Keurgedichten
(1919)–Albrecht Rodenbach–
Auteursrecht onbekend
[pagina 121]
| |
Breydel en de Coninck.De Maagd van brugge.
Hoort toe, gij volk van Vlaanderland, hoort toe, mijne oude stede.
Laat eenen dag uw ambacht of bezigheid met vrede,
generigGa naar voetnoot(1) volk, komt Bruggewaarts gezwermd en hoort naar mij.
Beziet mijn speer en schild: ik ben de Brugsche Maged vrij.
En gij - uw sprekers riepen 't u en uw miskende vinders
zoo lang en zoo vergeefs - gij zijt de diep vervallen kinders
der Reuzen die ik heb gekend, wier fame wereldwijd
zoo lang zal blijven leven als de duizendeeuwige tijd.
Mijn vlaamsche Volk! mijn vlaamsche Land! - O heden! O verleden!
Zoo menig eeuw gestreden en zoo menig eeuw geleden,
en na zoo lang een doodstrijd nog bestaan! Ja nog bestaat
gij, ongelooflik taaie Volk, maar ja - in welken staat!
Helaas! ondanks dien fellen drift naar uw verloren waarde
dien 's Lands bestuur in slape wiegde en 't fanatism ontaardde,
ondanks 't wanhopig streven eener kunst wier wondere kracht
voor onverschilligheid bezwijkt en uitheemsche overmacht,
miskend door eigen volk, miskend, mishandeld door den Wale,
ontwordend in uw zedens en ontwordend in uw tale,
ontwordend in den man, de vrouw - helaas en in het kind!
zoodanig door gewoonte reeds verstompt, verdoofd, verblind,
| |
[pagina 122]
| |
dat u een glimlach wijs en vroed komt spelen op de lippen
waneer een arme spreker nog die woorden laat ontglippen
van eigen Taal en Kunde en Kunst en Zedens en bestaan,
en Belgie - 't land der landen - wel in 't harrewar wou slaan
om zoo een herschenschim! Ik wil een spel u doen aanschouwen.
Spreidt, bonte nevelen! Stijg, Tooneel, dat deze toovenaars bouwen
die men poeten heet! Treedt op, hervormd en herbezield,
gij schimmenzwerm die statig in het grijs verleden krielt!
Rei.
O ziet - in gulden zonneschijn een wonderschoone stede!
Wat edel volk! Hoe sterk van leest, hoe heusch in daad en rede! -
Maar ziet, de stad wordt rep en roer: men troppeltGa naar voetnoot(1) en men twist.
Hier vreest men, ginds verdreigt men waar een somber woeden gist...
De Maagd van Brugge.
Het is mijn oude Brugge. Voor de poorten ligt de Wals.
Let op. Nu ziet gij burgerdeugd en hoort gij heldentale.
Breydel.
Sa, mannen, van die lafaards weg. Daar is geen spreken aan.
Zij zullen morgen pintenGa naar voetnoot2) en de Walen tegengaan,
en knielen voor den dwingeland en bidden hunne bede:
‘Och arm! men heeft uw slot verwoest; maar wij, wij deên niet mede:
gij weet? Wij zijn uw dienaars en die stad is de uwe.’ Brand
tot zwarte puinen dezen nacht, gij heilige burg der Vaders,
eer morgen uwe schande zie en dwingers en verraders
| |
[pagina 123]
| |
ze vieren ondereen! - O klerk van Damme niet zeer vroed
bij Lô! zijt gij gestorven vóór uw penne met uw bloed
geschreven heeft: ‘En in dien tijd zag men een land verwinnen
door valschheid van den buiten en door valschheid van den binnen.
En dat was mijn land, Vlaanderland, en Brugge was de kop
des lands, en daarom plaatsten zij er 't zwaarste juk ook op.
Maar 't woog te zwaar: hij wrong het af... Ik zag de sloten laaien,
'k zag valschen Waal en Leliaard in 't veld de ruggen draaien,
verstuiven in de verten met hun vanen en geschreeuw,
voor Breydel en zijn Massekliers en voor den Vlaamschen Leeuw!
En Brugge, Vlaanderens bolwerk, was ontzet, gered door zijne Klauwaards,
wen, op het woord der Leliaards, een bende lauwaards, flauwaards,
een handvol bevers, nietingsGa naar voetnoot(1) aan dat zegevierend heer
van overmacht kwam spreken en van nutteloos verweer!’
