden, 258-22.

Gherief, o. nut, voordeel, belang, 105-23. Vglk. 262-8.

Gherijnt, 3^de pers. van gherinen, 122-13.

Gherinen, tr. raken, aenraken, movere, 25-3. Vglk. 52-10; 33-5; 122-15; 140-26; 187-12; 199-12; 256-26; 280-2.

Gheroeren, tr. roeren, beroeren, 57 22.

Gheruren, tr. roeren, 43-15.

Ghesaet, ghesaedt, ghesadet, part. gerust, stil, kalm, 18-9. Zie ons Glossarium op het Tabernakel.

Ghesaetheit, vr. stilte, gerustheid, 187-18.

Ghescapenheit, het latynsche creata essentia, 41-10.

Ghesceden, part. gescheiden, onderscheiden, 136-8; 143-24.

Ghescie, voor ghesciede, in sensu optativo, 124-4.

Ghescieden, met den genit. gebruikt, 134-1.

Gheseedt (wel), voor gezedet, het lat. benè moratus, 178-17.

Gheseint, part. van seinden, gezon-

den, 62-14; 66-13; 119-14; 153-16. Zie Ghesent.

Gheselleec, ghesellije, adj. gezellig, 108-23; 112-15; 253-1.

Gheseghet, verlengd part. van segghen, gezegd, gezeid, 4-7.

Ghesent, verlengd ghesendet, part. van senden, gezonden, 12-6; 58-14; 214-2; 259-14; 22-18; 54-23.

Ghesien, tr. zien, versterkt door het voorvoegsel, 111-3; 196-9.

Ghesinde, o. gezin, gezelschap, 181-24.

Ghesint, part. van senden, gezonden, 8-18. Zie Ghesent.

Ghesmaken, tr. smaek hebben in, 264-3 - Gebruikt met den genit. 14-14; 119-19.

Ghesonde, vr. gezondheid, 98-1.

Ghesplet, part. gesplit, 170-27.

Ghestaden, tr. toelaten, veroorloven, gehengen, permittere, het duitsche gestatten, 68-24. Vglk. 131-12; 148-23; 171-28; 187-24; 206-4; 219-11; 221-7; 233-8; 273-19. - Met den genit. gebruikt, 161-19;

Gestadicht, part. bevestigd, 104-19; 143-6; 247-16.

Ghestieht, o. gebruikt in den zin van kerkgesticht, 126-2.

Ghestilt, part. stil, bedaerd, 70-23.

Ghestoert, part. gestoort, 109-20.

Ghestorven, part. met den genit. afgestorven, 79-8. Vglk. 202-5; 203-23; 272-17; 273-24.

Ghestoten, part. uitgezet, uitgedreven, uitgestooten, 127-9.

Gheten, part. van eten, gegeten, 181-3.

Ghetoent, adj. gemaekt, schynbaer, 110-3.

Ghetorden, part. van terden, treden, 204-20; 258-15.

Ghetrouwen, tr. vertrouwen, 270-2. - Intr. getrouw zyn, 231-19.

Ghetughe, onz. getuigenis, 221-11; 274-3.

Ghevaten, tr. vatten, bevatten, 34-20.

Gheverwet, verlengd part. van verwen, 183-4.

Ghevet, verlengde 3 persoon voor gheeft, 21-1.

Ghevoech, onz. wat voegt, past, dienstig is, 17-21. Zie ons Glossarium op Maerlants Rymbybel.

Ghevoelen, tr. 25-12; 127-20; 136-19; 264-26. - Gebruikt met den genit. 25-7; 44-16; 168-1; 260-19.

Ghevoeghet, verlengd part. 83-10.

Ghevreghet, verlengd part. van vraghen, 4-8.

Ghevriende, plur. vrienden, 222-5.

Ghewaer werden, met den genit. 21-14; 225-5.

Ghewarich, adj. waer, opregt, getrouw, 47-17. Vglk. 48-6; 56-19; 68-1; 105-23; 114-3; 127-25; 134-19.

Ghewaricheit, vr. opregtheid, getrouwheid, 45-9; 48-18.

Gheweecht, part. geëeuwigd, 104-16; 144-17. Zie Gheewicht.

Gheweldich, adj. vermogend, 67-21.

Ghewenen, reflexief, zich gewennen, met den genit. rei, 256-26.

Ghewerden (laten), laten geworden, laten doen, 131-23.

Gheweren, reflexief, zich verweren, 44-21.

Gheweten, met den genit. weten, 43-21.

Ghewillen, tr. willen, 68-23. Vglk. 200-25; 264-15.

Ghewinnen, tr. winnen, behalen, 175-6.

Ghewoenheit, vr. gewoonte, 96-18.

Ghewaerden, tr. bewoorden, met woorden uitdrukken, 248-9.

Ghewoerden, tr. zelfde beteekenis, 79-7; 85-16. - Gheworden, 25-7.

Ghewone, adj. met den genit. 270-20.

Gheworden, 3^de pers. pl. imperf. van ghewerden, 193-18.

Ghewout, onz. magt, geweld, vermogen, 124-18; 138-11.

Ghewracht, part. van het transitieve werken, 35-14. Vglk. 42-32; 125-9.

Ghezwighen, intr. stilzwygen, 256-21.

Ghier, m. gierhonger, 34-23.

Ghieren, intr. Vkl. 15-2.

Ghierich, adj. begerig, hebzuchtig, 159-2.

Ghiericheit, vr. begerigheid, 180-5.

Godsformich, adj. het latynsche deiformis, 35-22.

Graet, grade, m. trap, 10-18.

Gracioes, adj. bevallig, 81-2; 212-25.

Graven, tr. begraven, sepelire, 159-12.

Gruen, adj. groen, 114-14.

Gruwelen, impers. met den dat. 102-26.

H.

Haddi, voor hadt du, hadt gy, 55-25.

Hadt, voor hadt het, 277-19. - Hadde het, 166-13.

Haerre, genit. plur. harer, 23-8, et passim.

Haghedochte, vr. krocht, hol, spelonk, 162-27.

Halp, imperf van helpen, 226-13.

Hals slach, het latynsche colaphus, 218-9.

Harde, adv. zeer, 11-11; 15-18. Zie Herde.

Hare, pron. pers. in dativo, 117-13; 122-6.

