Het dagboek of De kroniek

[p. 213]

Namen van Gebouwen, Landerijen, Logementen, Herbergen, Uithangteekens, enz.
1780-1800.

Kloosters, Kerken, Kapellen, Gasthuizen.

Annunciatenklooster en kerk, Transcedron, heden Dominicaner-klooster, waaraan het Collegium Albertinum verbonden is.

Kl. Beekstraat.

In 1491 zijn tijdens eene pestziekte vier Cellebroeders van de Alexianen (leekenbroeders), te Maastricht gekomen. Zij kregen een huis naast Mariaweide van de stad, dat Transcedron (over de beek) werd geheeten. In 1497 is hun kapel ingewijd. Bijstand kwam in 1516 van de orde van het H. Graf te St. Odiliënberg. Het klooster verviel langzamerhand, totdat er in 1563 geen enkele Cellebroeder meer was. De Staatschen namen in 1578 klooster en kerk in bezit. De begijnen van den hof in de Oode, toen te Roermond, kregen in 1599 Transcedron. In 1614 gingen zij tot de Annunciatenorde over, en begonnen in 1616 eene kerk, in 1618 een nieuw klooster te bouwen, ter vervanging van het huis Transcedron en twee andere huizen. Bij de belegeringen in 1637 en 1702 hadden de Annunciaten veel te lijden, in laatstgenoemd jaar stortte het gewelf der kerk in, 3 zusters werden verpletterd en 4 gekwetst. Het klooster is in 1797 opgeheven en raakte in particuliere handen. (In 1879 kochten de Dominicanen uit Düsseldorf dit groote erf van de weduwe Schmasen en bouwden een nieuw prachtig klooster en dito kerk.)

Genooierkapel, eertijds begijnenhof in gen Ooi, ook Mariëndal geheeten.

Buiten de Maaspoort.

Eenige jongedochters van den derden regel van den H. Franciscus besloten in 1410 samen te wonen en kochten het erf ‘de Oede’. Het schijnt dat ieder een afzonderlijke woning had. In 1424 bouwden zij het klooster Mariëndal met een kapel aan de H. Katharina gewijd. Deze werd in 1531-37 als kerk verbouwd. Het Staatsche garnizoen verwoestte het geheel in 1582. Vele der ingezetenen waren in die dagen staatsgezind. De zusters kregen onderdak in Mariaweide, vervolgens te Roermond, doch keerden in 1599 naar Venlo terug

[p. 214]

in Transcedron, het vroegere Cellebroedersklooster. De begijnen aanvaardden in 1614 de Annunciatenorde. De overste liet in de Ooi de heden bestaande kapel, later iets vergroot, naar die van Loretto bouwen (1631). Na de opheffing van het Annunciatenklooster (1797) is het lijk van de zalige Agnes Huyn, overleden in 1641, in de kapel aan Genooi overgebracht.

H. Geestklooster met kapel, later kerk.

Hoek H. Geest- en Jodenstraat.

De oudste kerk te Venlo is, volgens Keuller blz. 14, in 760 gebouwd. De eerste melding van de nonnen van Premonstreit, met kapel en gasthuis, is van 1361 (in het archief van het armbestuur te vinden). De kerk werd na 1797 als tuighuis, de tuin als kogelpark gebruikt. (In 1869, heeft het Rijk het geheel verkocht aan W. van Oeyen en aan de firma Wed. H. Bontamps; heden zijn er pakhuizen en een kantoor.

St. Jacobsgasthuis met kerk, oud-Mannen- en Vrouwenhuis.

Hoek Maas- en Helschriksel.

Het gasthuis was er reeds in de eerste helft der 15. eeuw, (1424?) waarschijnlijk ook reeds een kapel. De kerk is bij de belegering van 1702 grootendeels vernield. Heden bestaat niets meer dan een rest van het kerkgebouw.

St. Joriskerk (St. Georg), thans meer bekend als gereformeerdeof protestantsche kerk.

Gasthuisstraat.