Bij God, 't blijft nog te zien! - Gezellen, g'hebt nog uwe vuisten,
niet waar, en uwe knotsen die op Conincks kerker buischten?Ga naar voetnoot2)
't Is goed. Ter poorten morgen vroeg. En wien 't ook leedenGa naar voetnoot3) mag,
daar wenschen wij den Walen zoo een harden goedendag
dat een der twee er blijve, hij of wij! Zult gij 't onthouden?
Klauwaards.
Wat walsch is valsch is! Slaat al dood!
Poorters.
Die Klauwaards zijn rabouden!Ga naar voetnoot4) -
Dat 's muiten! - En dat na 't verbod toen nog van 't magistraat!
Klauwaards.
De Leliaards mogen komen ook en heel uw stederaad!
| |
[pagina 124]
| |
Andere.
En gij van nu indien gij durft!
Verwarde stemmen.
Verraad! - Sla dood! - Wach arrem! -
Daar is De Coninck! plaats! maakt plaats!
De Coninck.
Ei, mannen, niet te warrem. -
Mijn vrienden, of De Coninck ooit een lafheid heeft begaan,
of met der stem een lafheid ooit heeft helpen voorenstaan,
hetzij vóór hem de Leliaards de tonge wilden korten,
hetzij na gij de poorten van zijn vangenis in kwaamt storten ....
Klauwaards.
Hoezee De Coninck!
De Coninck.
Zegt, nietwaar dat is u welbekend?
De Coninck was er bij te Male, te Aardenburg, te Gent.
Waar onze Leeuw strijdveerdig stond, daar was hem 't woordje ‘wijken’
geen dietsch. En bleef ons over slechts den vijand met ons lijken
de poorten af te sperren die hij morgen dweerschenGa naar voetnoot1) moet,
met u riepe ik: Vooruit! Maar 't geldt hier meer dan al ons bloed
te storten vooraleer dien burg dien smaad te laten lijden.
Het geldt hier Brugge, Vlaanderens hoofd, te ontzetten, te bevrijden,
| |
[pagina 125]
| |
en Vlaanderen achterna. Gij staat verstomd en ziet mij aan,
Welnu, hoort toe. De Walen die vóór gindsche poorten staan
zijn onze stad reeds meester door den schrik dien zij... betaalden.
Zij wilt ons weg: ‘wij zijn een hoop rabouden en verdwaalden,
de Walen zijn zoo erg niet, en, dat Klauwaardsvolk eens aan,
dan zal het immers vrede zijn.’ Wel, vrienden, laat ons gaan;
die bevers en vreedzamigen den Walen en hun maten,
den waalschgebekten Leliaards, vreedzamig overlaten -
en goedendags gaan maken! Want zoo waar als ik hier sta
en Châtillon de haastigaard geen palen kent, weldra
smaakt onze goede stad venijn in haren franschen honing;
en dan begint een ander sp[e]l - ik zeg het u, De Coninck -
waneer de lafste die nu beeft een wapen grijpen zal!
Wij vluchten niet: de rat is daar, wij openen de val.
Dies, zonder vreeze dat hij een der vrienden hier vergramme,
raadt u De Coninck: dezen nacht te gaâr op weg naar Damme,
Nooit heeft het u gespeten van de raden die hij ried. -
Zeg, Breydel, trekt gij dezen nacht met mij naar Damme niet?
Breydel.
Hier is mijn hand. Wie zegt er neen waneer gij hebt gesproken?
Doch morgen - onzer stede smaad - blijft schandelijk ongewroken.
De Coninck.
Eens wreekt hij hem tiendubbel. 't Is De Coninck die 't belooft.
De Maagd van Brugge.
En zoo was de eene Vlaanderens arm en de andere Vlaanderens hoofd.
Ziet langs de bane door den nacht de sombere Klauwaards stappen.
Hoort gij van in de vroegte door de stad die benden trappen,
| |
[pagina 126]
| |
ontelbaar tiegend staal? Het volk schrikt op en zucht; te laat!
't Is Châtillon, de dolle dwang, met Flotte, 't boos verraad,
aan 't hoofd der gretendeGa naar voetnoot1) overmacht van achttien honderd lansen
die dreigend en verwijtend in der poortens oogen glansen.