Hebbelic, hebbelijc, adj. bekwaem, geschikt, capax, 73-24; 74-16; 111-21; 149-15; 164-15.

Heylichs, genit. van heylich, 119-24.

Helen, tr. verbergen, verzwygen, 15-15.

Helsen, tr. omhelzen, 270-3.

Hem, dat. plur. van het pron. pers. thans hun, 98-27; 151-3.

Hemels vader, hemelsche vader, 101-13.

Hen, voor hem in dat. plur. 93-17.

Her, gebruikt voor eigennamen van mannen, gelyk Ver voor die van vrouwen, 1-2.

Herde, heerde, m. herder, pastor, 96-9; 97-1; 150-5; 155-4; 158-25.

Herde, adv. zeer, 11-11; 144-5. Zie Harde.

Herte, ondtyds vrouwelyk, 24-21; 25-8; 96-16; 122-11. - Onzydig gebrnikt, 25-4; 122-16; 233-4.

Hervolghen, tr. aehterhalen, 247-20.

Het saten, voor daer zaten. Vkl. 1-2.

Het syn, heden daer zyn, 177-16.

Hevet, verlengde 3^de persoon, 21-3; 103-12, et passim.

Hinder hebben, verhinderd worden, 17-8.

Hoeghen, intr. klimmen, 108-16.

Hoepte, imperf. hoopte, 221-26.

Hoernek, hoorn, cornu, 92-1.

Hoesch, adj. heusch, 112-16. Zie Hovesch.

Hoet, o. hoofd, 170-27; 214-26.

Hoghede, vr. hoogte, 160-8.

Hoghen, tr. verhooghen, verheffen, 204-6. - Reflex. zich verheffen, 257-23. - Intransitief, klimmen, aengroeijen, 120-17. Vglk. 121-9; 123-1; 128-3; 224-24; 238-17.

Hogheste, adj. verlengde superlativus, 103-15; 107-3, et alibi.

Hoirs, voor haers, 247-7.

Hongheren, impers. met den dat. personae, 240-7; 243-13.

Hoot, hoofd, 186-9. Zie Stoet.

Hoverde, vr. hooveerdigheid, 132-21; 133-3; 165-29.

Hovesch, adj. heusch, beleefd, 109-1; 110-18. Zie Hoesch.

Houden van iets, daer werk van ma-

ken, prys aen hechten, 60-30. Vglk. 110-9.

Hout, 3^de pers houdt, 200-14.

Hueden, tr. hoeden, bewaken, bewaren, 97-2. Vglk. 173-11.

Hueken, diminutief van hoec of huec, bok, hircus, 93-23.

Hult. Vkl. 88-6.

Hulpen, helpen, met den dat. 104-1.

I.J.Y.

Jarich, adj. een jaer oud, annuus, 100-21.

Jeghen, praep. tegen, met den dat. 52-2; 203-1.

Jeghewelc, yeghewelc, adj. ieder, elk, eenieder, 1-3; 146-3.

Jersticheit, vr. begin, aenvang, 135-12.

Ye, adv. ooit, 5-5; 29-31; 116-8; 139-25; 143-11.

Yet, adv. eenigzins, eenigerwyze, 218-4; 219-6.

Inborstich, adj. Vkl. 109-16.

Inde, o. einde, 98-19.

Infinitivus, substantivè sumptus met een regimen, 218-21.

Ingheboirtich, adj. ingeboren, 197-8.

In midden, met den dativus, voor te midden of in midden van, 110-16.

Inne, verlengde praepositie in, 21-6; 90-21, et passim.

Ynnicheit, vr. inwendigheid, 20-12.

Invierich, adj. het lat. ignitus, 92-18.

Jongher, m. leerling, discipulus, 151-12; 213-14.

Yserijn, ine, adj. yzeren, 193-26.

L.

Lachter, m. smaed, schande, 185-9.

Laehteren, tr. lasteren, kwaed spreken van, 157-24.

Lachter spreken, lasteren, 218-4.

Laden, tr. opladen, te dragen geven, 261-8.

Lampte, vr. lamp, 174-7.

Lancheit, vr. lengte, 36-8.

Laten, tr. verlaten, nalaten, overlaten, 7-1; 11-3; 116-16; 119-17; 164-5; 233-15. - Onderwerpen, 130-8. - Reflexief, zich onderwerpen, 108-8. - Laten ghewerden, laten geworden, laten doen, 131-23.

Leden, part. van liden, voorbygaen, het fransche passé, 58-4. Vglk. 80-3; 115-3; 127-20; 213-23. - Imperf. van hetzelfde liden, 99-15.

Ledich, adj. met den genit. 39-18. vglk. 43-12; 69-20; 118-14; 121-25; 184-5; 202-4.

Leecht, voor legt, 3^de persoon van leggen, 117-14.

Leefst, leefste, var. leves, 2^de persoon sing. praes. indicat. of subj. van leven, 23-21; 25-2.

Leec, tegenovergesteld aen ghelcerd, 139-12.

Leerlic, adj. leerzaem, docilis, 111-20; 252-21.

Leit, imperativus, voor legt, 25-18.

Lenen, tr. leunen, 165-10.

Lente, vr. 207-5. Mannelyk, 95-3.

Lerese, voor leerde se, 251-3.

Lesen, tr. gebruikt in den zin van voorzeggen, leeren, 59-23.

Leste, adj. laetste, 103-3.

Letten, tr. beletten, verhinderen, 18-2; 66-23; 121-17.

Leven, gebruikt als verbum activum met een regimen directum. Vkl. 10-16. Vglk. 42-9; 136-6; 164-14; 206-21.

Levede, verlengd imperf. leefde, 101-6; 115-10; 132-7.

Levet, verlengde derde persoon, leeft, 21-8.

Leu, m. leeuw, leo, 110-16.

Lichame, lichaem, mannelyk gebruikt, 12-7; 23-15; 59-15.

Lichamen, genit. van lichaem, 158-16; 212-20.

Licht, adj. ligtveerdig, 5-2.

Liden, lyden, intr. voorbygaen, het fransche passer, 141-3; 212-12. - Tr. lyden, pati, 58-9.

Lieflic, liefelie, verkeerde vorm van lifelic of lijfelic, lichamelyk, 106-17. Vglk. 109-5, en zie bl. 112, aenteek. 4.

