Logo DBNL
De jeeste van Walewein en het schaakbord (2 delen) (1957)

De jeeste van Walewein en het schaakbord (2 delen)

(1957)– Penninc, Pieter Vostaert–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Roman van Walewein. *

 
+ ‘Vanden coninc Arture *
 
Es bleven menighe avonture *
 
Die nemmer mee ne wert bescreven.
 
Nu hebbic ene scone up heven
5
Consticse wel in twalsche vinden *
 
Ic soudse jou in dietsche ontbinden: *
 
Soe es utermaten scone!
 
Alle die ingle vanden trone
 
Moeten mi gheven herte ende sin
10
Ende zulke wijsheit daer in
 
Ende minen sin also ghestarken
 
Dat sire doghet in moeten marken
 
Alle diese zullen horen.
 
God die dor ons was gheboren
15
Ende vanden stene maecte broot
 
Verlene mi die wijsheit so groot
 
Indesen bouc, sonder meswende
 
Van beghinne toten ende!
 
Dies biddic Gode dor zine ghenaden
20
Dat hi mi vergheve die mesdaden
 
Die ic an dese redene doe
 
Bede spade ende vroe.’
 
Dies bat Penninc diene maecte *
 
Ende menighen nacht daer omme waecte
25
Eer hijt vant in zijn ghedochte
 
Dat hi den boec ten ende brochte
 
Daer hi tbeghin of heift gheseit.
 
Nu bid hi u up hovescheit
 
Dat ghi zwighet altemale:
30
Hi sal u vort die scone tale
 
Segghen, al wert het hem te zure
 
Vanden coninc Arture.
 
 
 
Die coninc Artur sat tenen male
 
Te Carlicen in zine sale *
35
Ende hilt hof na coninc sede
 
Also hi menichwerven dede
 
Met een deel zire man
 
+ Die ic niet wel ghenomen can:
 
Ywein ende Perchevael
40
Lancheloot ende Duvengael
 
Entie hoofsche Walewein *
 
- Sijn gheselle was daer ne ghein -
 
Ooc was daer Keye die drussate.
 
Daer die heren aldus saten
45
Naden etene ende hadden ghedweghen
 
Also hoghe liede pleghen
 
Hebben si wonder groot vernomen:
 
Een scaec ten veinstren in comen *
 
Ende breedde hem neder uptie aerde.
50
Hi mochte gaen spelen dies beghaerde.
 
Dus laghet daer uptie wile doe.
 
Daer ne ghinc niemen of no toe
 
Van allen gonen hoghen lieden.
 
Nu willic u tscaecpel bedieden: *
55
Die stapplen waren root goudijn
 
Entie spanghen zelverijn.
 
Zelve waest van elps bene
 
Wel beset met dieren stene.
 
Men seghet ons in corten worden:
60
Die stene die ten scake behorden
 
Waren wel ghewaerlike *
 
Beter dan al Aerturs rike.
 
Dus saghen zijt alle die daer waren.
 
Metten hieft up ende es ghevaren *
65
Weder dane het quam te voren.
 
Dies adde die coninc Artur toren *
 
Ende sprac: ‘Bi mire coninc crone
 
Dit scaecspel dochte mi so scone!
 
Maerct ghi heren ende siet
70
Hen quam hier sonder redene niet.
 
Die up wille sitten sonder sparen
 
Dit scaecspel halen ende achter varen *
 
Ende leverent mi in mine hant
 
Ic wille hem gheven al mijn lant
75
Ende mine crone na minen live
 
Willic dat zijn eghin blive.’
 
Van alden heren die daer waren
 
Sone durster een niet varen.
 
Si saten alle ende zweghen stille.
80
Die coninc seide: ‘Wie so wille
 
Goet rudder in mijn hof betalen
 
Hi sal mi dat scaecspel halen
 
Of wine ghecrighen nemmermere *
 
+ Vandesen daghe voort wert mere *
85
Laten wijt ons aldus ontfaren.’ *
 
Noch zweghen si alle die daer waren.
 
Daer ne antworde noyt een van worde. *
 
Alse die coninc dit verhorde
 
Sprac hi: ‘Bi mire coninc crone
90
Ende biden here vanden trone
 
Ende bi al diere ghewelt
 
Die ic ye van Gode helt
 
Ne wille mi niemen tscacspel halen *
 
Ic sect jou allen in corter talen
95
Ic salre selve achter riden.
 
Ic [ne] wils niet langher onbiden *
 
Eert mi alte verre ontfaert.
 
Ic bem die gone diet beghert
 
Dat ict weder halen sal
100
Mine lette ramp ende ongheval
 
Eer ic meer te Carlicen kere *
 
Of ic blive doot inde ghere.
 
Ic salre jou mede doen die ere:
 
Ic soude met rechte zijn jou here
105
Nu salic zijn jouwer alre knecht.’
 
Deer Walewein die nu ende echt
 
In dogheden es ghetrect voort
 
Hi scaemde hem als hi dit hoort
 
Datter niemen was soghedaen
110
Die dat belof durste anevaen
 
Van sinen here den coninc
 
Ende hi trac voort metteser dinc *
 
Ende seide: ‘Coninc Artur here
 
Die worde die ghi heden ere
115
Seid, die hebbic wel verstaen:
 
Die jou ghelof wille anegaen
 
Suldi houden also ghi seit te voren
 
Dien eet die ghi hebt ghezworen?’
 
Die coninc andworde mettien:
120
‘Ja ic, so moete mi goet ghescien!
 
Ware enich rudder bin minen hove
 
So starc of van zulken love
 
Diet mi leverde in mine hant
 
Ic wille hem gheven al mijn lant
125
Ende mine crone na minen live
 
Willic dat zijn eghijn blive.
 
Dies ne keric heden mijn wort.’
 
Alse die here Walewein dit hort
 
So dede hi zine wapene ghereiden
130
+ Ende wapende hem al sonder beiden
 
Ende seide: ‘Vindict in enich lant
 
Ic saelt u leveren in uwe hant
 
So helpe mi God die u gheboot
 
Of ic blive in den wille doot!
135
Dies sijt seker ende ghewes.’
 
Als Walewein ghewapent es
 
Brochtemen hem Gringholetten voren
 
Dien hi lief adde ende vercoren
 
In sinen sin vor alle paerde
140
Ende hi sater up, die onvervaerde *
 
Ende seinde hem metter rechter hant.
 
Doe nam orlof die wigant
 
An coninc ende an coninghinne
 
Ende an alle diere waren inne
145
Metten coninc indie zale.
 
Si antworden altemale:
 
‘Vaert! God onse alre here
 
Verde jou van lachtre ende van zere *
 
Ende late jou dinc ten besten comen!’
150
Als hi orlof adde ghenomen
 
Reet hi wech met deser tale
 
Ende die daer bleven in die zale
 
Waren vul van haren moede *
 
Ende seiden: ‘Verghinct hem tongoede
155
Bi Gode ende biden goeden daghe
 
Hi souds hebben clene claghe
 
Dat hi die dinc dar anevaen
 
Die ne gheen man dar bestaen *
 
No noit kerstijn horde tellen
160
Dat si yewer oyt ghevellen.
 
Dies dinct hi ons zijn onvroet.’ *
 
‘Here Walewein, siet wat ghi doet’
 
Sprac die coninc tsinen neve
 
‘Ende hoort den raet dien ic u gheve
165
- Een sot mach enen vroeden wel raden
 
Van dat hem mach staen te staden - *
 
Emmer wacht u ende u paert
 
Dat ghi niet so na ne vaert
 
Den scake dat ghijs hebt toren.’
170
Deer Walewein hi slouch met sporen
 
Gringolette al dat hi mach.
 
Ende als deer Keye dat versach
 
- Nu moghedi horen Keyes tale -
 
Hi liep ten veinstren vander sale
175
Ende riep: ‘Here Walewein, maerct ende verstaet:
 
+ Haddi ghenomen enen draet
 
Ende hadde den ant scaec ghestrect *
 
So mochtijt nu hebben ghetrect *
 
Dat u niet ne ware ontvaren.’
180
Deer Walewein seide: ‘Wildi ontbaren
 
Heer Keye, van uwen quaden scerne
 
Ic bads u utermaten gherne
 
Ende laet mi hebben mine avonture!
 
Es soe soete of es soe zure
185
Comt soe te goede ofte te quade
 
Here Keye, ic ne roups u niet te rade.’
 
Dus reet hi henen metter vaert
 
Stoutelike als een liebaert.
 
Deer Keye seide: ‘Slaet met sporen
190
Heer Walewein, het hout daer voren
 
Tscaecspel; hen dar jou niet ontvaren.’ *
 
Die coninc ende die met hem waren
 
Si seiden: ‘Here Keye, waert u ghevouch
 
Deser talen hebwi ghenouch.
195
Twine lati den rudder varen
 
Daerne God moete bewaren?
 
Ghine waert zelve niet so ghedaen
 
Dat ghi tghelof durst anegaen
 
Dat hi an hem hevet ghesleghen.’
200
Walewein reet wech ende zi zijn bleven
 
In harde menigherande tale
 
Omme Waleweyne binder zale.
 
Die coninc entie coninghinne
 
Ghinghen boven ten hoghen tinne
205
Ende saghen achter Waleweyne.
 
Daer ne was no groot no cleyne
 
Sine liepen ten veinstren harentare
 
Ende saghen uut ende namen ware
 
Warewaert Walewein henen soude.
210
Hi reet met crachte ende met ghewoude
 
Als die gone die niet ne spaert
 
Achter tscac spel dat vorem vaert *
 
Bi wilen hoghe, bi wilen neder
 
Bi wilen voort, bi wilen weder
215
Bi wilen verre, bi wilen bi.
 
Over waerhede seghet men mi.
 
Dus zaghet dere Walewein vor hem gaen
 
Ende hadt wel metter hant ghevaen
 
Maer hi liet dor der gore tale
220
Die boven laghen in die zale:
 
Hadsine sien daer achter vaen
 
+ Endt hem danne ware ontgaen
 
Si mochter mede hare sceren maken.
 
Hine liet om el ne ghene zaken.
225
Dus reet hi wech al zinen telt
 
Deer Waleweyn, up een scone velt.
 
Doe quam hi in ene valeyde.
 
Doe stont die coninc ende seide:
 
‘Here Walewein, God moet u gheleyden!
230
Mijn oghen moeten hier van u sceiden
 
Sine connen jou langher niet ghezien.’
 
Hi keerden omme ende ghinc mettien
 
Entie heren alle te male
 
Vanden veinstren in die zale
235
Ende spraken alle ghemeenlike:
 
‘Here Walewein, God van hemelrike
 
Verde jou van lachtre ende van scaden
 
Ende van dorperliken daden
 
Ende late jou behouden weder keren
240
Metten scaecspele tuwer eren.’
 
Doe namen si ander tale an hant.
 
Ende hi reet wech, die wigant
 
Na tscaec daer hi omme uut was comen.
 
Mettien hevet Walewein vernomen
245
Enen berch vor hem staen:
 
Hi dochtem toten hemele gaen!
 
Doe sprac hi daer hine vint:
 
‘Help God, Sinte Marien kint
 
Waerwaert mach ic varen omme?
250
Inne zie wech, no recht no cromme
 
Daer ic den scake volghen mach.
 
Nune sach ic noyt so drouven dach
 
Als dat mi nu sal ontvaren.’
 
Mettien wart Walewein gheware
255
Sciere waer die berch ondede
 
Daer tscaec in voer ende hi mede.
 
Die berch die werts sciere gheles *
 
Als Walewein daer binnen es:
 
Dat gat [dat] te voren was open *
260
Wert nu sciere toe gheloken. *
 
Ende Walewein moeste daer binnen bliven
 
Allene sinen rouwe driven
 
In enen berch die donker es!
 
Dies zijt zeker ende ghewes.
265
Hine horde daer creature ne ghene:
 
Inden berch waren stene
 
Daer hi jeghen mochte spreken!
 
+ Wel na dochte hem therte breken
 
Dat hi tscaec adde verloren.
270
Die rouwe ghinc hem verre te voren
 
Dat hijt so verre hevet ghesocht
 
Ende in so zwaerre pinen [es] brocht. *
 
Dies was hi zere tonghemake
 
Ende peinsde menigherande zake.
275
Hi seide: ‘Al ware die berch ondaen
 
Ende ic hier ute mochte gaen
 
Quamic zonder scaec te hove
 
Ic worde gheworpen buten love.
 
Ic bem vroet van zulken zaken.
280
Men soude sceren niet mi maken. *
 
So wel kennic den here Keyen.
 
Van hem souds mi meest verneyen.
 
Mi ware liever soudic sterven
 
Ende in desen berch verderven
285
Also ic wane dat ic sal
 
Mine helpe God ende goet gheval!’
 
Des nacht doghedi groot verdriet *
 
Van navons dat die sonne liet
 
Haer scinen tes soe weder up ghinc. *
290
Deer Walewein, die jonghelinc
 
Hi viel in knieghebede terre waerf
 
Ende seide: ‘God die dor ons staerf
 
Ende om ons coret die bitter doot
 
Nu helpt mi, here, uut deser noot!
295
Waric yewer in een plein’
 
Sprac die rudder Walewein
 
‘Al waren si ·c· om mi ghestaen
 
Ende si mi alle wilden slaen
 
Ic sette mi jeghen hem ter were
300
Metten scilde ende metten spere!
 
Hier moetic sterven dor die noot
 
Sonder slach ende sonder stoot!
 
Dies bem ic tonghemake zere.’
 
Dus claghede Waleweyn, die here.
305
Hi seinde hem ende es up ghestaen
 
Ende ghinc te Gringoletten zaen
 
Ende stac den breidel an sinen arme
 
Ende riep wel dicken ‘Owi, wacharme!’
 
Omdat hi tscaecspel hadde verloren.
310
Die rouwe ghinc hem alles te voren.
 
Dat was tmeeste dat hem daert.
 
Doe nam hi zinen breidel ter vaert
 
Ende doolde in gonen berch allene
 
+ Hi ende Gringolet zijn wrene
315
So langhe dat hi sach van verren
 
Den dach ghelijc ere sterren.
 
Ende jeghen dat licht es hi comen
 
Ende hevet een serpents nest vernomen
 
Daer ·iiij· jonghe in laghen ende sliepen
320
Die so groot waren dat si liepen
 
Der waert dat si wesen wilden.
 
Wat radi Waleweine, den milden
 
Te doene, na dat es comen?
 
Doch ne hevet hi niewer vernomen
325
Toude serpent: hi was ghevaren
 
Buten berghe hem ghenaren
 
Ende halen daer si bi souden leven
 
Sine jonghe, die waren bleven *
 
Achter ende als dit Walewein sach *
330
Ne weet hi wat hi best doen mach.
 
Maer hi haeste hem ende trac zijn zwaert
 
Ende tert hem bet an ter vaert
 
Ende slouch middel inden hoop.
 
Dat outste hadde den quaetsten coop
335
Want hi cloofdet mids ontwe.
 
Den andren dedi so wee
 
Dat het daer omme sterven moet.
 
Den derden slouch hi of enen voet.
 
Dat vierde sette hem ter were
340
Ende hadde te Waleweine grote ghere.
 
Het ontspranc met groten vake:
 
Het was ghewect met onghemake.
 
Het was zere fel, al waest cleyne
 
Ende scoot upten here Waleweine
345
Bede met claeuwen ende met tanden.
 
Deer Walewein weerde hem metten handen
 
Ende metten zwaerde ende metten scilde
 
Weerde hem Walewein, die milde
 
Dapperlike metter vaert
350
Als die gone die begaert
 
Tserpent te dodene ende hine can.
 
Het was gheleghen in enen dan
 
Daer noit wijf no man was comen.
 
Tserpent hevet zinen staert ghenomen
355
Ende slouch Waleweine so harde
 
Dat hi neder viel up die aerde
 
Al waest hem te doene leet.
 
Doe scoot hi up ende nam ghereet
 
Tserpent vaste met beden handen
360
+ Boven ende beneden biden tanden
 
Ende scuerde hem zinen bec so wide
 
Dat hem thovet hinc in twier side.
 
Doe haesti hem ende vinc ten zwaerde *
 
Deer Walewein, die onvervaerde.
365
Maer tander serpent, dat hadde verloren *
 
Sinen voet: het hevet vercoren *
 
Gringoletten, seer Waleweins paert
 
Ende maecte hem vaste darewaert.
 
Mettien heift Gringolet vernomen
370
Waer tserpent es totem comen
 
Ende hevet sinen voet verheven
 
Ende den serpente enen ghegheven *
 
Wel te pointe jeghen tbeste been
 
Dat hem vlooch mortelinghe ontween.
375
Doe moest vallen up die aerde
 
Ende Walewein quam metten zwaerde
 
Ende nam hem tleven haestelike.
 
Doe danctijs Gode van hemelrike
 
Dat hi hem aldus es ontgaen.
380
Te Gringolette quam hi zaen
 
Ende sette hem in zijn ghereide
 
Ende reet wech al zonder beide
 
Daer waert dat hi den dach sach baren.
 
Nu moetene Onse Vrouwe bewaren!
385
Aldus reet hi den berch dore
 
Tote hi quam vor ene score
 
Daer die berch ghescoort es. *
 
Toude serpent was wel gheles
 
Daer te vaerne uut ende in
390
Want het haelder zijn ghewin
 
Daert altoos bi moeste leven
 
Ende sine jonghe die waren bleven
 
Achter hem doe hetse liet.
 
Ende alst Walewein comen siet
395
Sone was hijs bore blide
 
Ende trac hem an ene side
 
Dat hetne niet ne mochte sien.
 
Hi ghereedde hem ende vinc mettien
 
Bede ten scilde ende ten spere
400
Ende hi reedde hem vaste ter were:
 
Hi greep den scacht met beden handen
 
Ende ghinc vor die scuere standen
 
Ende keerde den ort ter scuere waert.
 
Ende gont serpent dat quam ter vaert
405
Ende waende liden sonder were,
 
+ Ende Walewein gheraket metten spere
 
So wel dat hijt stac al dore
 
Dat het viel neder in die score
 
Tserpent, ende began hem recken.
410
Walewein waende ute trecken
 
Den scacht ende hi was mids ontwe!
 
Dat trensoen dede den serpente wee
 
Dat hem tvier ter kele uut scoot:
 
Doe waende Walewein wel wesen doot *
415
Vander hitte vanden viere.
 
Hi ghinc an sine side sciere *
 
Ende liet die grote blaexeme liden
 
Die daer vlooch in allen siden
 
Enten serpente uter kele scoot
420
Om die anxene vander doot.
 
Ware hem zijn staert niet buten bleven
 
Het adde Walewein ghenomen tleven:
 
Hi hevet brocht in zulker noot.
 
Gont serpent slouch slaghe groot
425
Metten sterte jeghen die stene
 
Dat si vielen groot ende cleine *
 
In beden siden vander scuere.
 
Daer mochten drie rudders riden duere
 
Duer tgat dat serpent hadde ghemaect.
430
Hadt Waleweine also gheraect
 
Ic wane hi waerre doot bleven
 
Al haddi ·xx· manne leven.
 
Deer Walewein stont ende louch
 
Ende seide: ‘Dits wel mijn ghevoech
435
Tserpent heift mi die porte ondaen!
 
Nu mach ic uten berghe gaen
 
Ende henen riden daer ic wille.’
 
Tserpent ne lach niet langhe stille:
 
Dat trensoen dede hem onsochte
440
Het stont up so het eerst mochte
 
Ende scoot upten here Waleweyne.
 
Tserpent was groot ende hi was cleyne!
 
Het quam bernende als een vier:
 
Hen sach nieman so lelijc dier! *
445
Alst Walewein sach, wart hi vervaert
 
Ende hi vergat zijn goede zweert
 
Want hem uter hant ontgleet.
 
Dat was hem sident herde leet:
 
Hine wiste noyt hoe hijt verloos.
450
Tserpent Waleweyne vercoos
 
Om te deerne so het meest mach:
 
+ Het gaf hem herde menighen slach
 
Metten staerte al tenden een
 
Wel ·xx· waerven eer het ghefeen:
455
Het was up hem verbolghen zere!
 
Mettien naemt Waleweine, den here
 
In sinen staert ende soudene draghen
 
Sinen jonghen ende latene cnaghen: *
 
Up dat so liet hettene leven.
460
Maer God hevet hem tgheluc ghegheven *
 
Dat hise te voren slouch alle doot.
 
Walewein was in groter noot:
 
Haddi vor tserpent ghestaen
 
Also hi bachten hevet ghedaen
465
Hi ware verbernt altemale
 
Sonder enighe wedertale.
 
Gringolet dat ne conste gheduren
 
Binnen den mure: het liep ter scuren
 
Ute ende ghinc an ene side.
470
Dies was Walewein onblide!
 
Hi bleef allene ende onberaden
 
Hem ne stont niemen te staden;
 
Hi seide: ‘Die duvel hout mi ghevaen
 
So vaste, in can hem niet ontgaen;
475
Ende metten staerte so ghebonden
 
Mochtic belyen mine sonden
 
So waric blide vor mine doot.
 
Die selve God die mi gheboot
 
Hi moet mi helpen ende beraden
480
Ende staen mire zielen te staden
 
Want mijn leven es ghedaen.’
 
Tserpent ne lette niet sonder waen
 
Ende vlooch danen metter vaert
 
Ende drouch Walewein in zinen staert
485
Voortwaert in enen nauwen pat.
 
Walewein was vander pinen mat
 
Die hem tserpent hadde ghedaen.
 
Mettien so bleeft ghevaen
 
Tenen ghate; het ne mochte niet duere:
490
Het was te nauwe buten muere.
 
Nochtanne waester dicke dor comen
 
Maer trensoen hevet hem benomen
 
Dat hem bleef stekende in de zide.
 
Doet Walewein sach, was hi blide.
495
Hi seide: ‘God here dor uwe doghet
 
Also waerlike als ghi wel moghet
 
So moeti mi here heden *
 
+ Jeghen dit felle serpent bevreden
 
Dat mi desen anxt hevet ghedaen.’
500
Dus moeste Waleweyn ghinder staen.
 
Si waren ghevaen onder hem beden
 
So vaste, sine mochten niet sceden
 
No weder achter gaen no vort.
 
Walewein mochte cume een wort
505
Spreken: hi was so zere ghebonden
 
Met tserpents staerte tien stonden.
 
Het heveten brocht in groter noot
 
Ende gaf hem herde menighen stoot
 
Metten staerte jeghen die stene
510
Bi wilen groot, bi wilen clene
 
Ende heveten in enen pit ghesteken
 
Dat hi cume mochte spreken
 
No gheen let verbrawen.
 
Tserpent scuerde metten clauwen
515
Walewijns wapine te dien stonden. *
 
Ooc es hi in zinen staert ghewonden
 
Ende so vaste daer in ghevaen
 
Cume sal hi meer ontgaen
 
Vander pine daer hi in es
520
Deer Walewein, sijt seker des.
 
Hi verloste sine ene hant
 
Doe taste hi om zinen brant
 
An zine side: hi was verloren!
 
No weder sider no daer voren
525
Ne quam Walewein in zulker noot.
 
Nu alreerst waendi bliven doot.
 
Doe tasti voort an sine side
 
Ene misericorde: dies was hi blide!
 
Hi dankets Gode; hi hads te doene.
530
Doe tracse uut Walewein, die coene
 
Ende stac na tserpent harentare.
 
Hi dede hem harde clene dare
 
Ende het ne mochte hem niet versluten.
 
Hadt zijn hovet ghehadt buten
535
Het ware hem tonneren vergaen
 
Dat hijt soude steken of slaen. *
 
Bedi hevet Walewein te doene *
 
Wel der helpen vanden trensoene
 
Dat serpent dus ghevaen hevet.
540
Walewein, die met pinen levet
 
- Hine mochte waer met ere hant -
 
Die misericorde nam die wigant
 
Daer hi tserpent mede stac *
 
+ Sodat hem zijn herte brac
545
Ter navelen no min no mee.
 
Tserpent creesch lude: hem was wee *
 
Omme die anxene vander doot.
 
Noch was Waleweins anxene groot:
 
Hi lach onder tserpents voet.
550
Uter wonde quam ghelopen tbloet
 
Up hem heter dan een vier.
 
Walewein sprac: ‘Dit nes gheen dier;
 
Het es die duvel uter hellen
 
Die hier comt ende wille mi quellen
555
Ende hevet mi desen anxt ghedaen!
 
Ende noch ne can ics niet ontgaen
 
Al eest gherovet vanden live.
 
Ende al waric sterker dan si vive
 
Sone mochtic mi niet beraden
560
Ic ne moet sieden ende braden
 
- Die duvel hevet mi so ghebonden -
 
Int bloet dat comt uut deser wonden.
 
Het dinct mi heter dan een vier!’
 
Aldus lach Walewein onder dat dier
565
Inden pit, onder tserpents bloet
 
Dat hem ten scoudren over woet.
 
Dus dede hem tserpent groten pant.
 
Deer Walewein trac uut metter hant
 
Die misericorde metter vaert
570
Ende hieu up tserpents staert
 
Tote hine altemale ontknochte
 
Ende hem zelven uter pinen brochte
 
Die hem tserpent hadde ghedaen.
 
