|
| |
De Spaersaemheyt haer Minnaers loont, Die sy met deughd en Zegen kroont.
AL eer ick, soete Jeughd! besluyt,
Soo vraegh doch eens wat dit beduyt?
Hier staet een Passer en een Maet
Alwaer een Kroone boven staet.
Ick bid' u let op desen sin,
Al schijntse slecht, daer steeckt wat in.
Indien ghy wulps en onbedacht,
In dertelheyd, in weeld en pracht,
In slempen, dempen en geneughd,
Wilt slijten uwe jonge jeughd:
En dencken 't macher doch op staen,
't Goed en de Wereld sal vergaen:
Waer toe gesorght, en dus gespaert,
Waer toe dus suynighlijck bewaert,
Het goed dat hoord de wereld toe.
Hoe maeckt sich doch de Mensch soo moe?
| |
| |
En slooft en sorght voor d'oude Man
Dat hy doch niet beleven kan?
't Is best dan dat ick my ga spoen,
Wijl 't koorentjen is versch en groen.
O domme Jeughd! dit 's quade raed,
Dus spiegelt u aen dese Maet,
En neemt den Passer in der hand,
En meet daer mee u dom verstand.
Meet al wat u de Reden leert.
Meet of ghy oock te veel verteert.
Meet of u stock bereycken en magh,
U dertelheydt en ommeslagh:
En meet of alles wat ghy doet,
Oock past een redelijck gemoed.
Wie Godt met goeden heeft voorsien,
Die sal dees Passer oock gebien,
Dat hy doch houde Maet en stal,
Of anders nadert zijnen val.
Maer wie van middelbare staet,
De waere Maet te buyten gaet,
Die vint sich haest te nau beset,
En selfgevangen in zijn net.
Maer als het kaele volck, te mild,
En t'onbedacht haer penningh spilt,
En denckt dan om het sparen niet,
O dan naeckt snellijck, haer verdriet.
De Passer, die twee beenen heeft,
Die is't die elck sijn Maete geeft:
Ist kleyn, sy moet niet verder gaen.
Ist groot, sy moet niet wyder staen.
Dus hoeje 't maeckt of watje doet.
Hout Maet, of ghy verliest u goet.
Also wy hier de Oeconomia of huys-bestieringe tot opmerckinge der Jonckheyt, hebben bygevoeght, soo sal 't ons niet qualijck passen, dat wy dese Maete van de Spaersaemheyt een weynich breeder uytstrecken, op datse soo wel den Ouden als Jongen mach tot een Spiegel wesen, waer na een yder, sich, in zijn leven, sal hebben te schicken.
| |
| |
Wat de Spaersaemheyd belanght, die selve, gelijck Aristoteles verhaelt, is eene van de twee voornaemste deelen van de Mildigheyt, die welcke daer in bestaet, dat wy de onnoodige kosten sullen schouwen, die de reden niet gelijck zijn, en die de middel-matigheyt overtreden: Daerom seght Horatius, wilt u teeringe niet boven u neeringe stellen, dat is, dat de onkosten, u inkomen niet te boven gaen, en dit selve doetmen door de Spaersaemheyt: Want de Wijsheyd schickt sich op vierderleye wijse ontrent de goederen, 1. Als zy die ontfanght, 2. Als zy die bewaert, 3. Als zy die vermeerdert, 4. Als zy die selve wijslijck gebruyckt: en dese, zijn door de kloekheydt, oock regulen van andere deughden. AEschines de Socratische Philosooph plagh te seggen, datmen sich selve wat most besnijden, om de overtollige onkosten, tot onderhoudinge des levens te verminderen, nae de spreucke Parsimonia magnum Vectigal, dat is, Spaersaemheyd is een groote rente of tol. Over sulcke worden dese Rijcker, die tot hare Rijckdom wat toe doen, en die van hare overtollighe onkosten wat aftrecken. Sulcx dat de Spaersaemheyt eygentlijck is een besnijdinge van noodeloose kosten: waer over oock Seneca in zijne ruste des gemoeds verhaelt, Dat ons dese Maete sal behagen, soo ons de Spaersaemheyt eerst sal behagen, sonder welcke ons gene Rijckdommen genoegh zijn, noch ghenoegh sullen strecken. Over sulcx heeftse geene kostelheyt noch dertelheyt van noode, want zy kent wat nut en noodigh is: en daerom is hier oock de PASSER gestelt om dat die selve de Mate hout op alle streecken, want gelijck de PASSER den ommetreck van haren circkel niet over treet, alsoo treet de Spaersaemheyt oock niet over, 't gene burgerlijck, eerlijck en redelijck is. Hesiodus seyt, hout Maete, want dit is 't beste in alle dinghen. Verstaende dit mede op de zedige metinghe zijns selfs, wanneer hy in zijne Griecxsche veersen singht,
't Is Gods geschenck te houden Maet,
En dan soo meetmen eerst zijn staet,
Wanneermen sich niet self vergeet:
Maer met zijn eygen voeten meet.