Liefte, vr. liefde, amor, 18-18. Vglk. 25-10; 26-6.

Lijflic, adj. lichamelyk, 70-13. - Adv. 106-17.

Lijm, lime, slyk, limus, 53-12; 158-15.

Lochenen, loechenen, met den genit. loochenen, verloochenen, 167-6; 169-10.

Loech, tr. loochende of loog, van liegen, 273-13.

Loeft, 3^de pers. van loven, 3-4.

Loy, loye, vr. wet, 145-26. Zie bl. 146, aenteek. 1. Vglk. 254-23.

Los, adj. met den genit. 118-14; 121-24.

Lost, vr. lust, trek, 94-5; 135-22.

Lovede, verlengde, 3^de persoon, loofde, 59-28.

Luken, tr. sluiten, toe doen, 108-1.

Lustelic, adj. aengenaem, 111-4.

Lusten, impers. met den dat. pers. 243-14.

M.

Mach voor kan, 127-28. Zie Moghen.

Maech, maghe, bloedverwanten, nabestaenden, 159-7.

Maechs, voor mag des, met verlengde vokael, uit hoofde der inclinatie van het artikel, 3-2. Vglk. 159-17.

Maecten, maekten hem, 273-12.

Mate (te), adv. te eenemael, volkomentlyk, 121-11.

Mamet. Vkl. 161-3.

Maniere, vr. soort, slag, species, 123-21; 156-9.

Marghenstonde, vr. morgendstond, 224-13.

Mechtich, adj. magtig, met den genit. 124-18.

Meerderen, intr. aengroeijen, 162-1.

Meerre, comparat. meerder, grooter, 34-10; 64-22; 111-1.

Meest (alre), allergrootst, 119-8.

Meyer, m. bestierder, het latynsche Villicus, 158-23.

Meinen, tr. in 't oog hebben, zoeken, 105-26.

Meierië, vr. bestier, het latynsche villicatio, 158-23.

Menne, verkort, men hem, 27-8.

Mer, eonj. voor maer, passim.

Mere, adj. meerder, grooter, 73-25; 119-8. Zie Meerre.

Merent, 3^de pers. vermeerdert, 117-19.

Mersenarys, Meersenaris, haerling, het lat. mercenarius, 105-17. Vglk. 154-12; 243-9.

Met allen, adv. te eenemael, 134-8.

Middel, o. een tusschen-in, 123-16.

Middelen tuscen, intr. het midden houden tusschen, enz. 35-8. Vglk 43-18; 86-10; 87-3; 130-18. Transitivè gebruikt, 64-27.

Middeler, m. middelaer, mediator, 126-5.

Midden den, voor te midden van, 128-4. - Midden (in), met den dat. voor te midden van, 110-16. Vglk. 117-24; 119-8; 121-7.

Midden winter, het midden des winters, 93-7.

Miede, vr. loon, huerloon, 4-2.

Mild, milde, adj. mild, goed doende, liberalis, 111-18; 122-12; 130-21.

Mindi, voor mindetgy, 169-21.

Minlic, adj. vriendelyk, 104-1.

Mire, possess. myner, 5-4.

Misbaer, o. gejammer, 212-26.

Mishopen, intr. wanhopen, 266-3.

Mochse, voor mocht se, 273-17.

Mocht, voor mocht het, 145-13.

Moeten, gebruikt in den zin van mogen, 9-8.

Moeti, moet gy, 18-6; 20-11, et passim.

Moghedi, moogt gy, 132-7.

Moghen, gebruikt in den zin van kunnen, 58-24; 67-1. - In den zin van moeten, 11-13.

Monc, monke, monik, monachus, 148-24.

Muede, adj. moede, 180-17.

N.

Na, praep. met den dat. naer, volgens, 9-11; 23-8; 78-6; 102-23; 112-22.

Na dat, conj. naer of volgens dat, 70-20.

Naheit, vr. nabyheid, 196-8.

Naken, intr. met den dat. naderen, 157-20; 213-26; 230-5.

Nakende, part. naderend, aenstaende, 114-13.

Name, m. naem, 96-14.

Navolghen, regeerde eertyds den dativus, 16-5. Vglk. 86-6; 112-3; 172-3.

Nauw, adj. gering, beperkt, 165-15.

Neder, adj. nederig, 132-25.

Nederen, tr. vernederen, 66-14. Vglk. 184-22; 204-6.

Nederheit, vr. nederigheid, 135-2.

Neyghetic, adj. geneigd, pronus, 109-1.

Nemmeer, adv. niet meer, 152-12.

Nerghent, adv. nergens, 51-3.

Nernst, nerenst, m. ernst, yver, 170-17. Zie Ernst.

Nichelen, tr. nagelen, 229-2.

Nidich, adj. nydig, 201-10.

Nyegherines, adv. nergens, 89-15. Zie Niewerines.

Niemen, niemand, 2-2; 70-21; 242-10.

Niemene, dativus van niemen, 247-27.

Nies (van), op nieuw, 35-19.

Niet, substantivè voor niets, 24-5; 54-10; 57-13; 58-26, et passim.

Nieut, niets, nihil, 63-20.

Nieute (van), van niet, ex nihilo, 55-24; 78-5; 116-8.

Niewerines, adv. nergens, 79-10.

Nye, adv. nooit, 230-14.

No, no, conj. noch, noch, 41-16.

Nochtan, conj. adversatief, nogtans, echter, niettemin, 58-28; 71-16; 76-11; 123-3; 146-16; 151-21; 162-11; 237-19. - Daerenboven, 98-17.

Nochtan dat, conj. alhoewel, 217-8. - Niettegenstaende dat, 202-20.

Node (van), noodzakelyk, 163-15. - Van node hebben, met den acc. 177-15.

Noede (van), adv. noodwendiglyk. 199-1.

Noetorft, levensbehoefte, nooddruft, 17-14; 155-6; 156-24.

Noetorflich, adj. noodig, onontbeerlyk, 104-4; 156-15.

Noet sijn, noot sijn, met den genit. rei, 48-18; 49-1. Vglk. 81-27; 165-14.

Not, vr. noot, nux, 6-7.

Noyt, adv, dikwerf gebruikt voor ooit, 95-24; 100-24; 212-25; 224-13.

Nuwes (van), op nieuw, 77-5.