Maer God danc hi es ontgaen!
575
Ende hi dankets blidelike
 
Gode van hoghen rike.
 
Doe was hi blide, doe hi dat sach
 
Dat tserpent also doot lach
 
Dat hem die anxene hadde ghedaen
580
Ende hi hem aldus es ontgaen.
 
Hi seide: ‘Ic ne wille niet sorghen
 
Dattu heden ofte morghen
 
Enen andren sult doen verdriet.
 
Ic hope, dat ne ghevalt di niet. *
585
Ic sal di eer die voete of slaen.’ *
 
Hi haeste ende als hijt hadde ghedaen
 
Sprac hi: ‘Ic hope an onsen here
 
Dune dwinghes mensche nemmermere
 
Alstu hier vormaels heves ghedaen.
590
+ Het ne mochte niet vordi ghestaen
 
Mijn goede halsberch vander aventuren
 
Hine mochte niet vordi gheduren:
 
Dune hebstene ghescort ende ondect
 
Al mijn lijf ende dorpect. *
595
Ende duer die scoren hebbic vonden
 
In minen live diepe wonden
 
Alomme [ende] omme in mine zide. *
 
Walewein was drouve ende blide:
 
Dat hi tserpent hadde doot
600
Dies so haddi bliscap groot;
 
Banderside so haddi toren
 
Dat hi zijn zwaerd adde verloren.
 
Sijns scilts moeste hi ooc derven
 
Al soudi daer omme sterven:
605
Hi lach onder tserpent te broken.
 
Maer dies es hi wel ghewroken.
 
Sijn scacht was ooc mids ontwee:
 
Diene wert hem nemmermee.
 
Gringolet es hem ontgaen:
610
Dies moeste hi daer allene staen
 
In avonturen van zinen live.
 
Hi adde wonden driewerf vive
 
Die hem tserpent adde ghegheven.
 
Dus leeddi een onsochte leven.
615
Nochtan ne micte Walewein niet
 
Up die pine ende up tverdriet
 
Dat hem tserpent adde ghedaen
 
Addi gheweten waer waert gaen
 
Dat hi niemare hadde moghen horen
620
Vanden scaecspele achter of voren.
 
Dus doolde hi den berch al dure
 
Omme te zoekene avonture
 
Die hire ghenouch vinden sal.
 
Daer ghesciede hem dit gheval
625
Dat hi vant zijn goede zwaert
 
Dat hi lief hadde ende waert.
 
Doe hief hijt up ende was blide
 
Ende staect sciere an zine side
 
In zinen scoe dien hi noch hevet.
630
Walewein zucht ende bevet:
 
So zere smerten hem die wonden.
 
Ende hi gheraecte ten selven stonden
 
Daer die berch was ondaen.
 
Doe ghinc hi vor die score staen
635
Ende vernam daer een scone lant.
 
+ Ende Gringolet quam te hant
 
Tote zinen here alstene sach
 
Ghelopen aldat ghelopen mach
 
Die vanden slaghen was mesmaect
640
Alsone tserpent adde gheraect
 
Metten claeuwen in menigher stede.
 
Nu hoort wat Walewein dede:
 
Hi sat ende tinte sine wonden
 
Die hire menighe hevet vonden
645
Over zijn lijf, doe hise sochte.
 
Men seghet dat men niet ne mochte
 
Waleweine van ghenen talve *
 
Vinden, hine hadde werc ende salve.
 
Nu eist comen dat hire te doene hevet
650
Also zere als yemen die levet.
 
Maer water was hem daer wel diere:
 
Metten bloede moesti sciere
 
Sine wonde wieken ende binden
 
Alle die hire conste vinden.
655
Als hijt dus al hadde ghedaen
 
So es hi weder up ghestaen
 
Ende quam ghegaen te sinen paerde.
 
Doe sach hi neder na die aerde:
 
Doe dochte hem dat hi stont so hoghe
660
Men hadde niet met enen boghe
 
Vander aerde connen gheslaen
 
Tote daer Walewein was ghestaen!
 
Hoe sal hi neder comen up daerde
 
Met Gringolette sinen paerde?
665
Want die berch es also ghemaect:
 
Al waerre een kerstijn up gheraect
 
Hine mochte nieuwer neder gliden
 
Hine viele int water in allen siden:
 
Om dien berch liep ene riviere.
670
Soe was groot wijt ende liep sciere.
 
Die berch waser uut ghewrocht
 
Uter rivieren - heift hem ghedocht -
 
Met groten stenen ende met starken
 
Recht ghelijc ere karken.
675
Ende inden berch ghinc ene score
 
Daer tserpent voer dicken dore
 
Ende hadder zijn nest in ghemaect
 
Ende wilde niet dat men hem ghenaect:
 
Men mochter qualike in ghewinnen. *
680
Het verghinc Waleweine tonminnen
 
Dat hi was comen in den berch. *
 
+ Hets wonder hine hadde groot erch
 
Ontfaen: tserpent was so fel; *
 
Maer sine sake verghinc hem wel.
685
Also laghen sine avonturen.
 
Bedi mochtijs te bet gheduren
 
Hi seide: ‘Ic bem der anxene ontgaen
 
Die mi tserpent hevet ghedaen.
 
Nochtan staet mi hier te zine
690
In vresen ende in groter pine
 
Van minen live, in springhe sciere
 
Vandesen berghe in die riviere.
 
Beter es camp danne hals ontwee!
 
Blevic hier binnen emmerme
695
Ic ne wiste wat eten no drinken.’
 
Aldus began hi hem bedinken.
 
Nu moeti avonturen zijn leven
 
Hi seide: ‘Sterve ic, ic come ghedreven
 
Weder daer men mi sal kinnen.
700
Hier mochtic lettel prijs ghewinnen.
 
Storvic hier’, sprac doe die here
 
‘Menne ghevreeschte nemmermere
 
Waer dat ic becomen ware.’
 
Dus stont hi in groten vare
705
Bi Gringolette sinen wrene
 
Ende gordene ende sat daer up allene.
 
Hi seindem achter ende voren.
 
Ende Gringolet hevet vercoren
 
Die riviere ende spranc daer neder.
710
Boven ne keerden si nemmeer weder!
 
Dies zijt seker ende wijs.
 
Haddi gheweset van Parijs
 
Here, hi adt wel gherne ghegheven *
 
Ende hi te Carlicen ware bleven! *
715
Hi hilt hem vaste up zijn paert
 
Dat menigher marc was waert
 
So waer so hijs hadde te doene.
 
Het was een deel nader noene
 
Als hi dus voer in die riviere
720
Ende Gringolet ghinc zwemmen sciere.
 
Nu es der Walewein gheraect
 
Die vanden bloede was mesmaect
 
Daer hi mach spoelen sine lede
 
Die wel zere te menigher stede
725
Waren van wonden ende van bloede.
 
Ende Gringolet dat wert so moede
 
Van zwemmene dat nemmeer ne mochte.
 
+ Doch swamt dat het lant gherochte
 
Metten voeten ende stont al stille
730
Om dat hem rusten wille
 
In gone riviere up een eylant.
 
Het quam hem wel dat hijt vant:
 
Hen hadde el niet dan thovet boven.
 
Walewein mochts hem wel beloven *
735
Dat hi zijn goede ors adde bescreden: *
 
Ic hope het salne wel bevreden.
 
Het zwam vort an tander lant.
 
Doe beette Walewein te hant
 
In enen mersch die scone was
740
Ende ghinc sitten int groene gras.
 
Die vanden live was mesmaect
 
Hi was in felre stede gheraect
 
Daer men hem deelde evel spel.
 
Dat sceen an Gringoletten wel
745
Die lach als of hi ware doot.
 
Dies was Waleweins rouwe groot.
 
Hi trac dat gras uter aerde
 
Ende ghinc tote sinen paerde
 
Hi begonst torken ende wriven
750
Proeven oft hem mochte bliven.
 
Doe spranct up: dies was hi blide
 
Walewein, ende stont bi zire zide.
 
Al haddem yemen willen deren
 
Hine adde hem niewaer mede verweren: *
755
Hine hevet no weder scilt no spere
 
Daer hi hem mede mochte ter were
 
Setten of hijs hadde te doene.
 
Al was hi bloot, hi was coene.
 
Sijn halsberch adde menighe scure:
760
Men sach zijn scone lijf al dure
 
Dat hem tserpent hevet ghedaen.
 
Nu moet hi dus allene staen
 
Bi Gringolette zinen wrene.
 
Echt gordine ende sat up allene.
765
Die tonghemake was wel zere
 
Dat was Walewein, die here.
 
Want hi ghenen wech ne sach
 
Daer hi den scake volghen mach.
 
Doe reet hi vaste al over dwers
770
Walewein, die scone mersch *
 
Onthier ende hi vernam
 
Dat hi tenen weghe quam:
 
Die hilt hi so hi best mochte. *
 
+ Doe sach hi also hem dochte
775
Ene borch of soe ware van goude.
 
Doe peinsde Walewein dat hi soude
 
Daer in herberghen of hi mochte.
 
Aldus sette hi zijn ghedochte.
 
Doe reet hi darewaert herde zaen.
780
Doe docht soe hem in een water staen
 
Ende up enen standaert ghewrocht van ondre.
 
Daer woonde die coninc vanden Wondre. *
 
Wetti waer omme hi Wonder hiet?
 
Ic saelt u segghen, ic ne laets niet: *
785
Hi versciep hem tallen dieren
 
Die zijn upt lant of in rivieren.
 
Bander side sciep hi hem wedere
 
Tallen voghelen die met vedere
 
Moghen vlieghen in enich lant.
790
Ic wane wel dat men noit ne vant
 
Scoonre borch dan hi hevet ene:
 
Hen ware van kalke ende van stene
 
Nochtan mocht soe niet scoonre wesen.
 
Soe was ghescreven, diet conste lesen
795
Met goude buten ende binnen:
 
Men mach die borch niet ghewinnen.
 
Twater datter omme gheedt
 
Het es ere alver milen breet: *
 
Men mach die borch niet ghenaken
800
Die die coninc hevet doen maken
 
Hen si namelike van voren.
 
Die strate hevet Walewein vercoren
 
Diene toter porten brochte.
 
Menich sins was zijn ghedochte.
805
Doe beette hi vordie borch sciere.
 
Daer sach hi wonder menighertiere
 
Alomme van herde menigher saken
 
Die die coninc adde doen maken.
 
Sijn paert liet hi beneden staen
810
Ende hi quam in die borch ghegaen. *
 
Daer vant hi den coninc Wondre *
 
Ende zinen sone Alydrisondre
 
Ende tscaecspel tusschen hem beden staen
 
Dat hem die pine al hadde ghedaen:
815
Daer up so speilden si ten scake.
 
Doe was Walewein bet teghemake
 
Danne hi was in langhen stonden
 
Omme dat hi tscaecspel adde vonden *
 
Dat hi langhe adde ghesocht
820
+ Ende [hem] in menigher pinen brocht. *
 
Doe neech hi ende groette den coninc
 
Ende sinen sone den jonghelinc.
 
Si groettene weder in waren saken
 
Ende stonden up vanden scake
825
Ende onthaelden Waleweyne den here
 
Ende leeddene in waert biden ghere
 
Die ghemaecs wel hadde te doene:
 
Hi adde van sanderdaghes noene
 
Gheweset in herde groter pine;
830
Dats sinen wapinen wel anschine
 
Die so ghescuert zijn ende ghetrect:
 
Hi scaemde hem dat menne sach ondect.
 
Sijn sone leddene harentare. *
 
Die coninc Wonder werts gheware
835
Ende riep twe knapen dat si quamen
 
Ende den here Waleweyne namen
 
Ende leedden in ere kemenaden.
 
Een ander cnape was die[s] beraden *
 
Ende quam te Gringoletten ghegaen
840
Daerne Waleweyn liet staen
 
Beneden der brugghe als hi up quam.
 
Men seghet ons dattie knape nam
 
Gringoletten die wel sciere
 
Was comen mesmaect uter riviere *
845
Ende leeddene up een scone stal.
 
Daer dedi hem tghemac al
 
Dat men mochte doen enen paerde.
 
Ic wane dat Walewein also begaerde.
 
Hi torctene vaste ende wreef *
850
Dat hem een twint niet ne bleef
 
Over hem dat hem messat.
 
Het hads te doene: het was so mat.
 
Doe dedi hem of zijn ghereide
 
Ende decket weder sonder beide.
855
Doe liep die cnape ende haelde coren
 
Ende stortets hem ghenouch te voren.
 
Doe quam hi weder up ghegaen.
 
Dander twee cnapen waren ghestaen
 
Bi Waleweine inder kemenaden *
860
Ende daden hem grote ghenaden:
 
Deen haelde water wel ghereet
 
Te pointe cout te pointe heet
 
Ende goot in ene cupe zaen;
 
Dander knape was ghestaen
865
Bi hem ende ontwapenden gherede.
 
+ Doe dwoughen si zine scone lede
 
Die waren mesmaect van diepen wonden
 
Dier si menighe over hem vonden.
 
Als sijt aldus hadden ghedaen
870
Doe leiden sine up een bedde zaen *
 
Dat rikelijc was ende diere
 
Ende vulmaect in alre maniere:
 
Van finen goude die pilare
 
Entie sponden van yvare
875
Wel duer sneden ende duer houwen.
 
Men mochter wonder groot in scouwen:
 
Die maerken conste, hi mochter in zien
 
Twonder dat in de warelt soude ghescien *
 
Vanden beghinsele tote dat soe enden
880
Sal: daer mochtijt ondervenden. *
 
Vier ingle stonden daer goudijn
 
Die niet verbetert ne mochten zijn *
 
Die scone songhen ende clare.
 
Der Walewein hi wert gheware
885
Dattie sanc die si gaven ute
 
Was ghemaect met enen condute
 
Dattie coninc vanden Wondre
 
Dede maken inde borch van ondere.
 
Ende elc hevet in zine hant
890
Enen saphier ende enen jochant;
 
Indander hant enen carbonkel: *
 
Die maket licht daert was donker
 
Dat te minnachte was also clare
 
Als oft noenen daghes ware *
895
Binnen der burch vanden stene.
 
Daer wasser menich groot ende clene
 
Omtrent dat bedde daer mense sach.
 
Nu hoort wat crachte ant bedde lach:
 
Ware een man up tbedde gheleghen
900
Al wari dor houwen ende duer sleghen
 
Of haddi over hem enighe wonde
 
Moeste hire up ligghen ene stonde
 
Tote hi met slape ware bevaen *
 
Als hi weder up wilde staen
905
So wari gans ende ghesont
 
Als hi noit was in enigher stont.
 
Daer omme dedene die coninc Wonder
 
Daer upligghen ende decken onder
 
Die coverture daer hi ghenesen
910
Van sinen wonden soude wesen.
 
Dus bleef hi met slape bevaen.
 
+ Die inglen lieten haer singhen staen
 
Die te voren songhen clare.
 
Doe wert die coninc wel gheware
915
Dat Walewein lach ende sliep.
 
Enen cnape dat hie riep *
 
Ende hi hiet hem of hi mochte
 
Dat hi Waleweins wapine brochte.
 
Men ghincse scueren ende maken clare.
920
So waer dat men wart gheware
 
Datter ene maelge ghebrac
 
Ic wane mer ene nieuwe in stac.
 
Dus ghinc men scuren ende ghereiden
 
Sine wapine sonder beiden.
925
Hier of ne wiste Walewein niet *
 
Die lach up tbedde daer menne liet
 
Up slapen, dat diere was ende goet:
 
So wel hem diere up slapen moet!
 
Ende als sine wapine waren ghereit
930
Doe leidemer bi datter toe steit:
 
Bede scilt ende daer toe spere *
 
Daer hi hem mede soude ter were
 
Setten of hijs hadde te doene;
 
Ende ene coverture groene
935
Met siden arde wel ghewrocht. *
 
Die coninc Wonder was wel bedocht
 
Van harde menigherande saken
 
Ende sprac tote sinen cnapen:
 
‘Sect ons, es die spise ghereet?’
940
‘Neen soe, here, Godweet.’
 
‘So spoet daer mede, hets wel ghedaen
 
Hets tijt dat wi eten gaen.
 
Hier zijn zulke die gherne aten.
 
Danne hevet mi ghene onmate
945
Al waert niemen danne mijn gast.
 
Ic wane wel dat hi noch vast
 
Also helpe mi God, van desen daghe!’
 
Doe leidemen taflen uptie scraghe.
 
Daer boven spreedde men die dwale.
950
Walewein ontspranc metter tale *
 
Uut sinen slape gans ende ghesont
 
Als hi noit was tenigher stont.
 
Daer omme dedene die coninc slapen *
 
Dat hi van allen onghemaken
955
Eer avont soude zijn ghenesen.
 
‘Helpt God!’ sprac Walewein mettesen
 
‘Waer waert bem ic nu gheraect?
 
+ Ligghic hier al moedernaect?
 
Ic ne hebbe cousen no scoen *
960
No cleder die ic ane mach doen!
 
Dies bem ic tonghemake zere.’
 
Sprac deer Walewein die here.
 
Dus verhorde die coninc claghen *
 
Waleweine ende dedem draghen
965
Een paer cleder van witter zide.
 
Men brocht: dies was hi blide
 
Als hise hadde in sine hant.
 
Ic wane wel dat men noit ne vant
 
Cleder die waren also diere.
970
Dat wonder was so menighertiere *
 
Dat andie cledre stont ghewrocht
 
Men hadse om ·M· pont niet ghecocht.
 
Hen es gheen clerc in al Parijs
 
So wel gheleert no so wijs
975
Diet adde ghelesen oft gheraec[t] *
 
Dat andie cleder was ghemaect.
 
Hi deedse an ende waser blide.
 
Die coninc adde ten selven tide
 
Doen maken een surcoot:
980
Het was scarlakijn root
 
Met ermenien uut ghewrocht. *
 
Dit hevet men Waleweyne brocht
 
Ende niewe cousen ende nieuwe scoen
 
Die die rudder an sal doen.
985
Hi cleedde hem ende es up ghestaen.
 
Doe brochtemen Waleweyne zaen
 
Een beckijn van roden goude
 
Daer men hem mede dienen soude;
 
Ende een hant vadt dies ghelike: *
990
Diet dede maken hi was rike.
 
Men gaf hem water ende hi ghinc dwaen.
 
Doe brochtemen hem die dwale zaen
 
Daer hi zine hande mede droghen soude.
 
Hi hadde al dat hi hebben woude.
995
Bin desen quam die coninc Wonder
 
Ende zijn sone Alidrizonder
 
Met zes rudders uut vercoren
 
Scone, rike ende wel gheboren
 
Toten here Walewein ghegaen
1000
Ende seide: ‘Zidi up ghestaen
 
Here, ende hoe sidi teghemake?’ *
 
‘Mine deert ne ghene sake.
 
Ic bem ghenesen in corter tijt.’
 
+ ‘Dies si God ghebenedijt’
1005
Sprac die coninc ‘ende zijn kint!’
 
Doe namen si den jonghelinc
 
Met groter joyen met groten spele
 
- Daer waren hogher liede vele -
 
Ende quamer mede voort ghegaen
1010
Daer alle gone taflen staen
 
Som van yvore ende som van stene
 
Ende som waren si van elps bene.
 
Sconincs tafle was van goude
 
Daer Walewein up eten soude.
1015
In enen setel settemenne allene
 
Daer chierheit ende diere stene
 
An stonden, daer cracht an lach:
 
Hen mochte blexeme no donreslach
 
No ne gherande saken
1020
Ne mochte den gonen ghenaken
 
Die inden setel was gheseten.
 
Dus began deer Walewein eten
 
Ende die heren altemale
 
Boven ende beneden in die sale.
1025
Ten elps bene saten die graven
 
Ende hertoghen van groter haven
 
Ende ten yvore hoghe liede
 
Rudders, maer hare maisniede
 
Saten beneden ten marberine.
1030
Men scincte van den coelen wine *
 
Ten taflen boven ende beneden.
 
Al hadde der Walewein ghebeden
 
Omme goede herberghe een jaer
 
Ic wane, hi hevese vonden daer.
1035
Hi sat neven sconinx zide
 
Die zire comst was harde blide.
 
Vor hem stonden die stopen van goude
 
Daer men den wijn uut scinken soude
 
Ende nappe die waren menighertiere.
1040
Gone gherechten waren diere
 
Daer men den heren diende mede.
 
Die coninc was blide ende sede
 
Toten here Waleweine: ‘Here
 
Sijt te ghemake, ic bids u zere
1045
Met al zulken als hier es.’
 
Deer Walewein, des zijt ghewes
 
Was wel beraden ende hi louch
 
Ende seide: ‘Hier es, here, ghenouch.
 
Mine ghebreket ghene sake.
1050
+ Ic bem herde wel te ghemake.’
 
Dus saten si metteser tale.
 
Walewein sach binnen der sale
 
Tortijtsen staen up candelare *
 
Die alle gader goudijn waren
1055
Diet maecten binnen der boren clare
 
Alst oft noenen daghes ware
 
Die wel groot was ende wel wide. *
 
Walewein sach an elke side:
 
Hi mochte daer menighen rudder scouwen
1060
Maer hine sacher vrouwe no joncfrouwen. *
 
Dat dochte hem ene vremde sake.
 
Dus saten die heren met ghemake
 
Ende aten ende waren metten bliden. *
 
Die coninc sprac ten selven tiden:
1065
‘Rudder, waert u wel bequame
 
So wistic gherne uwe name.’
 
Walewein andworde mettien:
 
‘Here, also moete mi goet ghescien
 
Ic sect u utermaten gherne;
1070
Dies ne staet mi niet tonberne:
 
Walewein es mine name.
 
Eist u wille ende wel bequame
 
- Ic bem u gast ende ghi mijn waert -
 
So sect mi duwe of ghijs begaert
1075
Ende waer dat ic gheraect bem.’
 
Die coninc andworde hem:
 
‘Heer Walewein, ghi zijt gheraect int wonder
 
Van allen sinne boven ende onder.
 
Selve es Wonder mine name.’
1080
Der Walewein seide: ‘Zonder blame
 
Moghedi met rechte heten Wonder:
 
Hier eis so vele boven ende onder *
 
Ende in allen siden ghemaect
 
Ic weet wel, ic ne was noit gheraect
1085
In steden daer ic so vele vant
 
- Ende hebbe gheweist in menich lant -
 
Als ics nu hier hebbe ghezien. *
 
Maer also moete mi goet ghescien!
 
Dit wonder gaet alles te boven
1090
Coninc rike ende van love
 
Dat ic hier so menighen radder scouwe
 
Ende ic ne sie hier vrouwe no joncfrouwe.
 
Ne hort hier ghene coninghinne?’
 
‘Jaet, Walewein, wel soete minne
1095
Die ghi wel varinghe sult sien.’
 
+ Die coninc hi ondede mettien
 
Ene veinstre daer Walewein dure
 
Sach sitten bander side den mure
 
In ene zale scone joncfrouwen
1100
Die hire vele mochte scouwen.
 
Allene sat die coninghinne
 
Met enen wel ghestaden zinne
 
Ende hevet ghedweghen ende es gheseten
 
Tere tafle ende soude eten
1105
Die rike was ende diere
 
Met herder menigher cameriere *
 
Die alle waren tharen ghelove.
 
Deer Walewein seide: ‘In ghenen hove
 
Ne quam ic noit in gheen lant
1110
Daer ic dus groot wonder vant
 
Als ic nu hier hebbe ghezien.
 
Maer also moete mi goet ghescien!
 
Nochtan hevet mi dit wonder mere’
 
Sprac Walewein ‘here coninc here
1115
Bi wat manieren ende bi wat saken
 
- Dies moeti mi vroet maken -
 
Twi ghi woont aldus versceden.’
 
Dus sprac si onder hem beden.
 
Die coninc andworde mettien:
1120
‘Her Walewein, ghi moocht hier zien
 
Wonder van herde menigher zaken
 
Die ic hebbe hier doen maken. *
 
Die coninghinne was noit indien
 
Dat soet noyt wilde comen zien
1125
Hoet ghemaect ware ende ghewrocht;
 
Maer altoos es soe in dien bedocht
 
Dat soe wille wone[n] in die zale.’ *
 
Mettesen dedemen up die dwale.
 
Daer was gheten int ghevouch.
1130
Men gaf water ende men dwouch
 
Die hande scone vander spisen.
 
Men diende daer wel in allen wisen.
 
Na den etene gaf men wijn
 
Alst doet daer hoghe liede zijn.
1135
Men scijncte ende men dede omme gaen. *
 
Die heren dronken. Men dede staen
 
Die stope ende nappe an ene zide.
 
Si waren alle gader blide
 
Die daer waren binder zale.
1140
Wat holpe dat ic langhe tale
 
Maecte? Doe sprac Alydrisonder:
 
+ ‘Heer Walewein, mi hevet wonder
 
Wat saken dat ghi hebt vernomen
 
Dat ghi int Wonder dus zijt comen.
1145
Comdi om riden of om josteren *
 
Of comdi zouken avontueren
 
Of begherdi goet ofte quaet?
 
