Het masker van de wereldt afgetrocken

Aen-spraeck.

WAt seggh' ick: Rusten in het graf? Het schijnt datter oock eenen af-keer ende teghen-strijt ghewortelt sit in de beenderen, alsse in de doodtkist ghenaeghelt worden ende uyt-ghedraeghen. Want seker Eremijt vindende boven op eenen bergh het graf van

[p. 342]

^1. twee dierghelijcke ghehoude persoonen, die in hun leven qualijck waeren gheweest in-gespannen, heeft de twee doodts-hoofden van alle beyd' uyt de kist ghenomen, ende die den bergh doen onder af-rollen, ende nederstorten. Ende soo hy sagh dat het een liep Oost, ende dat het ander rolden ten Noorden, soo seyd' hy: Wat wonder is't dat dese twee verschilligh waeren in het leven, aen-ghesien sy oock naer hun doodt niet en willen over een komen.

Om dierghelijcke swaerigheden te mijden, ende om het H. Sacrament van den Houwelijcken staet in peys ende vrede tot zielen saligheydt te beleven, soo dunckt my dat naer de deught wel het eerst ende 't principaelste doel-wit in de vrijagien behoorden te wesen, ghelijckigheydt van humeuren. Noch ick en houde voor goedt het spreeckwoordt dat binnen Loven erghens op een poort staet gheschreven:

L'Amour fait rage,
L'Argent mariage.

Noch den Houwelijcken staet en plachte oyt gheschildert ende beteeckent te worden door twee beursen,⁺ maer wel door twee herten die op malkanderen passen.^2. Ghelijck Plinius seyd' datter geen beter intinghe ofte in-lijvinghe onder de boomen kan gheschieden, als die ende op den selfsten tijdt rijpe vruchten dragen, ende^3. vruchten van de selfste amperheyt of soetigheydt, beneffens een overeen-kominghe der schorssen. Andersins isser vreese, dat den Bogaert-man noch bloessem, noch vrucht en sal winnen. Ende dit diendt veel nauwkeurigher in het paeren der menschen onderhouden, als het menghen der planten. Of seker het staet te duchten dat^4. het Houwelijck alleen dorre klip-tacken sal hebben, ende de soete vruchte van peys ende liefde en sullen in dien hof niet wassen. Ende nochtans hoe noodigh en is dese over-eenkominghe niet? ende wat een spel en

1. Gehuwde.

+ Lib. 17

2. Hist. natur. Boek, 17.

3. Amper, acerbus (Kil.); dus hier wrangheid.

4. Takken om te slaan. Vgl. mnd. clippe = klap, slag; klippel, fustis: Kil.

[p. 343]

placht desen weder-wil niet te maecken? Och (seyde^1. een seker Ioffrouw versch getrouwt, ende ghevraeght hoe't al gongh) het heeft soo veel snaps in, eermen^2. van thien sinnen vijf kan maecken! soo dat niemandt gheen kat in de sack en magh koopen, maer moet wel neerstigh van te voren in de windt sien om, den aerdt, gheneghentheyt, ende in-borst te ontdecken. Want al hadmen hedensdaeghs Argus ooghen, noch kan-men bedroghen^3. worden, ende vervallen in leelijcke fael-grepen, om dat de Ionghmans soo schoon weten voor te doen, ende het gecksken in de mouw te houden, ter tijdt toe^4. datse 'tsamen zijn verbonden.

En als de Bruyt,
Is in de Schuyt,
Lief Schippertjen, dan is vleyen uyt.

Nu de onghenuchten, die hier uyt rijsen, legh ick de Ouders ten deel, ten deel de Ionghmans te laste. Laet ons, Philotea, om wat lichts te winnen, een passage uyt de H. Schrift trecken. De Kinderen der Propheten, dat is,⁺ de Leer-Jonghelinghen, soo het dieren tijdt was, saten^5. in honghersnoot met ydele schapraey, ende hadden t'eten noch te breken. Elisaeus die het bevel daer over⁺ hadde, gheboodt even-wel den grooten pot over te^6. hanghen. Middeler-tijdt gaeter eenen in het veldt om moes te snijden, ende valt terstondt in een groote plante, daer hy terstont sijnen mantel vol af heeft ghesneden. Ende datelijck heeftmen 't ghekapt, geschorven,^7. ghesoden, ende op ghedient ter taefel. Maer soo ras sy het proefden, saghen sy'er soo vies uyt, ende walghden,^8. ende riepen: Vir Dei, mors in olla. Man Godts, de doodt is in de pot: 'Tis onmoghelijck datmen 't soude eten. Dit is de gheschiedenisse, Philothea; laet ons die nu een weynighje uyt-pluysen, ende ons voor-gaende reden toepassen. Daer is erghens een soet-aerdige Ioffrouwe, die onder de bestieringhe ende het beleydt haerder Ouders desen Staet soude aen-vanghen. Vader