O.

Ocht, voor als of het, 2-13.

Oech siens, adv. oogziens, voor de oogen van, 170-8.

Oefenen, tr. 239-8.

Oetmoedighen, tr. heden verootmoedigen, 61-12. - Reflexief, zich verootmoedigen, 118-8.

Oghe, vr. oog, 110-20.

Oirbaerlie, oirberlijc, adj. nuttig, dienstig, voordeelig, 33-15; 57-26.

Ocsuyn, gelegenheid, occasio, 121-12; 172-14; 173-16; 222-24; 223-4.

Om, praep. met den dat. gebruikt in den zin van nopens, aengaende, 1-2. Vglk. 58-16.

Om dat, voor omdat het, 223-2.

Ommacht, vr. onmagt, 140-21.

Ommering, m. omgaende ring, cirkel,

sphaera, 83-2. Vglk. 92-25.

Onachtsam, adj. met den genit. 179-20.

Onbeelden, reflex. zich ontmaken van beelden, 80-18.

Onberen, met den genit. 6-5.

Onbeweecht, part. onbewogen, 82-20; 135-6; 136-16; 187-8; 242-9; 244-23.

Onbeweghet, verlengd part. onbewogen, 18-17; 71-22.

Ondeelachtig, adj. niet deelachtig, met den genit. 89-12.

Onderdaen, adj. onderdanig, 106-14; 178-3.

Onderlaet (sonder), adv. onophoudelyk, zonder ophouden of onderbreken, 35-19; 43-13; 69-14; 70-3; 141-18; 245-5.

Onderlinghe, adv. wederzyds, wederkeeriglyk, 122-19. Vglk. 222-6.

Onderschedich, adj. onderscheiden, 121-3.

Onderwinden, reflex. met den genit. rei, iets ondernemen, 197-4.

Ondoechsam, adj. ondeugdz. 109-16.

Ondrachelijc, adj. onverdragelyk, 234-1.

Onſaen, voor ontfaen, ontvangen, 91-1; 106-16, et passim.

Onſeet, 3^de pers. ontvangt, 122-17; 123-14.

Onſermen, intr. met den genit. 155-13. Zie Ontfermen.

Onſonken, voor ontvonken, 137, 3.

Onghebadich, adj. Vkl. 10-8.

Onghedaen, adj. het latynsche incompositus, 93-14.

Onghedeghen, adj. gebruikt in den zin van misvormd, 107-6.

Ongheduer, o. ongeduld, ongedurigheid, 5-8; 34-22; 123-13; 124-13; 212-26.

Ongheëint, part. eindeloos, oneindig, 136-14; 244-28; 247-9.

Ongheeust, adj. part. ongestild, ontroerd, 107-14. Vglk. 243-15. Zie het Tabernakel, I, bl. 32-5.

Ongheleeft, adj. onbeleefd, ongelyk, 272-1. - Van plagen gezegd, 134-6.

Onghelet, part. onverhinderd, 187-8.

Onghelijc, like, onz. ongelykheid,

inaequalitas, 71-6. Vglk. 182-3.

Onghemein, adj. ongezellig, 109-16. - Ongewoon, 110-5.

Onghepayd, part. ongestild, onbevredigd, 42-15; 243-15.

Onghepaeitheit, vr. ongestildheid, 123-14.

Ongherenen, adj. ongeroerd, onaengeraekt, 259-2. Zie Gherinen.

Onghestichte. Vkl. 20-2.

Ongheweghen, part. niet gewogen, klein geacht, 180-8.

Ongheweldich, adj. onmagtig, 268-18.

Onhebbelic, adj. onbekwaem, ongeschikt, 53-2; 110-10; 234-25; 263-21.

Oncont, adj. onbekend, 7-15.

Ontede, vr. bezigheid, bekommernis, 174-27.

Onleerlie, adj. het lat. indocilis, 53-2.

Onlost, vr. onlust, aſkeer, 179-19; 263-19.

Onnen, tr. jonnen, gunnen, 197-1.

Onploke, voor ontploke, met onderdrukking der t, 102-28.

Onsien, tr. ontzien, vreezen, 222-21; 273-26.

Onsinken, voor ontsinken, 173-3.

Onspoet, nadeel, beletsel, 266-23.

Ontallic, adj. ontelbaer, 226-22.

Ontbeiden, tr. verwachten, beiden, afwachten, 66-20; 170-18; 233-19; 280-3.

Ontdoen, tr. openen, 270-3.

Ontܟaet, 3^e pers. van ontfaen, ontvangen, 46-3.

Ontfanckelijc, adj. minnelyk, 104-1. Vglk. Tabernakel, II, bl. 107-12.

Ontfermen, intr. met den genit. heden reܟlexief, 12-18.

Ontgheest, part. verrukt, raptus, 79-17.

Onthoecht, part. verrukt, vervoerd, 79-2. Vglk. 80-14.

Onthoghen, onthoeghen, tr. overtreffen, te boven gaen, excedere, 30-27; 198-15; 263-6. - Intr. met den dativus, 39-15.

Onthopen, onthoepen, intr. wanhopen, desperare, 61-13; 103-8.

Onthouden, tr. in stand houden, bewaren, 56-3.

Onthout, onz. verblyf, verblyfplaats, 37-3; 63-2; 75-8.

Ontcommert van, part. bevryd, verlost van, 55-1. Zie Kiliaen.

Ontoghen, part. voor onttoghen, onttrokken, 3-8.

Ontploec, imperf. van ontpluken, openen, 279-10.

Ontpluken, zelden ontpluyken, tr. ontsluiten, open spreiden, 108-10; 141-24; 199-6. - Intr. open gaen, 26-24. - Reflexief, 30-16.

Ontvlieten, intr. met den dat., 68-9.

Ontwaket, verlengde derde persoon, ontwackt, 58-26.

Ontwassen, intr. met den dat. 68-2.

Ontweghet, verlengd part. voor ontweecht zijn, dat is, het spoor byster zyn, 4-10.

Onvroet, adj. onwys, dwaes, 17-17.

Onunstich, adj. ongunstig, 109-16.

Onwandelbaer, adj. onveranderlyk, 250-24.

Onweerde, vr. oneer, hoon, 229-26.

Onweert, adj. slecht, gemeen, 145-4.

