Volledige werken. Deel 1

[p. 251]

Aenteekeningen.

Voyez l'horrible corps du monstrueux géant. Jadis fut le tyran dessus Anvers seant.
La joyeuse entrée du Duc d'Anjou en sa très renommée ville d'Anvers.

Wat er nu van Antigonus, van Druon zoo als anderen hem doopen; of zoo als Van Vaernewyck zegt om zeker te zyn, van Druon-Antigoon bekend is, heeft men nimmer juist geweten. Van de vroegste tyden is deze volkslegende aengehaeld, verdedigd en bestreden geworden; even als de oorsprong aller oude dingen. Weshalve laten wy de Sage volgen zoo als zy algemeen hier ter stede verhaeld wordt.

Nog voor der Kristenen jaertelling zoo men wil, stond hier waerthans Antwerpen ligt, een oud gebouw; een fort of burg gelyk, met eenige huisjes in de nabuerschap, door visschers bewoond; die de Schelde, toen noch niet bedykt onoverzienbaer breed, bevaerden; want zy raekte met eenen inham of baei tot aen Deurne,⁽¹⁾ dat toen eene stad was.

Nu, opeens verscheen er een Reus⁽²⁾ by de oevers der rivier; en

Van waer hy kwam dat weet ik niet,
En 't doet ook niets ter zake,

zegt de Rotterdamsche dichter W. Messchart, in een geestig dichtstuk over de stichting van Antwerpen. Wat ervan zy of

(1) In ouden tyden zoe ware Duerne een vryheyd, ende hiet Villa Thurnini, ende daer was eenen opslach ende have alsoemen dat noch wel merct aen de brugge te Duerne. enz. Cronique du 14^ste siëcle. Zie de antiquités Belgiques, Anvers 1834.

(2) Guicciardini zegt in zyne beschryving dezer landen; dat het, een heer uit Russiën was die de borght met gheweldt creeg, en dat nacomelinghen den naem van Russie met Reuse vermengt hebben, overmits de grootte gelyckenisse des woordts.

[p. 252]

niet, de omtrek beviel hem zeer goed; en door het recht des sterken maekte hy zich ras meester van het kasteel. Hy onderwierp vervolgens de omgelegene gehuchten aen zyn' wil; en legde de schepen die voorby zyn slot vaerden, weldra eenen grooten tol op. Het kronyk van Coukercken brengt den tol op de helft der geheele lading van ieder schip. Dacht er nu soms een vaerman, by onty of by nacht het slot voorby te smokkelen; en werd hy agterhaeld, door den Goliath; dan was hem de ganschen boel ontroofd; tot straf door Druon's zwaerd de rechter hand afgehakt en zoo werd hy onmedoogend doorgezonden.

Hoe lang ook die ongeconstitutioneerde dwingeland dit volhield is zeker niet bekend; doch hy regeerde nog, als Cesar een gedeelte dezer landen, onder zyn bewind had.

Een zekere Brabo veldoverste des Romeinschen keizers, die de gewesten aen Maes en Ryn gelegen, in toom hield; en er tusschentydig als vorst heerschte, was het moei historietje van Antigonus, en zyne onbeleefde manier van omgaen, ter ooren gekomen.

De lust bekroop hem, van den reus eens te bedwingen en de pligt opteleggen. Hy ging er dan eens regelrecht, en zoo maar alleen op af; want hy dacht dat er meer geschreeuwd werd als er wezenlyk van was; en dat die vent, ten zwaerste genomen, toch niet meer als een hoofd boven de andere menschen van dien omtrek kon uitsteken

Het volk van Brabo's heirtogt onderricht, was van vreugd en hoop doordrongen. Men bad de goden, want men was hier toen nog heidensch, op dat zy den menschlievenden kamper, kracht en moed zouden by gezet hebben; om eens uit des tyrans klaeuwen verlost te zyn. Ja maer, de Romein stond wat hevig te zien, toen hy by de burgt gekomen was, en den reus zag naderen, dien van zyn inzigt kennis had, met een piek gewapend, waar van het hout zoo dik wel was, als een weversboom. (Zoo drukken zich de kronykschryvers duidelyk uit.) Brabo moest omhoog kyken, als naer den top van eenen kleinen toren; wilde hy den reus in 't aenzigt staren. Wat zoude hy nu doen? aftrekken kon hy niet meer; en om zyne reputatie als kloeken kapitein te houden mogt hy zulks toch ook niet wel.