Ghi vint wel die u weder staet
 
Eer ghi van henen moghet keren.
1150
Of wildi bliven mettesen heren?
 
Mijn here es uwes herde blide.
 
Ende set jou neven zire zide
 
Al wildire bliven ewelike.’
 
Walewein sprac: ‘God die rike
1155
Moete jou lonen dit scone ghebot!
 
Maer neen ic niet, also helpe mi God!
 
Dat verstaet wel in uwen sin
 
Dat ic int wandelen comen bin
 
Dat hevet mi tscaecspel al ghedaen *
1160
Dat ic heden sach vor u staen.
 
Daer wi saten tArturs hove
 
Eens coninx van groten love
 
Met groter joye met groten spele
 
Saten daer zire rudders vele
1165
Na dat eten ende adden ghedweghen
 
Also hoghe lieden pleghen.
 
Daer hebsi wonder groot vernomen:
 
Tscaecspel ten venstren in comen *
 
Ende breedde hem neder uptie aerde.
1170
Hi mochte spelen dies begaerde!
 
Dus laghet daer up die wile doe.
 
Daer ne ghinc niemen of no toe
 
Van al gonen hoghen lieden.
 
Here coninc, ic wilt jou bedieden:
1175
Wi saghent alle die daer waren
 
Mettien hieft up ende es ghevaren
 
Weder dane het quam te voren!
 
Dies adde die coninc Artur toren *
 
Ende sprac: ‘Bi mire coninc crone
1180
Dit scaecspel dinct mi so scone!
 
Maerct ghi heren ende ziet
 
Hen quam hier sonder sake niet.
 
Die up wille sitten sonder sparen *
 
Dit scaecspel halen ende achter varen
1185
Ende leverent mi in mine hant
 
Ic sal hem gheven al mijn lant
 
Ende mine crone na minen live.
 
+ Dit willic dat zijn eghijn blive.’
 
Van alden heren diere waren
1190
Sone durster noyt een vare[n]: *
 
Si saten alle ende zweghen stille.
 
Die coninc seide: ‘So wie so wille
 
Goed rudder in mijn hof betalen
 
Hi sal mi dat scaecspel halen
1195
Of wine ghecrighen nemmermere
 
Vandesen daghe vort wert ere
 
Laten wijt ons aldus ontfaren.’
 
Noch zweghen si alle diere waren:
 
Daer ne andworde niemen van enen worde.
1200
Ic scaemde mi als ic dat horde
 
Dat daer niemen was so ghedaen
 
Die dat ghelof durste ane gaen
 
Van minen here den coninc;
 
Ende ic tert voort met deser dinc *
1205
Ende seide: ‘Here coninc Artur here
 
Die tale die ghi heden ere
 
Seit die hebbic wel verstaen:
 
Die jou ghelof wilde anegaen
 
Soudi hem houden alte voren
1210
Den eet dien ghi hebt ghezworen?’
 
Die coninc andworde mettien:
 
‘Ja ic, so moete mi goet ghescien!
 
Dies ne wendic heden mijn wort.’
 
Here als ic dat hadde ghehort
1215
Dedic mine wapine reiden
 
Ende wapende mi al sonder beide *
 
Ende seide, vondict in enich lant
 
Ic soudt hem leveren metter hant;
 
Also helpe mi God die mi gheboot
1220
Of ic bleve daer omme doot! -
 
Siet here dus hebbict vernomen
 
Ende bem na tscaec int Wonder comen
 
Ende wanet hier hebben ghevaen
 
Ne ware mi dinke hets mi ontgaen
1225
Ende es mi worden onghereet.’
 
Die coninc hi seide: ‘Godweet
 
Here Walewein, addijt ghevaen
 
So waerdi groter pinen ontgaen
 
Die jou nu te doghene steet.
1230
Maer mijn scaec es u onghereet *
 
Hen si dat ghi dort anevaen
 
Tghelof dat ic jou doe verstaan.
 
Ic sal delen ende ghi kiesen
 
+ Ghi moocht dat kiesen, ic sal verliesen:
1235
Hebdi ten scake grote ghere
 
So moet ghijt winnen metten spere
 
Up mi ende met uwen scilde.’
 
Doe sprac Walewein die milde:
 
‘So waric danne van dommen rade
1240
Soudic jou lonen goet met quade
 
Entie ere die ghi mi hebt ghedaen.
 
Neen ic here, al sonder waen!
 
Stakic jou of gherochte
 
Als het wel ghevallen mochte
1245
Ende ghi mi weder, coninc here
 
Dies ne ghecreghic nemmer ere:
 
Ic words gheworpen buten love
 
Waer dat ic quam in elken hove. *
 
Men soude segghen: ‘Ziet waer vaert
1250
Die tasseerde zinen waert
 
Als hi hem goet adde ghedaen!’
 
Mi ware liever waric ghevaen
 
In enen kerker viertich daghe
 
Daer ic no zonne no mane ne saghe
1255
Danne mi den lachter hier ghesciede.’
 
Doe seiden alle die hoghe liede:
 
‘Ghi sect wel als een goet man.’ *
 
Die coninc seide: ‘Zuldi mi dan
 
Here Walewein, doen ene bede
1260
Ende winnen tscaec up hovescede?
 
Dan saelt staen tuwen ghebode.’
 
Heer Walewein seide: ‘Bi Gode!
 
Ic sal doen dat ghi begaert.’
 
‘Heer Walewein, so moeti tswaert
1265
Varen zoeken metten tween ringhen.
 
Wildi dat halen ende mi bringhen
 
So ghevic jou tscaec sekerlike.
 
Het hevet een coninc, hi es rike
 
Ende heet die coninc Amoraen.
1270
Sijn casteel es so ghestaen:
 
Men machene nemmerme ghewinnen.
 
Dat goede zwaert dat esser binnen.
 
Dat hevet hi binnen zire hoeden.
 
Heer Walewein, nu willic bevroeden *
1275
Wat crachten andat zwaert leghet
 
Eist also als men ons seghet:
 
Hem ne mach gheen man comen te voren
 
Es hi daer toe niet vercoren.
 
Ende trect hi ute dat goede zwaert
1280
+ Het slatene ontwe in de middewaert.
 
Daer ne dar niemen omme vraghen
 
Dat daer yemen sal draghen *
 
Hine si van duechden uut vercoren
 
Van alle den gonen die zijn gheboren
1285
Ende van rudderscepe mede.
 
Heer Walewein, moghedi dese bede
 
Doen ende halen mi tgoede zwaert
 
So ghevic jou mijn scaec ter vaert
 
Uwen wille mede te doene.’
1290
Walewein sprac, die rudder coene: *
 
‘Here, mi ghebreict ene sake;
 
Dies bem ic zere tonghemake.
 
Waert dat icse ghecrighen mochte
 
Sone levet hi niet, diet mi ontcochte
1295
No om zelver no om goud
 
In leveret jou in jou ghewoud
 
Mede te doene al u ghebod.’
 
Die coninc seide: ‘Also helpe mi God!
 
Heer Walewein, sect mi wat dat es.
1300
Des zijt seker ende ghewes:
 
Ic saels jou helpen na mire macht.’
 
Hi seide: ‘Ic ne hebbe scilt no scacht; *
 
Mijn halsberch hevet menighe score: *
 
Die mi gherochte hi stakemi dore.
1305
Dies bem ic in groter zorghen.’
 
Die coninc seide: ‘Beit tote morghen.
 
Jouwe wapene die zijn al ghereet
 
Alsoot ten rudderscepe steet.’
 
Hier mede lieten si die tale.
1310
Doe ghinc men slapen in die zale.
 
Die bedden waren wel ghemaect.
 
Die here Walewein hi es gheraect
 
Tenen bedde goet ende diere.
 
Daerup ghinc hi slapen sciere
1315
Dien nacht duere tote dat daghede.
 
Doe cleedde hem Walewein ende vraghede *
 
Of yemen zine wapine weet.
 
Twe knapen brochtse hem ghereet
 
Ende wapenden wel in corten tiden.
1320
Walewein was metten bliden
 
Als hi zinen halsberch sach so clare.
 
Doe vraghedi waer die coninc ware.
 
Binnen desen es hi up ghestaen
 
Ende quam te Waleweyne ghegaen
1325
Ende groeten herde hoveschelike.
 
+ Walewein seide: ‘God die rike
 
Gheve jou bliscap ende grote ere!
 
Blivet te Gode tote ic kere!
 
Ic sal jou halen tgoede zwaert
1330
Eist dat God mijn leven spaert
 
Eer ic wederkere int Wonder.’
 
Bin desen quam Alydrisonder.
 
Hi bevalne Gode haestelike.
 
Walewein ruumde die borch rike
1335
Ende quam ter brugghen of ghegaen.
 
Daer vant hi enen cnape staen
 
Die hem Gringoletten hilt
 
Ende sinen scacht ende sinen scilt.
 
Dus sat hi up in zijn ghereide
1340
Ende hi voer wech al sonder beide
 
Walewein, henen zire vaerde
 
In davontuere vanden zwaerde
 
Ter poorten uut al dat hi mach
 
Die strate die hi vor hem sach
1345
Tote dat hi ten ende es comen.
 
Mettien heift Walewein vernomen *
 
Een foreest vor hem, een wout
 
Daer voghele in singhen menichfout.
 
Het was nuchtens omtrent primen
1350
Die sonne verbaerde ende ghinc scinen. *
 
Als hi binden woude es comen
 
Eer hiet lanc heifti vernomen
 
Ene creature so zere carmen
 
Dies mochte onsen here ontfarmen.
1355
Hi hoorde roepen: ‘O wi! o wach!
 
Nu ne weet ic wat ic doen mach!
 
Mi verniewet mijn oude zeer
 
Vortwaert ylanc so meer *
 
Dat ic langhe hebbe ghedraghen!’
1360
Dus verhorde Walewein claghen.
 
Hi slouch met sporen ende reet ter vaert
 
Daer die creature mesbaert
 
Te ziene of hi helpen mach.
 
Doe dochte hem dat hi comen sach
1365
Enen cnape van sconen leden
 
Up een arm paert ghereden:
 
Het was magher ende manc;
 
Sijn haer loke ende lanc;
 
Neder hinghen hem die oren;
1370
Het houtte bachten ende voren;
 
Sijn oghen liepen hem uten hovede.
 
+ Hine levet niet dies ghelovede
 
Hoe dat paert was ghedaen.
 
Het hadde tere armer crebbe ghestaen
1375
Daer hem coren dicke ghebrac.
 
Het hadde menich onghemac.
 
Men namer toe wel cranken ware:
 
Men liet lopen harentare
 
Nacht ende dach, waest heet of cout
1380
Winter ende somer in gont wout.
 
Ende hadde ghedaen wel menich jaer.
 
Dat mochtemen marken an zijn haer
 
Dat hem also verwerret lach:
 
Dies was leden wel menighen dach
1385
Dat gheconreit was of ghewreven.
 
Den parde ne was een twint niet bleven
 
Dan die huut daer men dore sach
 
Want men sine been tellen mach *
 
Ende zine rebben an elke side.
1390
Diere up sat hi was onblide;
 
Hem was onsochte te moede
 
Ende slouch vaste met ere roeden
 
Tpaert, maer hen halp hem niet:
 
Temeer hi slaet, te min het diet.
1395
Hen mochte niet een voetstap gaen;
 
Hen moeste hem rusten ende stille staen
 
Of het ware ghevallen up daerde.
 
Dit sach Walewein donvervaerde
 
Dien dat verdochte vanden knape
1400
Omme dat hi maercte diere sake
 
Dat hi was van so sconen leden
 
Ende zulc een paert quam ghereden.
 
Over die scoudere was hi breet
 
Want hem zijn leven wale steet:
1405
Die nuese haddi scone ende recht;
 
Sijn vorhooft breet ende slecht;
 
Die oghen addi scone ende grawe;
 
Brune ende slichte winbrawen;
 
Sijn haer kersp ende blont;
1410
Den hals sne wit ende ront;
 
Sine lier bloeiden als ene rose;
 
Sijn adem ne rooc niet ghebose;
 
Die tande wit ende clene: *
 
Scoonre creature ne sach nieman ghene!
1415
Hi was omtrent die middel smal.
 
In sinen kin stont een dal.
 
Hi was vulmaect van allen leden *
 
+ Ende wel gheraect van allen zeden.
 
Hi mochte met eren vandien lande
1420
Grave wesen. Maer hi wranc zijn hande *
 
So dat hem dat rode bloet
 
Voren uut sinen naglen woet.
 
Dit sach Walewein, dies verdochte.
 
Hi groete den knape so hi eerst mochte
1425
Ende omboot hem goeden dach
 
Met al dat God vulbringhen mach.
 
Die cnape seide: ‘God lone u here!
 
Goet dach ne wert mi nemmermere:
 
Ic bem den goeden daghe ontgaen!’
1430
Walewein seide: ‘Doet mi verstaen
 
Uwen rouwe ende u verdriet.’
 
Die knape seide: ‘Hen holpe jou niet
 
Dat ghi mi lettet, laet mi varen
 
Here, dat u God moete bewaren!
1435
Al teldic jou al minen rouwe
 
Het ne holpe u niet bi mire trouwe
 
Bedi mi es mijn herte zwaer.
 
Dies es wel leden ·xx· jaer
 
Dat ic verloos minen enen broeder.
1440
Gheen bet gheraecter no vroeder
 
So ne es int conincrike bleven
 
Sider dat hi verloos zijn leven
 
No van duechden bet vulcomen.
 
Die gone diene mi hevet ghenomen
1445
Hi gaet daghelijcs vor minen oghen.
 
Hoe mach mijn herte dat ghedoghen?
 
Hine boots mi noit ghene bate
 
Here, bi rechter caritate!
 
Nochtanne deert mi vele mere
1450
Ander zake, wel lieve here:
 
Waer hi mi ziet of can ghenaken
 
Gaet hi zijn sceren met mi maken
 
Eist in die kerke of daer buten!
 
Ic scuwene, hen can mi niet versluten:
1455
Hine hout altoos met mi zijn spot
 
Ghelijc of ic ware een sot.
 
Want hem dinct in zinen sin
 
Dat ic niet beters waert ne bin
 
Danne hi dus spiet omme minen scamp.
1460
Here, nu hebbic enen camp
 
Jeghen hem beroupen vorden coninc.
 
Siet hier, here, om dese dinc
 
So bem ic tonghemake zere.
 
+ Nochtan deert mi vele mere:
1465
Het es onse zede in dit lant
 
Dat ne mach gheen seriant
 
Enen rudder roepen te campe
 
Daer ment trecken wille te scampe
 
Hi moet rudder zijn ghedaen. *
1470
Here, nu hebbict ghelaten staen
 
Ende mijn goet ende mijn lant
 
Minen here den coninc in sine hant
 
Ende wilde mi God goede avonture
 
Gheven, ic soude ten coninc Arture *
1475
Varen ende bidden hem up ghenade
 
Wildi dat hi mi rudder dade.
 
Dies zijt seker ende ghewes
 
Here, men seit ons dat hi es
 
Zeghezalich dien hi rudder doet.
1480
Nu hebbics u ghemaect vroet
 
Waer omme dat ic ute bem comen
 
Maer ongheval hevet mi benomen:
 
Heden alsoot wesen soude
 
Int begon van desen woude
1485
Waendic liden die passaedse:
 
Indie felle toolne, in die usaedse
 
Was mi ghenomen mijn goede zwaert
 
Mijn halsberch ende ooc mijn paert. *
 
Dit arme paert was mi ghegheven.
1490
Dus leedic een onsochte leven
 
Ende hebbe ghelaten al mijn lant
 
Minen here den coninc in zine hant
 
Ende ic sal keren te minen daghe
 
Ten campe ende volghen mire claghe.
1495
Nu selmen segghen sonder waen
 
Het hevet mi blootheit al ghedaen
 
Dat ic bem bleven buten lande. *
 
Hier omme doghic grote scande.
 
Nochtanne deert mi vele mere
1500
Ander saken, wel lieve here:
 
Men sal mijn scone [wijf] ontherven *
 
Ende mine kinder moeten derven
 
Mijns, ic vare in vremden lande.’ *
 
Dies weende hi ende wranc zine hande
1505
Ende seide: ‘Ic ne weet wat anegaen!’
 
Walewein hevet dit wel verstaen
 
Ende seide: ‘Die gave een ronside *
 
Soudi moghen tuwen tide
 
Keren van sconincs Arturs hove
1510
+ Tuwen campe, tuwen ghelove?’
 
Die cnape andworde: ‘Ghodweit
 
Jaic, maer hets mi onghereit.’
 
Walewein seide: ‘Nemet hier tmijn.
 
June mach altoos gheen beter zijn.
1515
Het sal jou wel sochte draghen:
 
Het can wel telden ende draven
 
Ende lopen enen hoghen walop.’
 
Die knape seide: ‘Ghi hout u scop
 
Met mi, here, dat es mesdaen.
1520
Ghi soud wel node henen gaen
 
Te voet ende gheven mi u paert.’
 
Walewein die beette ter vaert
 
Ende seide: ‘Neimt hier mijn ronside.’
 
- Die knape ontfinct ende was blide - *
1525
‘Maer ic ghevet jou in dien
 
Dat ghi zult haesten ende spien
 
Ende vant keren van Arturs hove
 
Tuwen campe, tuwen ghelove
 
Ende behout jou goet ende jou lant *
1530
Ende vant ghederen jouwen viant
 
Ende penst emmer om die ere
 
Vandesen daghe voort waert mere.
 
Nu vaert ende keert so ghi eerst moghet
 
Ende peinst emmer om die doghet.’
1535
Do sat hi up seer Waleweins paert *
 
Die cnape, ende reet wech ter vaert
 
Ende dancte hem uter maten zere
 
Vanden goede ende vander ere
 
Die hem der Walewein hevet ghedaen
1540
So dat hi wel hevet verstaen
 
Dat die knape was harde blide.
 
Hi quam ghegaen ten selven tide
 
Ten paerde dat daer die knape liet
 
Ende ghinc daer up sitten ende siet
1545
Of hettene soude connen draghen:
 
Het ne conste telden no draven. *
 
Hi beette neder ende liet daer staen
 
Ende moeste te voet henen ghaen
 
Duer gont foreest ende duer den dan.
1550
Daer men grote doghet an
 
Mochte marken ende grote ere
 
Dat was Walewein die here!
 
Aldus quam hi ghegaen duer twout
 
Daer voghele songhen menichfout
1555
Te voet, dies hi niet dicke ne plach.
 
+ Doe dochtem dat hi voor hem sach
 
Enen casteel ende ene riviere. *
 
Het was die casteel, dien hi sach sciere *
 
Die de toolne ende de quade zeden
1560
Hilt met overmoedicheden
 
Ende hadde ghedaen wel menighen dach.
 
Teerst dattene die castelein versach
 
Quam hi te Walewein metter vaert.
 
Hi hadde een overmoedich paert:
1565
Het was dapper ende snel
 
Dat gheleec Waleweyne wel.
 
Dus quam hi te hem waert zaen
 
Ende seide: ‘Rudder, ghi zijt ghevaen!
 
Want die zeden in dit lant
1570
Sijn jou hier wel onbecant.
 
Betaelt ons dat ghi sculdich zijt
 
Ende maect ons ghenen langhen strijt!’
 
Walewein andwordem zaen
 
Ende seide: ‘Waer omme bem ic ghevaen?’
1575
‘Om dat [ghi] uwe tolne wilt ontdragen.’ *
 
Doe began deer Walewein vraghen:
 
‘Wat tolnen bem ic sculdich dan?’
 
‘Den halsberch dien ghi hebt an
 
Ende uwen scilt ende jou zwaert
1580
Ende waert dat ghi hier brocht een paert
 
Dat soudi mi mede gheven!’
 
Deer Walewein seide: ‘Hets achter bleven:
 
Ic gaeft den knape dien ghi heden
 
Met uwer toolne met uwen zeden
1585
Naemt zijn halsberch ende paert:
 
Hi vaerter mede te Cardole waert.’
 
‘Jane dedi wel, also helpe mi God!
 
Of hi ane u enen sot
 
Vant ende hi u daer over hilt?
1590
Haest u ende gheift mi uwen scilt
 
Ende uwen halsberch ende u zwaert
 
Doet of ende ghevet mi ter vaert!’
 
Deer Walewein andworde zaen:
 
‘Wie sal hier de tolne ontfaen?’
1595
Die gone seide: ‘Dats ic ghereet.’ *
 
Deer Walewein andworde: ‘Godweet *
 
Suldi van mi die toolne ontfaen
 
Ghi zult over uwe voete staen!
 
Eer icse jou gave up u paert
1600
Ghi voert mi liever hinder waert:
 
Ghine zult eer staen bi mire zide!’
 
+ Die gone beette in corter tide
 
Ende seide: ‘Ghi maect te groot dangier!
 
Ic wane die duvel brochte jou hier!’
1605
Hi haeste hem ende ghinc mettien
 
Ten zwaerde ende Walewein hevet versien:
 
Mettien trac hi dat zine zaen.
 
Hi seide: ‘Ghi zult nu ontfaen
 
Jou toolne eer ghi sult henen gaen!
1610
Dat segghic jou al sonder waen
 
Sidemeer dat ghijt begaert!’
 
Aldus trecten si hare zwaert.
 
Harlijc hadde groten ghere.
 
Ende Walewein sette hem te were
1615
Jeghen den gonen die hi daer sach
 
Om te proevene of hi mach
 
Vellen die toolne ende die onsede
 
Daer men den menighen pine dede.
 
Maer sgoons overmoet was so groot
1620
Hem dochte wel dat zijn ghenoot
 
Ne was levende in gheen lant.
 
Doch verdrouch hi metter hant
 
Tswaert ende slouch met groten nide
 
Up Waleweine ende hi was onblide
1625
Dat hi so langhe vor hem stoet.
 
Waleweine decte hem ende was vroet
 
Metten scilde, so hi best mach.
 
Hi ontfinc van hem menighen slach *
 
Die niet onvergolden zijn bleven.
1630
Mettien heifti tswaert verheven
 
Ende gheraectene weder metter hant
 
Ende cloofde hem helm ende nesebant
 
Ende sloecht hem in al toten tanden.
 
Doe trac hijt uut met beden handen
1635
Ende hi seide: ‘Neimt ende ontfanct jou ghelt!’
 
Die gone viel neder up gont velt
 
Doot eer hi ter aerden quam.
 
Hi lietene varen ende hi nam
 
Dat goede paert, Walewein die coene
1640
Dat bi hem stont: hi hads te doene.
 
Hi seide: ‘Lyaert, ghi moocht wel staen:
 
Jou here heift zinen loon ontfaen;
 
Hi leghet hier ende zwighet al stille
 
Ende hevet dat hijs hebben wille.
1645
Hi seit hi sal minen halsberch borghen
 
Ende mijn zwaert al tote morghen
 
Of tote echt dat ic weder kere.’
 
+ Doe sat up Walewein die here
 
Ende quam vorden casteel ghereden
1650
Die met herde fellen zeden
 
Hadde ghestaen menighen dach.
 
Ende alsene die portier versach
 
Doe began hi die porte sluten
 
Ende seide: ‘Entrouwen, ghi blijfter buten
1655
Inne late jou binnen comen niet!’
 
Ende als Walewein dat versiet
 
Noopti met sporen ende tors liep wel
 
Want het was dapper ende snel
 
Ende quam ghelopen met groten ghere
1660
Binnen der porten vort waert zere
 
Eer hise wel conste ghesluten.
 
Walewein seide: ‘Inne bem niet buten
 
Bleven; dat mach u wesen le[e]t *
 
Portier, dat segghic jou, God weet!’
1665
Mettien beetti vanden paerde
 
Ende haeste hem ende vinc ten zwaerde
 
Ende slouch den portier thovet of.
 
Doe wierp hijt vor hem int hof
 
Ende nam hem die slotele zaen.
1670
Ter poorten so es hi ghegaen
 
Ende ghinc die duere vaste sluten
 
Dat daer niemene van buten
 
Binnen den castele comen soude
 
Vor dien dat hijt selve woude;
1675
No van binnen ooc ute gaen
 
Vor dat hi al hadde ghedaen
 
Dat hi wilde ende begaert.
 
Doe ghinc hi up ende drouch zijn zwaert
 
Al bloot ghetrect in die hant.
1680
Wat so hi daer binnen vant
 
Binnen den castele ende in die zale
 
Dat moeste sterven altemale.
 
Si vloen in cameren ende daer buten
 
Dat ne mochte hem niet besluten
1685
Hine haletse ute ende slouchse doot.
 
Daer ne bleef no clene no groot
 
Hine rovetse alle vanden live.
 
Hine wille niet dattie tolne blive
 
Staende no die quade zede *
1690
Daer men den menighen pine dede.
 
Als hijt aldus hadde ghedaen
 
Quam hi te zinen parde ghegaen
 
Ende ont[dede] die poorte ende ledet buten. *
 
+ Doe ghinc hi weder vaste sluten
1695
Den casteel so hi best mach
 
Alle die dueren die hi daer sach
 
Daer die slotele toe behorden.
 