Door 't loos en boos verraad gesard dat hen in Brugge bracht
en grijnst, versmeiertGa naar voetnootl) blinde haat en lafaardsovermacht
de stad wier schreeuw tot zucht verdooft'lijk wen zij iemand worgen.
Let op nu. Ziet de nacht klaart op in twijfelenden morgen.
Hoort gij dien strijd van wapenklank, gejoel, geschal, getrom,
langs markt en straat, van hier, van daar, van ginder, van alom?
Hoort toe! De worsteling woedt langs hier, verdooft de Mettenklokken.
Afgrijselik! Hoe 't halfdonker krielt van stalen wapenrokken
en bruine kolders ondereen! wat stortend maaien! - 't Bloed
stroomt dampend als een roode dauw in rooden morgengloed.
Het daagt, - daar ligt het riddersvolk met zijne soldenieren.
Rei.
Hoezee De Coninck, Breydel, Klauwaards, Wevers, Masseklieren!
De Maagd van Brugge.
Zij zijn het ja, En ziet. Triomf! de ontzette stede baadt
in eenen rooden schijn van zege en vreugd en dageraad!
De wapens spatten zegevuur in duizend roode vonken.
Door markt en straten krielt het volk en jubelt zegedronken.
Den Klauwaard vliegt zijn vrouw en kroost ten halze met een schreeuw,
de zoon omarmt zijne ouders, de verloofde ‘haren Leeuw.’
En wijl duistGa naar voetnoot2) monden hunnen naam en roem den hemel melden,
half goddelik aan des Belforts voet omarmen zich twee Helden.
| |
[pagina 127]
| |
Breydel.
Zeg, Pieter, is 't geen ijdele droom die rond ons spookt en blauwt?
De Coninck.
Neen. Hoor ze juichen; 't is geen droom. De Klauwaard heeft geklauwd.
Breydel.
Hij heeft geklauwd ja, 'k voel het in mijn ziel en ledematen.
Hij heeft geklauwd en wij zijn vrij, o Belfort, markt en straten! -
Hoe jammer dat zij mij ontsnapt is, die drijvuldigheid
van blinden haat en boos verraad en van lafhertigheid:
Van Ghistel, Flotte, Châtillon - O preuschheid! Zich vermommen,
voor heeren! In een papenkleed zijn zij dood... ontzwommen.
Doch morgen ja komt ook alhier - en Breydel is niet dood!
De Coninck.
Heer Châtillon is op de vlucht, heer Pieter Flotte ontvlood,
en heer Van Ghistel toonde naar gewoonte liefst den rugge.
Welnu, mijn vrienden, zoo verneemt Parijs wat nieuws van Brugge!
Het Volk.
Haha! Hoezee den boden!
De Coninck.
Zoo verneemt het fransche hof.
verneemt heel Vrankrijk welke straf verraârs en dwingers trof.
| |
[pagina 128]
| |
Verneme het met open mond de fransche munteschrooder,
verneme het zijn duivelin nog duizend malen snooder,
en dat zij er bij eeden doen - want eeden kosten niet! -
Verneme het de raad die hun eerloosheden ried!
Verneme het en trille er hij van hope en van verlangen
graaf Gwijde, met zijn magen en getrouwen daar gevangen,
en jongvrouw Filippine, bloem die 't waalsch geluchte schond,
van in het graf dat, ver van hier, zoo vroeg haar jeugd verslond!
Verneme het heel 't land en Gent de waalschgedwongen stede!
Verneme het in oost en west elk land van Kerstenhede!
Verneme ons eersten dank de Heer van wien de zege komt,
in afwachting dat elke kerk Hem dreunend ‘dank u’ bromt
uit toren, koor en orgelbalg! - Mijn vrienden, laat ons knielen.
Rei.
Hoe grootsch die stilte en zelfde bede uit honderd duizend zielen.
De Coninck.
Heer God die onze wapens hebt gezegend en ons recht,
U loven en U danken wij, Beslisser van 't Gevecht.
Allicht bedreigt ons 't opperste gevaar van smaad en schande;
o zegen dan het laatste weer van dezen goeden lande,
Almachtige! Mijn vrienden, neen, de veete is niet gedaan.