1. Wat last brengt oneenigheid!

2. Zooveel last... (zie Schuermans), het is zoo moeilijk tot overeenstemming te komen.

3. Zie boven.

4. Zie blz. 113.

+ 4 Reg 4

5. Dure tijd.

+ Lanuza

6. P. Al. Lanuza S.I. schreef o.a. Antidoto... (Palermo, 1640).

7. Scherven, conscindere (Kil.), in stukken hakken.

8. Schenen ontsteld.

[p. 344]

ende Moeder wat doense? Sy sien naer den Gouden Duyvel; dat is, sy over-loopen de Ionghmans van de^1. Stadt, ende letten op de groote blaedinghe, taelen naer de ghene die den uyt-wendighen schijn van rijckdommen hebben, sich in-beeldende dat sy't met het gheldt al-te-mael hebben bekomen. Dit houwelijck wordt aenghedient,^2. sonder voorder ondersoeck op sijn ghenegentheden. De Ouders van beyde kanten die maecken het menghel-moes, hanghen den pot over. Ende als Me-Joffer^3. is ghetrouwt, ende de wilde rancken beghint te proeven, dan is't suer sien, ende walghen ende roepen, datse haer den droes-kop in de pot ghesoden hebben. Noch de Ouders en konnen naderhandt ('tghene Elisaeus dede) de bitterheydt versoeten. Maer sijn stuerigheydt^4. ende onstuyme perten nemen daghelijcks aen,^5. stelt het huys in roeren, smijt alles over-hoop, wort eenen deur-slagh, ende eenen op-rechten slampamper, die het goedt van weer-sijden te schande maeckt, en wat sijn Vrouwe bidt of smeeckt, wat de vrienden^6. segghen, hy gaet sijn gangen, ende hy schuddet op sijn tanden. Och hoe verre zijn dierghelijcke van den salighen^7. raedt Pauli: Mans, bemindt uwe Huys-vrouwen⁺ ende en wilt niet bitter over haer wesen. Noch met het ghesicht, noch met praeten; noch met woorden, veel min met vuysten, seker neen: want menschen vleesch is soo noode gheslaghen. Soo dat ick hem houde voor een Barbarisch mensch, die seyd': Ick wetet Godt danck ende mijn vuysten, dat ick een goede Vrouwe^8. hebbe. Wat dunckt u, Philothea, van dien vuylen leertouwer? soud' die selver niet wel eenen span-riem om de^9. ooren verdient hebben? Desen, ende dierghelijcken en⁺ wisten niet dat de Heydenen selfs uyt de Bruylofts-slagh-offerhanden de galle plachten te nemen, op datter gheen bitterheydt en moest toe-ghelaten worden.

Nu, al is het saecke dat de Mans wel het meeste plichtigh zijn, soo en kan ick even-wel niet ghelooven of hier ende daer worden somtijts oock al Vrouwen ghevonden,

1. Rente, inkomsten; - vragen.

2. Aangekondigd; zonder onderzoek of er oprechte genegenheid bij is.

3. Rancke = gril, en twijg, scheut (Kil.). Zie boven 4 Reg. 4.

4. Stuurschheid; - ongestuim, onstuimig. Wdb. d. Ned. T. i.v. onstuim, col. 1799.

5. Hij stelt...; roeren, deurslag, zie boven.

6. Weert het af.

7. Mans (6 dr.) i.p.v. Maer, drukfout.

+ Coloss 3. 19

8. Onbeschofte leerlooier (vgl. iemand de huid touwen). Een riem zooals de schoenmakers gebruiken.

9. Eusebius van Cesarea, kerkelijk geschiedschrijver uit de IV eeuw.

+ Euseb.

[p. 345]

die met recht de schuldt van oneenigheydt ende krakeel op-gheleyt soud' konnen worden. Als ick 'snoens of 'savondts t'huys kome, seyd' dien, dan vinde ick altydt, Een preutel-pasteyken met een suer sausken. Eenen^1. anderen die oock achter woonden, soo hy eenen vriendt ghenoodt hadde, badt hy sijn Vrouwe datse immers in sijn teghenwoordigheydt hem niet beschaemt en soud' maecken, 'twelck sy oock beloofden. Even-wel soo sy op het eynde van de taefel op-stondt om den kees uyt het schappraey te haelen, het welck stont achter den rugh van den ghenooden Gast, soo thoonden sy haer vuyst noch aen haren Man, ende seyd': Wilt ghy van dien kees hebben? Ende wie en heeft niet ghehoort van^2. die die verdroncken wierdt, ende met het hooft al onder het water was, even-wel noch stack haer ermen uyt, ende tot spijt ende verwijt knipten noch als luysen^3. op haere duymen? 'Tis waerachtigh soo, Philothea, daer zijn die wel verdienen den sadel te dragen. Seker^4. dierghelijcke souden wel by Rebecca mogen ter scholen gaen, om een lesse te haelen: want soo dese nieuw ghetrouwde ghevoert wierde in de teghenwoordigheyt van haren Bruydegom, heeft datelijck met een koove sich^5. ghedeckt; willende onder andere dinghen leeren, dat⁺ een Vrouwe haer hooft niet en behoort te thoonen. 'Tis aerdigh ende gheestigh gheseydt:

Zijtje schamel, zijtje rijck,
Brenght gheen hooft ten houwelijck.^6.