Walewein sat up mettien worden
 
Ende wierp die slotele in die riviere.
1700
Mettesen reet hi danen sciere
 
Ende liet den casteel besloten staen.
 
Ic waenre niemen in sal gaen
 
Hine breke ontwe die mure.
 
Dus voer hi souken avonture
1705
Over berch ende over dal
 
Die hi ghenouch vinden sal.
 
Die knape daer ic eerst of seide
 
Hi quam ghevaren sonder beide
 
Tote Cardole al zonder sparen.
1710
Die coninc entie met hem waren
 
Stonden ten veinstren ende hebben vernome[n] *
 
Enen cnape up Gringolette comen.
 
Dat hadde hem wonder als zijt saghen.
 
Deen began den andren vraghen:
1715
‘Waer es mijn here Walewein bleven?
 
Dese hevet hem ghenomen tleven
 
Die hier comt, wanen wi best.’ *
 
Daer was deer Keye, hi sprac lest
 
Hi seide: ‘Dat ghi sect, dats niet.
1720
Die cnape die ghi hier comen ziet
 
Hi es bode vanden scake.
 
Deer Walewein hi es wel te ghe[make] *
 
Ende hi hevet dat scaec ghevaen. *
 
Dat hebbic harde wel verstaen.
1725
Ende hi sent sinen cnape voren
 
Te hove. Met rechte hebbics toren
 
Dat hi hem zulker dinc vermat.
 
Here, over waer segghic jou dat:
 
Walewein hevet ondervonden
1730
Dat weet ic wel te desen stonden *
 
Sine beroemelike tale.
 
Ende ic seit hem te voren wale
 
Het soudem tonneren vergaen
 
Dat hi tghelof wilde bestaen
1735
Dat hier niemen nemen durste.’
 
Die coninc seide: ‘Wildi ons vurste
 
Heer Keye, gheven vandeser tale
 
So dadi uter matene wale:
 
Wi hebber of ghehoort ghenouch.’
1740
+ Keye was blide ende hi louch
 
Ende seide: ‘Bi Gode, here coninc here
 
Van Waleweyne moghedi ere
 
Hebben! Ghereet u, et es tijt
 
Ende onthaeltene sonder respijt
1745
Met uwen mannen, met uwen maghen!’
 
Noch sprac die coninc ende began vraghen
 
Hi seide: ‘Here Keye, waert u ghevouch
 
Van deser talen hebwi ghenouch.
 
Bi Gode! van uwen quaden scerne
1750
Stonde ons herde wel tonberne.
 
Hebbic Walewein aldus verloren
 
Bi al dien dat noit wart gheboren
 
Ghi mochtets noch wel werden erre!’
 
Die knape quam, hine was niet verre.
1755
Die rudders seiden: ‘Wilwine vaen
 
Ende stappans zijn hovet of slaen?
 
Here, ghi moet die doot bespreken
 
Hoe wi Waleweine best moghen wreken.’ *
 
Doe was daer mijn here Lanceloot
1760
- Daer ne was niemen zijn ghenoot
 
Van duechden, dat weet ic wale
 
Van alden heren indie sale -
 
Hi seide: ‘Here Artur, coninc here
 
Duer Gode ende duer uwes selfs ere
1765
Onbeit tote die knape es comen
 
Ende ghi die waerheit hebt vernomen
 
Wat hi wille ende hi begaert
 
Eer dat ghine doot zwaert.
 
Men hevet menichwaerf gheseit
1770
Van seer Waleweins miltheit:
 
Hi es hovesch, milde ende coene.
 
Wat manne soos hevet te doene
 
Bescud hi, ziet hi dat hijs noot *
 
Hevet: zine doghet es groot. *
1775
Hi gaf hem tpaert, dat wanic best.’
 
Hi dede so dat die coninc lest
 
Ombeidde ende alle die met hem waren.
 
Die knape quam int hof ghevaren
 
Ende beete neder over zine voete.
1780
Die coninc quam hem te ghemoete
 
Ende die knape groete haestelike
 
Arture den milden coninc rike
 
Ende alle die met hem zijn hier binnen. *
 
Some seidsi: ‘God moete jou minnen.’ *
1785
Hine was ne bore wel ontfaen.
 
+ Die coninc seide: ‘Doet mi verstaen
 
Waer ghi zijt comen an dit paert.’
 
Die knape antworde metter vaert:
 
‘Here, also ic u segghen mach *
1790
Dies es heden die derde dach
 
Dat mi gaf een rudder snel.
 
Hem dochte, ic hads te doene wel
 
Ende dede ane mi zine doghet groot.
 
Hem verdochte so mire noot.
1795
In een foreest eens morghens vroe
 
Quam ic ghereden, ic segghe jou hoe:
 
Up een paert van cranken leden.
 
Van ere tolne van fellen seden
 
Daer was mi, here, dat mijn ghenomen.
1800
Ende als die rudder adde vernomen
 
Dat ic was in zulker noot
 
So dedi zine doghet groot
 
Ane mi ende beette metter vaert *
 
Ende gaf mi zijn goede paert
1805
Bedi ic was in avonturen zere
 
Om te verliesene goet ende ere
 
Ende mijn leven alsoot mi stoet.’
 
Die coninc sprac: ‘Nu bem ics vroet:
 
Het was mijn here Walewein!
1810
Waer es hi?’ ‘Here, bi sinte Gravein *
 
Also als ic u segghen mach
 
Doe icken achterstwerven zach
 
Ghinc hi over zine voete ter vaert
 
Dor twoud ter quader tolne waert.
1815
Nie sider ne wistic waer hi voer.’
 
Die coninc seide ende hi zwoer:
 
‘Wet God, nu weet ic wel te voren
 
Dat Walewein hevet zijn lijf verloren
 
Bedi die tolne es so ghedaen
1820
Daer ne mach gheen man ontstaen.
 
Nemmerme ne werdic blide
 
Of icken haddene bi mire zide
 
Waleweine minen lieven neve!
 
Knape, dat u God ere gheve!
1825
Nu sect mi wat ghi begaert.’
 
Die knape andworde metter vaert:
 
‘Here, mijn rouwe die es groot:
 
Mi was, here, mijn broeder doot
 
Ghesleghen, dies es wel ·xx· jaer.
1830
Daer omme es mijn herte zwaer.
 
Diet dede hout met mi zijn spot
 
+ Ghelijc of ic ware een sot
 
Ende pijnt altoos om minen scamp.
 
Here, nu hebbic enen camp
1835
Jeghen hem beroupen om dese dinc.
 
Nu biddic jou, here coninc
 
Uwen dienst bi uwer ghenade
 
Ende maect mi rudder of ghijs hebt stade
 
Ende laet mi keren uut uwen hove
1840
Te minen campe, te minen belove.
 
Eist dat ic hier yet langhe merre
 
Ic maechs wel lichte werden erre
 
Ende het sal ooc ane mijn leven gaen.’
 
Die coninc maectene rudder saen
1845
Ende gorde hem gonder een goet zwaert
 
Ende hi seide ten knape: ‘Niet ne spaert!
 
Vaert wech ende peinst omme die ere
 
Van desen daghe vort waert mere
 
Ende emmer pijnt u omme die doghet
1850
So waer ghi comt ende ghijt doen moghet
 
Ende vordert weduwen ende wesen
 
Ende alle die ghi vint in vresen
 
Bescudse ende set jou lijf daer voren!’
 
Die knape reet wech met sporen
1855
Ter porten uut so hi eerst mach
 
Die strate die hi vor hem sach.
 
Hine mach niet letten sal hi comen
 
Ten campe dien hi hevet ghenomen
 
Ende dat hire wesen sal tetijt
1860
Ter rechter uren in dat crijt.
 
Hi reet als een die niet ne spaert.
 
Hi mach wel wesen onvervaert:
 
Daer men hem eer die pine dede
 
Soe es ghevelt die quade sede;
1865
Walewein heift daer vergolden al
 
Wat so men hem heesschen sal.
 
Dus reet hi henen aldat hi mach.
 
Ende Walewein quam aldaer hi sach
 
Enen berch; daer es hi comen
1870
Boven; ende hevet int dal vernomen *
 
B[in] dien berch ende dat dal *
 
Met rudderscepe verdect al.
 
Hi sach daer menighen rudder riden
 
Up grote orse ende diere ghesmiden.
1875
Hi sachse comen met groten scaren
 
Ende tenen castele vor hem varen.
 
Bachten quam een garsoen ghereden
 
+ Up een ors van sconen leden
 
Met enen zwaerde ende met twe[e]n scilden. *
1880
Doe groetene Walewein de milde.
 
Die garsoen was wel beraden
 
Hi seide: ‘Van lachtre ende van scaden
 
Here, so verde jou God onse here
 
Vandesen daghe vort waert mere!’
1885
Dus groette die garsoen metten scilden
 
Minen here Waleweine den milden
 
Die groter eren wel was waert.
 
Der Walewein sprac metter vaert:
 
‘Cnape, dat jou God moete eren! *
1890
Waer varen alle dese grote heren?’
 
‘Sine varen niet verre, newaer hier bi:
 
Teens conincs hove, heet Amadi.’
 
‘Soete vrient, wat doen si daer?’ *
 
‘Ic sect u, here, al over waer:
1895
Gone rudder die gonder voren vaert
 
Ende buten hevet ghegort zijn zwaert
 
Hi es beroepen van mordade
 
Te campe om dat hi met sinen rade
 
Enen cnape nam zijn leven.
1900
Die beroepere es achter bleven
 
Die den camp jeghen hem heift ghenomen
 
Ende ne dar niet te crite comen.
 
Het es een knape van groten love
 
Ende seide, hi soude tArturs hove
1905
Varen ende bidden hem up ghenade
 
Wildi dat hine rudder dade.
 
Dit haddi tonsculden ende teren.
 
Noit sider ne dursti wederkeren.
 
Dus voer hi henen uten lande.
1910
Dies hebben sine vriende scande.’
 
Doe began deer Walewein vraghen:
 
‘Es hier danne enich van zinen magh[en] *
 
Die hem in hulpen moghen staen?’
 
Die knape die andworde zaen:
1915
‘Bi Gode, here, neen het niet!
 
Van alden gonen die ghi hier ziet
 
Sone bestaet hem ne gheen.
 
Nochtanne es hier menich een:
 
Die comen alle met minen here.
1920
Ende noch twintich werven mere
 
Souden hebben ghedaen teser steden
 
Hadsi gheweten dat hi heden
 
Soude hebben ghezijn int crijt.
 
+ Dies willic dat ghi zeker zijt.
1925
Bedi durren sine vriende niet comen
 
Daer si minen here horen nomen
 
Met haren neve in dat crijt. *
 
Uwen orlof - het es tijt -
 
Moetic hebben,’ sprac die knape.
1930
Dus es Walewein van deser zake
 
Berecht. ‘Nu vaert! God gheve jou ere!
 
Hets tijt ende volghet uwen here
 
Eer dat hi u te verre ontfaert.’
 
Die knape slouch met sporen tpaert
1935
Ende reet wech al datti mach.
 
Deer Walewein quam daer hi sach
 
Ene scone linde staen upt velt
 
Daer voer hi onder ende helt
 
Onder die groene linde al stille
1940
Om dat hi bescouwen wille
 
Hoet metten campe soude vergaen.
 
Hi beete neder ende liet staen *
 
Sijn paert ghebonden an enen stile
 
Om dat hi zien wilde ter wile
1945
Of zire comen souden onder hem beden
 
Ende hoe die camp soude sceden.
 
Hi sach daer menighen rudder varen
 
Die metten gonen comen waren
 
Die den camp adde ghenomen.
1950
Als zire alle waren comen
 
Ende sire waren vergadert alle
 
Doe wasser daer bi rechten ghetalle
 
Twintich hondert ofte mere
 
- Dus dochte Waleweine den here-
1955
Ende bander zide nemmer een
 
No kempe no elne gheen.
 
Nochtan ghinc men up die tijt
 
Buten castele ghereden een crijt
 
Daer die heren in vechten zouden
1960
Quame die knape ende si wouden
 
So dat die vrouwen entie joncfrouwen
 
Uten castele mochten scouwen
 
Den camp buten ander heiden.
 
Dus ghinc men dapperlike ghereiden
1965
Ende staken in die aerde slaen.
 
Men deder corden omme gaen
 
Datter niemen in soude comen
 
Dan die den camp hadden ghenomen.
 
Alst al ghereet was ende ghedaen
1970
+ Doe sprac hem an die coninc zaen:
 
‘Here ruddere, alst jou dinket tijt
 
So vaert ende beit uwes ghesellen int crijt.
 
Ic wane wel hi sal varinc comen.’
 
Mettien heifti zijn ors ghenomen
1975
Ende quam met overmoedicheden
 
Binnen in gont crijt ghereden
 
Ende beide om dat hem [s]tont te doene *
 
Tote een deel na der noene.
 
Nochtan ne quam die cnape niet.
1980
Doe sprac die rudder: ‘Here, ziet
 
Dinket u tijt, so laet mi varen.’
 
Alle die gone die met hem waren
 
Si seiden: ‘Het es meer dan tijt.
 
Die knape ne comt tameer int crijt;
1985
Hets over zinen tijt ghegaen.’
 
Doe andworde die coninc zaen:
 
‘Van haesticheden comt selden goet
 
Die wel beiden si zijn vroet.
 
Vrient, nu beit al met ghemake:
1990
Hem mach wel deren zulke sake
 
Daer hi bi vermarret es;
 
Dies zijt seker ende ghewes.
 
Nu ghevet hem noch een stic respijt.’
 
Si beidden toter vespertijt.
1995
Nochtoe ne quam die cnape niet.
 
Doe sprac die rudder ende seide: ‘Siet’
 
Toten coninc wel verbolghenlike
 
‘Biden here van hemelrike!
 
Hets meer dan tijt, nu laet mi varen!’
2000
Alle die gone die met hem waren
 
Seiden: ‘Hi hevet wel zijn ghelof
 
Ghedaen, here coninc, in u hof:
 
Ghi mogheten wel met groter eren
 
Uten crite nu laten keren.’
2005
Die coninc peinsde in zinen moet:
 
‘Ghi pijnt al gader jeghen spoet
 
Mach ic, het sal al anders wesen.’
 
‘Ombeit een stic,’ sprac hi nadesen.
 
Eer yet lanc hebsi vernomen
2010
Den knape up Gringolette comen:
 
Dapperlike metter vaert
 
Quam hi ghevaren ten crite waert.
 
Sijn paert adde onder hem die vloghe
 
Alse een pijl uut enen boghe.
2015
Dus quam hi ghevaren int crijt
 
+ Een deel nader vespertijt.
 
Sijn paert was van lopene moede:
 
Vanden scumen ende vanden bloede
 
Hadt ghemaect die weghe nat;
2020
Het was moede ende het was mat.
 
Doe beette hi neder ende liet staen
 
Ende quam toten coninc ghegaen;
 
Hi seide: ‘Here coninc Amadijs
 
Ghi zijts wel vroet ende wijs
2025
Dat ic bem te crite comen
 
Ende hebbe hier jeghen mi vernomen
 
Menighen rudder goet van prise
 
Elken ghewapent na zire wise
 
Die metten gonen hier zijn comen
2030
Die den camp hevet ghenomen
 
Ende die vor hem willen vechten
 
Jeghen mi ende hem verrechten;
 
Ende ic ne hebbe hier niemen van minen magen
 
Die mi mochte helpen draghen
2035
Al waert dat si mi wilden houden
 
Daer met crachte ende met ghewouden.’
 
Die coninc andworde hem zaen:
 
‘Ic sal jou wel in hulpen staen
 
Vele bet dan al uwe maghe
2040
Bi u stonden ende ict saghe;
 
Dies zijt seker ende sonder vaer.’
 
Doe ghingen si hem ghereden daer
 
Ende wapenden hem an beden siden.
 
Si waren ghereet in corten tiden. *
2045
Alle die gone die met hem waren
 
Moesten vorden coninc zwaren
 
Dien knape vrede ende vast ghelede.
 
Dus quamen si ten crite bede.
 
Die coninc ghinc ten veinstren staen
2050
Sien hoe die camp soude vergaen.
 
Ende alle die gone die met hem waren
 
Liepen ten veinstren harentare
 
Marken of gone hoghe lieden
 
Den knape yet souden mesbieden
2055
Die daer hilden an dene zide.
 
Doe onderstaken si hem met nide
 
Dat die scachte bede braken.
 
Doe lietsise vallen ende traken
 
Die zwaerde ende sloughen met omminnen.
2060
Men weet noch niet wie daer sal winnen *
 
Maer emmer sloughen si met nide.
 
+ Die knape ne was bore blide
 
Alst recht was, om zijns broeder doot:
 
Van rouwen wies hem die moet so groot *
2065
Dat hine weet wat hi best mach
 
Doen als hi den andren sach
 
Diene hem valschelike hadde ghenomen. *
 
Aldus zijn si te gader comen
 
Ende waren bede van slaghen milde.
2070
Die spaenre vloghen van den scilde
 
Dene na dandre sonder were.
 
Elkerlijc hadde anders ghere.
 
Die felle rudder hevet verheven
 
Tswaert ende upten knape ghesleghen
2075
Met overmoede ende met nide
 
Dat hi hem rovede vander side
 
Sinen scilt altenen male;
 
Ende sinen halsberch goet van stale
 
Ontmaelgierdi te menigher stede.
2080
Nu hoort wat die knape dede
 
Hi seide: ‘Gaefdi mi deser slaghe vele
 
So ghinct met mi al uten spele
 
Ende ic ne mochte niet ghestaen;
 
Mijn leven ware sciere ghedaen.’
2085
Maer hi pensde dat hi hem soude
 
Wreken als hi mochte alse houde
 
Ende verdrouch tswaert avescher hant
 
Ende clovedem helm ende nesebant.
 
Hi gherochtene so dat hi hem rovede
2090
Boven den oren vanden hovede:
 
Beneden den oren bleeft upten buuc. *
 
Tswaert scanfelde ende ghinc uut
 
Ende gheraectene weder int ghevouch
 
Vander scoudren daer hi an drouch
2095
Den scilt ende slouch hem of den arm
 
Dat hi viel int dal al waerm.
 
Doe moesti rumen sonder hoverde
 
Tghereide ende vallen uptie aerde
 
Doot eer hi ter haerden quam.
2100
Dies waren sine vriende gram!
 
Alse houde als sine saghen vallen *
 
Daer ne was niemen van hem allen
 
Sine quamen met haesticheden *
 
Naden knape int crijt ghereden.
2105
Deen ghinkene steken, dander slaen
 
Die derde seide: ‘Wilwine vaen?’
 
Si staken sodat hi viel ter aerden.
 
+ Doe reden si met haren paerden
 
Over hem wech ende wedere
2110
Deen stakene up ende dander nedere;
 
Si gaven hem wel menighen stoot
 
Bi wilen clene bi wilen groot
 
Ende daden hem wel grote pine.
 
Dus moeste hi doghen sine carine
2115
Allene; dies was hi drouve ende erre:
 
Die coninc was hem daer te verre.
 
Die knape ne weet wat hi doen mach.
 
Dits Walewein die dit versach *
 
Ende hi pensde in sinen moet:
2120
‘Langhe beide nes hier niet goet.’
 
Hi onbant vander linde saen
 
Zijn paert ende voer in hulpen staen
 
Den knape daer uptie heide.
 
Zijnen scilt ende spere beide
2125
Nam hi ende quam met haesticheden
 
Binnen in gont crijt ghereden
 
Recht ghelijc ere wilder lewen.
 
Ghine saghet noyt stuven een trop sprewen
 
Als si stoven die gonder waren
2130
Doe Walewein dus quam ghevaren.
 
Hi hilt ter steke so hi best mochte
 
Sijn spere; so wat so hi gherochte
 
Daer ne was gheen wedersegghen
 
Sine moesten daer den onseghe hebben.
2135
Hi deedse rumen sonder hoverde
 
Tghereide ende vallen uptie aerde.
 
Sulc brac zijn been ende zulc zinen arm
 
Ende vielen in dat dal al warm
 
Deen naden andren wel ghedichte.
2140
Ende Walewein seide: ‘Het mochte lichte
 
So comen, ghi soud den knape vrede
 
Gheven al sonder sconinx bede
 
Hoe leet soot jou te doene ware.’
 
Mettien reet hi vort int hare:
2145
En dorste niemend sijns onbiden; *
 
Si ruumden wech an beden ziden.
 
Wie so hem quam te ghemoete
 
Walewein quetstene so onzoete
 
Metten spere al sonder vraghen
2150
Hine ghenas in ·xl· daghen.
 
Hi deder zulken over hals
 
Tumen die hem herde mals
 
Maecte eer dat Walewein quam
 
+ Die zire comsten was wel gram.
2155
Dus reet hi duere so hi eerst mach
 
Daer hi die campioene sach
 
Bede ligghen ane der heiden
 
Stille, daer si zijns onbeiden:
 
Deen levet, dander es doot.
2160
Sine smerte was wel groot *
 
Die daer levet: hi moest verdraghen
 
Dat men hem dede; hine wist wien clagen.
 
Walewein vercoos ter selver stede
 
Die hem die meeste porsse dede
2165
Ende riep: ‘Hoet u!’ Metten worde
 
So gheraectine metten orde
 
Vanden spere aldore den buuc
 
Ende wierpene doot ten zadele uut:
 
Doe moesti vallen uptie moude;
2170
Die siele voer daert God woude.
 
Walewein beette uptie aerde
 
Neder van zijns selfs paerde
 
Ende nam den knape, so hi eerst mach
 
Dien hi daer vorem ligghen sach
2175
Ende hi halpene up ter vaert
 
Ende settene up zijn ors Lyaert
 
Dat hi ter quader tolne wan.
 
Hi hevet onrecht dies hem verjan.
 
Dus bleef hi selve staende te voet
2180
Deer Walewein die rudder goet.
 
Die knape sat sochte in zijn ghereide.
 
Des goons scilt ende spere beide
 
Die daer doot lach, heifti ghenomen
 
Ende es tote den knape comen
2185
Ende seide: ‘Vrient, vant jou verweren
 
Jeghen die gone die u deren
 
Wille.’ Mettien heifti vernomen
 
Enen up Gringolette comen
 
Neven mijns heren Waleweins zide
2190
Ende waentene duer steken met nide
 
Wel ghereet; ende mettien
 
Hevet dit die knape versien
 
Diene bescudde met zire cracht:
 
Ter steke hilt hi zinen scacht
2195
Daer hi den gonen mede stac
 
So dat hem zijn spere brac
 
In drien sticken vor die hant.
 
De gone viel neder in dat sant:
 
Hi tuselde so, ic wanem zwoer *
2200
+ Nader voeren die hi voer
 
Sijn hovet utermaten zere.
 
Ende Gringolet quam tsinen here
 
Ghelopen [teerst] dattene versach. *
 
Waleweyn spoedde hem als hi eerst mach
2205
Ende sater [up]: hi hads te doene. *
 
Nu zijn si tors, die rudders coene!
 
Elkerlijc moet andren bevreden!
 
Daer was menich man ghereden
 
Die hem tween gherne deren soude.
2210
Mach Walewein hi sal behouden
 
Tvelt jeghen hem allen met eren.
 
Doe ghinghen si te gader keren
 
Ghenendelike elc met zinen paerde
 
Ende met haesten vinghen si ten zwaerde.
2215
Daer was alle vrede ontseit:
 
Si ondergaven hem ghereit
 
Metten zwaerden ghenendelike.
 
Walewein ne slouch ghene zwike
 
Den gone daer hi mede was:
2220
Ic wane men noit in boeken ne las
 
Daer Walewein alzulc wonder wrochte.
 
Dat sceen hem wel diet becochte!
 
Hine spaerde ors no man.
 
Wien dat hi gheraken can
2225
Dien doet hi toter aerden driven.
 
Hine es gheboren niet van wiven
 
Die die daden mochte vertellen
 
Die Waleweyne daer ghevellen
 
Entie hi dede up gonen dach.
2230
Hi gaf herde menighen slach
 
Uptie brune helme van stale.
 
Die ander rudder deit ooc wale
 
Men mochte daer zien uptie heide
 
Onder rudders ende knapen beide
2235
Wel twe hondert bi ghetalle
 
Die Waleweyn adde versleghen alle
 
Onder hem ende zinen gheselle
 
Daer ic dit wonder al of telle.
 
Die coninc es ghestaen mettien
2240
Ten veinstren ende heift al versien
 
Die daet die Walewein heift ghewrocht.
 
Nu alreerst es hi bedocht
 
Omme den knape ende om zinen vrede
 
Ende hoe dat hine up sine ghelede
2245
Ten campe liet bevaen int crijt. *
 
+ Hi seide: ‘Het es meer dan tijt
 
Dat ic den knape in hulpen vare:
 
Ic sie daer so menighe scare
 
Die up hem houwen ende slaen
2250
Maer inden wighe so es bevaen
 
Een rudder neven zire zide.
 
