Werken. Deel 5. Vanden twaelf beghinen

Regelnummers proza verbergen

De tertio verae contemplationis modo. C. XII.

21Hier na volghet die derde wise die enen scouwenden 22levene toebehoirt. Die wise is gheheten Speculatio, dit is 23in enen spieghel sien. Want des scouwenden menschen 24verstandenisse is een levende spieghel, daer die Vader

[p. 28]

1metten Sone ingheven haren gheest der waerheit, op dat 2die redene verclaert werde, en̄ bekenne alle waerheit diemen 3verstaen mach in wisen, in formen, in beelden en̄ in 4ghelike⁽¹⁾. Mer die wise, daermen dat aenghesichte Gods 5in siet boven redene en̄ sonder redene, in bloten verstane 6en̄ in onghebeelder ghedachten⁽²⁾, dat en mach ghemerc 7noch redene niet ghereyken. Want ghelikerwijs dat die 8edele aern⁽³⁾ mach scouwen die claerheit der sonnen sonder 9wyken, overmits stere ghesichte sijnre oghen: alsoe 10moeten die oghen der vledermuys wiken en̄ ghebreken in 11claerheit der sonnen, overmits crancheit haerre oghen en̄ 12haers ghesichtes.

13Die simpele eenvoudighe oghe der sielen, die verhaven 14is, boven redene en̄ sonder redene, in een eenvoudich bloet 15ghesichte, die siet altoes ane des Vaders anscijn, ghelikerwijs 16dat die enghele doen die ons dienen; want die simpele 17eenvoudighe oghe der sielen en heeft anders niet vore dan 18dat beelde dat God selve is. Daer siet si Gode en̄ alle dinghe, 19alsoe si met Gode een sijn, in eenen eenvoudighen siene; 20en̄ daer mede is haer ghenoech⁽⁴⁾: en̄ dit hiet Contemplacio, 21dat is Gode scouwen eenvoudigher wijs. En̄ alsoe ghelikerwijs 22soe is die verstandighe cracht der sielen een levende 23spieghel, daer God in woent met sijnre ghenaden; ende hi 24heeft hare ghegheven sinen gheest der waerheit: en̄ overmits 25sijn licht, soe is die redelike oghe verclaert, alsoe dat 26si bekennen mach in formen, in beelden en̄ in gheliken, 27Gode en̄ alle ereaturen, alsoe verre alst God vertoenen wil.

(1) Sur. omnemque cognoscal veritatem, quae quidem possit intelligi in imaginibus, in modis, in formis atque similitudinibus.

(2) Sur. et mente imaginum experte.

(3) F, G. aer, versta adelaer of arend.

(4) F. es hem ghenoech. G. es hi hem ghenoech. Sur. idque illi sufficit.

[p. 29]

1En̄ hi⁽¹⁾ ghebiedt der redenen, die hi verlicht heeft, dat si 2regere en̄ ordinere dat sinlike leven na die wet Gods en̄ na 3die ghebode der heyligher Kerken, in caritaten en̄ in rechter 4besceydenheit.

5Ten anderen male⁽²⁾, die verstandighe mensche die van 6Gode onfaen heeft den gheest der waerheit, hi sal wandelen 7voir dat anscijn ons Heren, en̄ ordineren en̄ chieren sine 8inwendighe leven met allen dogheden, naden liefsten wille 9Godes: soe mach hi horen die soete stemme des Vaders 10die sprect in sinen gheeste: ‘Sich my ane, bekenne mi 11alse ic di bekenne. Merke my nauwe, wat ic bin ende 12wie ic bin.’ In desen eysche verblijt hare die siele en̄ 13alle die inwendighe crachte des menschen; en̄ met verstandighen, 14openen, verclaerden oghen begheert si te siene 15daer sy toe gheëyschet en̄ ghenoedt is van Gode; en̄ hi vertoent 16hem der sielen inden levenden spieghel haerre verstandicheit, 17niet alsoe hi is in sijnre naturen, mer in beelden 18en̄ in gheliken, alsoe alst verlichte redene begripen 19en̄ verstaen mach. Die wise redene, die van Gode verlicht 20is, die siet, claerlic en̄ sonder dolen, in verstandighen beelden, 21al dat sy ye ghehoirde van Gode, van ghelove ende 22van alle waerheit die si begheert⁽³⁾. Maer dat beelde dat 23God selve is, al ist haer voir ghehouden, si en cans niet 24begripen; hare verstandighe oghen moeten den onbegripeliken 25lichte wiken. Maer want si wijs en̄ verclaert es 26metten gheeste der waerheit, soe siet si Gode ane in verstandighen 27beelden, hoe dat hi is moghentheit, wijsheit, waerheit, 28gherechticheit, goetheit en̄ ghenadicheit, ontfermherticheit, 29rijcheit ende miltheit, levende ghetrouwicheit⁽⁴⁾,

(1) Namelyk de geest Gods. Sur. Imperat autem spiritus Dei rationi à se illuminatae.