Ook in de eerste helft der 15. eeuw (1424?) bestond het St. Jorisgasthuis, en om 1500 de kapel, in 1509 werd het koor gebouwd. De Staatschen hadden de kerk van 1632-37 in bezit, en in 1702 werd zij definitief aan de Hervormden toegedeeld. Het gasthuis is verhuisd naar de St. Crispijnstraat, wanneer? (Alleen weten wij dat omstreeks 1850 nog eene zinnelooze Mie Boenen daar vertoefde.)

Kruisheerenklooster met St. Nicolaaskerk.

Gasthuisstraat, Begijnengang en Vleeschstraat.

Door 't schippersgild is in 1344 op den hoek der Vleeschstraat een kapel gebouwd, door de Kruisheeren van St. Agatha is klooster en kerk in 1400 begonnen. Op aandrang van onzen Erycius Puteanus is in 1621 de particuliere Latijnsche school door de Kruisheeren overgenomen, welke met eene onderbreking van 1733-39 bestond tot 1797. (Van 1834-52 diende een gedeelte van 't klooster, aan de kerkzijde, tot hoogere stadsschool; in 1859 werd het geheel afgebroken en het gasthuis St. Jozef gebouwd, terwijl de rest van de Begijnengang en den hoofdingang aan de Gasthuisstraat vervangen werd door het kantoor van het kerkbestuur en drie flinke huizen.)

Mariaweide, klooster van O.L. Vrouw, der H. Ursula met hare 11009 maagden, ook genoemd het convent der Wittevrouwen der orde van den H. Augustinus uit Windesheim.

Nieuwstraat.

De eerste melding is van 1413. Weinige jaren hierna zijn de begijnen van de Begijnengang naar de Weide in de Nieuwstraat vertrokken; in 1425 was de eerste rector Hendrik

[p. 215]

van Menghedem. In 1520 is de eerste steen gelegd van het groote huis in de Weide. Het lange gebouw langs de oude stads-ringmuur werd na 1632 het spin- of weeshuis genoemd. Het wegje van de Nieuwstraat langs de kloosterschuur naar de Laarpoort, werd vergund te incorporeeren in 1652, mits aan den in- en uitgang een poort te hangen, welke den geheelen dag moest openblijven, het werd toen Kloosterstraat genoemd. In 1747 zijn de huizen langs de straat gedeeltelijk afgebrand. Dit klooster is in 1798 opgeheven. (Eigenaar werd Joh. Lenssen, daarna P.J. Berger. 9 November 1866 ontstond een zeer felle brand in de wattenfabriek van Van den Berg, in een verhuurd gedeelte langs de opvaart ten zuiden der voormalige kerk, die als pakhuis dient. De groote vierkanten binnenbouw, het klooster, werd aan drie zijden vernield, alleen de voorzijde naar de Nieuwstraat gekeerd, bleef bewoonbaar.)

St. Martinuskerk, ook genoemd hooge-, groote-, moeder- en parochiekerk.

Hoek Gr. en Kl. Kerkstraat.

De Dalkapel of Daalkerk stond ten N.O. naast de St Martinuskerk, toen deze gebouwd werd, en was er nog na 1632. De St. Martinuskerk bestond vermoedelijk in 1296, is wellicht vergroot in 1411. Een er voor geplaatste, 300 voet hooge prachtige toren, waar de straat onder door liep, is in 1480 gebouwd en in 1764-66 afgebroken, wijl hij wegens eene aardbeving voor bouwvallig werd gehouden. De toren der kerk werd verhoogd en had een sierlijken koepel tot 1879 (toen deze door een spitsen punttoren werd vervangen. De toreningang is in 1881-82 verfraaid. De zes altaren werden achtereenvolgens gemoderniseerd, de drie indrukwekkende tot aan 't gewelf reikende, moesten wijken voor twee derden kleinere dichtslaande kasten, waardoor 2 groote schilderijen, een was ‘de Boodschap des engels’ van den beroemden schilder Jan van Cleef, Venlonaar, in het derde pand, O.L. Vr. altaar, en de kostbare beeldengroep ‘het laatste Avondmaal’, in meer dan levensgrootte door Gregorius Schissler gebeeldhouwd, - waarvoor 1500 gulden in 1623 werd betaald, volgens eene aanteekening van pastoor Alb. Wolters - naar zolders moesten verhuizen.)