En 't is billijck dat sich een yder met zijne eygen voeten meete, op dat men sich niet grooter maecke als men is, ten eynde men sich, door grootse inbeeldinge en hoovaerdye niet storte in dingen, daermen met eeren niet weder uyt kan geraken, maer dat men mag uytvoeren, 't gene met een rechte Maete is voor-
| |
| |
genomen. Oock moetmen zijn stock niet verder setten als zy langh is, ten eynde sich niet ondersta wyder te springen als men kan. Oock sullen wy in alle dingen de Maete onderhouden soo wel in kleedingen, kostelheden, gebouwen als leckerheden, die u selve te gronde drucken. Daerom sullen wy metten Passer, gelijck Iuvenalis seyt: De wyde van onse eygen mond meten, op dat wy oock daer door niet te schande komen, als hy seyt:
Wanneer ghy na de Visch-marckt gaet,
Soo stelt voor al u mond een Maet:
Indien u beurs niet is voorsien,
Wilt na den besten Visch niet bien.
Laet varen Karpers, Baers of Snoeck,
Soo ghy soeckt Spijringh in u doeck:
Soo Slock-lust wast, die 't geld verdoet,
Waer blijft dan 's Vaders erf en goed?
So sal ons dan al te samen wel passen, dat wy met den Passer onses verstands en oordeels, de grootte van onse gedachten meeten, en die selve na het richtsnoer van de reden peylen, want wie de Maete overtreet, staet onvast, maer de Maete maeckt alles vast en bestandigh. Een yder drage sich dan in alle zijne handelingen na de Mate vande reden, en dan sal hy nimmermeer zijn besteck overtreden, maer in zijne palen blijven.
Dit most ick noch o soete Jonckheydt! u tot een toegift schencken, te meer alsoo onse eeuwe hier in van de oude Hollandsche eenvoudigheyt schijnt te ontaerden: Dewijl zy haer schickt om alle kostelheden, dertelheden en nieuwe snoffen, die de Mate vande Land-zeede overtreden, lichtveerdelijck te volgen, zijnde by nae door zeden en kleeden van haere voor Ouderen verbastert. Over sulcx heb ick haer dit tot een besluyt willen vereeren ten eynde, de lieve jeugd haer mach binnen hare palen houden want Seneca segt in zijn treurspel van Troyen, seer wel:
Al wat de Maet te buyten treet,
Dat maeckt sich tot den val gereet.
WEl vriend, ghy hebt dus veel geseyt?
Is dit de lieve Spaersaemheyt?
Soo weet ick geen bekrompen hert,
Dat noch hier door niet nauwer wert.
| |
| |
Maelt my hier eenigh gierigh Mensch,
Die leven kan nae wil en wensch,
En heeft geen hert, noch gaet niet ruym,
Maer set den vinger op den duym,
En past het al met Ry en Maet,
Ick segh dat dees te nauwe gaet.
Dees sorgh voorwaer die volt my niet,
Dees Spaersaemheyt die baert verdriet:
Ick prijs een hert dat onbelaen,
Is mild, en kan wat weyden gaen.
Waer toe gemeten en gepast,
Daer ons de doodt soo snel verrast?
HOor Jonghman hoor', blijf noch wat staen,
Ick moet u hier wat nauwer gaen.
Dees Spaersaemheyt die heeft haer schat,
In hare rechterhant gevat.
Vraeght ghy waerom? Zy spaert haer goet,
Daer 't oyrbaer is en strecken moet.
Sy is geen Quist-goet, die te mild,
Haer penningh al te dertel spilt,
Maer spaertet tot bequamer tijd,
Als Quist-goet op de riemen rijd:
En toont als dan haer milde hand,
En doet den zwacken onderstand,
Aen armen, krancken en aen vrind,
Tot onderhout van 't huysgesind,
En schenckt met oordeel en met Maet:
Maer wickt voor al haer eygen staet,
Of zy van kranckheyt ramp of pijn,
Mocht schielijck overvallen zijn,
Dat zy dan heeft, waer mee zy magh,
Haer stutten in den ouden dagh,
En hare kinders voor den noot,
Kan onderhouden nae haer doot:
Op dat men niet behoeft terstont,
Te sien een ander in den mond.
En hier toe is het spaeren goet,
Om dat het yder hulpe doet.
Dus Jonge jeughd, hout dit voor 't lest,
Leert sparen, dat 's u alderbest.
|
|
Auteursrechtvrij