Dies es nu mine herte blide
 
Want hi vecht so deghenlike:
 
Ic wane het es van hemelrike
2255
Een inghel ende het heiftene ghesant
 
God omme thelpene den seriant:
 
Hen dede noyt rudder zulke daet.’
 
Dus vonden si in haren raet
 
Dat si ghereedden hare scaren
2260
Ende quamen ten porten uut ghevaren.
 
Die coninc hi quam zelve voren
 
Met ·vc· rudders uut vercoren
 
Die beste die waren in zijn hof
 
Omme te behoudene zijn ghelof
2265
Ende alle gheachemeert wale
 
Bede niet ysere ende met stale.
 
Dus quamen si met haren scaren.
 
Entie coninc voer sonder sparen
 
Daer deer Walewein entie seriant
2270
Bede vochten hant an hant
 
Die des vreden adden noot.
 
Si adden ghewrocht wonder groot
 
Onder hen tween in zulc een hare.
 
Deer Walewein hi wert gheware
2275
Vanden coninc ende seide: ‘Here
 
Waeromme haesti u so zere?
 
Ghi moocht wel keren: het es gedaen!
 
Ic hope wi zullen wel ontstaen
 
Jeghen die hier zijn, hebwijs gheval.
2280
Mine zorghen die zijn al
 
Dat ons die nacht al sal benemen.’
 
Die coninc die andworde heme
 
Ende seide: ‘Here radder, God weet
 
Ic hebbe mesdaen, dats mi leet!
2285
Van algader minen mesdaden
 
So willic staen tuwer ghenaden.
 
Bi u hebbic den knape verwrocht:
 
Ic sach up jou ende wart verdocht
 
Dat ic vergat al des vreden
2290
Dies mi die knape hadde ghebeden
 
Om dat [ic] jou sach zulc wonder werken. *
 
+ Maer rudder, ghine moet merken
 
Dit in ghene doorperheit *
 
Dat ic tote jou hebbe gheseit:
2295
Hen quam om elne ghene sake
 
Dat ic bem so tonghemake
 
Dan mi dese lachter es ghesciet.’
 
Walewein seide: ‘Ghine durt niet
 
Tonghemake zijn, coninc here!
2300
Ghi sult doen uwes selfs ere.
 
Die niet mesdoet, hine dar niet boeten.
 
Ghie sult den knape scone groeten *
 
Ende zult hem voort in hulpen staen.’
 
Nu latic die tale voort gaen
2305
Van desen ende wille mine woort
 
Vanden gonen segghen voort
 
Die tonghemake waren zere
 
Om haren vrient, om haren here
 
Dien si in dien daghe verloren.
2310
Si hilden daer ende hadden ghezworen
 
Dat zijs ghewroken souden wesen.
 
Dus ghereedden si mettesen
 
Ghenendelike hare scaren
 
Ende trocken vort al sonder sparen
2315
Omme te wrekene hare scade
 
Daer die coninc hilt te rade
 
Jeghen Walewein van zire mesdaet
 
Ende soude ghaerne, hadde hijs raet
 
Betren om dat hi den knape liet *
2320
In zulker noot. Mettien hi ziet *
 
Dat si up hem comen met scaren.
 
Doe moesten si der tale onbaren
 
Ende ander zake ane gaen
 
Of hare leven ware ghedaen;
2325
Ende setten hem stoutelike ter were
 
Die up hem quamen met groten ghere
 
Omme vernieuwene den strijt!
 
Die nacht ghin[c] an: het was tijt *
 
Dat men des wighes adde onboren
2330
Maer dat zijt alle hebben ghezworen *
 
Dat si den gonen zouden vaen
 
Die hem die scade hevet gedaen
 
Ende over hem ghewroken wesen.
 
Dus vergaderden si mettesen. *
2335
An beden ziden met ghewelde
 
So vochten si zere upten velde.
 
Die coninc zelve was rudder goet:
 
+ Hi wilde daer doen teerste ghemoet
 
Also als ic u mach bedieden
2340
Omme te verboudene zine lieden
 
Jeghen enen dien hi hevet vercoren
 
Ende was comen uten here voren.
 
Hi hiet mijn here Alangremant
 
Die stoutste rudder die men vant *
2345
Yewerinc tenigher stede.
 
Ende zijn broeder volghede mede:
 
Hi hiet mijn here Bancram die coene
 
Ende soudene bescudden, haddijs te doene
 
Jeghen dien coninc entie zine
2350
Die des daghes sonder pine
 
Hadde gheleghen indien castele;
 
Maer si zullens te haren dele
 
Ghenouch hebben eer si keren!
 
Die coninc die waerd was vele eren *
2355
Hi vinc ten scilde ende ten spere
 
Ende sette hem jeghen dien ter were
 
Die up hem quam ghenendelike:
 
Hi beval hem Gode van hemelrike!
 
Die cnape voer neven sconinx zide
2360
Die der hulpe was wel blide
 
Die hem de coninc hevet brocht. *
 
Elkerlijc hevet andren versocht
 
Upden velde met omminnen.
 
Men weet noch niet wie daer sal winnen
2365
Vort anders daer mede es vergaen. *
 
Deer Walewein beette ende hi liet staen
 
Sijn paert vercoelen: het was moede.
 
Daer an dedi als die vroede.
 
Hi stac of den helm metteser dinc
2370
Ende sach hoe daer die wijch verghinc
 
Tusschen den coninc ende Alangremande:
 
Si namen die scachte in hare hande
 
Ende die breidele biden cnope;
 
Die orse setten si ten lope
2375
Die dapper waren ende snel.
 
Alangremant gheraecte wel
 
Den coninc daer neffens dat hi wilde
 
Een deel neffens sinen scilde
 
Ende haddene wel na met groter porsse
2380
Ghedaen tumen vanden orse
 
Maer dat hem zijn spere ontwant
 
Ende spranc te sticken vordie hant:
 
Dit dede dat die coninc ontsat;
 
+ Over waer seit men ons dat.
2385
Die coninc hine miste niet
 
Eist als men ghescreven ziet:
 
Hi geraecte Alangremante ter cure
 
Wel ende stac hem den scilt al dure;
 
So dedi halsberch ende curie
2390
- Salic jou der waerheit lyen -
 
Metten spere al die huut
 
Ende drouchene doot ten zadel uut
 
Ten ende van zinen scachte
 
Met ghenende ende met crachte
2395
Achterwaert uten ghereide
 
·Xijii· voete verre uptie heide
 
Ende lietene vallen uptie aerde
 
Doot; ende tors liep zire vaerde
 
Weder dane het quam te voren
2400
Met ydelen sadele: [het] hevet verloren *
 
Sinen here die doot bleef ter stede!
 
Dat dede zine overmoedichede
 
Daer noyt kerstijn ane wan!
 
Dat versach mijn here Bancran *
2405
Die drouve was om zinen broeder
 
Maer hi was een deelkijn vroeder
 
Danne was mijn here Alangremant;
 
Hi seide: ‘Quamic in sconinx hant
 
Het mochte met mi also vergaen
2410
Alst met minen broeder es ghedaen.
 
Ic wane mi es beter tkeren
 
Die wile dat ic mach met eren
 
Dan ic hier yet langhe merre.’
 
Degone waren drouve ende erre
2415
Die daer achter waren bleven
 
Ende worden vervaert om hare neven
 
Dat si mochten wesen doot
 
Ende seiden: ‘Wi daden dulheide groot
 
Dat wi ·ij· rudders lieten varen *
2420
Die alre beste vander scaren
 
Ende diemen vant in enich lant
 
Allene indes conincs hant;
 
Dat was dompheit herde groot:
 
Ic segghe jou dat si bleven doot!’
2425
Doe ghereedden hem diere waren
 
Ende ghinghen hem in hulpen varen
 
Wel achtienhondert bi ghetalle.
 
Dese goede rudders ghereedden alle
 
Ende voeren te hulpen hare neven
2430
+ Ende haren here die was bleven
 
Binden zelve daghe doot:
 
Doe rees daer die storem groot!
 
Upten coninc quam gont here
 
Ende hi ghereedde hem ter were
2435
Ende ·vc· rudder die met hem waren
 
Si ghinghen vechten sonder varen *
 
Jeghen die gone die up hem quamen.
 
Die hem daer niet ne dorste scamen
 
Ic wane wel, dat was die seriant:
2440
Hi vacht met ghewillegher hant
 
Neffens den coninc zinen here.
 
Dus ghinc men daer vechten zere
 
Ghenendelike met groter cracht.
 
Het was goet stic inde nacht
2445
Dattie wijch gheduerde: ic wane
 
Si adden tlichte vander mane
 
Daer si alle bi ghesaghen.
 
Des conincs volc begonste versaghen *
 
Als si quamen in zulker porssen:
2450
Si traken achter metten orsen
 
Ende lieten haren here in groter noot.
 
Nu waren des knapen zorghen groot
 
Hoe hi den coninc bescudden mach.
 
Hi gaf daer harde menighen slach
2455
Uptie helme metten zwaerde
 
Ende die coninc die hem ooc verwaerde *
 
Ende weet: blijft hire, hi es doot;
 
Ende vliet hi, dat es lachter groot.
 
Dus waersi bede in groter sorghen
2460
God wouds, wiene daer sal borghen.
 
Haer ne gheen weet wat hi doen mach.
 
Dits Walewein die gont versach
 
Ende hi peinsde in sinen moedt: *
 
‘Langhe letten ne es niet goet!’
2465
Hi bant den helm up thooft ter vaert
 
Ende sat up Gringolette zijn paert
 
Ende quam ghereden in gont hare
 
Ghelijc oft ene valke ware
 
Die vloghe onder wilde ganse:
2470
Hi [deet] daer ghelden die hanse *
 
Den gonen dien hi vor hem vant.
 
Dat versach doe die seriant
 
Ende wert verhoghet herde zere
 
Ende sprac ten coninc sinen here:
2475
‘Weten vechten, het es wel tijt!
 
+ Nu ghelievet mi de strijt:
 
Ic sie die bloeme van allen heren!’
 
Doe ginghen si te gader keren
 
Ende ginghen houwen metten zwaerde
2480
Die gone die hem eerst vervaerden
 
Stoutelike; si addens te doene:
 
Walewein maketse alle coene!
 
Ende dandre verdroughen hare zwaerde wedere *
 
Ghelike dat vogle doen hare vedere
2485
Ghenendelike metten armen.
 
Entie halsberghe begonsten verwarmen
 
Entie maelgen vlogher af
 
Achter velde oft ware caf.
 
Si maecten wonden indie huut:
2490
Gont bloet quam gheronnen uut.
 
Men mochte daer bi tween, bi drien
 
Gone rudders tumen zien
 
Ende bi vieren ende bi viven:
 
So ghinc mense daer ontliven!
2495
Sesse te gadere ende zevene
 
Roofde mense daer vanden levene!
 
Men ghinc daer houwen ende slaen
 
Den enen doot, den andren vaen
 
Sodat haer in wel corter uren *
2500
- Al wartet Waleweine te zure -
 
Daer nes niet een ontgaen
 
Sine bleven doot of ghevaen
 
Of mesmaect van diepen wonden!
 
Doe ruumden si in corten stonden.
2505
Die coninc keerde met groter minnen
 
Ende voerde inden casteel binnen
 
Waleweine met groter joyen:
 
Si begonsten alle vervroyen
 
Ende worden blide omme sconinx gaste.
2510
Die ghevanghene leidemen vaste
 
Daer si niet ne mochten ontgaen.
 
Gone cnapen quamen zaen *
 
Ende namen die paerde over al
 
Ende ledetse up een stal
2515
Daer sise wel te ghemake daden.
 
Die sciltknechten worden wel beraden
 
Ende quamen ghelopen altehant
 
Tote Waleweine ende dien seriant
 
Ende ontwapenetse altemale.
2520
Die coninghinne die indie zale *
 
Was, soe dede ghereden sciere
 
+ Twe mantelen goet ende diere
 
Ende deedse den heren om hem slaen
 
Dat hem gheen coude soude an gaen:
2525
Si addent sdaghes ghehadt heet.
 
Binnen desen was selve ghereet
 
Die coninghinne ende altemale
 
Die camerieren: soe ghinc ter zale
 
Ende heift Waleweine bider hant ghenomen
2530
Ende seide: ‘Here, zijt wel comen
 
Te zulker herberghe als hier es!
 
Dies zijt seker ende ghewes:
 
Al waer soe beter hondert warven *
 
Ic wilde wel, here, waert uwe bedarve
2535
Ent u bequame ware ooc, here
 
Dat ghi ons blevet emmermere:
 
Ghi hebt ons zulke ere ghedaen!’
 
Mettien so quamen si ghegaen
 
Tenen bedde achter den haert
2540
Ende ghingher up sitten. Doe quam die waert *
 
Die coninc, ghegaen mettesen
 
Ende hietene willecome wesen
 
Hi ghinc daer sitten bi zire zide.
 
Si waren alle gader blide
2545
Die daer waren binder zale.
 
Wat holpe dat jou langhe tale *
 
Maecte? Hi was daer wel ontfaen:
 
Men gaf water ende ghinc dwaen
 
Ende wilden eten; het was tijt: *
2550
Si hadden gheweset inden strijt
 
So langhe met groter cracht
 
Dat was bider middernacht
 
Eer si ten etene mochten vaen.
 
Die coninc hi es up ghestaen
2555
Hi dede Waleweyne grote ere
 
Hi seide: ‘Rudder, bi onsen here
 
Ghi moet gaen sitten bi trouwen
 
Eten met mire vrouwen
 
Minen wive die conincghinne *
2560
Die ic vor alle die warelt minne
 
Bedi soe wilt ende ic beghaert.’
 
Deer Walewein seide: ‘Ghi zijt mijn waert:
 
Dat ghi ghebiet, ic doet ghereet *
 
Here; nochtan so eist mi leet
2565
Dat ic soude eten met mire vrouwe:
 
Ic ne bems niet waert bi mire trouwe!
 
Maer jou ghebod willic niet laten.’
 
+ Die coninc seide: ‘Bi caritaten
 
Ghi zijt hondert werven mere
2570
Eren waert, wel lieve here
 
Dan icker vulbringhen mach:
 
Tote heden up desen dach
 
Ne was jou ghelike nie gheboren!’
 
Deer Walewein moeste gaen sitten [voren] *
2575
Ende jeghen hem die conincghinne
 
Die hovesch was in haren zinne;
 
Ende an zine zide die seriant
 
Entie coninc andander hant.
 
Si ghinghen sitten met ghemake
2580
Vriendelike met scoonre sprake.
 
Ter tafle dienden scilt knechte
 
Van herde menighen gherechte.
 
Daer was al dies ghenouch
 
Dies de aerde ye ghedrouch
2585
Wat so si wilden ende begherden
 
Ende dies men vant boven der aerden.
 
Alse die maeltijt was ghedaen
 
Sprac men om een slapen gaen:
 
Gone rudders waren so mesmaect
2590
Vanden wapinen ende si hadden gewaect
 
Langher dan [si] plaghen te doene. *
 
Bindesen quamen die garsoene
 
Ende ginghen maken in die zale
 
Die bedden utermaten wale
2595
Daer die heren up slapen souden.
 
·Iiij· knapen quamen ende houden
 
Elc ene tortijtse scone ende groot
 
Alsoot hem die coninc gheboot.
 
Si brochtse uut ere kemenade;
2600
Si hiltse wel bi liever lade
 
Daer Walewijns bedde ghemaect was. *
 
Die stede was claerre dan een glas *
 
Ende verlichte so duer scone!
 
Die coninc seide: ‘Dat jou God lone
2605
Here Walewein, wildi slapen gaen *
 
Ende rust jou, het dinct mi wel ghedaen: *
 
Ghi hebbets herde wel te doene.’
 
‘Gherne, here,’ sprac Walewein die coene
 
‘Ghi sect wel, lieve here waert.’
2610
Doe nam hi orlof metter vaert
 
An zire vrouwen der conincghinnen.
 
Soe bevalne met soeten zinne
 
Gode ende hiet den sciltknechten
 
+ Dat si den rudder souden berechten
2615
Ende helpen dat hi slapen quame.
 
Sine wisten nochtoe niet sine name
 
No wanen dat hi was gheboren.
 
Die metten tortijtsen ghinghen voren
 
Ende leeddene daer hi wesen zoude
2620
Indie kemenade die met goude
 
Was bescreven altemale.
 
Up een cussijn van sindale
 
Ende up enen setel van elps bene
 
Setten si den rudder rene
2625
Ende daden of met goeder moete
 
Sine scoen ende dwoughen sine voete
 
Met warmen borne, dat ic wane.
 
Een pellel lach daer ghespreet ane
 
Den vloer, dat hi niet vulen zoude
2630
Sine voete. Doe ghinc hi slapen houde
 
Up tbedde onder die coverture
 
Die rikelic was ende goet ter cure:
 
Soene mochte niet verbetert zijn.
 
Doe brochtmen hem een orcussijn
2635
Ende een hooft cleet scone ende sochte:
 
Si berechtene als si best mochten.
 
Hi seide: ‘Ic bem wel teghemake!
 
Inne beghere el ghene sake
 
Dan ghi den rudder dor uwe doghet
2640
Te ghemake doet, so ghi best moghet
 
Die tavont hier met mi es comen.’
 
Mettien hebsi orlof ghenomen
 
Ende seiden dat zijt gherne daden.
 
Dus ghinghen si uter kemenaden
2645
Ende bevaelne onsen here.
 
Den rudder namen si bi den ghere
 
Ende ghinghen met hem, die ·iiij· knapen *
 
Ter cameren daer hi soude slapen
 
Ende leidene up een scone bedde.
2650
Hi was uut enen quaden ghewedde
 
Dies daechs ontgaen bi Waleweins ghevecht. *
 
Dancte hijs hem niet, hi dade onrecht
 
Die den andren helpt uut zire noot *
 
Ende uter anxene vander doot
2655
Als daer hi mede was bevaen
 
Ende nemmerme ne ware ontgaen
 
Ne waer die helpe Gods ende van Waleweine:
 
Die bescuddene ende elne gheine
 
Ende die hevet hem behouden tleven.
2660
+ Mettien heifti orlof ghegheven
 
Den knapen diene te bedde daden
 
Ende dancte hem zere alre ghenaden
 
Die si hem hebben ghedaen.
 
Si bevaelne Gode ende gaen
2665
Elkerlijc te zine here.
 
Si haesten utermatene zere
 
Bede rudders ende cnapen
 
Elc ghinc up zijn bedde slapen
 
Ende rusten hem: si haddens te doene.
2670
Nuchtens ontspranc Walewein de coene
 
Tilike metter lewerken zanghe
 
Ende hi seide: ‘Ic hebbe te langhe
 
Gheslapen; ic soude teser wile
 
Ghereden hebben ene mile
2675
Haddic wijsheide ghedaen.’
 
Hi cleedde hem ende es up ghestaen
 
Ende dede an cousen ende scoen.
 
Hen was rudder no garsoen
 
Nochtoe ontspronghen in de sale.
2680
Een scone beckijn ende ene dwale
 
Vant der Walewein ghereet. *
 
Daer es hi comen ende dweet
 
Sijn oghen ende zijn hande scone.
 
Hi seide: ‘God, here vanden trone
2685
Nu moeti mi heden ghewaerde *
 
Ghewisen daer ic vanden zwaerde
 
Vraey litekijn moete verstaen
 
Dat mi dese pine hevet ghedaen.’
 
Daer hi dus stont in deser tale
2690
So quam die coninc in de zale
 
Van uter cameren daer hi lach.
 
Walewein onboot hem goeden dach
 
Teerst dat hine hevet versien.
 
Die coninc andworde hem mettien
2695
Ende seide: ‘God, onser aller here
 
Gheve jou bliscap ende groot ere
 
Ende moete jou groot gheluc verlenen!
 
Wat moghedi hier mede menen
 
Dat ghi dus vroech zijt up ghestaen?
2700
Het dinct mi herde zere mesdaen.
 
Hier nes niemen binden hove
 
Up, no grave no hertoghe
 
No ooc ruddren no cnapen.
 
Twine haddi noch gheslapen
2705
Ende hadt gherust ene wile?’
 
+ Hi seide: ‘Ic hebbe menighe mile
 
Te varne die ic riden moet;
 
Dies zijt seker ende vroet.
 
Ooc bem ic verlet bi desen campe
2710
Om dat ic sach dat si met scampe
 
Desen knape alle wilden deren.
 
Ic peinsde dat ict soude verweren
 
Ende behouden, mocht ic, zijn leven.
 
Siet here, dus bem ic hier bleven.
2715
Anders addic vort ghevaren.’
 
Alle die gone die daer waren
 
Binden hove zijn up ghestaen
 
Entie coninghinne quam ghegaen
 
Met haren camerieren in de zale.
2720
Walewein groetetse altemale
 
Ende altevoren die coninghinne.
 
Soe andworde met zoeten sinne:
 
‘Here, ic hebbe wel vernomen
 
Dat jou niene mach becomen
2725
Alzulke herberghe als hier es.’ *
 
Walewein andworde na des:
 
‘Vrouwe, soe doet uter maten wale! *
 
Wat holpt dat ict langher hale? *
 
Ic hebbe elre nu te doene.’
2730
Binnen desen quam die rudder coene
 
Dien Walewein adde behouden tleven
 
Ende seide: ‘Onse here moete jou gheven
 
Bede bliscap ende groot ere!
 
Vandesen daghe emmermere
2735
Bem ic u knecht ende u ghersoen.’
 
Hi knielde ende custe zine scoen
 
Ende seide: ‘Hets recht, lieve here
 
Bi u hebbic lijf ende ere
 
Behouden dat ic hadde verloren.
2740
Dat weet ic sekerlike te voren:
 
Si hadden mi mijn lijf ghenomen.’
 
Die van duechden es vulcomen
 
Hi nam den rudder mettien
 
Die daer lach over zine knien
2745
Bider hant ende de[de]ne up staen. *
 
Hi seide: ‘Laet jou drouven gaen!
 
Dor mi ne drivet ghenen rouwe.’
 
‘Inne maecht laten bi mire trouwe *
 
Bedi ic weet wel dat: mijn leven *
2750
Dat hebdi mi naest Gode gegheven;
 
Ende nu moetic van u sceden! *
 
+ Die rike God moet jou gheleden
 
Als ghi niet langher hier wilt wesen!’
 
Walewein hi sprac mettesen
2755
Toten coninc ende toter vrouwe:
 
‘Ic bidde jou up rechte trouwe
 
Dat ghi den rudder duer ghenaden
 
Vant ghehelpen ende gheraden.
 
Bescermtene jeghen sine viande
2760
Ende helpt hem dat hi tsinen lande
 
Come ende blive in zine ere.’
 
Die coninc seide: ‘Bi onsen here
 
Ic sal doen dat ghi begaert.’
 
Doe riep Walewein om zijn paert.
2765
Doe andworde die coninghinne
 
Die hovesch was in allen sinne:
 
‘Here, laet staen noch u paert.
 
Ic bidde dat ghi niet ne vaert
 
Uut desen hove heden mee.
2770
Rust u enen dach of twee;
 
Danne so vaert daer ghi ghebiet.’
 
Walewein seide, danne diet niet
 
Dat mens hem bade: hi moeste varen!
 
Si badens hem alle diere waren.
2775
Hine wilde in ghere wijs die vaert
 
Onberen. Doe brochtemen hem zijn paert *
 
Ende zijn harnasch was al ghereet.
 
Die coninc hi seide: ‘God weet
 
Waert u wille ende bequame
2780
So soudic gherne uwe name
 
Weten, eer ghie henen vaert.’ *
 
Deer Walewein sat up zijn paert;
 
Hi seide: ‘Dies ne staet mi tonberne *
 
Want ic wilse jou segghen gherne:
2785
So wat so mijns daer na ghesciet
 
Mire name ne loochen ic niet.
 
Nochtan ne was noit man geboren
 
Soudise we[t]en, hine moeste te voren *
 
Daer omme vraghen. Zijt u bequame:
2790
Walewein es mine name.’
 
Alse die coninc dat verstoet
 
Doe vervroyde hem die moet *
 
Ende seide: ‘Sidi Arturs zuster zone
 
Die der eren es ghewone
2795
Ende daer men alle doghet of telt
 
Ende menighe overdaet heift ghevelt? *
 
Ic hebbe uwes horen ghewaghen
 
+ Maer ic ne sach jou noit te genen daghen.
 
God die zijs ghebenedijt
2800
Dat ic hebbe gheleeft den tijt
 
Dat ghi zijt comen bin minen hove: *
 
Ghi zijt van so groten love!
 
Nu beet neder ende laet jou paert
 
Up stal doen metter vaert
2805
Ende blivet hier, here, bi mi
 
Ende staet mi van herten bi!
 
Al mijn goet ende al mijn lant
 
Dat ghevic jou in jouwer hant
 
Mede te doene jou ghebod
2810
Ende daer na, also helpe mi God
 
Willic in uwen dienste staen
 
Indien dat ghijt wilt ontfaen
 
Ende met mi bliven al mijn leven!’
 
‘Wildi mi al die warelt gheven’ *
2815
Sprac Walewein ‘inne blever niet.
 
