Resolutiën van den commandeur en raden van het Fort de Goede Hoop 1652-1662

Vrijdagh den Eersten Octob: a^o 1655.

Aengesien onse hrn: mrs: per derselve missive van den 16^en April jonghst uijt de vergaderinge der zeventhiene aen ons gesz: ende becomen p^r 't schip N: Rotterdam op den 24^en Augusto verleden hier aengeweest, onder anderen wel expresselijk ordonneren alle debvoiren aen te wenden tot den aanqueecq van bestiael, sulcx dat deselve haer Ed: aen d' abundantie van dien alhier veele gelegen laten omme insonderheijt beneffens de

[p. 79]

thuijn ende aertvruchten te dienen tot noch meerder ververssinge voor de passerende Schepen etc: ende gemerckt tot heden noch niet is vernomen dat uijt den handel van d' Inwoonders voor eerst soo veele sal cunnen worden becomen als ten overvloede genoeghsaem schijnt van node te wesen sulcx dat het nootsaekelijck wat meerder als voor dato wel geschiet is na d' ordre voorsz: sal dienen aengeleijt op d' aenteelinge die sigh jegenwoordigh redelijck verthoont met de koebeesten welcke d' E. Comp^e hier jegenwoordigh in de 80 stx is hebbende, maer door de sloffigheijt van degene welcke daer doorgaens van Comp wegen toe gestelt sijn niet na behoren waergenomen maer genoeghsaem verwaarloost wort sulcx dat niet alleen de calffjens (dagelijcx geworpen wordende) 't elckens al weder wegh sterven maer daer door oock verloren wort de schone melck ende boter die de beesten redel: geven ende wanneer hun calffjens sterven deselve melck dan ophouden ende alhoewel daer toe veele moeijten worden gedaen ende luijden tot haar debvoir in desen 't animeren, ende nochtans bemerckende saecken sulcx te sijn (dewijl men juijst daer niet altijt met de neus kan bijwesen) dat 't gemeen volcqjen met de minste moeijte lieffst beholpen sijnde dencken hunne gagie gaet echter haer gangh &c^a Invoughen volcomentl: te speuren sij den behoorlijcken ijver ende vlijt tot heden daertoe noch niet en is cunnen aengewent worden, dierhalven gedacht op nader middel 't sij bij verpachtinge van de melck gevende koeijen off andersints op hoope ende vertrouwen dat wanneer 't imant selffs particulier aengingh het dan met d' aenteelt om 't genot van de proffijten die der soodanige particuliere pachters mochten van te verhopen hebben, wel beter gaen mochte, als sullende nootsaeckel: op 't opvoeden van de calffjens haer ten hooghsten moeten gelegen laten omdat wanneer die comen te sterven de koeijen haer melck oock stracx ophouden ende sijl: dan haer proffijten quijt raecken souden. Wijders oock gesien dat 't selve namentl: de melck door de pachters offte huijrders sullende mogen werden vercoght grotelijcx ende extraordinairel: sal strecken tot noch al meerder verversinge (Comp^s principaele ooghmerck) voor de passeerende Comp^s dienaren soo wel cleijn als groot mitsgaders oock tot derselver beter gerieff ende contentement, als sijnde noijt soo wel te vreden dan dat na eijgen sin ende lust voor haer eijgen gelt mogen copen wat ende waerse willen gelijck reede genoegh bespeurt wort bij sommige die eenige thuijntjes of parckjes lant particulier buijten Comp^s thuijnen in leeninge bij provisie vergunt sijn, ende hare aentelende vruchten daeruijt aen't passerende volcq vercopen, alsoo den gemeenen man noch noijt degelijck genoegen neempt aen 't gene (al is 't noch so overvloedigh) voor deselve na boort gesonden wort, als menende doch (gelijck 't oock meede gebeurt) dat 't beste door d' opperhooffden doorgaens uijtgeschoten ende 't sleghste haer gegeven wort Item oock bij ons

[p. 80]

veeltijts wel gemerckt schoon al heele vaeten met melck voor 't gemeen volcq ende siecken aen de scheepen gesonden waren, dickwijls alles in de kajuijt is verslonden geworden sonder datter iemant buijten deselve, ja, qualijck, de stuijrl: Its van genoten, die in manieren als voren nu souden cunnen voor een cleijntjen haer eigen gerieff tot der selver bijsonder verfrissinge ende verquickinge na genoegen cunnen ende mogen crijgen, als sullende haer meede toegestaen wesen soete ende carnemelck te copen soo wel als de hoofft officieren tot derselver bijsonder contentement en: behagen:-