Edoch door de handt en zijn 't gheen dulle Iesabels,^7. of spijtighe Xantippen; neen 't, maer men vindt discrete^8. Abigaïls, langh-sinnighe Monicae, verduldighe Sarae. 'T^9. waer alleen te wenschen datse eenen bequaemen tijdt^10. in acht naemen, als wanneer sy hare Mans over de ghe^11.-

1. Een middag- (of avond-) eten bestaande uit pruttelen of morren.

2. Dit woordenspel met kaas (= slaag) hoort men thans nog in Zuid-Nederland. Wdb. d. Ned. T. i.v. Kaas, col. 730.

3. Tot beleediging der toeschouwers deed zij alsof ze nog met haar duimen ongedierte platdrukte.

4. Den last, het juk te dragen.

5. Koove, pallium (Gen. 24, 65), hoofdsluier, kap.

+ Gen. 24

6. Geen stijfhoofdigheid.

7. 3 Reg. 19 vlg.

8. Korzelige echtgenoote van Socrates.

9. 1 Reg. 25, 3 en 37.

10. Monica (moeder van S. Augustinus) was lankmoedig tegenover haar echtgenoot.

11. Sara, echtgenoote van den jongen Tobias, veeleer dan de vrouw van Abraham.

[p. 346]

breken ende dronckenschappen ende tuysscherijen willen berispen. Want gelijck men het saet niet met alle licht der Maene, noch met alle winden en saeyt in de hoven, soo moeter oock een bequaem saysoen uytghekipt^1. worden, om vermaeninghe te doen beklijven. Den raedt van Raphael aen den jonghen Tobias, soo⁺ hy wel ghevat wierdt, soud' de Vrouwen in de principaelste voor-vallen konnen dienstigh wesen: want soo den visch met gewelt den Jonghelingh quam in gheschoten, soo gheboot den Enghel dat hy hem met een behendigheydt soud' vatten, ende uyt het water op het droogh sandt trecken; het welck nauwelijcks ghedaen en was, of begost voor sijn voeten te beven. Siet, terwijl de Mans in 't nat sitten ende droncken zijn, soo en isser niet aen te komen: maer bestelt se te rusten, ende als de kelder-korts is uyt-gheslaepen, doet dan eens met behendigheydt een huys-sermoon, ende het moet wel eenen harden kop zijn die sich op dese maniere niet en sal laeten belesen. Nabal selver wierdt op dierghelijcke⁺ maniere soo beroert, dat hy er de doodt schier aen-ghehaelt soud' hebben. Neemt hier van een ghelijckenisse^2. dieje daghelijcks hebt voor ooghen: Ghy siet^3. somtijdts als het rouw waeyt, ende dat het Scheldt wat^4. hol gaet, de Heu van Brussel komt snellijck aen-zeylen^5. voor windt ende tijd'; sy gaet schier als eenen pijl uyt eenen boogh ghevloghen, ende in desen gheweldighen loop komt sy de kaey te naerderen, het schijnt dat sy haer selven, ende de by-ligghende schepen te bersten sal loopen. Maer wat doet den Stier-man? Hy draeyt sijn roer, keert het schip, set het in de windt, ende op een ooghenblick al de kracht is ghebroken, sy laet haer met een touken binden, ende al de wereldt over haer gaen, ende heeft haer buyen al vergheten. Daer is oock soo een behendigheydt van doen, als wanneer den Man met^6. een nat ende een vol zeyl komt aen-ghedreven, ende potten en pannen, ende glasen in stucken wil loopen. Dan is het roer een discrete Vrouwe bevolen, de welcke met een sonderlinghe gheswintheydt alles ten besten moet keeren, soud' de Noortsche grammoedighheyt haer selven doodt loopen.

1. Uitgekozen (kippen, capere, excipere. Kil.).

+ Tob. 6

+ 1 Reg. 25

2. Poirters richt zich tot Antwerpenaren.

3. Ruw, hevig.

4. Heude (Kil.) beurtschip tusschen Brussel en Antwerpen.

5. Wind en tij (tijde, Kil.) mee hebbende.

6. De Cock, n. 414.

[p. 347]

'T is seker dat een behendighe Vrouwe hier met stilswijghen, daer met soet te spreken, veel krakeelen kan verhoeden. Die met het waterken in haren mont gongh,^1. was verwondert dat den Man soo tijdig op hiel van grauen ende knorren. Een ander die 't haeren Man nimmermeer te pas en kost koken (want wasser ghesoden op taefel, soo begheerden hy ghebraden, ende wasser ghebraden, soo begheerden hy ghesoden), op sekeren tijdt soo hy seer preutelden eer hy de spijse noch gesien hadde, ende veel stancks maeckten datse hem altijdt d'een voor d'ander koockten, soo seyd' sy: Lief, en wilt u niet ontstellen, want ghy sult van daegh ghesoden ende ghebraden uyt eenen pot eten. Nota, de maert hadd' hem versuymt ende laeten aen-branden. Soo wist sy met een abelheydt sijnen mondt ende ontijdighen^2. appetijt te stoppen.