Eerst nu breekt 't opperste geding van Leeuw en Lelie aan,
eerst nu wierd deze vrage met dat stroomend bloed geschreven:
zal Vlaanderen eindelijk sterven of zal Vlaanderen eindelijk leven?
Eerst nu daagt eene reddingskans uit eenen hoogsten nood;
eerst nu verstaat gij onzen kreet: de vrijheid of de dood!
Het Volk.
De vrijheid of de dood!
| |
[pagina 129]
| |
De Coninck.
Maar toch wij velden duizend Walen,
wij wonnen eene zegepraal. Zoo laat ons zegepralen,
en deze onze eerste zege borg voor nieuwe laten staan!
Ja, melden haar van dorp tot dorp den vlaamschen landen aan
de klokken dezen morgen en de zegevuren te avond,
opdat zij, onverwachte maar van mark tot marke, dravend,
heel Vlaanderland begeestere en versamele in één heer
tot Vlaanderens opperste geding en opperste verweer,
En gij vooral, mijn Brugge, pint u, vier uw kloeke jeestenGa naar voetnoot1).
laat klokkenspel en vedelklang en dans uw zege feesten.
Begroet den standaard....
Breydel.
In mijne arms! Ik heb hem vrij gekocht
Rei.
Hoe golft rondom den blauwen Leeuw die luide zegetocht!
Hoe statig boven Brugge bonst te midden 't volkgelonderGa naar voetnoot2)
de klokkentoon in 't rond herhaald.
De Maagd van Brucge.
Gelijk een verre donder
uit d'heimelike diepte van een helderblauwe lucht,
verdooft een naderend krijgsrumoer het stervend feestgerucht.
Alsdan verdonkert 's hemels blauw, een stormwind zweept de wolken
ontzaglik door de ruimte, zweept de zee die wringt en in haar kolken
| |
[pagina 130]
| |
aan 't zieden gaat. Zij stijgt, zij toornt, zij huilt, verbreekt den band
van hare stile grootschheid en bespringt het sidderend land
met haar schuimbekkende overmacht van bergenhooge kruinen.
En aarde en lucht aanschouwt den kamp des springvloeds met de duinen.
Zoo heeft ons zweepslag Walenland doen zieden 'lijk de zee.
Gelijk een springvloed overstort het 't kleine Vlaanderen - wee!
met zijne krielende overmacht van duizende bannieren,
van vorsten, van vassalen, van gekochte soldenieren.
De wind voert uit het zuiden eene reuk van moord en brand
en 't is alsof van tijd tot tijd alover 't sidderend land
een half gesmoorde noodkreet uit het zuiden kwam gevlogen.
‘Doorsteekt de vlaamsche evers en ontweidt de vlaamsche zogen,’
riep immers vrouw Jehan[n]e, koningin van Walenland,
en 't koninklike woord volbrengt de ridderlike hand
der vrouwenheusche jonkerschap - Vol vlijt en neerstig ijlen
reedt Vlaanderen zijne goedendags, zijn bogen, zijne bijlen;
en, gansch aleen verlaten in den allerlaatsten nood,
‘Wat God bewaart is wel bewaard,’ zoo spreekt het, ‘vrij of dood!’
versamelt, tot den laatsten kamp bereid, ter Leievelden,
en hoopt als 't ware tegen d'hoop waneer de brugsche helden
op hunne beurt verschijnen van hun zege nog doortrild
met Breydel, Vlaanderens Knots en met De Coninck, Vlaanderens Schild.
Doch over beide legers spreidt allengs dat plechtig zwijgen
der ruimten wen de dondertorrenGa naar voetnoot(1) naar elkander dreigen.
De stonde is plechtig, plechtig het aanstaande wapenpleit
op wiens voorzienbaar vonnis wacht de gansche Kerstenheid:
de Leenheerschap of hier voor goed een voorbeeld wordt gegeven,
de Poorterschap hoe duur het kost te hebben willen leven
ten spijte van een dwingeland. - De stonde naakt; 't zwijgt al....
'Lijk 't schitteren van den wederlicht daar schettert, luid geschal,
| |
[pagina 131]
| |
het sein.
De storm is los - de vlakte dreunt - de verten beven.
Duist levens smelten donderend tot eén oorverdoovend leven.