Maer saghic jou pine ende verdriet *
 
Hebben, here, het ware mi leet
 
Ende ic avontuerde wel ghereet
 
Mijn lijf vor jou bi mire trouwe.’
2820
Doe nam hi orlof andie vrouwe
 
Des coninx wijf, die coninghinne
 
Ende an alle die daer inne
 
Met hare waren in die zale.
 
Si andworden alle te male:
2825
‘Nu vaert! God, onser alre here
 
Verde jou van lachtre ende zere
 
Ende late jou dinc ten besten comen!’
 
Dus hevet hi orlof ghenomen
 
Ende reet wech met deser tale.
2830
Aldie maisniede vander zale
 
Ende alle die binden hove waren *
 
Ne weten hoe van rouwen varen
 
Om dat hem der Walewein ontfaert.
 
Entie niewe rudder, hi mesbaert
2835
Van rouwen utermaten zere
 
Dat hem aldus ontfoer zijn here
 
Die hem behouden hevet zijn leven.
 
Hi seide: ‘God die moete jou gheven
 
Grote bliscap emmermere
2840
Ende lonen jou tgoet entie ere
 
Die ghi te mi waert hebt ghedaen!’
 
Nu latic jou die tale staen
 
Vanden coninc ende van sinen lieden
 
+ Ende wille jou van Waleweine bedieden *
2845
Die vaste reet ende node spaert
 
Als een die gherne wonne tswaert
 
Haddijs stade entie macht:
 
Over dach ende over nacht
 
Reet Walewein die rudder bout;
2850
Menich foreest ende menich wout
 
Reet hi duere ende menighe heide; *
 
Menighen berch, menighe valeyde
 
Leet hi in dese avonture
 
Die hem dicken wert te zure.
2855
Up enen dach quam hi ghevaren
 
Neven der wilder zeebaren
 
Ende hi sach scepe in die zee
 
Bi wilen min, bi wilen mee
 
Daersi in voeren up ende neder.
2860
Het was herde scone weder:
 
Die zonne sceen anden trone
 
Over al die warelt scone.
 
Dus quam hi inden sonnescine
 
Ghevaren neven die marine
2865
Sere claghende zijn ellenden
 
Om dat hi niet ne conste venden
 
Dat hi dicken adde ghesocht
 
Ende met menigher pine becocht.
 
Hi seide: ‘Wat helppet mi dat ic vare?
2870
Want ic ne can ghene niemare
 
Ghevreesschen daer ic omme bem comen.’
 
Mettien hevet hi van verren vernomen
 
Ene steenroche hoghe ende clene
 
Die men hiet te Ravenstene.
2875
Al sceen soe smal, soe was ghereet
 
Boven ere halver milen breet
 
Ende die zeebaren lieper onder.
 
Dit hadde Waleweine wonder
 
Als hijt sach ende mettien
2880
Heifti enen casteel vorsien *
 
Daer boven staen: die hadde ane
 
Menighen tor na minen wane
 
Ende al van claren marberstene
 
So[me] groot ende some clene. *
2885
Dit sach hi al te deser wile.
 
Doe voer hi pensende ene mile
 
Dat hire gherne binnen ware
 
Om te vreesschene niemare
 
Daer hi noch niet of ne weet.
2890
+ Maer het es hem onghereet:
 
Het was al water dat hi sach;
 
Ne ghenen wech die mensche mach
 
No weder riden nochte gaen
 
Sone sachi vor hem staen;
2895
Ne gheen gat daer mensche binnen
 
Mochte comen al wildi winnen
 
Den casteel die vor hem stoet.
 
Maer hi wert gheware an sinen voet *
 
Int sant van menighen hoeveslaghe *
2900
Die ten castelewaert ghelaghen:
 
Hi sach wel dat mer moeste varen *
 
Alse der wilder zee baren
 
Waren gehebt ene wile:
 
So moeste men riden ene mile;
2905
Twater was breet alst was vloet.
 
Doe peinsdi in zinen moet:
 
‘Ic zie wel dat hier es ghereden
 
Duer de zee: ic ne werde ooc heden
 
So versaghet, icne salre varen.
2910
Ons here God moete mi bewaren! *
 
Ic sal weten waer si zijn becomen
 
Daer ic hier of hebbe vernomen
 
Die hoeveslaghe van haren parden.’
 
Deer Walewein die onvervarde *
2915
Volghede achter daer hi vant
 
Die hoeveslaghe staende int sant
 
Daer die gone hadden ghereden.
 
Sijn paert was snel van allen leden:
 
Het drouch sinen here an dat eylant.
2920
Die vloet soe quam altehant
 
Als Walewein over quam ghevaren:
 
Omtrent hem liepen des sewes baren.
 
Daer moeste hi bliven al waest hem leet:
 
Te kerne ware hem onghereet
2925
Want twater was bachten hem te wijt;
 
Dies willic dat ghi seker zijt.
 
Hi hilt beneden up zijn paert
 
Ende sach ter steen roche up waert
 
Om den casteel: doene sach hijs niet.
2930
Hi seide: ‘Here God, wats mi ghesciet?
 
Waer in hebbic mi selven brocht?
 
Nu hebbic diere ghenouch becocht
 
Tswaert te soekene metten ringhen!
 
Het sal mi in groter pinen bringhen
2935
Ende hevet ghedaen al nu ter stont
 
+ Bedi het es mi zere oncont
 
Waer waert ic nu gheraket bem!’
 
Doe sach hi enen wech vor hem:
 
Dien reet hi voort. Mettien *
2940
Hevet dere Walewein versien
 
Ene porte wide ondaen
 
Ende den wech daer binnen gaen
 
Also rechte alse hi doen mochte.
 
Doe peinsdi in zijn ghedochte: *
2945
‘Teser poorten moet ic in
 
Ende prouven daer mijn ghewin.
 
Ic wane dat dit die strate si
 
Vanden castele - dus dinke mi -
 
Die ic heden eer versach.
2950
Nu wese die strate of het mach:
 
Ic salre emmer duere varen.
 
God selve moete mi bewaren!’
 
Doe seindi hem ende zijn paert.
 
Ter poorten reet hi metter vaert
2955
Up waert duer ene haghedochte
 
Die wech diene ten ende brochte
 
Upten berch. Ende mettien *
 
Hevet deer Walewein vorsien
 
Den casteel die scone stoet.
2960
Doe peinsdi in zinen moet:
 
‘Ic bem hier comen wel met eren:
 
God late mi wel weder keren
 
Sonder lachter ende toren!’
 
Menighen rudder sachi daer voren
2965
Die alle speelden - weet dat wel -
 
Scaec of werp tafel spel
 
Ende vele sloegher daer den bal;
 
Den steen wierpmer over al
 
Voorden casteel up dat plein.
2970
Als dat sach deer Walewein
 
Die hovesch was ende onvervaert
 
Beetti neder ende liet zijn paert
 
Staen. Danne dedi niet van vare: *
 
Hi wilde vreesschen niemare
2975
Wat castele dat dat si
 
Deer Walewein die rudder vri. *
 
Mettien hevet hi vernomen
 
Twe garsoenen totem comen:
 
Die groetene herde hoofschelike;
2980
Si seiden: ‘God van hemelrike
 
+ Die gheve jou al dat ghi begaert!
 
Of ghijt ghebiet, gheift ons u paert
 
Ende latet ons doen up stal.
 
Dat jou God gheve goet gheval!
2985
Wi bids jou dor jou selfs ere:
 
So moghedi gaen tonsen here
 
Dinket jou goet ende ghijt begaert.’
 
Doe gaf hi den garsoen zijn paert
 
Entie een knielde hem voren
2990
Ende dede hem of zine sporen
 
Ende ontgorde hem zijn zwart
 
Ende ontwapendene metter vart
 
Waleweine, altemale.
 
Een par cleder van sindale *
2995
Haddi an dat hem wel stoet;
 
Ende ·i· scone ghescoeite an zinen voet
 
Hadde hem ghegheven, dies zijt wijs *
 
Die rike coninc Amadijs *
 
Al bedroopt met roden goude
3000
Om dat hi om hem pensen zoude
 
In vremden lande, als hise adde ane.
 
Deen garsoen na minen wane
 
Nam Waleweins wapine ende zijn paert
 
Ende ledet ten stalle waert:
3005
Hi besteedde die wapine ende hevet zaen
 
Tpaert upten stalle ghedaen
 
Ende lietere zinen gheselle bi.
 
Walewein die rudder vri
 
Die bloeme was boven allen heren
3010
Hi seide: ‘Dat jou God moete eren *
 
Soete knape! Nu sech mi
 
Hoe dat vanden castele si
 
Die name daer ic hier allene *
 
Bem comen.’ ‘Here, Ravenstene’ *
3015
Sprac die knape ende was vroet. *
 
Deer Waleweyn was wel ghemoet
 
Ende hovesch van zinen sinne;
 
Hi seide: ‘Vrient, dat jou God minne!
 
Dor ghenaden, dat sect mi:
3020
Wie van desen castele si
 
Here, die ic hier zie staen.’
 
‘Die rike coninc Amoraen: *
 
Hi dedene maken, des zijt vroet.’
 
Als Walewein dat vorstoet
3025
Was hi verblijt harde zere;
 
+ Hi seide: ‘Dat jou God gheve ere
 
Soete knape! Dat sect mi *
 
Door uwe ghenaden, welc dat si
 
Jou here, die coninc Amoraen.’
3030
Die knape hi andworde zaen:
 
‘Siet waer hi sit bi mire trouwen
 
Onder gone linde tusschen ·ij· joncfrouwen
 
Ende met hem jonghe rudders vele
 
Die spelen van menigherande spele.’
3035
Die knape sprac al over waer:
 
‘Ghebiedijt here, ic lede jou daer.’ *
 
‘Ja ic, dat jou God gheve ere!’
 
Aldus ghinc Walewein die here
 
Ten coninc waert: ende mettien
3040
Heveten die coninc verzien
 
Ende hi stont up van zire stede
 
Ende alle zine rudders mede
 
Lieten hare spel ende si onthalen
 
Waleweyne met zoeter tale
3045
Ende seiden: ‘Here, zijt wellecome!
 
Ene rose ne bloeit niet up de bome
 
Also scone als Walewein boven hem allen!’ *
 
Die coninc seide: ‘Mi es ghevallen *
 
Grote ere- God zijs ghebenedijt! -
3050
Here Walewein, dat ghi comen zijt
 
Te minen hove; dies hebbe God danc!
 
Dat ic jou zoeken zoude zonder wanc
 
Hebbic ghepeinst also houde:
 
Nune wildic om ·M· marc van goude
3055
Ghine waert hier comen ende om mere!’
 
Walewein seide: ‘God lone jou, here!’
 
Ende andworde alse die vroede:
 
‘Of ghijt te mi waert sect in goede.’
 
‘Jaic here, bi mire wet
3060
Dat zuldi noch heden bet
 
Weten dan ghi hebt ghedaen.’
 
Sine wilden daer niet langher staen:
 
Elkerlijc nam andren bi hande
 
Ende die baroene vanden lande
3065
Ghinghen alle metten ·ij· heren
 
Ende toomden Waleweine met eren
 
Toten castele in die zale.
 
Gone joncfrouwe altemale
 
Bezaghen minen here Waleweine;
3070
Daer ne was so groot no so cleine
 
+ Sine bezaghene alle ghemeenlike:
 
Daer was niemen sine ghelike
 
Van scoonheden, dat wetic wale.
 
Dus zijn si comen in die zale
3075
Die scone was als ·i· paradijs:
 
Die hadde ghewesen letter wijs
 
Hi mochte daer wonder hebben ghelesen.
 
‘Hier moetti willecome wesen’
 
Sprac die coninc ‘Here Walewein!
3080
Uwer ghelike nes ne ghein
 
Van dogheden onder semels trone.’ *
 
Die vloer, hi was al gader scone
 
Met sconen pellele over spreit
 
Daerne die coninc brinct gheleit.
3085
Der Walewein entie waert
 
Ghinghen te gader bachten haert:
 
Up een bedde daer ghinc si bede
 
Sitten, dat met enen clede
 
Was ghespreet: diet prisen woude
3090
Ic wane, hire omme waken soude
 
Menighen nacht: het was so goet!
 
Een pellel lach onder haren voet.
 
Ghene heren altemale
 
Ghinghen sitten indie sale.
3095
Bede rudders ende joncfrouwen
 
Die minen here Waleweine bescouwen
 
Sine consten niet ghenouch bezien.
 
Deer Walewein sprac mettien
 
Toten coninc ende seide: ‘Here
3100
Mi wondert utermaten zere
 
Waer ghi mi kent: bi mire wet!
 
In sach jou noyt, daer ic te bet
 
Ghevroede, nieuwer in ghene stede
 
No ghenen van uwen rudders mede!’
3105
Die coninc seide: ‘Ghi zullet weten
 
Also zaen als wi hebben gheten;
 
Danne salict jou doen verstaen.’
 
Men gaf water ende ghinc dwaen
 
Ende souden gaen eten in die zale. *
3110
Gone heren altemale
 
Waren van Waleweins comste vro
 
Entie coninc seide selve also.
 
Si dwoeghen alle ende zijn gheseten.
 
Gherechten quamen, men ghinc eten
3115
Ten taflen boven ende beneden.
 
+ Hen quam noit man in ghere steden
 
Daer hi so sach dienen met eren
 
Als men daer diende vor die heren: *
 
Die gherechten quamer so ghedichte
3120
Hen mochte gheen mensche lichte
 
Ghenomen so menich quamer daer;
 
Goeden wijn versch ende claer
 
Dronken si alle dies begaren
 
Ende die binnen sconinx hove waren.
3125
Als si der spisen adden ghenouch
 
Elkerlijc na zijn ghevouch
 
So diende men van clareide naer. *
 
Ende als men gheten adde daer
 
So heift men scolakene up ghedaen
3130
Vor die heren ende men liet staen
 
Die taflen; twater was ghereet
 
Te pointe warm ende men dweet
 
Die hande scone vander spise.
 
Men diende daer in elker wise.
3135
Naden watre gaf men wijn
 
Alst pliet daer hoghe liede zijn;
 
Men scijncte ende dede ommegaen. *
 
Doe sprac die coninc Amoraen:
 
‘Here Walewein, nu eist tijt
3140
Alreerst dat ghi berecht zijt
 
Dies ghi mi vraghet heden eere.
 
Verstaet, ic sal jou segghen mere
 
Die waerheit al bi mire trouwe:
 
Ic huwede ende nam ene joncfrouwe;
3145
Dies mach herde wesen lanc
 
Tien jaer: ic wists Gode danc *
 
Vele meer hadsoe ghelevet
 
Dan hise noch ghehaelt hevet.
 
Soe was sconinx dochter van Irlant *
3150
Entie scoonste die men vant;
 
Van ghelate ende van manieren
 
Sone vintmer so scone viere
 
Indie warelt als soe was ene!
 
Diere burghe ende hoghe stene
3155
Behuwedic ende menighe stede
 
Ende soe dede mi grote waerdichede
 
Meer dan ic ghesegghen can.
 
Al dat ic hare zielen jan
 
Dat moet hare heden comen te staden!
3160
Ic hope soe es ter Gods ghenaden.
 
+ Doe icse haelde - dat was waer -
 
Voer ic tArturs hove, naer
 
Uwes ooms die mi grote ere dede.
 
Ic ne quam noyt in ghere stede
3165
Daer ic rudder horde prisen
 
In so menigherande wisen
 
Als ghi daer waert van groten love.
 
Alle die gone die vanden hove
 
Waren, si seiden allegader
3170
Dat ghi der aventuren vader
 
Waert; dies ne vergatic niet.
 
Als ic uten hove sciet
 
Ende wi uter porten waren
 
Quaemdi jeghen ons ghevaren
3175
Ende met jou ander rudders viere.
 
Als ghi ons saghet hildi sciere
 
Al stille ende groetet ons hovesschelike.
 
Bi onsen here van hemelrike! *
 
Ic maercte dat ghi vander steden
3180
Niet ne quaemt vor wi leden; *
 
Ende alle die gone die met ons waren
 
Ghine lieter jou gheen ontfaren
 
Ghine groetet elken een ende een
 
Datter jou ontghinc ne gheen
3185
Hine moeste van jou ghegroet wesen.
 
Als ic gheware wart van desen
 
Doe wasic gram, bi mire wet!
 
Dat ghi mi ledet, ic ne hadde bet
 
Gheweten, here, wie ghi waert.
3190
Een garsoen die up een paert
 
Als ghi waert leden, quam ghevaren
 
Hi seide: ‘God moeste mi bewaren
 
Den coninc ende alle dandre heren!’
 
Ic seide: ‘Dat jou God moete eren
3195
Soete knape! Segghet mi *
 
Wie gone scone rudder si
 
Die gonder vaert ende gone viere.’ *
 
Hi seide van minen here Ydiere
 
Dat hi was deen, ‘ende Lanceloot
3200
Wies dogheden dat zijn so groot
 
Dat mer ave spreken mach
 
Hier na over menighen dach
 
Es dander ende mijn here Ywein;
 
Die vierde es mijn here Walewein
3205
Die jou groette, coninc here.
 
+ Sine doghet ende zine ere
 
Es meerre ende van betren love
 
Dan yemens binnen sconinx hove
 
Van al gader zinen lieden.
3210
Wat mochtic jou van hem bedieden?
 
Hi es der aventueren vader!
 
Hi bescudse alle gader
 
Die der hulpen hebben noot; *
 
Sine doghet es so groot:
3215
Hi vordert weduen ende wesen
 
Ende alle die hi vint in vresen
 
Bescud hi ende hi set daer voren
 
Sijn lijf.’ Die knape slouch met sporen
 
Als hi mi hadde berecht, here.
3220
Daer na ne saghic u nemmermere
 
Vor heden up desen dach.
 
Ende talre eersten dat ic jou sach
 
So kendic jou bi uwer ghedane.
 
God selve na minen wane
3225
Sende jou hier tote mi:
 
Mine mach niemen danne ghi
 
Ghehelpen van dat mi daert!’
 
Walewein sprac: ‘Lieve waert
 
So sect mi danne in Goods namen
3230
Of ghijt ghebiet, uwe mesquame.
 
Sijnt saken die mi staen te doene’
 
- Sprac deer Walewein die coene-
 
‘Ende ict mach doen bi mire ere
 
Ic helpe jou gherne, coninc here.’
3235
Die coninc seide: ‘Bi mire wet
 
Here Walewein, ja ghi vele bet
 
Danne enich mensche die nu levet.
 
Eist dat jou God die gracie ghevet
 
Ende ghi vulbringhen moocht die vaert
3240
So ghevic jou mijn goede zwaert
 
Dat niet verbetert mochte zijn:
 
Het gaf mi een mijn peterijn
 
Ende hetet zwaert metten twe ringhen. *
 
Dorstict jou te voren bringhen
3245
Ic soudt jou toghen, maer neen ic niet:
 
Want wat manne diet met oghen ziet
 
- Sine nature es duer fel - *
 
Het neimt hem tlijf, wetic wel!
 
Daer ne dar niemen omme vraghen
3250
Dat het yemene sal verdraghen
 
Hine si van duechden uut vercoren
 
+ Voor alle die gone die zijn gheboren
 
Ende van ridderscepe mede.
 
Mi heveter omme menighe bede
3255
Ghedaen die rike coninc Wonder;
 
Ende zijn sone Alidrisonder
 
Hevets hem ghepijnt met liste
 
Om dat hijt mi hebben wiste
 
Te ghewinnen al zijn leven.
3260
Here, nochtan eist mi bleven.
 
Maer jou so eest al ghereet
 
Up een covent, up een beheet:
 
Dat ghi mi bi uwer ghenaden
 
Van ere bede wilt ghestaden
3265
Ende houdet swaert metten twee ringhen.’
 
Walewein was vro van dien dinghen
 
Dat hi den coninc horde nomen
 
Tswaert daer hi om uut was comen;
 
Maer hine wils hem niet ghewaghen.
3270
‘Here, soudict durren draghen
 
Tswaert, of ghijt mi hadt ghegheven?’
 
‘Here Walewein, jaghi, al u leven
 
Mochti wel draghen tgoede zwaert
 
Ende zeker zijn ende onvervaert
3275
Indien dat ict jou gave bedect:
 
Up wat manne daer ghijt up trect
 
Diene mochte vor jou niet ghestaen.
 
Al wildi mi selven slaen
 
Ende van minen live deren
3280
Wilt, inne mochte mi niet verweren *
 
Trocti tswaert, dat wetic wel
 
- Sine maniere die es so fel -
 
Indien dat ict jou hadde ghegheven
 
Nochtan dat ict al mijn leven
3285
Hebbe ghehadt in mijn bedwanc.
 
Met rechte weet mens den gonen danc
 
Diet maecte: hi was wel bedocht.
 
Hi screefer an, als hijt ghewrocht
 
Hadde: ‘So wat manne die levet
3290
Die dit zwaert ghecrighet of hevet
 
Ic rade hem dat hijt houde wel:
 
Sine manieren sijn so fel. *
 
Of hijt yemen wille gheven
 
Voort, ende behouden zijn leven
3295
So ghevet inden scoe bedect
 
Ende toghet hem niet bloot ghetrect;
 
So mach hi zinen vrient behouden
 
+ Entie gone mach zwaerts ghewouden
 
Dien hijs jan entien hijt ghevet.
3300
Hen es gheen man die nu levet
 
Die mach kennen sine maniere.
 
Het es fel ende goedertiere: *
 
Diet draghet dien eist goedertiere.’
 
Dit machmer an lesen sciere
3305
Want het stater an ghescreven.
 
Here, dit zwaert willic jou gheven
 
Moochdi mi ere bede ghestaden.’
 
Deer Walewein seide: ‘Bi uwer ghenaden
 
Coninc, toghet mi dat zwaert!
3310
Ic wille al doen dat ghi begaert
 
Indien dat ict vulbringhen mach.’
 
Doe ghinc die coninc daert lach
 
Met enen pellele bewonden
 
Ende reket voort ten selven stonden.
3315
Hi toghet Waleweine die begherde
 
Tscaec te winnene metten zwerde
 
Tscoonste dat men oyt vant.
 
Daer hijt uten pellele want
 
Ent Walewein met oghen sach
3320
Sine herte ontplooc alse die dach!
 
Hem dochte wel in zinen moet
 
Hine sach noit gheen so goet:
 
Die appel entie hilte bede
 
Waren root goudijn entie scede;
3325
Die rieme die ten zwaerde behoorde
 
Was van enen blakenden goutborde;
 
Die ghispe die daer ane stont
 
Soe hadde ghecost menich pont;
 
Tsmelt vander riemen entie lede
3330
Waren alle goudijn mede.
 
Men sach noyt gheen so scone! *
 
Der Walewein seide: ‘Dat u God lone
 
Here coninc, trecket uter scede.’
 
‘Dat soude jou comen tallen lede *
3335
Here Walewein, verstaet dit wel!
 
Treckedic tswaert, het es so fel:
 
Al haddi al die wapine ane
 
Die ghi noyt droucht na minen wane
 
Sone mochti niet daer voren staen
3340
Het ne soudse alle dor slaen;
 
Ghine mochtets altoos niet ontvlien.’
 
Walewein andworde mettien
 
‘Den appel entie hilte bede
 
+ So toghedi mi, entie scede:
3345
Laet mi doch den egghe zien!’
 
Die coninc trecket uut mettien
 
Ende eer hijt half brochte uter scede *
 
Over appel ende over hilte bede
 
Spranct vor Waleweine uptie aerde
3350
Oft ware een mensche die beghaerde
 
Omoede te soekene ende hi mesdaen
 
Hadde ende wils in boeten staen.
 
Aldus so ghebarde dat zwaert.
 
Die coninc tart daer na ter vaert: *
3355
Tusschen appel ende hilte bede *
 
Nam hijt ende staect inde scede
 
Ende hi seide: ‘Bi onsen here!
 
Jou es ghesciet groot ere
 
Heden vor dit goede zwaert!
3360
God selve hevet jou ghespaert:
 
Noit man mochter voren ghestaen.’
 
Walewein andworde zaen
 
Ende seide: ‘Dies dankic vriendelike
 
Gode, onsen here van hemelrike
3365
Die boven ons allen hevet ghebot!
 
Here coninc, also help mi God!
 
Nu sect wat ghi ane mi begaert: *
 
In wille niet dat ghi mi spaert.
 
Sidi in pinen of in sorghen
3370
Daer ute so willic jou borghen
 
Gherne ende staen te staden
 
Ende ghi zult mi dor uwe ghenaden
 
Gheven tswaert: hets mijn ghe[vo]uch.’ *
 
Die coninc was bilde ende louch
3375
Als hi dat horde ende zere vro
 
Ende hi seide: ‘Wildi also
 
Ghelovet mi dan bi uwer trouwen
 
Bi rudderscepe, bi onser vrouwen *
 
Dat ghijs niet ne sult onbaren
3380
Daer ic jou sende, ghine zulter varen
 
Duer noot no duer ghene dinghen:
 
So ghevic jou tswaert metten ·ij· ringhen;
 
Hen ware recht dor ene zake
 
Dat jou noot sin ghebrake:
3385
Noot sin breket al belof.’
 