Onwerdicheit, vr. verachting, 266-12.

Onwet, onwette (in) sisten, in hoerery leven, 159-14.

Op dat, conj. indien, mits, 11-2; 100-14; 148-11; 159-10. - Opdat het, 101-26.

Op doen, tr. openen, open doen, 112-26; 171-19; 199-3; 210-3.

Opganc, m. begin, aenvang, 39-8.

Op legghen, tr. ter zyde leggen, vergaderen, 182-5.

Opsprong, vr. oorsprong, begin, 187-4.

Opvaert, vr. hemelvaert, 100-1; 115-13.

Op varen, intr. aścendere, 119-14.

Opverstaen, intr. verryzen, resurgere, 58-9; 119-13; 166-22. - Part. verrezen, 102-11.

Opverstannisse, vr. verryzenis, 99-24.

Op verwecken, tr. opwekken, resuscitare, 119-22.

Orbaren, tr. benuttigen, 192-18.

Orber, orbore, nut, voordeel, baet, 60-27; 122-21; 123-7; 173-10; 243-20.

Orboren, tr. benuttigen, gehruiken, uti, 230-24; 262-12.

Orberlijc, ic, adj. nuttig, voordeelig, 104-4; 173-9.

Ordel, onz. oordeel, 94-1; 145-14.

Orconde, vr. getuigenis, 217-7. - m. getuige, 217-11.

Orconden, tr. getuigen, 217-19.

Over, praep. na. over ene corte wile, een oogenblik daerna, 216-8.

Overdadich, adj. moedwillig, 234-16.

Over een draghen, intr. overeenko-

men, het eens zyn, akkoord maken, 223-14.

Overformen, tr. het lat. transformare, 36-1.

Overliden, tr. te boven gaen, overschryden, 62-3; 86-9.

Overmits, praep. door, by middel van, 24-11; 26-10, et passim.

Overste, adj. opperste, hoogste, 93-2.

Overweselic, adj. het latynsche superessentialis, 37-1.

Overwesen, het latynsche superessentialis essentia, 75-1; 78-17; 79-14.

Overwesenheit, het lat. superessentia, 45-18.

Oust, adj. oudst, 214-3.

P.

Participium gebruikt, waer heden de infinitief gebezigd wordt, hi hadde ghehoirt segghen, thans hooren zeggen, 221-25.

Partyë, pertië, vr. party, 105-8.

Partye maken, oneenig worden of zyn, 143-2.

Perlaet, m. prelaet, 162-21.

Persemaert, m. woekeraer, 159-9. Zie het Tabernakel, II. bl. 172-13.

Plach, plaghen, imperf. van pleghen, gewoon zyn, 100-3. Vglk. 228-17.

Pleghen, omgaen met, genieten, met den genit., 6-12; 85-21. - Oefenen, doen, met den acc., 8-7; 113-8; 116-17; 138-7. - Met den geuit. 9-15; 11-9; 13-20; 19-5; 48-25; 49-16; 66-3; 117-3; 127-22. - Gewoon zyn, met den genit., 97-24; 272-15. - Met volgenden infinitivus, 200-21.

Plomp, adj. grof, 228-23.

Primiciën, eerstelingen, eerste vruchten, 125-23.

Proeven, tr. bewyzen, 82-3.

Proper, adj. eigen, 119-9.

Pueren, tr. zuiveren, 259-15.

Q.

Quader, adj. erger, slimmer, 53-24.

R.

Raye, vr. strael, zonnestrael, radius, 25-20; 27-14.

Ran, imperf. van rennen of rinnen, 227-7; 229-8.

Raste, vr. rust, 45-17; 118-23.

Re voor er in de comparativa, 157-11, et passim.

Rechte, adv. regt, wel, behoorlyk, nauwkeurig, 24-16; 225-19. - Even zoo, 58-26. - Van rechte, van regtswege, 182-8.

Relief, overblyfsel, brokkelung, 181-3.

Rijc, voor rike, in plur. 182-6.

Rijcheit, vr. rykdom, 190-17.

Rike, onz. ryk, 80-8; 190-11.

Ripen, intr. rypen, ryp worden, 110-20.

Roede, adj. Vkl. 143-17.

Roeken, intr. acht geven, bekommerd zyn, 113-9.

Roeven, tr. berooven, met den genit. rei, 227-27.

S.Z.

Saden, tr. verzadigen, 5-6.

Saechten, tr. verzachten, 112-10.

Saen, adv. aenstonds, haest, weldra, 10-6; 109-20; 128-8; 266-20.

Sake, vr. oorzaek, 173-16.

Sacrificie, vr. gebruikt, 60-11; 228-19.

Salne, voor sal hem, 200-20.

Salt, voor sal het, 143-26.

Samen coper, m. Vkl. 196-23.

Sang, imperf. van singhen, zong, 216-10.

Sanguine, adj. bloedryk, 196-15.

Sant, adj. als subst. gebruikt, een heilige, 2-13.

Sant, imperf. van senden, zond, 60-17; 94-22; 100-19; 102-14; 168-27; 231-15.

Sarter, oorkonde, charter, 101-19.

Saten, tr. stillen, 42-17. Zie ons Glossarium op het IV^de Deel.

Scaker, m. roover, latro, 277-26.

scalc. adj. boos, kwaed, 103-9; 107-6; 235-11. Zie het Tabernakel, II. bl. 10-1.

Scalcheit, vr. kwade invloed, 112-7.

Scamel, vr. voetbank, schabelle, 185-6.

Scande, vr. ergernis, scandalum, 166-26.

Sceemte, vr. schaemte, 167-18.

Scheerne (met), met spot, 241-17.

Scherne (te), spotsgewys, 183-7.

Scinet, verlengde derde persoon, schynt, 24-20; 26-13.

Sciplieden, scheeplieden, zeelieden, 91-4.

Scoren, scoeren, tr. scheuren, bryzelen, 149-27. Vglk. 186-8; 193-26; 218-2.

Scop, m. smaed, spot, 173-18; 241-17.

Scoudich, adj. schuldig. Ic gheve mi scoudich, ik erken myne schuld, 2-11.

Scout, vr. schuld, 22-23.

Seouwen, beschouwen, contemplari, 19-8.

Scouwende leven, beschouwende leven, vita contemplativa, 20-11; 26-8, et passim.