Het stil-swijghen, ghelijck ick seyd', is altijdt dienstigh, ende dickmael noodigh. Want ghelijcker-wijs dat alsser een venster teghen een deur open staet, ende sterck treckt, dat dan een keers lichtelijck uyt waeyt, of ten minsten seer verloopt; soo oock, is't dat de Vrouw in het kijven met den Man wil choor houden, sy sullen malkanderen grauw ende blauw verwijten, ende met dusdanighe schelt-woorden bejeghenen dat den peys verdwijnen sal, ende 't salder daetelijck staen in volle batallie. Soud' het wel gaen, seyd' den Koningh Alphonsus, soo moet d'een zijn sonder ooren, ende d'ander^3. sonder ooghen; ick voeghe daer by, ende dickwils sonder tonghe: om dieswille dat deur ende venster soo veel niet en trecken, als twee open monden. Het misstaet oock, dat de Vrouwe wijser wil wesen als den Man, ende het woordt voeren in sijn teghenwoordigheydt, veel uyt de Boecken ende Historien by-brenghen. 'T heeft al sijn reden waerom Godt van Sarai Sara ghemaeckt heeft, ende van Abram Abraham. 'Tscheen teghen de betaemelijckheyt, datter meer letteren in de^4. Vrouwe als in den Man souden steken, ende dat die

1. Om zichzelf te beletten te spreken.

2. Behendigheid (Kil.).

3. Waarschijnlijk de zelfde als blz. 218 Zijn (6 dr.) was weggevallen.

4. Gen. 17, 5 en 15, geeft geen aanleiding tot die grap.

[p. 348]

den Meester soud' maecken. Doch 'ten is van heden noch van gisteren niet, maer van dien tijdt af, dat is als⁺ het gront-houwelijck van Godt is in-ghestelt, als Eva ghemaeckt is van beenderen, die ghemeenlijck veel plachten te rammelen ende te raetelen, soo hebben de Vrouwen haer altijdt gheerne laeten hooren. Waer in sommighe sich te buyten gaen, ende willen den Man over-kraeyen^1. ende van hem als eenen Hennen maecken. Het welck een groot mis-verstandt is, want de verkleeninghe van den Man is een versmaedinghe voor de Vrouwe, ende in tegen-deel sijn eer is haere glorie, sy is de Maen die van hem, als van de Son, alle schijnsel moet ontfanghen; van haer selven en kanse niet als een twijffelachtigh licht voort-brenghen.

Ick keer weder tot het principaelste punt, ende daer het al-te-mael op berust, te weten, dat het onmoghelijck is datter peys ende vrede sal wesen, 'ten sy dat de korsele hoofden malkanderens losse vlaghen ende vremde luymen weten te vieren, ende soo malkanderens ghebreken^2. een weynighje weten toe te gheven. Cato was vry wat korsel, ende als sy't in haer hoofdeken kreegh, soo^3. en hadt sy't in haer voeten niet. Reynier was oock eenen dwers-drijver, ende hadd' eenen viesen kop, ende^4. sijn herssen geraeckten oock soo haest wervellos. Ende sy thoonden haren verdraeyden voorschoot tot teecken dat haer stuypen begosten te rijsen; hy sijnen scheeven^5. hoet tot loose van sijn op-loopende sinnen. Ende d'een mes hiel d'ander in de schee, Cato vierden Reynier, Reynier Cato, alle buyen passeerden sonder buyen.

Ende dit tot noch toe van de huys-krakeelen, van de ghemeenelijcke hoofden die onder de viese Planeten zijn gheboren, de welcke soose by dese waerschouwinghe gheen baet en vinden, soo wil ickse eenen anderen Meester in handen leveren, diese naer eyschende behooren herbacken sal in sijnen Oven à la Mode. Soo datse daer sullen uytkomen sonder eenigh ghebreck, of gheen geldt. Dan hoort den Man selver spreken:

+ Gen 2

1. Hanne, henne, homo imbellis, muliebri animo (Kil.) met bijgedachte: hen.

2. Toegevend verdragen.

3. Dan had zij het duchtig in haar hoofd.

4. Wervellos (6 dr. i.p.v. wevellos): zonder sluiting of vastheid.

5. Stuipen, grillen. Tot loose, tot ontlasting.

[p. 349]

 

SA Ionghen blaest den horen wat,

 

Blaest over-hoop de heele Stadt,

 

Gaet henen, en roept wijt en breet,

 

Langhs al de straeten: Heet, al heet,

 

Voor kleyn en groot, en wie 't belieft,

 

Te zijn naer eysch en wensch gherieft.