Allen 't welcke ende wes meer Ingesien sijnde, Item oock ende bijsonder dat in cas voors: op 't opvoeden van de calffjens vrij beter als nu om redenen gemelt sal worden geleth waerdoor 't bestiael (d. E. Comp^s eijgen blijvende) soo wel dat aengeteelt als gehandelt wort) vrij sal vermenigvuldigen te meer dewijle oock noch veele behalve de jegenwoordigh melck gevende koeijen draghtigh sijn 't welcke apparent al redelijcke quantite boter metter tijt staet te geven: Ja, soodanigh wel dat vooreerst al veele ende metter tijt wel alle de hollantse boter voor dit garnisoen sal cunnen offte mogen verspaert ende hier selffs geteelt worden, mitsgaders uijt de pacht apparent voor d' E. Comp^e met eenen meede soo veele wel te procederen dat d' oncosten van 't coper (voor de beesten verhandelende) sal cunnen worden gewonnen ende d. E. Comp de beesten soo doende genoeghsaem voor niet hebben boven noch de gemelte aenteelt ende ververssingen die de melck voor de passerende luijden tot bijsonder gerieff ende genoegen mitsgaders niet min gesontheijt sal comen te verstrecken, beneffens de beesten ende thuijn vruchten welcke dagelijcx van Comp^s wegen oock aen boort geschickt wort &c^a

Wijders oock dat bij verpachtinge om de proffijten als voren sommige Insonderheijt getroude personen te meer sullen g'animeert blijven tot continuatie aen dese plaetse die jegenwoordigh noch gaerne om datter niets altoos en valt, van hier al voort na India willen, ende oock een wegh off middel tot voordeel ende conqueste sal bereijt worden voor vrije huijsgesinnen daer d E Comp^e doch toeschijnt t' inclineren &c^a

Soo is na overslagh van allen 't selve ende wes meer ten dienste van d E Comp^e mochte practicabel wesen, goet gevonden, tot een preuve des Comp^s melck gevende koeijen op dato aen de getroude ministers in pacht offte huijre eens aen te bieden.

Welcken volgende dan deselve onse resolutie bekent gemaeckt ende de gem: koebeesten in pacht als voren aengeboden sijnde, mitsgaders bij voorhaelde getrouden daertegen g'allegeert dat mitsdien 6 beesten hier qualijck soo veel geven als in't Vaderlant een alleen wel doet, Item oock staende de gansche drooge tijt soo reede genoeghsaem bevonden is geen melck van deselve te becomen sij: ende oock 't prijckel van 't sterven der kalven als

[p. 81]

wanneer meede haer melck t' eenemael op houden dienvolgende vooreerst noch weijnigh staet op de beesten te maecken ende qual: den halven tijt (de calffjens al blijvende leven) melck van de koeijen te becomen sij etc:-

Daertegen van Comp^s wegen wederom gerepliceert sulcx als tot derselver meeste voordeel ende dienste mochte streckende ende op 't voorhaelde applicabel wesen: mitsgaders dat sijl: Comp^s dienaars sijnde daeruijt noch al redel: boven haer winnende gagie apparent staen te proffitteren &c^a soo is eijntelijck g'accordeert omme de gemelte Comp^s melck gevende koeijen (sterck 10 stx) in pacht aen te nemen met den hovenier Hendrick Hendricksz: Boom van Amsterdam welckers huijsvrou int Vaderlant met boerenwerck omgegaen ende buijten Comp^s fortresse bij de thuijnen wonende daer toe redelijcke gelegentheijt heefft (d' andre getrouwde schijnende eerst aen de voorsz: hoveniers vrou te willen preuve sien) welcken Hendrick Boom dan als voorhaelt der Comp^s melck gevende koebeesten tot 10 stx in pacht heefft aengenomen, ende g'accordeert tot pacht te betalen voor ijder koe 15 gl: des jaers, ende dat op navolgende conditien namentl:

Dat de pacht van de gemelte 10 stx melck gevende koeijen sal Ingaen van heden desen dagh sijnde p^mo October.

Ende die na dato meer comen te calven van den dagh dat se sullen hebben geworpen; welcke calffjes bij hem pachter sullen werden opgebracht ende gevoet na behoren ende ten behoeve voor d' E: Comp^e die al d' aentelinge eijgen sal blijven.