Sculdich, adj. met den genit. 218-7.

Sede, vr. gewoonte, 243-17.

Seghe, vr. zege, overwinning, 161-14.

seghet (ghi), verlengde vorm van secht, 14-5.

Selen, souden, gebruikt in den zin van moeten, 68-11; 162-13, et passim.

Selenne, zullen hem, 166-20.

Selc, selke, gebruikt in den zin van sommig, sommige, 49-1; 50-10; 92-4; 162-29.

Selvesheit, vr. zelfheid, 79-14.

Senlic, adj. zigtbaer, zinnelyk, 27-10; 120-10.

Sich, imperatief van sien, 21-16; 23-25; 29-10; 141-24; 277-2.

Sidi, zyt gy, 59-6; 132-6.

Siedi, ziet gy, 226-17.

Sighe, Vkl. 83-4.

Sijstu, zyt gy, 214-6.

Si wi, zyn wy, 107-11; 254-15.

Slecht, bywoordel. gebruikt, slechts, enkelyk, 44-22.

Smaken, met den genit. 271-11.

Smalt, imperf. van smelten, 167-19.

Snee, m. sneeuw, 93-5; 107-19; 167-19.

Sneven, intr. vallen, 136-2. Vglk. 148-3; 177-12; 259-20.

Sonder allene, behalve eeniglyk, alleen uitgezonderd, 73-12.

Sondere, m. zondaer, 102-27.

Sonder onderlaet, adv. zonder ophouden, onafgebroken, 141-18; 245-5. Zie Onderlaet.

Sonderlinghe, adv. voornamelyk, 128-17.

Sondich, adj. 138-7.

Souden, verkort uit soude hem, 2-7.

Spade, adv. laet, serò, 272-11.

Spelmaent, herfstmaend, september, 112-10.

Spoet, m. voorspoed, voortgang, successus, 133-23; 228-8. - Adjectivè gebruikt, nuttig, voordeelig, voorspoedig, 113-18; 116-19.

Sporkil, m sprokkelmaend, february, 108-14.

Spouw, imperf. van spuwen, 226-6; 229-17.

Spreken, met den genit, gebruikt, 5-3.

Stade, vr. baet, voordeel, 220-22.

Staf, stave, m. wandelstok, 100-22.

Staren, beschonwen, met styve oogen

aenzien, 35-1. Vglk. 141-20; 146-19.

Starf, imperf. van sterven, 128-19; 241-10. Zie Sterf en storf.

Stat, vr. plaets, locus, 79-4; 89-16; 102-13; 116-14; 165-8; 195-3; 236-6. - In stat, in plaets, in vervanging van, 158-10.

Steet, 3^de persoon, voor staet van staen, 110-14; 117-17; 130-14.

Steynen, adj. steenen, 101-6.

Sterf, imperf. voor starf, met de vokael van het praesens, 69-1. Vglk. 181-5; 232-13. Zie Starf en storf.

Stercheit, vr. sterkte, 242-15.

Sterven, intr. met den genit. 251-18. - Met den dativus, 109-8.

Stervet, verlengde derde persoon, 159-11.

Stichte, voor stichtte, 100-6; 160-1.

Stocken, tr. stoken, 103-16.

Stolt, adj. stout, 15-18.

Storf, imperf. van sterven, 145-24; 208-17. Zie Sterf en starf.

Stouts, adj. voor stoutst, 273-8.

Sueken, tr. met aen, heden by, 168-21. Zie bl. 153, aenteek. 3.

Sulke, adj. voor sommige, 64-12. Zie Selke.

Zweer, m. schoonvader, 215-13.

Zwighet, verlengde derde persoon, zwygt, 132-16.

T.

T. Deze consonant werd, om de welluidendheid, eertyds dikwerf onderdrukt. Zie Onfaen, 12-5; 14-9.

Tart, heden trad, imperf. van terden, treden, 214-9.

Taverne houden, 6-3.

Tchijns, m. cyns, census, 220-7.

Te male, adv. al te mael, te eenemale, volkomentlyk, geheellyk, 9-14; 43-8; 121-11; 124-14; 178-11; 186-1; 199-21.

Te maten, gematigd, 130-19.

Tempereeren, tr. matigen, temperare, 112-6.

Tenore, 35-6. Zie het woord verklaerd in het IV^de deel van Ruysbroecks werken, bl. 42-17.

Terden, tr. treden, door letterverzetting, 134-14.

Teren op iemand. Vkl. 3-10.

Te scherne, spotsgewys, 183-7.

Te vergheefs, voor niet, gratis, 149-20.

Tijt, vr. gebruikt, 60-17; 119-6. - Mannelyk, 95-5; 98-13; 99-16; 129-5.

Titelijc, adj. tydelyk, 173-21.

Toe, praep. tot of te, 13-12; 18-15; 172-24.

Toernieh, adj. toornig. Toernighe cracht, het lat. vis irascibilis, 132-16.

Toe te comen, toekomend, futurus, 115-4.

Toevallend, adj. toevallig, 276-1.

Torden, imperf. van terden, 214-16.

Toren, m. gramschap, 258-2.

Tote, verlengde praep. tot, met den dat. 22-2; 81-21; 172-25.

Toten, voor tot den in dat. 126-15.

Toter, tot der, 119-11.

Troest, m. aenmoediging, opwekking, versterking, 212-28.

Truwant. Vkl. 3-1.

Tskeysers, des keizers, 240-20.

Tughen, tr. getuigen, 60-15; 82-15; 160-7; 170-13.

Twivel, m. twyfel, 272-22.

Twint, onz. niets, 275-26. Zie ons Glossarium op Maerlants Rymbybel.

V.

Vaer, vare, vr. vrees, 169-9; 224-19; 270-6.

Van nies, adv. op nieuw, 35-19.

Van nieute, van niet, ex nihilo, 116-8.

Van node, van noede, adv. noodzakelyk, 163-15. - Noodwendiglyk, 199-1.

Van rechte, adv. van regtswege, 182-8.

Ver, gebruikt voor eigen namen van vrouwen, gelyk Her voor die van mannen, 1-2.

Vele, adv. veel, 5-3. - Gevolgd van een genit. part. 162-12.

Verba in infinitivo, substantivè gebruikt met een regimen, 171-6.

Verbarch, imperf. van verberghen, 95-11.