Gozewijn van Milne, heer van Gribben (Gebroken slot) droeg zijn patronaatsrecht (d.i. recht tot benoeming van een pastoor en voordracht aan den bisschop) der parochiekerk van Venlo in 1245 over aan de abdij van Averbode, bij Diest, België, hetwelk tijdens de Fransche revolutie verviel, zie ook blz. 20.

Minderbroederskloosters met kerk.

Minderbroedersstraat.

Gevestigd in 1612, begon het bouwen, gesteund door giften der aartshertogen Albert en Isabella, in 1614. De eerste steen der kerk is gelegd in 1617. (Na 1797 werd het geheel cavalerie-kazerne en bleef dit tot heden, maar is tot afbraak bestemd binnen korten tijd.)

[p. 216]

Achter de brakken, straat bij de infanterie-kazerne 55, 95. Roerm.p.

Adelborsten, korps in 1723 opgericht tot bijstand van den Magistraat, bij brand enz., 100.

Agent der municipaliteit, no. 1 van 't stadsbestuur.

Anna, St., herberg, sedert 1866 soc. Prins Oranje, 72, 85, 89. K.p.

Arsenaal, tegenover het militaire hospitaal, 95. Minderbr. str.

Assesseur, bijzittende of plaatsvervanger.

Beerendonk, hoeve, fort bij den hoogmolen 85. Geld. poort.

Belle alliance, la, brouwerij Wolters 72. Lomstraat.

Bernière, kastelein, danszaal, 51. Helschriksel.

Besjeshof, bewoner Jan van Rensen 145. Ven, Geld. p.

Blauwe kruis, herberg (thans Zur guten Quelle), 72 Lomstraat.

Blauwe trap, in 17. eeuw Steenentrap, walopgang, 35. Oude Markt

Boerendans, landbouwerswoning 147. Veldensche weg.

Broeken, bij de Sloterbeek, en het Tegelsch broek 29, 124. Roerm. p.

Ça ira, revolutionnair volkslied 100.

Cecilia, Sint, herberg 15. Kl. Kerkstraat.

Drie Kronen, in de, herberg 75, 179. Tegelsche weg.

Druif, in de, het patershuis (thans van Wolters-Van Meyel) 146, 169. Moes-, Groente- of Kleine markt.

Gaper, in den, apotheek (thans op de Markt) 16. Steenstraat.

Gebroken slot, ruïne van kasteel Gribben 72. Grubbenvorst.

Gereformeerde plaats, naast gereformeerde kerk 11, 169. Gasth. str.

Ginkel, fort t.N. der stad 86, 89. Villapark.

Glazenap, kasteel Holtmühle 72. Tegelen.

Gouden berg, in den, herberg 15, 154. Gr. Kerkstraat.

Gouden leeuw, in den, logement 21, 35, bij Timmermans 61, 76, 85. Vleeschstraat.

Haan, in den, bij de Beekstraat 15. Vleeschstraat.

Hagerhof, buurt t.Z. van Stevenshuisje 86. Tegelsche weg.

Halve maan, zie fort Keulen. Oostsingel, K. poort.

Helpoort, 92. Geld. poort.

Hof van Justitie, tot 1792 Oude Markt 1, 24. Maasschriksel.

Hoogmolen, Poell's molen (heden bij Vellemans) 85. Geld. poort.

Hoogschoor, tegenover den Roef 89. Maaspoort.

Hospitaal, milit., Prinsenhof naast de kazerne 96. Minderbr. str.

Hubert, Sint, herberg bij den berg 56. Herunger weg.

Italië, in, bij molenaar Verzijl 154, 159. Gr. Beekstraat.

Jammerdal, bij Bovensten molen 70. Heide, K. poort.

Kerkhof, om de S. Martinuskerk 2, 51. Kerkstraat.

Keulen, fort, Halve Maan, langs Keulschen weg, bebouwd door huizen bij den hoek 99. Oostsingel, K. poort.