Middelerwyl de dwingeland al digter by gekomen zynde, begon met Brabo te lagchen. Niet om dat hy zich reeds gewonnen dacht; maar om dat de Romein van eene zeer middelmatige gestalte was, in vergelyking met anderen genomen. Hy dacht

[p. 253]

hem eens rad in de Schelde te schoppen, zonder zyn hellebaerdje noch te besmeuren; maer Brabo vlugger dan men wist, hakte den reus in den schenkel dat het bloed er uit liep als het water uit eene fontein. Nu ving de kamp eerst voorgoed aen, en de reus had geene goesting meer tot lagchen; want Brabo's zwaerd slingerde als eene bliksemstrael om de heupen van den geweldenaer, terwyl, deze met zynen weversboom in het ronde sloeg

Dat elke windvang van den slag,
Een woud-os dooden mocht.

Dan, door de steeds verdubbelde slagen van Brabo, en het aenhoudend bloedstorten, viel het monster verzwakt en verlamd. De nieuwsgierige strandbewooners, welke van wyd en zyde komen zien waren, en zich gedurende den stryd, bevreesd agter de dyken verborgen hielden, schoten nu blyde te voorschyn en op Brabo toe; als wilden zy, daer het grootste werk nu toch gedaen was, den reus helpen den harte stoot geven. De overwinnaer dede een teeken dat zy maer terug zouden blyven, tot dat het verken aen de ladder hing. Hy hieuw meteenen Antigonus nek af, en rolde het hoofd ver van het lyk; uit vrees dat zy soms nog aen elkaer zouden kruipen. Toen dede hy eene aenspraek tot het volk, dat hem par force tot koning wilde. Hy nam den voorslag aen, onder beding dat het land naer zyn naem heeten moest; te weten: Brabant; en de plaets, naer het feit dat hy er had uitgezet; tot eene eeuwige schande en lesse aller toekomende dwingelanden. Het volk was te vrede, en de held sloeg Druon de rechterhand van den romp, en wierp die in 't Scheld; en de plaets werd Handwerpen genaemd. Brabo regeerde nog vele jaren in vrede en voorspoed; en, hier verdwynt de aenvang der geschiedenis dezer stad in digte en ondoorzienbare duisternissen.

In het jaer 656, toen Sint Willebrords hier te lande, met veel byval het kristengeloof predikte; verscheen heur naem weder. In een handschrift van den zelfden Heiligen, heden nog bewaerd, vindt men hem aengehaeld voor de eerste mael; en dan waren deze gewesten onder de regering van Ansegisus en Begga.

Een Latynsch schryver zegt nog verder, dat de overblyfsels van den reus, by het delven der fondamenten voor het huidige stadhuis, in de vyftiende eeuw, uit de aerde te voorschyn kwamen, te weten: verscheide ribben, een schouderblad, een arm en een tand die ponden zwaer woog. In de spaensche furie toen het

[p. 254]

stadhuis is afgebrand, zyn die beenderen, met vele andere oude papieren den roof der vlammen geworden.

(a) Diederik (van Gallifort,) de voornaemste persoon die in een langwylig en koud dichtstuk (indien het zoo mag heeten) voorkomt. Onder den tytel van, de Kruisvaerder, verscheen het by brokken in een maendwerk. Zyn opstelder was De Laet; nevens wiens voortbrengsel men Gozewyn Graef van Stryen mag plaetsen; een berymd verhael door Van Kerckhoven uitgegeven, die even als zyn bovenstaende rymelmakker

Rima malgré Minerve;
Et, de son lourd marteau martela le flamand.

De hemel beware ons voor meer van hunne schoonigheden.

(b) Scarron, een fransch poeet die de Eneide geparodieerd heeft.

Er bestaet van pater Moons een groot getal boekdeelen, meest opgevuld met dierenfabelen: il faisait parler les bètes pour instruire les hommes; doch hy is op verre na geene schaduw van Lafontaine geweest.