Zoo hoorde het een ganschen dag een gruwelende steê,
en stil en stom door de overmaat verplet van angstig wee,
verbeeldde zich naar 't bulderen van haar brijzelende baren
het stormen dezer zee wier golven dolle benden waren.
Maar hoort, de storm verzwakt, verzwakt... het ijselik gerucht
versterft in gindsche verte met eene achtervolgde vlucht....
Wie vlucht er en wie zegeviert? - O zielentergend greten
dier wisselende onzekerheid van duist verwarde kreten!
Triomf! Triomf! Triomf! Daar bonst een luide zegeschreeuw
en dondert die geruchten doof; ‘Ons Vlaanderen die Leeuw’
meldt zege, redding, vrijheid langs de wijd verwoeste vlakte
waar heden 't vlaamsch Gemeenebest den dwang des Vreemdelings knakte
en Ridderschap en Leenheerschap.
Scheur, wolkenfloers!
Zoo zag
er Kortrijks bloeiend veld uit na den Guldensporenslag.
Rei.
Hoe akelig dat doorwroeteld land in schemerenden avond,
die reuk van bloed... hoop over hoop die lijken...
De Maagd van Brugge.
Blindelings dravend
hier ijlde, wederlichtend als een storm, de ridderschap!
Hier, door die stormende overmacht verplet, doch geenen stap
toch wijkend, pletterde op zijn beurt ons volk de dolle schokken
der ruiters...
| |
[pagina 132]
| |
Vormloos blikkend spookt het staal der wapenrokken
hoop over hoop; getuigenis der fel gekrenkte macht,
uit 't bloedig slijk der weiden glimmen sporen in den nacht.
Want, prinsen, graven, adders, hier zi jn zij bij duizendtallen
vertwijfelend voor de voeten van dat ‘dorper’Ga naar voetnoot(1) volk gevallen.
Rei.
Wat wilt het luid gezang dat uit der verte nevelen naârt
met hoorngeschal en wapenklank en vreugdgeroep gepaard?
Een breede fakkelschijn verlicht de schemerende kimmen
en komt zoo akelig dansend op de lijkenhoopen glimmen
alover 't veld. Een luide stoet krielt wemelend in 't verschiet,
zwaait wapenen van vuur als 't ware bij zijn donderend lied,
en schijnt van uit den dikken smook der toortsen als te vlammen.
Triomf! Triomf! 't Is Vlaanderen, dat de vreemdeling wilde tammen,
verdelgen! 't Viert zijn redding, vreugdedronken, zegewild! -
Hoezee die twee daar hand in hand te samen op een schild
door reuzenschouders in triomf het slagveld rondgedragen
te midden luiden zegezang en woestig wentelend wagen
van vreugdedronken Klauwaardsvolk! Hun geldt het zegelied
van Vlaanderen! Hunne namen zendt het donderend in 't verschiet!
Heil Breydel en De Coninck!
Zegevierende Klauwaards.
Zwaait de waaiende bannieren,
de toortsen en de goedendags! De Klauwaards zegevieren!
Jan Breydel heeft de Châtillons de schedelen verplet!
De Coninck heeft ons vreemden dwang en valschheid leeren pletten!
Sint Benedictus vespertijd herzingt de brugsche Metten!
| |
[pagina 133]
| |
Heil Breydel en De Coninck! Roept met ons, gij heeren al
en poorters, boeren, kerels, roept met ons, dat het geschal
weêrdreune van den Leiekant tot aan de zeeuwsche hillen!
Allen.
Heil Breydel en De Coninck!
De Maagd van Brugge.
Heil en wonder! Weêrom trillen
bij 't heldenspel hertooverd uit der oude tijden wolk
de vaderlandsche snaren in de herten van mijn volk! -
Welnu, hoort toe, mijn volk: gelijk gij het nu ginds ziet rijzen
in zijnen roem, zoo wil ik u het Tweetal kunnen wijzen
te midden mijner, zijner stad, door jaren, eeuwen heên,
gedurig sprekend zinnebeeld van Vlaanderen dat verdween. -
Treedt op, mijn vlaamsche Kunstenaars, beschavers, volksverlichtere!
Treedt op vooral, o vroede schaar van ons miskende Dichters!
Plastieken die het leven slaat van uit den stommen steen,
wie uwer in hun reuzenbeeld herschept mij 't groot verleên?