Verbeiden, intr. wachten, uitstellen, 241-3.

Verbernen, tr. verbranden, 26-2; 114-21.

Verberret, verberrent, verlengde 3^de persoon van verberren of verbernen, 116-21; 125-13.

Verberret, verberrent, part. verbrand, 125-1; ib. 14.

Verbliden, intr. zich verhengen, blyde worden, 14-16; 98-15; 114-17; 132-12.

Verblinden, intr. blind worden, 141-16.

Verbolghen, part. vergramd, 258-5; 266-20.

Verboren, part. herboren, 31-16.

Verdeluen. Vkl. 161-15.

Verdienen, met den genit. 148-12; 219-6.

Verdiente, vr. verdienste, 23-4; 152-14.

Verdroeven, tr. bedroeven, 253-10.

Vergheefs (te), voor niet, gratis, 149-20.

Vergheet, voor vergaet, 249-18.

Vergheffelije, adj. vergeeflyk, 167-7.

Vergheten, met den genit. 36-15. Vglk. 135-24; 167-11; 174-24; 244-3.

Verhalen, tr. inhalen, assequi, 16-7; 19-12; 42-26.

Verhaven, adj. verheven, 18-15; 20-17; 26-9, et passim.

Verhavenre, adj. verhevener, 122-1.

Verhinc, imperf. van verhanghen, 220-18.

Verhoren, tr. hooren, vernemen, 241-1.

Verkeren, tr. bederven, misleiden, pervertere, 220-6.

Verkeerder, m. verleider, 222-10.

Verclaren, tr. klaer maken, opklaren, 91-4.

Vercoep, voor vercoept, met weglating der t om de welluidendheid, 190-23.

Vercoep, voor verkoepe, 163-18.

Vercouden, tr. verkoelen, 167-10.

Vercout, part. verkoeld, 115-14.

Verladen, tr. overlasten, 253-9; 255-30. - Particip. overladen, ter neêr gedrukt, 118-20; 272-24.

Verlanghen, impersonaliter gebruikt met den dativus, 139-3.

Verlatenisse, vr. vergiffenis, het lat. remissio, 60-10; 139-17; 277-22.

Verleden, intr. tot afkeer, tot walg zijn, 252-20.

Verleysten, tr. doen, uitvoeren, praestare, 124-12.

Verlochenen, verloechenen, intr. met den genit. 86-5; 131-20; 204-16; 206-25; 218-19.

Vermalendijt, part. het latynsche maledictus, 46-15; 59-11; 267-15; 271-15.

Vermeten, reflexief gebruikt. Vkl. 14-17.

Vermiden, tr. vermyden, ontzien, 132-11; 133-5.

Vermoghen, tr. kunnen, 129-2.

Verniet, part. vernietigd, 245-14.

Verniete, imperat. van vernieten, voor zich vernietiege, 142-8. Verniete, voor verniette, vernietigde, 166-16.

Vernieten, intr. te niet gaen of zich vernietigen, 35-21.

Vernuwen, intr. nieuw worden, vernieuwd worden of zich vernieuwen, 43-13. Vglk. 69-15; 73-8; 97-16; 167-15; 245-4.

Vernuwet, verlengd part. vernieuwd, 119-16; 231-14.

Veronnen, misgunnen, met den genit. rei en den dat. pers. 262-28.

Verre, m. stier, taurus, 114-10.

Versch, adj. vochtig, humidus, 103-20; 108-13.

Versekeren, tr. met den genit. rei, 47-14; 204-21.

Verscoven, part. Vkl. 58-19.

Versmade, versmaden, in imperf. met onderdrukking der tweede d, 66-8; 99-7; 104-14.

Verstaen, met den genit. gebruikt, 54-18.

Verstaen, substantivè gebruikt, 86-8.

Verstandenisse, verstand, intellectus, 27-24.

Versteet, derde persoon, verstaet, 122-19.

Verstendich, adj. verstandelyk, intellectualis, 92-11; 113-4; 129-18; 169-14.

Versterven, intr. met den genitivus, 142-8.

Verstoct, adj. verstyfd, 276-18.

Versumen, reflexief gebruikt, zich verzuimen, missen, 132-2.

Verswaert, part. bezwaerd, 213-12.

Verteghen, part. van vertiën, met den genit. 35-17; 185-16.

Vertiën, verloochenen, verzaken, met den genit. 73-22; 81-18. Vglk. 109-7; 131-20; 200-10; 204-17; 206-9, 274-5. - Met den acc. 107-22.

Vervaert, adj. bevreesd, 92-8; 212-23.

Vervaren, tr. verschrikken, 171-26.

Vervlieten, intr. overvloeijen, 68-8.

Vervollen, tr. vervullen, 22-4.

Vervorsen, in stede van vervrozen, 87-3.

Verwan, imperf. van verwinnen, overwinnen, 193-24; 213-7.

Verwaten, adj. part. vervlockt, gedoemd, 131-25. Vglk. 255-19; 268-14.

Verwe, vr. kleur, 91-17; 93-4.

Verweent, adj. heerlyk, prachtig, 122-18. Zie het Tabernakel, II, bl. 12, aenteek, 3.

Verweentheit, vr. Vkl. 6-9.

Verweghen, tr. overwegen, zwaerder zyn dan, praeponderare, 11-6; 116-1; 235-7; 249-4. - Tegen op wegen, aequiparare, 190-24.

Verwermen, intr. warmer worden, 108-16.

Verwijst, part. verwezen, gedoemd, 91-1.

Verwinnen (den strijt), 193-12.

Verwoet, substantivè gebruikt in den zin van woede, opbruissching, 34-22.

Vierte, vr. feest, plegtigheid, 280-13.

Vijfstegheste dach, vyftigste, 101-4.

Visenteren, tr. bezocken, 210-19.

Vite, vr. leven, levenswandel, 155-7; 258-10; 259-18.

Vleeschs, genit. van vleesch, 106-1.

Vlien, intr. vlieden, vlugten, 162-24.

Vloen, imperf, van vlien, 167-3.

Vloyen in, tr. instorten, 203-3.

Voecht, m. voogd, 164-4.

Voir, bywoordelyk aengewend, te voren, anteà, 43-9.

Voirghesien, part. voorzien, 95-23.

Voirtmeer, adv. voortaen, 217-26.