 

Godt sy ghelooft, ick heb een handt

 

Trots eenigh Meester van het landt:

 

Dies groeyt de winningh' dagh op dagh,

 

En back wat dat ick backen magh,^1.

 

Is daer wel Backer in de Stadt

 

Die sulcke neeringh' heeft ghehadt?

 

Ey siet eens hoe dat volckje loopt,

 

Hoe al de wereldt van my koopt.

 

Waer zijn kalanten als de mijn?^2.

 

Kijck heel de Stadt wil by my zijn.

 

Maer wat ist wonder dat ick win?

 

Ick doe daer sulcken gistjen in,

 

Ick heet den oven soo van pas,

 

Het backt al oft gheschildert was.

 

Godt gheeft hoe quaeyen hooft het zy,^3.

 

Betrouwet aen mijn backery.

 

Al waert een hooft vol grillekens,

 

Al waert een hooft vol willekens,

 

Al waert een hooft vol spits en trots,^4.

 

Al waert een hooft heel vies en schots,^5.

 

Al waert een hooft heel fantastijck,

 

Al waert een hooft heel colerijck,

 

Al waert een hooft van sijnen sin,

 

Daer muyse-nesten steken in,^6.

 

Al waert een hooft dat altijdt suft,

 

Daer al de herssens zijn vermuft,

 

Al waert een schaeps-hooft noch soo slecht,

 

Bestellet maer door mijnen knecht.

 

Soo ghy my in mijn konst ghelooft,

 

Ick sal herbacken ieders hooft.

 

Maer weet daer naer de hoofden staen,

1. Ik bak zooveel mogelijk.

2. Klanten.

3. Om het even hoe...

4. Stekeligheid.

5. Ruw.

6. Muizenissen.

[p. 350]

 

Dat 't oock soo met den loon moet gaen;

 

^1. Ick eyssche van een Kieckens-hoot

 

Dry dubbeltjens of seven groot.

 

Wie wou doch om soo kleynen gelt

 

Met slechte hoofden zijn ghequelt?

 

Thien stuyvers van een dick verstandt:

 

Soo goeden koop? het is een schandt.

'Ken deedt mijn leven noyt daer veur,
^2. Maer siet de menight' draeghet deur;
'Therbacken hooft van onse Lijs
^3. Moet weder kosten hoogher prijs.
Want hoofden die in hullen staen,
Daer valt veel fatsoenerens aen.
Een hooft waer in gheen reden steeckt,
En daer memory by ghebreeckt,
En daer het oordeel dickwils faelt,

1. Kiekenshoofd (lichtzinnig mensch; Kil.).

2. Ik kon het ‘nooit van mijn leven’ daarvoor doen... maar ik herwin het op het groot getal.

3. Weder kosten (6 dr.) i.p.v. wederom kost.

[p. 351]

 

Is't wonder dat het meer betaelt?

 

Hoe dat het meer moet zijn herkneet,

 

En langher in den oven leet,

 

Hoe't meer moet gheven nae-venandt.^1.

 

Siet, hier heb ick vast onder-handt

 

Bot-muylens hooft, je kent hem wel

 

Dien Esel in dat menschen vel,

 

Den toot van voren is te lanck.^2.

 

En 't bollement is veel te kranck,^3.

 

En schoon sijn herssens al-te-mael

 

Gheen once weghen naer mijn schael,

 

Soo is dat Lumen noch soo prat^4.

 

Of Salomon daer binnen sat;

 

Wat dunckt u, heeft dat plomp fatsoen

 

Den oven niet seer wel van doen?

 

Dies of het hem is lief, of leet,

 

Ick maeck den oven vast ghereet;

 

Want 't is van nood' dat ick den geck

 

De dompen uyt de herssen treck.

 

En spreeckt my dan eens naderhandt,

 

O wat een kloeck en fraey verstandt!

 

Wat Rechts-gheleerden sal het zijn?

 

Dan sal hy spouwen het Latijn.^5.

 

My dunckt ick sie de Boeren al

 

Met haemels komen uyt de stal,

 

En met kapoenen zwaer en vet,

 

Die langhen tijdt zijn op-gheset,^6.

 

En met ducaten in de tes,^7.

 

(Het stijfsel van een swack proces:)

 

Hy sal, by-loy, aen die het raeckt,^8.

 

Adviesen gheven dat het kraeckt;

 

Had hy den oven onderstaen,

 

Hy waer het katje van de baen.^9.

 

Laetst heb ick noch een Meesters stuck

 

Tot mijn ghebuermans groot gheluck,

 

Ghevrocht aen Griet, sijn echte wijf.