‘Ic wille jou seker doen hier of’
 
- Sprac Walewein - ‘bi mire trouwe
 
Bi rudderscepe, bi onser vrouwe
 
Here coninc, van desen dinghen:
3390
+ Ghevet mi tswaert metten ·ij· ringhen.
 
Nochtan ne weet ic niet wat ghi beghaert.’ *
 
Doe gaf hem die coninc tswaert
 
Dat niet verbetert mochte wesen;
 
Hi seide: ‘Here Walewein, mettesen
3395
Moeti een goet gheluc ontfaen
 
Ende alle die gone wederstaen
 
Die onrecht willen ende jaghen.
 
Hen mochte gheen beter rudder draghen
 
Entien ics bet jonste min no mere:
3400
Tswaert es comen tsinen rechten here!
 
Bedi makicker jou voghet of.
 
Ende hout mi vort mijn belof
 
Enties ne moeti niet ofgaen.’
 
Dus hevet Walewein tswaert ontfaen
3405
Die niet blider mochte wesen.
 
Hi sprac ten coninc mettesen:
 
‘Sect mi, here, waer ic sal varen:
 
In wils langher niet onbaren
 
Inne wille quiten mine trouwe!’
3410
‘So moeti halen ene joncfrouwe
 
Her Walewein, die ghi niene kint.
 
Ic hebse menighen dach ghemint.
 
Dat segghen de gone diese kinnen:
 
Hen es in die warelt binnen
3415
Ne ghene so scone no so goede.
 
Bedi es mi onsochte te moede
 
Dat icker so langhe moet derven:
 
Ic vruchte ic salre omme sterven
 
Dat icse niet ne can ghewinnen.
3420
Nu willic doen bekinnen *
 
Hare scoonhede uut ende uut:
 
Wit alse die snee heift soe die huut
 
Ende heet joncfrouwe Ysabele;
 
Soe hevet [meer] scoonheden tharen deele *
3425
Danne Venus doet, die godinne
 
Die ghebod heift over de minne;
 
Soe es scoonre danne Olympias
 
Die keyserinne te Rome was;
 
Soe es scoonre vele sonder sparen
3430
Danne die twalef vrouwen waren
 
Die ghescreven zijn te Rome binnen:
 
Dit waren die ·xij· godinnen
 
Daer men of telt ende saghet
 
Ende hare scoonheit achter lande draghet
3435
Om lof ende om prijs tontfane.
 
+ Soe es vele scoonre na minen wane
 
Danne Ysaude no Elene *
 
Noch die scone Torabene; *
 
Soe es scoonre vele danne Verghine
3440
Ofte joncfrouwe Barbeline;
 
Noch Ysaude van Yerlant
 
Noch Ysaude metter witter hant
 
Nes niet so scone als Ysabele.
 
Soe heveter vele tharen dele
3445
Die scone joncfrouwe, die ic minne: *
 
Want Venus die godinne
 
Gaf hare dat scone goudine haer
 
- [Dat] segghic jou al over waer - *
 
Dat up hare hovet es ghestaen
3450
Daer hare scoonheit bi es vuldaen.
 
Dit es die joncfrouwe die ic minne!
 
Ic werde onvroet van minen zinne
 
Here Walewein, ghine haelse mi!
 
Nu hoort, wie hare vader si:
3455
Die rike coninc Assentijn;
 
Ende hevet ghedaen mijn minnekijn
 
In hoeden verre in gont Endi
 
In enen casteel, seghet men mi
 
Diene winnen soude, het souden tsure
3460
Werden: daer gaen ·xij ·mure
 
Omme; elc hevet tsinen dele
 
Vierwarf twintich torrele
 
Up ghewrocht staerc ende diere.
 
Tusschen elken twe muren loopt ene riviere *
3465
Dat men tcasteel niene mach winnen.
 
Die poorten, daer men gaet binnen
 
Si zijn van copere ende van metale
 
Ghebonden met ysere ende met stale.
 
Telker poorten zijn ghestaen
3470
Vierwarf twintich man sonder waen
 
Wel ghewapent, in dier ghebare
 
Als of si alle souden varen
 
Tene wighe al sonder blijf. *
 
Dits om te behoedene tscone wijf
3475
Datse gheen man soude ghewinnen
 
No comen inden casteel binnen
 
Men moeste eer weten wat hi begaert.
 
In can gheweten wat hare daert:
 
Soe hevet daer binnen groot deduut
3480
Want soene comt altoos niet uut
 
Te ghenen tiden binden jare.
 
+ Soe gaet haer merghen harentare
 
In dien boomgaert, inden vergiere
 
Die dar zijn goet ende diere:
3485
Dars zulc praeyeel wel ghereet
 
Ere groter alver milen breet;
 
Daer in staet menigherande ware:
 
Peper anijs ende ghinghebare
 
Fighen ende notemusscaten
3490
Staen daer ende pumeghernaten
 
Amandelen ende castaengiere
 
Ende daer onder goet menighertiere
 
Dat ic al qualijc soude ghenomen:
 
Lelien, rosen ende blomen
3495
Staet daer ende menich soete cruut.
 
Daer es van voglen zoete luut.
 
Daer gaet soe hare merghen inde rosen:
 
Wat mach der scoonre joncfrouwen nosen?
 
In can ghemarken wat hare deert:
3500
Hens met dat hare herte begheert
 
Daer ne eis binnen een groot deel.
 
Noch es daer een ander praeyeel:
 
Daer staet een boom, es so ghedaen
 
Als ic u mach doen verstaen:
3505
Hi es beneden herde groot
 
Ende al van finen goude root.
 
Mi wondert, hoet noit man ghedochte
 
Dat hi den riken boom ghewrochte:
 
Hi hevet alse menighen telch van goude
3510
Als enich man ghesegghen soude.
 
Elc telch es hol van binnen.
 
Nu hort, ic sal u doen bekinnen
 
Waer bi het es ende doen verstaen:
 
Up elken telch, al sonder waen
3515
So staet een goudijn voghelkijn
 
Dat zere proper es ende fijn.
 
Die boom es rikelic ende diere
 
Ende wel gheraect in alre maniere
 
Ende van sconeden wel vuldaen.
3520
Noch moet ics mee doen verstaen:
 
Want an elc scone bladekijn *
 
Hanct een goudijn bellekijn
 
Dat scone ludet ende claer.
 
Ooc esser an ghemaect daer
3525
- Dat seide die gone diet wel wiste -
 
Behendelike ende met liste
 
Ene duwiere ende daer in staen
 
+ ·Xvi· manne ende hebben bevaen
 
·Viji· blasebalghen die si verdraghen
3530
Ende den bome wint toejaghen
 
Van beneden inden wertel up
 
Tote boven inden top
 
Met groter cracht, met groter pinen;
 
Ende daer hi bewaeit die voghelkine
3535
Daer staen si recht ende beven
 
Inder ghelike of si leven:
 
Daer sinct elc voghelkijn zine stevene *
 
Zesse te gader ende zevene;
 
Ende so clinken die bellekine weder
3540
Some hoghe ende some neder. *
 
Dus ghevet elc voghelkijn zinen sanc
 
Ende elc bellekijn zinen clanc.
 
Als si den sanc danne werpen uut
 
Die moeste horen dat soete luut
3545
Al ware een toter doot ghewont
 
Wari daer ene corte stont
 
Ende moeste horen die voghelkine
 
Hi worde quite van alre pine:
 
So soete hoormense singhen daer!
3550
Ene fonteyne staet daer claer *
 
Scone onder enen oliviere
 
Die herde rike es ende diere.
 
Hets recht dat ic den borne prise
 
Want uten ardschen paradise
3555
Comt ghespronghen een aderkij[n] *
 
Ende sprinct inden borne fijn
 
Die scone es ende harde claer.
 
Dat segghic jou al over waer: *
 
Diese maecte was wel bedocht!
3560
Een goudijn aren stater ghewrocht
 
Die den borne hevet verdect
 
Ende met zinen vlerken so vertrect
 
Dat ne gherande quade zaken
 
Den riken borne mach ghenaken
3565
Die so scone es ende so claer.
 
Ooc mach men boven den borne daer
 
Scouwen bome die scone blozen:
 
Lauwer bome ende rosen
 
Staenre ende menich soete cruut.
3570
Daer sinct elc voghelkijn zijn luut
 
Scone ende upden oliviere
 
Boven den borne die also diere
 
Was als ic u hebbe gheseit
 
+ Daer wandelt sonder dorperheit
3575
Die joncfrouwe die ic minne *
 
Entie mi onvroet van minen sinne
 
Sal maken - inne wils jou niet helen -
 
Met haren camerieren spelen *
 
In die lelien ende in die rosen.
3580
Wat mach der scoonre joncfrouwe nosen?
 
Wilso ten borne hare hande dwaen
 
Of nutten vanden borne een traen
 
So keert soe omme ander stont
 
Vanden aerne den mont:
3585
So sprinct die borne vor hare claer!
 
Al ware een man out ·vc· jaer
 
Ende nutte hi vanden borne een traen
 
Sonder twifel ende waen
 
Hi worde alse staerc ende also jonc
3590
Als hi was upten selven spronc
 
Als hi was doe te waren
 
Doe hi out was van ·xxx· jaren!
 
Aldus leet soe daer hare leven.
 
Wilde jou God die gracie gheven
3595
Dat ghi mi haelt die joncfrouwe
 
So quiti tswaert ende uwe trouwe;
 
Want met elne ghenen dinghen
 
Sone moghedi u ghelof vulbringhen
 
No quite wesen jeghen mi.’
3600
Walewein die rudder vri
 
Andworde den coninc hovesschelike;
 
Hi seide: ‘Nu jonne mi God die rike
 
Dat icse jou hier moete halen
 
Ende dat zwaert daer mede betalen
3605
Dat ghi mi gavet up mine trouwe!’
 
Dus sal Walewein die joncfrouwe
 
Halen, God gheifs hem die macht.
 
Het was een goet stic in de nacht
 
Eer si vul enden mochten die tale.
3610
Men ghinc slapen indie zale
 
Ende men bedde Waleweine met eren.
 
Die coninc ende alle dandre heren
 
Elc ghinc up zijn bedde slapen
 
Sciltknechte, joncfrouwen ende knapen.
3615
Deer Walewein die hem niene versaghede
 
Rustem tote dat daghede.
 
Teerst dat hi den dach versach
 
Stont hi up, so hi eerst mach
 
Omme te quitene zine trouwe
3620
+ Ende soude den coninc die joncfrouwe
 
Halen, constise wel ghewinnen.
 
Alle die ten kastele binnen
 
Behoren die zijn up ghestaen
 
Ende quamen te Waleweine ghegaen
3625
Ende groettene herde hovesschelike.
 
Walewein sprac: ‘God die rike
 
Die gheve jou bliscap ende ere!
 
Nu blivet te Gode, coninc here!
 
Ic sal jou halen die joncfrouwe
3630
Ende quiten tswaert ende mine trouwe
 
Bi Jhesus Christus van Nazarene
 
Eer ic weder kere te Ravenstene
 
Sijt dat mi God mijn leven spaert!’
 
Doe ghinc men wapinen ter vaert
3635
Waleweine wel ter core.
 
Men brochtem Gringolette voren
 
Dat hi minde vor alle parde.
 
Hi sater up, die onvervaerde
 
Ende seindem metter rechter hant.
3640
Dus nam hi orlof, die wigant
 
An alle die heren in die zale.
 
Si andworden alle temale
 
Den here Waleweine hovesschelike *
 
Ende seiden: ‘Nu vaert! God die rike
3645
Moete jou van onghevalle bevreden!’
 
Hi was up Gringolette ghereden
 
Diene dicken adde ghedraghen. *
 
Doene wildi daer niet langher daghen.
 
Doe nam hi in zijn gheleide
3650
Gode ende zire moeder beide
 
Ende hi reet wech metter tale
 
Uten castele ende uter zale
 
Ende voeret zwaert metten ·ij· ringhen.
 
God late hem zijn ghelof vulbringhen!
3655
Ter selver strate reet hi nedere
 
Daer hi up quam ende kerde wedere
 
Ter passage daer hi was comen.
 
Mettien hevet Walewein vernomen
 
Twater vor hem ghehebbet wel:
3660
Sijn paert was dapper ende snel
 
Ende vlooch ghelijc enen voghele;
 
Der Walewein [hilten] bi den toghele *
 
Des hi quam uptie marine. *
 
Sine herte was in groter pine
3665
Waerwaert hi hem mach bewinden
 
+ Dat hi die joncfrouwe mochte vinden:
 
Dat was meest dat hem verwach.
 
Doe dochtem dat hi voe[r] hem sach *
 
Enen wech ter rechter hant:
3670
Dien sal hi varen ende laten tsant
 
Achter hem bliven entie zee.
 
Twalef milen ofte mee
 
Reet hi weghes bindien daghe.
 
Menighen busch ende menighe haghe
3675
Reet hi daert was onghehiere.
 
Mettien quam hi up ene riviere
 
Die herde diep was ende wide
 
Ende hi [sach] over andander zide *
 
Enen rudder comen ghereden
3680
Die sceen van herde fellen zeden
 
Up een ors, was herde groot;
 
Ende zine wapine waren root:
 
Rood was zijn scilt ende zine vane
 
Ende rode wapine addi ane.
3685
An zijn ghelaet, an zine maniere
 
So sceen hi fel ende putertiere!
 
Doe sach hi comen up een rosside
 
Ghevaren neven srudders side
 
Ene joncfrouwe, ghecleet wale
3690
Met groenen cledren van sindale.
 
Ende up hare hovet wert gheware *
 
Twe vlechtkine van gheluwen hare
 
Die over hare scoudren hinghen beide
 
Tote upt archoen vanden ghereide
3695
Al uut ghetrect ende zere verwerret:
 
Die rode rudder die zere vererret
 
Was up hare, hadse uut ghetrect
 
Hare cleder ghescuert ende ondect *
 
Hare scone lijf ende hare lede!
3700
Ene ghecele daer hi mede
 
Der joncfrouwen dede menighen pant
 
Brochti ghevoert in zine hant
 
Ghemaect met ·viij· starken riemen
 
Daer hi mede grote striemen
3705
Der joncfrouwen slouch in hare ansichte:
 
Grote slaghe ende ghedichte *
 
Gaf hi hare ende harde vele
 
Dat hare haer hals ende hare kele
 
Metten bloede al was beronnen.
3710
Soe seide: ‘Here, ghi moet mi jonnen *
 
Dor uwe omoet, dor uwe ghenaden:
 
+ Maect mi quite vandiere ondaden
 
Die mi dese doet onverdient!
 
Quame noch enich gods vrient
3715
Die mi verledichde van desen
 
Ic soude zijn dienst wijf wesen:
 
Hi doet mi leven in groten zere!’
 
Doe sprac Walewein die here:
 
‘Mochtic jou te spraken comen
3720
Fel rudder, het soude jou lettel vromen
 
Dat ghi doet der scoonre joncfrouwe
 
Leven met so ghedanen rouwe!
 
Maer mi dinket wel, neen ic niet.’ *
 
Waerwaert dat deer Walewein ziet
3725
Sachi up of sachi neder
 
Hine sach no voort no weder
 
Brugghe ooc no gheretiere
 
Passage over die riviere
 
Daer enich mensche mochte varen.
3730
Maer der joncfrouwen mesbaren
 
Dede den here Waleweine so wee
 
Dat hijs ne mochte nemmee
 
Ghedoghen dat hi dat sach
 
Dat men hare gaf so menighen slach.
3735
Mettien wierp hi omme tpert
 
Ende keerde ter rivieren wert
 
Al dat het ghelopen mochte.
 
Ende Gringolet die bezochte
 
Den hoever ende spranc in ter vaert
3740
Tote over die medewaert
 
Vander rivieren ende hi zwam vort
 
Over tote an tander boort.
 
Doe bete Walewein die heere
 
Ende droochde zijn paert met zinen ghere
3745
Ende beterde hem al dat hem daert.
 
Als hi verbreidelt adde zijn paert
 
So wert deer Walewein gheware- - -:
 
Jeghen die sonne die so clare
 
Sceen sach hi blecken van verren
3750
·Iij· scilde oft waren ·iij· sterren
 
Claer van zelvere ende van goude
 
Ende hi sach stuven die moude.
 
Doe peinsdi dat die rudders [waren] *
 
Die naden rudder quamen ghevaren
3755
Entie joncfrouwe wilden bevreden
 
Ende naden roden rudder reden.
 
Dit peinsdi in zinen moet
 
+ Walewein die rudder goet.
 
Maer niet weet hi wat si begheren
3760
Weder si hem helpen ofte deren
 
Wille[n]. Si waren uptie wile *
 
Noch van hem ene starke mile;
 
Maer emmer hevet hi wel vernomen
 
Dat si naden gonen comen.
3765
Mettien begonsti hem ghereiden
 
- Hine dar niet langher beiden -
 
Up avonture wat si begaren.
 
Doe sat hi al zonder sparen
 
Up Gringolette zijn goede paert
3770
Ende volghede achter metter vaert
 
Om te bevredene die joncfrouwe
 
Die was bevaen met groten rouwe.
 
Hi reet so na dat hi zach
 
Den rudder ende als hi spreken mach
3775
Deer Walewein die rudder vri
 
Riep hi: ‘Onbeit, spreict jeghen mi
 
Een lettel eer ghi vorder vaert!’
 
Dander slouch met sporen tpaert
 
Ende ghebaerde of hijs niene horde
3780
No ne andworde niet van enen worde
 
No hine sprac no hine louch
 
Maer hie hief die ghecele ende slouch *
 
Die joncfrouwe in hare ansichte
 
Grote slaghe ende ghedichte;
3785
Bi wilen stac hise metten scilde.
 
Alse dit sach Walewein de milde
 
Balch hi hem mee dan te voren.
 
Doe slouch hi zijn paert met sporen
 
Ende peinsde hi soudt hem doen ontghelden.
3790
Noch sprac Walewein: ‘Inne wille niet scelden:
 
Spreict jeghen mi, so doedi wel!’
 
Doe keerde hem omme die rudder fel
 
Ende seide: ‘Ghine doet niet wel ter vaert *
 
Dat ghi die selve strate begaert
3795
Die ghi mi vor jou zaghet riden.
 
Waendi dat ics soude vermide[n] *
 
Dor jou, inne soude die joncfrouwe slaen?
 
Neen ic! Ic doe jou zelven zaen *
 
Leven met wel groter onnere
3800
Spreicti enich wort mere
 
Te mi waert danne mi dinct goet!’
 
Deer Walewein was wel ghemoet
 
Ende hovesch van zinen sinne:
 
+ Grote doghet addi inne;
3805
Hi andworde: ‘Vrient, te waren
 
In gheve om u dreghen niet ·ij· paren
 
Ende om dat ghi mi moocht ghederen.
 
Dinkets u goet, ghi zullets onberen
 
Also te blouwene die maghet
3810
Die ghi mesvoert hebt ende ghejaghet.
 
Wat hevet soe jeghen u mesdaen?
 
Menne soude ghene vrouwe slaen:
 
Van vrouwen comt ons alle ere.
 
Onberets ende ne doets nemmere!
3815
Ne latijs niet, ghi zullets tore
 
Hebben, ic sect jou wel te voren.
 
Het doet goet met ghemake leven.’ *
 
Die felle hevet andworde ghegheven
 
Ende seide: ‘Noch spreicti als een domme!
3820
Waerdi vroet, ghi voert al omme *
 
Van mi, dat segghic jou over waer:
 
Dor jou ne lietics niet een haer
 
Inne soudse blouwen ende slaen.
 
Ende wildijt ooc wederstaen
3825
Ic soude jou sulc een spel ooc leren
 
Ghi zout met scanden wederkeren
 
Ende het soude jou costen tleven!’
 
Mettien so hevet hi verheven
 
Die ghecele ende slouch die joncfrouwe
3830
Dies was bevaen met groten rouwe
 
In hare ansichte, dats mochte ontfarmen
 
Enen stene! Soe riep: ‘Wacharmen!
 
Edel rudder, dor uwe doghet’
 
Sprac die joncfrouwe ‘of ghi moghet
3835
So verledicht mi van desen!
 
Mach ic der groter slaghe ghenesen
 
Die ic van hem hebbe ontfaen
 
Ic wille in uwen dienste staen.
 
Doet dit in alre vrouwen ere!’
3840
Deer Walewijn seide: ‘Bi onsen here
 
Ic saelt doen scone joncfrouwe!
 
Bi rudderscepe, bi mire trouwe *
 
Gheift hi u meer enen slach
 
Daer an leecht zijn domesdach!
3845
Dat segghic hem te voren wel.’
 
Doe keerde hem omme die rudder fel
 
Ende hiet Waleweine, of hi wilde
 
Dat hi hem decke metten scilde.
 
Doe decten si hem uptie wile.
3850
+ Hen vloghen noit twe pile
 
Daer men mede sciet in boghen
 
So zere als si te gader vloghen:
 
Sine speilde[n] niet ter faelgen! *
 
Vanden halsberghe alle die maelgen
3855
Faelgierden als si hem onderstaken
 
Ende hare twier scachte braken.
 
Deen was den andren herde fel.
 
Die orssen waren bede snel:
 
Si canselierden ende vellen.
3860
Van zulke joste mochte men tellen
 
Hier na over menighen dach.
 
Ende als die rode rudder sach
 
Waleweine staen te voet
 
Verhueghede hem sin ende moet
3865
Ende waende wel [te] voren all *
 
Sijn leet ende zijn ongheval
 
Hebben verwonne[n]; hi [merde] niet: *
 
Hi trac zijn zwaert. Walewein ziet
 
Ende hi was verhueghet zere
3870
Ende seide: ‘Vrient, bi onsen here
 
Ic wane, wi sullen onlanghe dinghen.’
 
Doe trac hi tswaert metten ·ij· ringhen
 
Dat ghi wel hebt horen nomen;
 
Entie twe rudders zijn comen
3875
Te gader. Nu laets Gode wouden:
 
Die veghe es, hi moet ter mouden
 
Alsene God niet langher ne spaert. *
 
Deer Walewein adde zijn zwaert
 
Ghetrect: het moeste nature pleghen *
3880
Ende hevet den roden ghesleghen
 
Dat hi den helm altemale
 
Cloofde ende den hoet van stale
 
Neder toten tanden duere. *
 
Doe quam gheronnen dor de [scuere] *
3885
Die hersene ende dat rode bloet
 
Dat updie arde wederstoet. *
 
Doe moesti tumen omme lanc.
 
Deer Walewein seide: ‘God hebs danc!
 
Mijn zwaert hevet hem gheproevet wel *
3890
An desen roden rudder fel:
 
Ic macher mi wel toe verlaten.
 
Waer omme soudic den gonen haten
 
Diet mi gaf? Hi es ghetrouwe.’
 
‘Danc hebt, rudder,’ sprac die joncfrouwe
3895
‘Mettesen slaghe bem ic ghenesen.
 
+ Ic wille jou dienst wijf gherne wesen:
 
Ghi hebt mi gewroken wel
 
Jeghen den roden rudder fel
 
Die mi met sorghen dede leven;
3900
Ende een mijn broeder, die es bleven *
 
Vor hem doot, een rudder coene.
 
Inne ghecreech noyt ander zoene
 
Danne ghi saghet up desen dach:
 
Zwaer verdriet ende menighen slach
3905
Dat was die zoene die hijs mi dede.’
 
Doe ghinc Walewein ter zelver stede
 
Daer die rudder lach ghewont
 
Ende zere ziec ende onghesont
 
Ende dede hem den helm of ende sach
3910
Of hi yet jeghen hem spreken mach:
 
Hi lach in ommacht vandien slaghe.
 
Walewein leide nauwe laghe
 
Of hine yet mochte ghenesen:
 
Sijns selves helm nam hi te desen
3915
Ende lieper mede ter riviere
 
Ende haelde water ende laefdene sciere
 
Den rudder ende als hie bequam *
 
Vander ommacht, Walewein nam
 
Die wonde ende loocse metten handen.
3920
Die gone sprac binden tanden:
 
‘Edel rudder, ic bidde ghenaden *
 
Ic hebbe ontfaen van minen mesdaden
 
Penitencie die mi es te zwaer.
 
Ic hebbe der doot over menich jaer
3925
Verdient ende nu es soe comen.
 
Ghi hebt mi mijn lijf ghenomen:
 
Dat es bi minen sculden wel’
 
- Sprac die rode rudder fel -
 
‘Mine mesdaden ne zijn niet clene: *
3930
Al waert an dese joncfrouwe allene
 
Ic hebs verdient ende mekel mere.’
 
Doe sprac deer Walewein die here:
 
‘Vrient, so lates jou berouwen
 
Ende roept ghenaden up onser vrouwen.
3935
So mach uwer zielen goet raet
 
Werden, na dien dat met jou sta[et]: *
 
Ghi hebt emmer jou lijf verloren.
 