Kleine schijf 81. Tusschen St. Martinuskerk en Geld. poort.

Konstabels- of artillerie-kazerne 15. Jodenstraat.

Kruisberg, de, hoeve bij Genooier kapel 190. Maaspoort.

Kwartelenmarkt 169. Jodenstraat.

Laarpoort, de binnenpoort gevangenis 8, 40. Keulsche poort.

Lombard, de, tot 1782 Vleeschstraat.

Magazijn van levensmiddelen, 87. Bij Keulsche poort.

Magistraat, stadsregeering, ook burgemeester, 146.

[p. 217]

Meermin, in de, bij (smid?) Jansen 169. Peperstraat.

Michael, fort St. (wordt heden bebouwd voor infanterie-kazerne). Linker Maasoever.

Miste, de, ook wel Halve neusdoek genoemd, slop 169. Steenstr.

Municipaliteit, stadsbestuur van 1796-1800.

Munt, de, kasteel 90. Tegelen.

Neutraal cafféhuis, 1786 bij Graven 31. Steenstraat.

Nicolaas, in Sint, logement (thans Zustersschool). Lomstraat.

Ooibroek, in de Oode, In gen Ooi 90, 190. Maaspoort.

Oranje-sociëteit, 1786 bij Wachters 31. Gr. Markt.

Oude Rijn, Rijnbeek langs de Tichelarij 128. Herunger weg.

Oude Sint Jacob, in den, herberg 89 Keulsche weg.

Poortklok, als de poorten op klinket gesteld werden 19, 177. Stadhuis.

Prins van Oranje, sociëteit sedert 1866, herbouwd 1910 tot concertzaal 72, 89. Keulsche weg.

Prinses van Oranje, in, logement bij Ariëns 76. Steenstraat.

Provoost, boven de binnenste poort 18. Geld. poort.

Reepken, in het, bij baas Theunissen 45.

Roef, de, aan den Maasoever bij het Villapark 89. Maaspoort.

Rooden haan, in den, herberg in de Sloot (heden buiten de Roermondsche poort) 40, 48, 86, 88. Keulsche poort.

Roskam, in den, Stevenshuisje, herberg 87, 162. Tegelsche weg.

Schans, de, het fort Sint Michael 79, 91. Over de Maas.

Schepenbank, de schepen-vergadering om te vonnissen 18.

Schoppen-aas, bastion bij de Maas, heden bij de twee eerste peilers der Maasbrug 16, 87. t.Z. der haven.

Sinselveld, t.Z. der Sint Antoniusstraat langs den rijksweg 88. Tegelsche weg.

Sloot, in de, omgeving der beek (thans buiten de Roermondsche poort) 88. Keulsche poort.

Smitshuysens' hofje, hoek Sint Antoniusstraat en Sinselveldweg 89. Bij Tegelschen weg.

Staai, veerhuis tegenover de stad 27, 34, 40 enz. Over de Maas.

Stalberg, hoeve aan den weg naar Krieckenbeck, 86, 87. Bij den berg.

Statenhuis, ook ‘Hof van Holland’ genoemd, vergaderingshuis bij administratieve bezoeken 15, 50. Gr. Kerkstraat.

Tichelarij, hoeve aan de Rijnbeek 85. Herunger weg.

Tichelarij, Nieuwe 85. id.

Urbanus, in Sint, herberg 86. Genooier weg.

Vaalvennen, Vaalkuilen, bij het Zwartwater 175. Veldensche weg.

Vleeschhal, Vleeschhuis (th. Administratiegebouw) 18. Bij stadhuis.

Witteshof, tusschen de Turfstraat en Herungerweg 33. Ven, Geld. p.

Zand, het, bebouwd door huizen van Panhuisstraat tot sociëteit Prins van Oranje 57, 71, 89. Keulsche weg.

Zwagerman's hofjes bij den Roef 89. Genooier weg.

Zwalm, de, rivier bij het dorp 75. Swalmen.

Zwijnshoofd, in het, logement bij Jan Venhorst, 1791 bij Ariëns, 57, 61. Gr. Markt.