1. Naer avenant (fr. à l'avenant), naar evenredigheid.

2. Tuit, muil, neus en mond. Zie Schuermans i.v. toot.

3. Hersenpan (en het verstand!)

4. Lumen = licht (ironisch).

5. Zoo vloeiend latijn spreken, dat hij, zoo 't schijnt, het maar te spuwen heeft.

6. Gevet.

7. Tasch, zak.

8. Bijloo, uitroeping tot bekrachtiging.

9. De eerste. Stoett, n. 635. Vgl. katte, vir praestans, Kil.

[p. 352]

 

De sloor die stont van perten stijf,

 

^1. Het was de alder-vuylste Sloef,

 

Veel ergher als Mary Pantoef;

 

Dan hadse noch een swaer ghebreck,

 

Griet was te rijp in haeren beck.

 

En dit Iuweel dat derfde kloeck

 

^2. Een blauw oogh waghen voor de broeck.

 

Ick sey aen Goossen mijn ghebuer:

 

Foey desen muyl is al te suer:

 

Ghedult alleen een weynigh tijt,

 

Ick maeck dit hooft sijn stuypen quijt.

 

Ick sal 't herbacken op mijn trouw,

 

Dat wesen sal een ander vrouw.

 

Griet, seyd' ick, sit een weynigh neer,

 

Het wordt nu oock eens uwen keer.

 

En soo sy maer het kap-mes sagh,

 

Sy schreeuwden eerse kreegh den slagh.

 

Ick heb het hooft haer af-ghevelt,

 

^3. En daer een sluyt-kool op-ghestelt,

 

En kneedent doen eens wel te deegh,

 

'Twas wonder dat een Wijfs hooft sweegh;

 

Ick streeckt met eyers wel te keur,

 

Hier met soo kreeght een bly coleur;

 

En alsmen 't nu herbacken sagh,

 

Griet gaf soo aenghenaemen lagh.

 

En Griet bleef altijdt suycker-soet.

 

Siet wat den oven niet en doet?

 

Doen seyd' ick, Goossen, lieve vriendt,

 

Is't geldt daer niet wel aen verdiendt?

 

Och waer nu mijnen oven gaer,

 

^4. Want siet daer wachter weer een paer.

 

Twee suyver dieren, jae ghewis,

 

^5. Soo suyver als een vis-mand' is;

 

En altijdt fraey, en altijdt jent,

 

En dat noch sonder geldt, of rent,

 

Hoe licht raeckt soo een trotse Sloor

 

By Ionghmans in't verkeerde spoor!

 

En alsmen sich verloopen heeft,

1. Slordig mensch (Kil.).

2. Ze dierf zich blootstellen... om de bovenhand te hebben.

3. Zie prentje.

4. Jong vrouwmensch (zie boven).

5. Jent, net, sierlijk (bellus, Kil.).

[p. 353]

 

En sonder geldt en eere leeft,

 

Gheraeckt dan weer eens op de baen:

 

Ick sweer u dat heeft moeyten aen.

 

'Tis haer gheluck, gheloovet vry,

 

Dat sy zijn in mijn backery.

 

En mits het is bekoorigh werck,^1.

 

Ick salse backen vry wat sterck,

 

Noch sy en backen oyt te lanck,

 

Want IJdel-tuyten zijn te kranck,

 

En principalijck soo een Sloor

 

Die moet wat hert zijn in de oor.^2.

 

Siet eens mijn handen bey ghebleynt,^3.

 

Daer is meer wercks aen alsmen meynt:

 

Het lichtste hooft van een Malloot,^4.

 

Is meerder last als rogghen-broot.

 

Nu peyst hoe dapper dat ick sweet,

 

Als ick den oven dickwils heet;

 

En eenen heelen achter-noen,

 

Tot eenen Mans-kop heb van doen.

 

Ick heb gheproeft soo menigh-mael,

 

Eer ick-se kreegh op mijnen pael,^5.

 

Eer ick-se stelden in postuer,

 

Voorwaer het viel my bijster suer!

 

Wat arbeydt heb ick niet ghedaen

 

Alleen op 't hooft van Cypriaen?

 

Voor 't eerst hy liep heel in het wilt;

 

Eer sulcke perten zijn ghestilt,

 

Daer gaet wat toe, dat sweer ick jouw,

 

Dat is een hert-sweer voor een vrouw.

 

Dan sat hy in den brande-wijn,

 

En dronck hem sat ghelijck een swijn,

 

En goot heel stoopen biers in't vel,

 

Hy seyd', sijn buyck-leer reckten wel:

 

En viel sijn Vrouw het minsten uyt,

 

Soo touwden hyse stracks de huyt,

 

Noyt dagh dat hyse niet en sloegh,

 

Soo datse staegh blauw ooghen droegh.

1. Bekoorlijk (omdat er eer van te halen is).

2. Om niet alles te verstaan wat haar toegefluisterd wordt.

3. Met bleinen (blaren) geschonden.

4. Inepta mulier (Kil.).

5. Ovenpaal, pala, infurnibulum (Kil.), schietschop der bakkers.

[p. 354]

 

'Ken had mijn leven noyt ghelooft,

 

Dat iemandt had soo quaeden hooft.

 

En even-wel ick heb 't gheklaert,

 

^1. En Tan is nu soo wel ghepaert.