(2) Deindè secundò, zegt Surius.

(3) Sur. et de omni, quam nosse cupit, verilate.

(4) Sur. viva fidelitas.

[p. 30]

1troest en̄ soeticheit. Si siet oec ondersceit der personen, 2en̄ yeghewelken God⁽¹⁾, en̄ ghelijc almachtich in crachte 3der naturen⁽²⁾, eenheit in drieheit en̄ drieheit in eenheit, 4inder naturen vruchtbaerheit, en̄ in wesene simpele ledicheit, 5elken persoen God en̄ in hare ghemeine substancie godheit⁽³⁾. 6Want die redene, die verclairt is metten gheeste der 7waerheit, die siet Gode in haren spieghel in alsoe vele wisen, 8formen en̄ beelden, alse si selve ghedinken mach, en̄ in 9enigher wijs begheert te siene.

10Nu is die verstandighe cracht gheneycht, en̄ van Gode 11gheëyscht te siene wat God is en̄ wie hi is. En̄ hier omme 12sprect die scouwende siele: ‘Here, toent ons dijn aenschijn 13boven beelden en̄ gheliken, bloet en̄ onbedect: soe selen 14wi salich sijn en̄ ons sal ghenoeghen.’ Ende hier toe antwoerdet 15die gheest ons Heren der verlichter redenen: ‘Sich 16my ane, wie ie bin en̄ wat ic bin.’ Hier ontpluyct hare 17die verstandighe oghe omme te siene dat si begheert, en̄ 18daer si toe gheëyscht is van Gode. Die simpele oghe, met 19eenvoudighen ghesichte in godliken lichte, die siet al dat 20God is eenvoudigher wijs; en̄ haer volcht na die verstandighe 21oghe, en̄ si wilt weten en̄ ondervinden, inden selven 22lichte, wat God is en̄ wie hi is: mer voer dat aenscijn ens 23Heren faelgiert redene en̄ al ghemerc met ondersceede. 24Ende die verstandighe cracht die wert verhaven in onwisen, 25en̄ haer ghesichte wiseloes, dat is sonder maniere, noch si 26is noch soe, noch hier, noch daer⁽⁴⁾. Want onwise heeft 27al bevaen, en̄ haer ghesichte is haer onthoocht ende ont-

(1) Sur. et singulam quanque (personam) verum Deum.

(2) Sur. et aequè omnipotentcs virtute.

(3) Sur. atque unamquamlibet personam Deum, et in communi sua substantia divinitatem.

(4) Sur. ejusque visio vel adspectus modi expers est, id est, nec hoc vel illo se habens modo, et neque huc neque illuc prospiciens.

[p. 31]

1breit: si en weet selve waer dat si siet, si en cant verhalen⁽¹⁾; 2want haer ghesichte is wiseloes, en̄ ontvliet haer 3sonder einde en̄ sonder wederkeren. Dat si begripet, si en 4cant volprisen, noch te male vercrighen; want haer begrijp 5is wiseloes en̄ sonder maniere, ende hier omme is si hogher 6van Gode begrepen, dan si ghegripen can⁽²⁾.

7Siet, dese wiselose maniere aldus gheoefent, si is een 8middel tusseen scouwen in verstandighen beelden en̄de in 9gheliken, en̄de een bloet scouwen boven alle beelden in godliken 10lichte.

(1) F. si en caent herhalen. G. harhalen. Sur. Totam enim vim intellectivam id quod modi expers est, circumplexum est, ejusque visio ultra ipsam elevata et dilatata est, ita ut nec ipsa ubinam sit, compertum habeat. Het blykt uit dat ubinam sit, dat Surius niet gelezen heeft, met onze dry codices waer dat si siet, maer waer dat si si. En zoo zal er oorspronkelyk wel gestaen hebben. Doch volgens de vertaling van Surius ontbreekt hier nog meer in den nederduitschen tekst. Na de aengehaelde woorden gaet hy voort, en zegt: Quod enim conspicit, assequi vel apprehendere non potest, quandoquidem visio seu adspectus ejus modo caret, diffluitque ab ea et evagatur absque ullo fine et sine reversione. Surius moet derhalve gelezen hebben: Si en weet selve waer dat si si; ende dat si siet, si en cant verhalen, want, enz.

(2) Sur. ideoque multo sublimiùs à Deo ipsa comprachenditur, quàm possitipsa compraehendere.