De als schilder gunstig genoeg bekende Zwanenburg, is de Don Quichot van den Nederlandschen Parnas.

(c) De Noordstar, tydschrift vol letteren enz, dat hier ter stede maendelyks wordt uitgegeven; en waerin de kritiek door laster wordt vervangen, de rede voor de verwaendheid vlucht, en de opbouw der litteratuer, voor gekke loftuitingen harer afstellers plaets maekt. Onder vele zoutelooze rymelbrokken die er in voorkomen, vindt men er een tot lof van Napoleon (?) Waerin de schrikmonarck by eene Ilaelsche zon wordt vergeleken. Wat verder viendt men het woordje storie voor historie; enz. Zoo dat de makerer van, nooit eene gunstige plaets in de storiebladeren der Nederlandsche letteren te verhopen heeft. Behalve de bydragen van Conscience, en van nog een, of twee andere schryvers die er in voorkomen; is dit werk aen jeugdige beoefenaers der moederspraek niet aen te pryzen.

(d) Wodan, ook Woden; de god des oorlogs, dien onze heidensche voorvaders aanbaden; even als de Romeinen hunnen Mars. Hy was in waerdigheid de naeste aen Tuisco,en werd regtstaende verbeeld, met eene schild aen den linken arm; en in de rechter hand hield hy een kromzwaerd, Seax by de Sassen genaemd. De

[p. 255]

woensdag was hem toegewyd welken men oudtyds Wodensdag schreef.

(e) Teutoburg was weleer een groot en uitgestrekt woud, waerin de oude Germanen hunne brandofferautaers hadden. Ook werd het het heilige bosch geheeten. Zyne vermaerdheid bestaet hier in, dat ten tyde van keizer Augustus, de romeinsche legioenen onder het bevel van Varus, daer ter plaetse zyn overvallen geworden, en naer de wyze der Germanen allen vreedelyk vermoord. Door het volk van Teuto burg word hier in dichterlyken zin, de Duitsche natie verstaen.

(f) Tydens het fransche Republiek (van gevloekter gedachtenis) was de Carmagnole een dans, die door zang begeleid was; en by woeste volksfeesten, en openbare plegtplegingen uitgevoerd werd. Het is zynen oorsprong aen de volksverbetering tegen den koning (Lodewyk XVI) verschuldigd. De refrein van dit lied was: danssons la Carmagnole, vive le son du canon. Ook werd een zeker kleed, voor de Nationale wacht bestemd, Carmagnole geheeten.

Hier te lande noemde men de eerste franschen welke er aen kwaemen, Carmagnolen of Sansculotten.

(g) Eens gaeft ge ons kind'ren tot ons straf.

Dit is eene zinspelling op het gezegde uit het heilig Schrift: Geef ons een koning op dat hy ons oordeele gelyk alle andere natien: kon' c. VIII v. 5. En een kind van een jaer was hy (Saul) toen hy begon te regeeren: kon' c. XIII v. 1.

(h.) Ambiorix, vorst der Euburonen, een volk dat de boorden der Maes bewoonde.

Hy is alom bekend, door den hardnekkigen tegenstand dien hy den Romeinen onder Julius Cesar bood.

Nimmer wilde hy zyn vaderland onder het juk van vreemde dwingelanden zien; daerom had hy met de andere Belgische volkstammen, een verbond aengegaen, van den vyand zoo met list als door magt, de verdervelykste hindernissen te bewerken.

Met eenen Nationalen geest bezield; die altoos by onze voorouders heeft uytgeschenen; overviel hy de legioenen van Cotta en Sabinus, in de bergengtens der Ardenen. De beide veldheeren sneuvelden er, en weinige soldeniers ontkwamen de wraek der Belgen. Het hoofd van Ambiorix werd door Cesar op prys gesteld;

[p. 256]

doch niettemin leverde hy de Romeinen nog veel spel, zonder ooit in hunne handen te vallen. Nooit heeft de vreemdeling deze gewesten geheel kunnen ten onderen brengen; want het zuiderjuk paste niet op de vrye schouderen der fiere noorder telgen. De dichter Nolet de Brauwere heeft laetst een dichtstuk in epïschen vorm uitgegeven, over Ambiorix; dat wy allen beminnaren der vaderlandsche poezy aenbevelen.