 

Noch hy en raest naer brande-wijn,

 

Och neen, de Man is nu soo fijn,

 

^2. Of hy ghesift waer door den trap,

 

Hy peyst niet eens meer op den tap:

 

Maer sit gheduerigh op 't ghetouw,

 

Het is een blijschap voor de Vrouw.

 

Haer dunckt dats' in den Hemel woont;

 

Dient desen arbeydt niet gheloont?

 

Nu Ouders hoort eens dese saeck,

 

En treckter vreught uyt, en vermaeck:

 

Ghy kent Ian Iacops immers wel?

 

Hy, en sijn Huysvrouw Peternel,

 

Die quaemen in de maent van Mey

 

In mijnen winckel alle bey.

 

Ick vraeghde watse quamen doen?

 

Sy seyden: Om een goedt fatsoen.

 

Daer is ons Dochter Antonet,

 

Haer hulsel staet soo bont gheset,

 

Sy kleet haer als 'ken weet niet wie,

 

En wy en zijn maer ambachts lie;

 

Sy gaet ghestrickt, en soo ghelint.

 

^3. Het schijnt sy heeft al-ree een quint;

 

De huyck die doetse niet meer aen.

 

Maer wil ghelijck de Ioffers gaen,

 

Met sijde Kooven achter straet,

 

Met kanten boven haeren staet.

 

Wil spelen, rijden langhs de stadt,

 

Al ofse duysent midd'len hadt.

 

Wil 'smorghens voor den spieghel staen,

 

Wil 'savondts op baletten gaen.

 

Sy gongh veel nutter in de Kerck,

 

En sat dan kloeck aen 't spelle-werck.

 

Siet meester dit is ons verdriet,

1. Naam der echtgenoote.

2. Door het trappen; alsof hij door een zeef getrapt werd.

3. Gril; zie blz. 113.

[p. 355]

 

En sooje daer den dagh deur siet,

 

En backt haer tot een seeghbaer Kindt,

 

Den nieuwen hoet die is verdindt.

 

Noch hoord' ick laestmael aen mijn deur

 

De klachten van een Procureur;

 

Sijn Wijf was oock een vuyl Laudaet,

 

Die gongh komméren achter straet,^1.

 

Terwijlen sit de Maert en spint,

 

Dat sy den onbyt qualijck wint,^2.

 

En hier light dan een Kindt besnot,

 

En daer raeckt uyt de seu den pot:^3.

 

En als hy 'smiddaeghs eten wou,

 

Moest selver koken in de schou.

 

Siet daer, den Man was soo ontstelt,

 

Dat hy my pasten stracks het gelt,

 

En badt my dat ick Maert en Vrouw,

 

In't eerste backsel schieten souw.

 

'Tis wonder hoe een ieder klaeght,

 

Die met quaey-hoofden zijn gheplaeght.

 

En dese zijn in alle staet,

 

In Raeden, en in Magistraet:

 

Maer decken hun ghebreck en leedt,

 

Tot dat mens' op de teenen treedt.

 

Dan zijnse stracks te peerd', en knack^4.

 

Al of het hooft vol poeyer stack.

 

En gaet het niet naer hunnen sin,

 

Het schijnt daer steeckt den droes-kop in.

 

Iae, jae, in sijd', en in sattijn.

 

Ick sweer u datter koppen zijn.

 

Maer om dat ieder een die acht,

 

Soo back ick dese maer by nacht;

 

En zijn herbacken eerje't siet,

 

Soo blijft ons Heerschap in crediet.

 

Daer backt den oven weder sterck,

 

Doch dit is meest dozijnen werck.^5.

 

Daer is het hooft van onse Truy,

 

En hoofden van veel lecker Luy,

1. Lasterpraatjes houden.

2. Ontbijt, ientaculum (Kil.).

3. Sode, siedinghe, ebullitio (Kil.): omdat zij het vuur laat uitgaan.

4. Knack, grammoedig.

5. Dat men per dozijn verricht.

[p. 356]

 

En't korsel hooft van onsen Claes,

 

En't ydel hooft van Ioncker Vaes.

 

En't luysigh hooft van scheel Margriet,

 

^1. Wat wonder? sy en sietse niet;

 

En't koppigh hooft van onse Acht,

 

Die saemen kijft, en saemen lacht,

 

En't preutel hooft van onse Trijn,

 

My dunckt s'en drinckt niet als azijn.

 

Dit wordt een backsel dapper groot,

 

Want Raes-kop brenghter oock sijn hoot,

 

En Kameniertjen Isebou,

 

Die gheern' de Ioffer spelen sou,

 

My dunckt de pluym en haeren hoet,

 

Dat die oock in den oven moet.

 

Nu is den oven effen vol

 

Met 't hooft van eenen Sottebol.

 

Ick laetse backen tot den noen,

 

Sy hebben 't seker wel van doen.

 

Soo wel den Dienaer, als mijn Heer,

 

En Vrouw, en Maert al even seer,

 

En jongh, en oudt, en wijs en geck,

 

Want ieder hooft heeft sijn ghebreck.