Ende alhoewel gelijck voorsz: de koeijen hier sulcx genatureert sijn dat ze haer melck ophouden wanneer de Calffjens comen te sterven, dese daerom t'elckens moeten laten suijgen ende trecken om de melck van de koeijen te crijgen soo sal nochtans den pachter gehouden wesen sijn beloofde pacht aen de Comp^e promptelijck te voldoen, mits dat deselve koeijen sullen werden geweijt onder hoede ende beneffens Comp^s andre beesten die dagelijcx tot ververssinge voor d' aencomende schepen gelevert ende bij d' E. Comp^e doch nootsaeckelijck met goede wacht voor d' Inwoonders moeten bewaert worden:-

Ende omme den huijrder offte pachter voor eerst noch oock op geen al te groote oncosten offte belastinge te jagen, soo sullen de verpachte koeijen van deselve Comp^s beesten wachters, gelijck tot dato g'observ^t is mede mogen worden gemolcken, waer tegen als boven geseijt hij de calffjes voor d' E. Comp^e sal opbrengen welcke gedachte Comp^e al de aentelinge gelijck voorsz: sal eijgen blijven ende altijt Inoblig^t omme de gemelte ende volgende conditien na 't uijtgaan des pachts alle jaren te mogen veranderen; vermeerderen off verminderen sulcx ende sodanigh als na tijt ende saeckx gelegentheijt ten dienste van d' opgemelte Comp^e sal bevonden worden te behoren.

Sal oock de gemelte pachter aen d' E. Comp^e gehouden sijn te

[p. 82]

leveren soo voor de Commandeurs tafel als andersints ende 't geene den selven vorders mochte van node hebben tot ververssinge ende tractement van d' opperhooffden der Comp hier aencomende schepen respective de boter tot 10 stuijvers 't pont mitsgaders

de soete melck tot 4 stuijvers ende } de flapcan.

de carnemelck tot 2 stuijvers } de flapcan.

Waertegen den pachter weder is toegestaen om sijn voordeel te meer te mogen soecken de reste als dan vorders te vercopen tot sodanigen prijse ende aen sulcke luijden van d' aencomende schepen als denselven sal cunnen, volgens 't welcke omme den pachter voor eerst sijn proffijten niet al te naeu te besnijden soo sal den Commandeur oock gehouden sijn consideratie te dragen om d' E. Comp^e niet na sigh te nemen alle de boter die de beesten geven ten eijnde voor hun pachter wat meerder mochte overschieten vermits hem toegestaen ende g'accordeert is deselve buijten dien aen 't volcq van de passerende schepen soo duijr te vercopen als hij can, behoudens nochtans dat van 't volcq hier aen de Caep bescheijden 't sij in Comp^s dienst offte vrije voor de melck niet meer sal genomen worden als bedongen is, de Comp^e in manieren voorengemelt te leveren, maer sullen voor de boter moeten betalen 12 stuijvers 't pont mits oock deselve Caepse residenten niet meer sullen mogen copen als tot derselver nootdruft properlijck van doen hebbben opdat door haer oock niet alles opgecoght ende aen de schepen dan weder in plaetse van den pachter uijtgevent worde 't welcke bij desen verstaen wort den pachters alleene maer toegelaten te worden mitsgaders allen anderen verboden, op pene van confiscatie ende drie maenden gagie daerenboven voor Comp dienaren ende vrije luijden naer advenant ende exigentie van saecken en: personen-

Ende dewijle den gemelten pachter oock allegeert dat hij staende den tijt wanneer der geen schepen leggen met sijn carnemelck geen wegh sal weten vermits die aen 't volcq deses guarnisoens (geen gelt hebbende) niet soude cunnen vercopen soo is hun oock g'accordeert alle deselve melck ten prijse gemelt voor d' E. Comp^e aff te nemen omme hier voor 't gemeen te schaffen ende coocken met rijs tot versnaperingen ende in plaetse van ander cost, als meede voor de siecken hier doorgaends al veele van de schepen blijvende tot verversingh ende verquickinge van deselve etc^a

Ende 't gene hij pachter offte huijrder aen d' E. Comp als verhaelt compt te leveren sal hem strecken in affcortinge ende betalinge van sijn pachte ende 't resterende gehouden sijn te betalen in ganghbaren gelde voor welcken bedongen pacht hij dan sal worden in Comp^s negotie bouck belast tot 15 gl: ijder melck gevende koe samen jegenwoordigh in getal als verhaelt 10 stx: dat bedraeght 150 gl: te betalen als 't Jare sal wesen g'expireert

[p. 83]

onder verbant als na reghten hoedanigh oock sal geschieden met de koeijen die na desen meer comen te calven ende bij hem off anderen in pacht off huijr aengenomen mochten worden.

Aldus gedaen ende geresolveert mitsgaders g'accordeert Int Fort de goede Hoope ten dage ende jaere als boven.

JOHAN van RIEBEECK 1655.

TIJMEN EGBERTS

JAN van HARWARDEN 1655

ROELOFF de MAN Secrets: