Werken. Deel 5. Vanden twaelf beghinen

Regelnummers proza verbergen

De quarla charitatis libra. C. XLIX.

20Hier na volghet die vierde waghe der minnen, dat is die 21waghe der ghebode Gods die wi alle weghen moeten, selen 22wi behouden sijn: die heeft God ghedeilt in ‧iiij‧ wisen, 23die maken te gader een doechtsam leven dat Gode behaghet. 24Die nature der hemele ghevet ons den tijt vanden jare daer 25wi in leven, ghedeylt in ‧iiij‧ partien, dat is somer en̄ win-

[p. 127]

1ter, herfst ende lenten. Dese ‧iiij‧ partien vanden jare sijn 2gaende en̄ comende, van beghinne der werelt tote inden 3lesten dach, en̄ God ghevet ons sijn gracie, boven tijt en̄ 4boven nature, in ‧iiij‧ wisen daer wi hem mede leven en̄ 5dienen in onsen ewighen dach. En̄ wi gheven hem weder 6onsen dienst in ‧iiij‧ wisen van dogheden, die nemmermeer 7vergaen en mach. En̄ desen dienst en mach nieman doen 8dan oetmoedighe ghehoirsame menschen; want die hoverdighe 9onghehoirsame sijn ghestoten uten hemele, en̄ uten 10paradise, en̄ uuter heyligher Kerken. Mer sal die hoverdighe 11onghehoirsame te ghenaden comen en̄ gracie vererighen, 12daertoe behoren vier punten.

13Dat ierste punt is natuerlike vrese voer die gherechticheit 14Gods. Dat ander punt is versmaden sonden, en̄ begheren 15doechde, en̄ dat sal hi tonen der waerheit die God is⁽¹⁾. Dat 16derde punt is, hi sal ghenade soeken en̄ begheren, met oetmoedigher 17herten, vore die ewighe goetheit Gods. Dat vierde 18punt is, hi sal betrouwen sonder twivel, sonder vrese, en̄ 19sonder sorghe, der grondeloser riker miltheit Gods. Mach 20hi dit ghevoelen, soe is die winter der sonden leden, en̄ 21die tijt van gracien is ghegeven, en̄ der icrster wisen van 22doechden mach hi pleghen: dat is Gode minnen boven alle 23dinc, en̄ hem selven minnen om Gode te levene en̄te dienene, 24ende sinen naesten alse hem selven tote den dienste Gods, 25ghewarich en̄ ongheveinst in alre wijs. Dit is dat ierste 26ghebot en̄ die ierste wise van ghehoirsamheden, die wi 27Gode sculdich sijn, en̄ die ierste waghe van minnen die 28ons salich maken mach. Want in desen ghebode is bevaen

(1) Surius vertaelt paraphrastisch: Secundum est contemptio peccati, et virtutis desiderium; atque ut peccata sua veritati ipsi, quae Deus cst, et sacerdoti loco Dei aperiat, juxta sanctae Ecclesiae instituta.

[p. 128]

1alle die wet Gods en̄ alle die propheten. En̄ hieromme is dit 2die ierste partie vanden jare in naturen, in gracien en̄ in 3dogheden. Want hier beghint die sonne te hoghene in 4midden den winter, en̄ hier ontfaen wi die sonne der gracien 5Gods, die ons verlicht, ende helpt voert te gane in allen 6dogheden.

Die sonne en mach niet stille staen;
Si ghevet naden winter saen
Die ander partie vanden jare,
Dat is die lenten openbarc,
Die alle die elementen vruchtbaer maect.
Hi is die blijtste tijt die ons ghenaect;
Hi is heet en̄ versch, en̄ goedertiere;
Die voghel singhen elc na hare maniere.
Die gracie Gods is edel en̄ fijn;
Gode wilt dat wi haer ghehoirsam sijn,
Sonderlinghe inden lenten tijt.
Dies si God ghebenedijt,
Dat Christus starf omme onse sonden,
Op dat wi reine werden vonden.
Hi heeft ons gheeocht met sinen heylighen bloede;
Hi wilt ons hebben in sine hoede:
Hier om selen wi ons purgeren
Van al onsen sonden, hem ter eren;
En̄ voirt in penitencien leven,
Vasten, waken, aelmoesene gheven,
Belyen, claghen onse misdaet,
En̄ leven voirt na spriesters raet,
Altoes ghehoirsam der heyligher Kerken
In dogheden en̄ in goeden werken.
Soe moghen wi dat heylighe Sacrament ontfaen,
En̄ in heylighen levene vorwaert gaen.

[p. 129]

1Die ‧iij‧ partie van den jare dat is de somer, als die sonne 2op ghegaen is alsoe hoghe als si vermach, dat is in midden 3den zomer; en̄ inde middelt vanden jare dan is die tijt clarc, 4heet en̄ droghe, die vruchten wassen ende ripen sere. Die 5somer is ‧xij‧ weken lanc; die helft vanden tide hoghet die 6sonne inden hemel; die ander helft daelt si neder ter erden 7waert. Inden opganghe der sonnen werden die vruchten rijp 8en̄ volbracht in orienten; inden nederganghe werden si rijp 9in occidenten, in desen lande daer wi in woenen.

10Nu merct die waerheit van deser figuren. In die ‧iij‧ wise⁽¹⁾ 11van gracien en̄ van gheesteliken levene, soe leert ons God 12dat wi selen ghehoirsam sijn onser redenen ende onser 13consciencien. En̄ hier omme, alse wy verhaven sijn, overmits 14gracie en̄ onse doechtsam leven, in dat hogheste dat 15alle onse crachten vermoghen, in danke, in love, in minnen, 16in werdicheiden: daer gebreken alle onse crachte in hoghene 17en̄ in voirtgane⁽²⁾; daer is onse memorie verhaven in onghebeelde 18bloetheit, onse verstendige cracht in godlike waerheit, 19onse minnende cracht met bloter weseliker minnen gheneycht 20in Gode. In onghebeclder bloetheit gheliken wi den Thronen 21die al verwonnen hebben; inder claerheit gheliken wi den 22Cherubinnen, die daer claer inschinen Gods ontfaen hebben⁽³⁾; 23inder⁽⁴⁾ weseliker gheneychder minnen gheliken wi 24den Seraphinnen, die in bloter minnen Gode gheenicht sijn. 25Siet, dit is die wise der gracien Gods en̄ heilichs levens in 26opgaender oefeninghen. Hier inne sijn alle vruchte der 27doghede ripe en̄ volmaect in orienten, dat is in opgaender 28werdicheit te Gode⁽⁵⁾. Die somer der gracien, en̄ onse ver-

(1) Versta in die derde wise.

(2) Sur. ibi jam cunctac vires asscendendo et progrediendo deficiunt.

(3) Sur. qui lucidam Dei irradiationem suscepere.

(4) F en G. in de.

(5) Sur. in oriente, id est, asscendente erga Deum reverentia ac venerationc.

[p. 130]

1lichte redene, ghebieden onsen gheeste dat wi, ghelijc der 2sonnen, opgaen met allen onsen crachten, en̄ met alle dat 3wi gheleysten moghen, totter ewigher weerdicheit Gods, 4alsoe dat wi alle uren ghebreken in verlanghene en̄ in begheerne 5omme één te sine met minnen in Gode. En̄ die selve 6gracie ende onse redene eyschen en̄ ghebieden ons, dat wi 7neder gaen, ghelijc der sonnen, in ons selven, en̄ dat wi ons 8laten inden vrien wille Gods, ghedoechsam, sonder verkiesen, 9dat hi come en̄ ga, gheve en̄ neme, en̄ doe al datti wille 10met ons in tijt en̄ in ewicheit. Want inden opganghe van 11minnen mach yet eyghens sijn van naturen; maer inden 12nederganghe verloechenen wi ons selfs inden vrien wille 13Gods. Daer is die vrucht in oefeninghen van minnen al volbracht, 14en̄ die waghe van minnen tusschen ons en̄ Gode steet 15effene ende ghelijc, en̄ wi vinden vrede in Gode en̄ in ons, 16overmits vrien opganc en̄ nederganc in rechter caritaten.

17Hier na volghet die vierde partie van den jare dat is Autumpnus. 18Die herfst middelt tusschen somer en̄ winter; hi is 19wel ghenatuert⁽¹⁾, te maten heet en̄ cout, droghe en̄ nat; hi 20is vol en̄ rike van allen vruchten, liberael, ghemeine en̄ 21milde⁽²⁾ allen creaturen, den menschen, den voghelen en̄ 22den dieren: ghelikerwijs dat hi onfaen heeft van Gode en̄ 23vanden planeten, vander sonnen ende vander manen, alsoe 24deylt hijt voirt ghemeine den riken en̄ den armen, en̄ yeghewelken 25dies behoeft. Mer die rike vreeke trecken hem ane, 26vanden ghemeinen goede, meer dan hem behoirt.

27Hoemen die substancie van ertscher dinghen deylen sal 28in ‧iiij‧ partien, dat hebbic voren bewijst in die vierde⁽³⁾ waghe 29van minnen.

(1) temperatae naturae, zegt Sur.

(2) Sur. liberalis, communis, benignus.

(3) Aldus onze Codices. Surius vertaelt echter: paulo superiùs in tertia amoris libra dictum est. En zoo moet het zyn.