 

Nu gaen ick weer en Man en Wijf,

 

Hun hoofden stellen op het lijf.

 

Sa Ionghen weert een ieders kool,

 

Maer dat ick hier doch niet en dool,

 

En 't een hooft voor het ander stel,

 

Dat waer weerom een argher spel.

 

Want steld' ick 't hooft van Claes op Trijn,

 

^2. Dat sou een fraey komedie zijn:

 

En gongh Lijs met de broeck naer huys,

 

Dat waer voor Hans een eeuwigh kruys;

 

Want siet, 'tis daer gheheel verdraeyt,

 

Daer 't Haentje swijght, en't Hinn'ke kraeyt.

 

Maer neen, sy zijn al wel ghestelt,

 

^3. Sa borsten, gheeft eens Backers gelt.

 

Daer is een dagh huer aen verdindt,

1. 't Is niet wonder, dat ze ongedierte heeft: ze ziet het niet.

2. Sou, i.p. wou dat een drukfout schijnt.

3. Mannen! (met betrekking op betaling: Wdb. d. Ned. T. i.v. borst, col. 580).

[p. 357]

 

Als ghy u soo ghebetert vindt:

 

Want siet alleen maer uwen Ian,

 

Is dat niet wel een ander Man?

 

En Griet die toornigh was en gram,

 

Die is saechtmoedigh als een lam;

 

En Ioffer bindt haer locken in,

 

Of sy een Klopjen had in sin.^1.

 

Maer kijck hoe Lemmen staet en siet,

 

My dunckt hy kent sy-selven niet:

 

Hy siet de Herreberghen staen,

 

Hy wil, en kan niet binnen gaen,

 

Den weerdt die roept, en noodt hem weer,

 

'Tis waer, het kittelt Lemmen seer:

 

Maer Lemmen strijdt ghelijck een Heldt,

 

En hy blijft meester van het veldt,

 

En hy bewaert sijn geldt en goet:

 

Siet wat een ur'tjen backens doet!

 

Terwijl' ick hier my roem, en praet,

 

Daer komter eenen, maer te laet.

 

My dunckt het is een vremdt humeur,

 

Hy derft wel buyssen op mijn deur:^2.

 

Hy neemt mijn huys met force in:

 

'Tis Tiribus naer mijnen sin.

 

Lief vriendt, het is verloren moet,^3.

 

Wat dat ghy om den oven doet:

 

Want is iemandt sot gheboren,

 

Watmen backt, het is verloren.

WAt dunckt u, Philothea, dat de hoofden altemael soo lichtelijck waeren te herbacken, als het licht is om te seggen, wat menighte van kalanten soud' desen Meester Peeter niet krijghen? Dan 't en is gheen ander Mans werck, een ieder moet sijnen eyghen Backer wesen; dat is, een ieder behoort sijn korsel hooft te breken, ende sich selven tot een ghevoeghsaeme ende vriendelijcke bywooninghe te buyghen; ontmoetende elckanderens kranckheydt met een Christelijcke lijd-

1. Alsof ze van zin was een godgewijde jonge dochter (in de wereld) te worden. Staat te zien.

2. Buisschen, slaan.

3. 't Is, meen ik, iemand die niet wel wijs is (vgl. een Quibus). Moeite.

[p. 358]

saemheydt, sonder daer teghen te rucken, of van den dijck te dringhen. Ick wenschte voorwaer dat alle ghehouwde soo aen malckanderen weken, ghelijck de twee schaepjens deden, die d'een d'ander op een langh ende smal brughsken sekeren tijt ontmoeten. Het een knielden op sijn pootjens neer, ende gaf bequaeme ghelegentheyt aen het ander om daer over te springhen. Het buyghen van d'een, is het breken van d'ander. Soo salmen de hertste keyen alderbest op een sacht kussen^1. morselen. Noch de H. Monica en hadd' immermeer het stuer en noorts hoofd van haeren Man sonder dierghelijck soet onthael ende een vriendelijcke ghedienstigheydt konnen winnen. Och, hoe souden de swaere lasten van den Houwelijcken Staet versoet worden, waer't dat de Echt-ghenoten malckanderen soo wisten te vieren! Sy souden voorwaer malckanderen in alle voorvallen ende swaerigheden, daer dien Staet mede besaeyt is, sterck verkloecken, ende souden alle de pijlen op eenen al-ghemeynen schilt ontfanghen: ende als sy langhen tijdt, in een vreedsaemigh leven, Kinderen in de vreese des Heeren op-ghebrocht souden hebben, dan soumen dierghelijcke aflijvigh wesende ende begraven zijnde, dit kort, maer ghewenscht Graf-dicht, eertijdts by de Heydenen ghebruyckt, op hunnen Serck moghen snijden:

PACIFICE VIXERUNT.
Dat is
Sy hebben gheleeft in Vrede.

1. Mortelen, verbrijzelen.