Voirworp, onz. voorwerp, 78-18; 122-3.

Vol, adj. met den genit. 182-12.

Volbracht, part. voltooid, volmaekt, 123-4.

Voldueren, intr. volharden, 224-18.

Volghede, verlengde derde persoon, volgde, 101-2; 215-14.

Volghen, regeert den dativus, 88-19; 94-11.

Vollen, tr. vullen, 15-17; 40-5.

Volstaen, intr. volharden, 192-8; 224-3.

Vonden, part. voor gevonden, 134-17; 172-13; 185-23; 220-6; 224-13; 249-11.

Vore, adv. te voren, 7-4.

Vorste, adj. voornaemste, 217-5.

Vraghen, gebruikt met den genit. 2-2; 56-5.

Vrec, adj. gierig, 159-2.

Vresamheit, vr. vreedzaemheid, 18-16.

Vrienscap, vr. vriendschap, 112-20.

Vrijthof, onz. voorhof, atrium, 215-17.

Vriwillens, adv. vrywilliglyk, 66-4; 68-21.

Vroeden, intr. wys of wyzer worden, 134-4.

Vroet, adj. wys, 3-4; 109-6.

Vromen, intr. voordeel doen, voordeelig zyn, 261-12; 274-11.

Vroude, vr. vrengd, 186-17; 200-9.

Vrouwe, gebruikt in den zin van meesteres, domina, 59-20.

Vueden, tr. voeden, 97-2.

U.

U, voor uw possessief, 9-16; 13-11, et passim.

Uus, genit. des tweeden persoons, 55-26.

Uutghewracht, part. uitgewerkt, 141-9.

Uut minnen, tr. al minnende uitputten, 71-28; 72-13; 73-1.

Uut steken, tr. uitzetten, uitdryven, 180-7.

Uut stoten, tr. uitzetten, 193-13.

Uut vloyen, gebruikt in actieven zin, 84-18.

Uutwerken, tr. al werkende uitputten, 43-21.

W.

Waen, m. meening, 147-24.

Waert, onz. woord, waerde, woorden, 12-12. Zie Ghewaerden.

Waer omme, substantivé gebruikt, voor reden, 105-18.

Waest, voor was het, met verlengden klinker, uit hoofde der aenleuning van het lidwoord, 237-28.

Waghe, vr. waeg, weegschael, 199-11.

Waghenseale, vr. weegschael, 112-9; 198-21.

Wakinghe, vr. nachtwaek, 218-17.

Wale, adv. wel, 56-1; 71-14; 156-25; 157-2.

Wallen, onz. zieden, koken, 71-9; 124-26.

Wanen, adv. van waer, undè, 222-22.

Want, m. wand, paries, 59-21; 149-27.

Waterline, m. een der teekens van den Dierenriem, 93-9; 94-4.

Weder, m. ram, aries, 96-26; 114-22.

Wederblickende, adj. resplendens, 111-24.

Wederdraghinghe, gebruikt in den zin van het lat. relatio, 85-3.

Wedersegghen, intr. tegenspreken, 223-4.

Wederspreken, tr. tegenspreken, 114-10.

Wederwil, wille, m. tegenzin, 132-15; 200-11.

Weeldich, adj. welig, 122-18.

Weemoedich, adj. treurig, weenensgereed, 254-1.

Weerdich, adj. met den genit. 111-14.

Weerdicheit, vr. eer, eerbied, 96-10. Zie Werdicheit.

Weert, adj. vervoegd aen het voorzetsel met, 253-19. - Geacht, op prys gesteld, 133-2. - Weert sijn, met den geuit. 133-16,

Weert, m. gast of huismeester, hospes, 13-11; 15-8.

Weetet, voor weet het, 3-9.

Welde, vr. weelde, 114-16.

Weldich. adj. welig, 183-14.

Werde, voor worde in pracs. subj. 163-20.

Werdicheit, vr. eerhied, reverentia. In werdicheit hebben, vereeren, 12-3. Vglk. 25-11; 89-25; 129-27. Zie ons Glossarium op het derde Deel van Ruysbroecks Werken.

Werlije, adj. wereldlyk, 219-15.

Were, onz. uitwerksel, 104-4.

Werken, tr. imperf. wraeht, verrigten, doen, uitvoeren, voortbrengen, maken, efficere, 61-27, Vglk. 65-5; 80-6; 93-6; 104-12; 250-10.

Werp, imperf. van werpen, met de vokael van 't praesens, 220-17; 224-5.

Wes, imperativus van wesen, 13-9; 24-2.

Weselic, adj. het lat. essentialis, 37-1.

Wesentheit, vr. het lat. essentia, 79-18.

Weten, met den genit. part. 2-8; 105-27; 131-15.

Wide, adv. wyd, 270-3.

Wiel, onz. dracikolk, 75-1.

Wiken, intr. wyken, onderdoen, met den dat. 131-19.

Willen, genit. van wil, 94-14; 96-9; 124-1; 154-25; 218-20.

Willich, adj. vrywillig, 163-20.

Wine, voor wy hem 2-4.

Wintereoude, onz. gebruikt, 121-10.

Wisseler, m. wissclaer, 191-13.

Wit, vr. wet, lex, 220-9; 222-19.

Wittich, adj. wettig, 106-8; 246-12.

Woede, vr. gebruikt in den zin van opbruissching der liefde, aestus, 123-18; 124-13.

Woet, imperf, van waden, vloeijen, 15-11.

Wonderen, impers. met den genit. rei en den dat. pers. 4-3.

Wonders, voor wondert des, 4-3.

Worden, part. voor geworden, 56-12; 168-12.

Worden, imperf. van werden, heden werd, wierd, 97-10. Vglk. 99-3; 161-6; 162-14; 168-26; 169-7; 170-28; 191-1; 212-16; 222-4. Dezelfde vorm gebruikt in praes. subj. 99-9; 155-6.

Worpen, tr. werpen, 211-19.

Woude, imperf. van willen, 182-22.

Woudics, wilde ik des, 4-1.

Wracht, imperf. van het transitieve werken, 4-5; 238-7.

Wroeghen, tr. beschuldigen, 216-5; 219-2; 222-2; 225-17.

Wroeghinghe, vr. beschuldiging, 220-3.

EINDE VAN HET GLOSSARIUM.