Wedijvert! - Gij die toovert met de bonte zonnestralen,
o Schilders, laat uw doeken ons der Helden roem verhalen! -
Stemt hun uw lied, gij zielen van Gezang en Klank doorspeeld! -
Gij, Dichters, hoogste macht der Kunst, verklaart het zinnebeeld!
De Dichters.
Gegroet, o reuzig Tweetal uit ons groot en blij Verleden,
Gij beeldenis der krachten die ons vrij en machtig streden!
Gij waart het vroede woord, en Gij, gij waart de kloeke daad!
Gij waart het schild dat schermt, en Gij, gij waart de knots die slaat!
Gij wondere wijsheid, rustig sterk in hopelooze rampe -
Gij open onverschrokken ziel die vroolik ijlt ten kampe!
| |
[pagina 134]
| |
Gij trouwe, Gij rechtschapenheid, Gij onbaatzuchtigheid,
Gij vrijheidzin, Gij burgerdeugd, Gij opperste adelheid
eenvoudig in uw zedens en heldhaftig in den strijde!
Gij oorbeeld van den Vlaming in den goede ouden tijde!
Gij Burgers die zoo burgerlik aan 't hoofd der Burgers stondt!
Gij almacht zonder praal of pracht van Raad en Daad in bond!
Vermogen uit de zekerheid gesproten van het kunnen,
zoo vreedzaam en eenvoudig dat de nijd vergat te ontjunnenGa naar voetnoot(1),
zoo treffend en zoo zeker dat de bloedhooveerdigheid
der eeuwenoude ridderschap, eene echter adelheid
erkennend, voor uw heerschap uit uw eigen daân geboren
de trotsche rangen opende van 't volk met gulden sporen
O Helden in wier beeldenis, in 't nevelig verschiet
beschenen door ons gloriezon, ons vroed en moedig diet
geheel zijn eigen wezen vond tot reuzigheid bedegen!
Geen wonder dat, ja zelfs waneer de grootsche stemmen zwegen
van onze aloude glorie in der tijden dwarrelkolk
vergaan, gij immer leven bleeft in d'herten van het volk,
en dat zijn duistere geest, zoover zijn blik vermocht te dragen,
uw grootsche schim nog wandelen zag in wonderlike sagen;
en dat waneer ons Dichtkunst, voor alle andere kunst ontwaakt
bij onzer schanden overmaat, ons volk miskend, gewraakt,
bedrogen, blind, verbasterd, door den Staat ter dood verwezen,
ge redden poogde al wijzend naar zijn groot en blij Voordezen,
- gelijk men een goed wapen uit een eeuwenouden roest
doet glansen - slechts de sagen uit zijn mond verdichten moest
‘hoe Coninck slim was en hoe Breydel alles sloeg in spaanderen’
tot epos van het Klauwaardsvolk en van den Leeuw van Vlaanderen,
opdat geheel ons land, hoe diep het ook verbasterd was,
ontstelde bij het lezen dier begeesterende Ilias,
| |
[pagina 135]
| |
de zijne! en dat de volkeren verwonderd ondervonden
alsdat van uit den Middentijd die Vlamings nog bestonden! -
De Staat verschoot een stond. - O wi, o wach! o flauwte! o list!
De vlaamsche Kamp slabbakte eer ooit een zege wierd beslist
voor goed! - Op 't woord der brugsche Maagd, rijs op dan, Tweetal, Oorbeeld!
van 't vlaamsche Volk! Verwijt, vermaan, begeester, geef ons voorbeeld!
Leer ons met uw standvastigheid, met uw heldhaftigheid,
den strijd herstrijden, uwen strijd, voor ons zelfstandigheid!
Wijs in dit land de bronnen van zijn kankerend bederven!
Roep dat ons nog slechts overblijft als volk den dood te sterven
ofwel, ontzaggelik herkwikt, in onze Knapenschap
het kiemend zaad te strooien van der Toekomst Mannenschap;
en 'wijl het Vlaanderens noodlot is door de eeuwenvoudige tijden
het Zuiden als den kanker van zijn wezen te bestrijden,
sar vlaamsche Kunde en Kunst ten Kamp met uwen wapenschreeuw...
Allen.
Wat walsch is valsch is! Slaat al dood en Vlaanderen die Leeuw!
|
|