Ende laet jou berouwen alte voren
 
Dat ghi der joncfrouwen hebt ghedaen.’
3940
Die rode rudder andworde zaen:
 
‘Waendicker mede te ghenaden
 
+ Comen, ic soude van minen mesdaden
 
Ghaerne te jou te biechten gaen.
 
Maer ic hebbe so vele mesdaen:
3945
Cume wert mire zielen raet.’
 
‘Neen, alder warelt mesdaet’
 
Sprac Walewein ‘es harde clene
 
Jeghen die Gods ghenaden allene.
 
Dies bedinct jou wel te voren:
3950
God die wert dor ons gheboren
 
Hi ontfinc dor ons bittre wonden;
 
Hi mach u wel van uwen zonden
 
Quiten: secse al uut ende uut
 
Jou biechte, nu al over luut.
3955
Vrient, ne laet jou niet bedwellen *
 
Den groten duvel uter hellen.
 
Doedi dat, so sidi vroet.’
 
‘U raet dinct mi wesen goet’ *
 
Sprac die rudder die daer ghewont
3960
Lach ‘ic wille jou maken cont *
 
Mine mesdaet groot ende clene!
 
Die berouwen mi, maer allene
 
Hebbic vele te merren rouwe:
 
Daer heden dese scone joncfrouwe *
3965
Quam spelende uut haren hove
 
Ende een hare broeder van groten love *
 
Een jonc rudder ende een coene
 
Ende een staerc van zinen doene- - - -
 
Dese reet bi haerre zide:
3970
Si songhen ende waren blide
 
Ende voeren meyen harentare
 
Al spelende ende ic wards gheware
 
Als si quamen in een wout
 
Daer voghelkine menichfout
3975
Songhen ende dreven spel’
 
- Sprac die rode rudder fel -
 
‘Here, dit berouwet mie!
 
Met mi quamen rudders drie:
 
Elkerlijc hevet ene joncfrouwe
3980
Die es bevaen met groten rouwe:
 
Zi sijn tonghemake zere. *
 
Ic segghe jou waer omme, here
 
In dien dat ghijs ghelovet:
 
Si werden alle drie gherovet
3985
Haren mannen ende haren maghen! *
 
Daer si ooc alle toe saghen
 
Naemwise; dies ne lieten wi niet.
 
+ Ende dese joncfrouwe die ghi hier ziet
 
Hare dedic grote pine daer. *
3990
Wi hebben gheweset ·xx· jaer
 
Scakers ende mordenaren.
 
Wine lieten ons noyt enen ontvaren
 
Daer wine vonden, wine daden hem pine.
 
Nu es mi die quaetheit anschine
3995
Here, ende nu hebbics rouwe.
 
Ende als ic dese scone joncfrouwe
 
Sach, doe voeric hare bet naer
 
Ende doodde haren broeder daer:
 
Inne wiste noit wat ic hem weet! *
4000
Haer selven dedic menich leet
 
Ende gaf hare menighen zwaren slach.
 
Ic bidde jou, here, oft wesen mach
 
Vraecht hare of soet mi wille vergheven.
 
Mine drie ghesellen die zijn bleven
4005
Achter ende souden mi bevreden *
 
Saghen si yem[en] comen ghereden *
 
Omme te haelne die joncfrouwe.
 
Comen si, here, bi mire trouwe
 
Si nemen jou tlijf, dat wetic wel:
4010
So quaet zijn si ende so fel; *
 
Si mickens lettel dat si jou toren
 
Doen: nu wachtets jou te voren.
 
Ghine hebt hier gheen langher sparen!
 
Sijt dat si jou bi mi bevaren
4015
Ghi moet emmer jou leven laten. *
 
Mi ware leet, bi caritaten
 
Soude jou yet bi mi messchien.’
 
Deer Walewein andworde mettien
 
Ende seide: ‘Ghi sect alse die goede.
4020
Die rike God dor sine omoede
 
Moete jou vergheven all emesdaet.
 
Edele joncfrouwe, nu hebt raet’
 
- Sprac Walewein - ‘dor uwe ghenaden
 
Ende vant mi ene bede ghestaden
4025
Dor uwes broeder zielen wille!’
 
Die joncfrouwe ne zweech niet stille
 
Als soe dat horde, ende seide: ‘Here
 
Ghi doet jou selven grote onnere *
 
Dat ghi mi bidt, ghine heet mi:
4030
So wat saken so het si
 
Ic salse jou doen, bi mire trouwe!’
 
‘So biddic jou, wel scone joncfrouwe
 
Dat ghi verghevet alle mesdade
 
+ Desen rudder dor uwe ghenade
4035
Die hi hevet jeghen u mesdaen.
 
Bedi het es also vergaen:
 
Jou ne maechs werden ander wrake
 
Hen si dattene die duvel trake
 
Indie pine vander hellen
4040
Daer die arme ziele quellen.
 
Dies ne werdi niet te bet ghenesen.
 
Nu beraet jou van desen
 
Ende vanter mede verlossen sciere
 
Uter pine vanden helschen viere
4045
Uwes broeders ziele ende srudders mede.
 
Dor God ghevet mi dese bede;
 
Dies biddic jou up rechte trouwe.’
 
Doe andworde die joncfrouwe:
 
‘Hi hevet mi brocht in groter noot
4050
Ende minen wel lieven broeder doot
 
Dien ic minde vor alle die leven;
 
Maer die bede willic jou gheven
 
Ende vergheven die mesdaden
 
Dat mijns broeders ziele te ghenaden
4055
Met onsen here moete comen.’
 
Die rudder hevet een stro ghenomen
 
Also cranc alse hi daer lach
 
Ende seide: ‘Joncfrouwe, up desen dach
 
Biddic jou vriendelijc ghenaden
4060
Ende verghevet mi mine mesdaden.’
 
Entie Joncfrouwe heveten ontfaen
 
Vandat hi jeghen hare hadde mesdaen
 
Ende andworde hem tien stonden:
 
‘God vergheve jou alle zonden
4065
Die dor ons coos die bitter doot.
 
Ghi hebt mi brocht in groter noot
 
Here rudder, ende in zulker pine
 
Daer mi in staet te zine
 
Hier na over menighen dach.’
4070
Walewein was blide als hijt sach
 
Dat also die scone joncfrouwe
 
Hadde vergheven met goeder trouwe
 
Den ridder alle zine mesdaet
 
Na sinen sin, na zinen raet.
4075
Daer na begonsti zere breken
 
Want hi qualijc mochte spreken.
 
Dus lachi ende zweech al stille.
 
Echt vraechdem Walewein wat hi wille
 
Ende of hi anders yet begaert.
4080
+ Nochtoe andwordi metter vaert
 
Die rudder die daer lach so cranc:
 
‘Ja ic’, seit hi ‘messanc
 
Mochti mi ghehelpen daer of;
 
Ende doet mi up een kerchof
4085
Graven, here, dor uwe doghet.’
 
Deer Walewein seide: ‘Of ghijt doen mog[het] *
 
Ghelooft mi dan dat ghi te mi
 
In so wat steden dat het si
 
Sult comen als ic jou vermane.’
4090
Die rudder sprac, na minen wane: *
 
‘Ic comer gherne, hebbics de macht;
 
Ende jaens mi die Gods cracht
 
So salict doen bi mire trouwe.’
 
Deer Walewein seide: ‘Bi onser vrouwen
4095
Ic sal ooc doen dat ghi begaert
 
Sijt dat God mijn leven spaert.’
 
Hi nam aerde, daer hi stoet *
 
Onder zinen rechtren voet
 
Ende seide: ‘Nu gaept, in Gods name
4100
Ic moneghe jou, dat moete bequame
 
Gode zijn ende zire moeder mede.’
 
Dus staerf hi daer ter zelver stede *
 
Ende hevet zinen ende ghenomen.
 
Nu zijn die ander drie daer comen
4105
Also ghehende ende so bi
 
Dat Walewein, die rudder vri
 
In ghere wijs ne mochte ontvlien.
 
Hi ghereedde hem mettien
 
Ende sat up Gringolette zijn paert.
4110
Al bloot addi ghetrect tswaert
 
Daer hi hem mede soude ter were
 
Setten; hi was sonder spere *
 
Want hi hadt al daer te broken
 
Daer hi die joncfrouwe adde ghewroken
4115
Over den roden rudder fel:
 
Ic seit jou eer; nu weit dijt wel
 
Hoe die zaken toe zijn comen.
 
Deen vanden drien hevet vernomen
 
Die daer up Waleweyne wilde
4120
Dat hi hem decte metten scilde;
 
Ende hi sach zinen gheselle doot:
 
Dies haddi den rouwe groot
 
Ende hi peinsde, hi salne wreken.
 
Dus quam hi al sonder spreken
4125
Vaste toe, slaende metten sporen
 
+ Omme te wrekene sinen toren
 
Up Waleweine met groter cracht.
 
Ter steke hilt hi zinen scacht
 
Daer hine mede dor steken wilde.
4130
Walewein decte hem metten scilde
 
Ende hilt bloot zijn goede zwaert
 
Ende slouch den scacht ontwe tervaert.
 
Binnen desen es die ander comen *
 
Ende hadde hem gherne tlijf ghenomen:
4135
Al dies ghelike so dedi dien.
 
Doe quam die leste vanden drien:
 
Hem dochte dat hi was verlet.
 
Dese hevet Waleweine so onset
 
Metter steke die hi hem gaf
4140
Dat die maelgen vloghen af
 
Vanden halsberghe te menigher stede
 
Ende hadde wel na hem zelven mede
 
Uten sadele ghedraghen.
 
Dander twe ooc niet ne daghen
4145
Sine trecken zwaerde sonder scelden
 
Ende reden bet an ende wilden ghelden
 
Waleweine sine achterstelle
 
Om te wrekene haren gheselle.
 
Dies was drouve die joncfrouwe
4150
Ende bat Gode met goeder trouwe
 
Over Waleweine den here
 
Dat hi moeste bliven in zine ere
 
Jeghen die drie up desen dach.
 
Ende als die joncfrouwe sach
4155
Waleweine in zulker noot
 
Doe dreef soe den rouwe groot
 
Ende wranc hare hande ende trac hare haer
 
Ende dreef wel groot mesbaer;
 
Soe seide: ‘Ic bem in meerre noot
4160
Dan doe ic minen broeder doot
 
Heden sach slaen vor minen oghen!
 
Hoe sal mijn herte dat ghedoghen
 
Dat ic sie desen rudder sterven?
 
Ic sal dor hem slives derven
4165
Ende werden van minen sinne onvroet!’
 
‘Edele joncfrouwe, siet wat ghi doet’
 
- Sprac Walewein - ‘drivet ghenen rouwe
 
Dor mi, bi gherechter trouwe
 
In hebbe ghene dinc die mi daert.’
4170
Mettien so verdrouch hi tswaert
 
Ende gherochter enen metten slaghe
 
+ Dattene daer ne man no maghe
 
Nemmermee ghehelpen mochten:
 
Hi ruumde tghereide ende sochte
4175
Die arde sciere sonder beide. *
 
Nu hoort wat der Walewein seide:
 
‘Van desen hebbic vasten vrede.
 
Mi dinke, al sonder yemens bede
 
·Xl· jaer ende ·xl· daghe
4180
Gaf hi mi verde tesen slaghe!
 
Ic macher mi wel toe verlaten.’
 
Entie gone diene haten
 
Ghinghen hem an met omminnen.
 
Ic wane, si zullen lettel winnen
4185
Comt Walewein in zijn ghedochte.
 
Die ene haelde uut ende hi brochte
 
Weder verlaysiert zijn paert
 
Te minen here Walewein waert
 
Daer ic heden eer of sprac.
4190
Want hi den here Waleweine stac
 
Ende gherochtene wel ter cure
 
Ende stac hem den scilt al dure
 
Dat wederstont up die curie. *
 
Walewein sprac: ‘Sinte Marie
4195
Helpt mi, vrouwe: ic hebs te doene
 
Jeghen desen rudder coene!
 
Waren mine wapine niet so vast
 
Ic hadder an enen quaden gast;
 
Dies machic hem wel ghetrouwen.
4200
Maer ic hope het sal hem rouwen!’
 
Mettien so verdrouchi tswaert
 
Ende slouch den scacht ontwe ter vaert
 
Vor sine hant in drien steden.
 
Ende den rudder van fellen seden
4205
Gherochti met enen slaghe
 
Dat hem binnen den derden daghe
 
Der hooftzwere niene mochte ghebreken:
 
Hi viel ter aerden sonder spreken
 
In ommacht vanden groten slaghe.
4210
Die gone seide: ‘Biden goeden daghe!’
 
Die daer achter hilt al ghesont
 
‘Nu hebdi toter doot ghewont
 
Mine gheselle, die zijn doot. *
 
Dies hebbic den rouwe groot
4215
Ende ic moets emmer ghewroken wesen.’
 
Dus vergaderden si mettesen
 
Onder hem tween, die niet ne daghen.
 
+ Walewein was van groten slaghen
 
Dicken ghenesen uptien dach.
4220
Ende als die gone die gonder lach
 
Vander ommachten bequam
 
Ende hi Waleweins zwaert vernam
 
So ver[kin]dijt metten ringhen. *
 
Ende hi sprac mettesen dinghen:
4225
‘Lieve ghezelle, ziet wat ghi doet
 
Ghi pijnt al gader jeghen spoet.
 
Ic zie tswaert, ic kennet wel:
 
Het es utermaten fel;
 
Ghine moghet vor hem niet ghenesen!’
4230
Die gone andworde mettesen:
 
‘Suldi met dus ghedanen treken
 
Onse ghesellen helpen wreken *
 
Die hier ligghen ghesleghen doot?
 
Haddi ghezijn in zulker noot
4235
Sine hadden niet also ghesproken
 
Ghine waert eerlike ghewroken;
 
Dies mochti wel an hem ghetrouwen.
 
Ende so mochte ons beeden rouwen
 
Soudsi onghewroken bliven;
4240
Men soude segghen: ‘Gone keytiven
 
Lieten hem enen rudder dwinghen.’
 
Weten ons wachten van zulken dinghen.
 
Nu sit up ende vant verdraghen
 
Jou seer, ende laet jou niet versaghen:
4245
Al hebdi enen slach ontfaen
 
So vant enen andren weder slaen
 
Ende laet ons onse ghesellen wreken!’
 
Die gone sat up al zonder spreken
 
Omme wrekene sinen toren.
4250
Deen van achter dander van voren
 
Ginghen si minen here Walewein ane.
 
Met groten steken met groten slane
 
So dadensi hem grote pine.
 
Deer Walewein peinsde al stillekine: *
4255
Mochti, hi souds zijn ghewroken
 
Over hem die die hoghe sproken
 
Eerst sprac, conste hijt vulbringhen.
 
Hi verdrouch tswaert metten ringhen
 
Ende seide: ‘Wacht u vandesen slaghe!
4260
Mach ic, biden goeden daghe
 
Ghi zult onlanghe vor mi staen.’
 
Entie gone andworde zaen:
 
‘Om u dreghen ne ghevic niet.
 
+ Met minen zwaerde dat ghi hier ziet
4265
Salic jou emmer nemen tleven!’
 
Walewein hevet tswaert verheven:
 
Hi slouchem thovet of dat vlooch!
 
Hi seide: ‘Maria, die noit ne looch
 
Nu moetijs hebben lof ende da[nc]! *
4270
Dese rudder, al maectijt lanc
 
Heift zinen gheselle wel ghewroken
 
Eerlike met hoghen sproken
 
So dat mer of spreken mach:
 
Hier na over menighen dach
4275
Sal mens hem segghen prijs ende ere.’
 
‘Het es recht, bi onsen here!’
 
- Sprac die gone die den slach
 
Eerst adde, als hi versach
 
Dat zijn gheselle was bleven doot -
4280
‘Ghi adt den hoghen moet so groot!
 
Ghi adt wel vor tswaert ontstaen
 
Haddi minen raet ghedaen:
 
Ghi adt jou leven wel behouden.
 
Hen es niet bi minen scouden
4285
Dat ghi dus zijt bleven doot.
 
Duer jou hebbic den rouwe groot
 
Ende om mine andre twe ghesellen *
 
Die doot zijn. Wie machic tellen
 
Minen rouwe, of die mi raet
4290
Ghevet nadien dat met mi staet?
 
Ic hadde wel goeds raets te doene:
 
Dese rudder dinct mi so coene:
 
Weric mi, ic bem verloren
 
Jeghen hem, dat weet ic te voren;
4295
Ende te vliene hebbic ghene macht.
 
Waer dese rudder also bedacht
 
Of ic ghenaden an hem sochte
 
Dat hem danne mijns verdochte
 
Men sout hem prisen emmermere.
4300
Ic saels ooc prouven bi onsen here.’
 
Mettien beetti vanden paerde.
 
Vore Waleweine uptie aerde
 
Viel hi neder in knie ghebede
 
Ende seide: ‘Dor uwe edelhede
4305
Here rudder, hebt mijns ghenade!
 
Ic wille werken bi uwen rade
 
Ende der quaetheit ave staen
 
Die ic hier vormaels hebbe ghedaen; *
 
Ende ghelove jou bi mire trouwe
4310
+ Dat nemmerme vrouwe no joncfrouwe
 
Dor mi ne comt in pinen mere.
 
Laet mi levende, lieve here
 
Dor God ende duer uwe ghenaden!’
 
Der Walewein seide: ‘Uwe mesdaden
4315
Sijn groot die ghi hebt mesdaen;
 
Maer wildijs noch in boeten staen
 
So mach uwes wesen raet.
 
Nadien dat ghescepen staet
 
Ic hadde jou emmer tlijf ghenomen.’
4320
‘Ic wils an u zelven comen’
 
Sprac die gone die den vrede
 
Wel gherne nam up die stede.
 
‘Doet danne dat ics seker si’
 
Sprac Walewein, die rudder vri.
4325
Doe haesti ende vinc ten zwaerde
 
Ende leid vor Waleweyn up daerde
 
Ende hi seide: ‘Here, ic bem ghereet
 
Te doene sekerhede ende eet
 
Van al dien dat ghi begaert.’
4330
‘So heft up jou hant ende zwaert
 
Up dese hilte wel ghereet; *
 
So salic u staven den eet
 
Dat ghi zult eren die heligh kerke *
 
Ende starken Gods ghewerke
4335
Ende helpen weduwen ende wesen;
 
Ende alle die ghi vint in vresen
 
Die bescudt ende set jou daer voren
 
Om te wrekene haren toren;
 
Ende ghelovet mi bi uwer trouwen
4340
Dat ghi desen drien joncfrouwen
 
Sult helpen dat si weder comen
 
Daer si teerst waren ghenomen;
 
Ende alder quaetheit ave staen
 
Die ghi hier vormaels hebt ghedaen.
4345
Dat ghelovet mi altevoren.’
 
Die ander hevet hem ghezworen
 
Wel te houdene bi zire trouwe.
 
‘God gheves jou cracht ende onse vrouwe!
 
Up dat so salic jou laten gaen
4350
Ende vergheven dat ghi hebt mesdaen
 
Up dat ghi dese sake doet.
 
God gheves jou cracht ende spoet!’ *
 
Aldus versciet daer die strijt.
 
Nu waert wel herberghens tijt
4355
Want die zonne die ghinc onder.
 
+ Die twe rudders - hens gheen wonder -
 
Si adden wel der rusten noot.
 
Die andre die daer ligghen doot
 
Si moeten bliven boven der aerden.
4360
Entie leveden, si begaerden
 
Herberghe te soekene, wist si [waer]. *
 
Sine hadden gheen langher letten daer:
 
Sullen si bi daghe comen
 
Ter herberghen die hem mochte vromen
4365
Of daer si ghenade hebben mochten
 
So waert tijt dat sise sochten;
 
Want daerne was ghene bi
 
Up ene mile. ‘Haesten wi’
 
- Sprac Walewein - ‘ende laet ons varen
4370
Dapperlike al sonder sparen
 
Daer wi herberghen moghen.’
 
Die joncfrouwe began verhoghen
 
Die des daghes was te blouwen;
 
Soe seide: ‘Here, bi mire trouwen
4375
Hier woont emmer, in weet waer
 
Up ene mile of also naer
 
Mijns vader broeder, een mijn oom.
 
Nu maerct wel ende nemet goom
 
Of ghi ons daer raet te vaerne:
4380
Hi saghe mi uter maten ghaerne.
 
Ic bidde jou dat ghi daer met mi
 
Vaert.’ ‘Bi Gode, joncfrouwe, dat si’
 
- Sprac Walewein - ‘ic doet ghaerne.’
 
Doe noodde hi mede te vaerne
4385
Den rudder entie ·iij· joncfrouwen.
 
‘God lone jou, here, bi mire trouwen!’
 
- Sprac die rudder - ‘ic ne does niet:
 
Over de riviere die ghi hier ziet
 
So salic herberghen te nacht
4390
Eist dats mi jan die Gods cracht. *
 
Ic sal ooc dese ·iij· joncfrouwen
 
Met mi leden, bi mire trouwen.’
 
Hi bevalne Gode ende zine ghespele. *
 
Wat holpe dat ic der talen vele
4395
Maecte? Si moeten emmer sceden.
 
‘Die rike God moete u gheleden!’
 
- Sprac Walewein - ‘ende emmer zijt vroet
 
Ende nemet ware dat ghi wel doet
 
Dat ghi ghelooft hebt ende ghezworen.’
4400
Hi seide, hi soude. Doe reet hi voren
 
Die rudder entie joncfrouwen naer.
 
+ Walewein bleef biden doden daer
 
Dien hi ghaerne ter aerden broch[te]. *
 
Het es so comen, hine mochte
4405
Vander joncfrouwen dus niet sceden
 
Hine moestse andersins gheleden
 
Daer soe te wesene begarde.
 
Deer Wal[ew]ein nam die paerde *
 
Die daer stonden zonder here
4410
Ende seide: ‘Joncfrouwe,’ min no mere
 
‘Dese paerde die ghi hier ziet
 
Ne willic achterlaten niet:
 
Is salse coppelen ende ghereden;
 
Te uwes ooms zulwise leden.
4415
Hets beter dan si waren verloren.’
 
Doe sette hi die joncfrouwe voren
 
Up tscoonste part dat hire sach
 
Ende hi sat up, so hi eerst mach
 
Ende voer wech herder dan den telt.
4420
Bi nachte over dat woeste velt
 
Voer Walewein met gonen parden
 
Ende metter joncfrouwe zire varden
 
Ende beval die dode dies si waren.
 
Dus quam der Walewein ghevaren
4425
Wel ene mile inde nacht.
 
Doe hordi grote here cracht
 
In ene buerch ende groot gheluut
 
Ende hi sach ter porten uut
 
Enen cnape van sconen leden
4430
Up een ors comen ghereden:
 
Het was dapper ende snel;
 
Ende selve was hi ghewapent wel
 
Vanden hovede toten voeten.
 
Eer si hem consten ondermoeten
4435
Groetene Walewein herde scone
 
Ende seide: ‘Alle die ingle vanden trone
 
Die moeten u gheven ghoden nacht!’ *
 
Die knape was wel bedacht
 
Al was hi tonghemake zere
4440
Ende seide: ‘God moete jou lonen, here!
 
Goeden nacht addic te doene.’
 
Doe vraechde Walewein die coene:
 
‘Hevet u ymen yet mesdaen
 
Knape? Dat doet mi verstaen; *
4445
Dies biddic u up hovescheit.
 
Of es dese burch beleit
 
Daer ic dit gheluut binnen horen? *
 
+ ....................*
 
....................
4450
....................
 
M ............gh ....
 
Daer es [bin]nen menich dr[ouve man].’ *
 
Der Walewein seide: ‘So sect mi [dan]
4455
Soete knape, dor uwe doghet
 
- Dies biddic of ghijt doen mogh[et] -
 
Waer omme dat si zijn so zere
 
Tonghemake.’ ‘Ic sect jou, here;
 
Dies ne willic laten niet:
4460
Indese burch die ghi hier ziet
 
Es droufheden vele mere
 
Dan ic ghesegghen mach, lieve here!
 
Ic segghe jou waer omme, twi: *
 
Die vander burch here si
4465
Hevet enen rudder tenen broeder
 
Gheen bet gheraecter no vroeder
 
Ne woont hier niewerinc ghehende *
 
Die es heden comen in meswende
 
Here, ende in groter noot:
4470
Hem es een zijn sone doot
 
Ghesleghen, hine weet wiet dede.
 
Ende ene joncfrouwe zijn dochter mede
 
Es hem ontfoert, sine weten waer.
 
Dies drijft hi rouwe ende mesbaer
4475
Ende hevet ghesent boden hare
 
Omme te vreesschene niemare
 
Of mer yewer yet of weet.
 
Here, nu bem ic ghereet
 
Ende soude varen aldesen nacht
4480
Ende vergaderen grote here cracht
 
Mijns heren mannen ende zine maghe
 
Ende wi souden morghen metten daghe
 
Varen soeken die joncfrouwe
 
Daer si om hebben groten rouwe.
4485
Hier omme hebsi groot mesbaer
 
Om dat si ne weten waer
 
Die scone joncfrouwe becomen si.’
 
Deer Walewein seide: ‘Nu varen wi
 
Vrient, ende laet ons weder keren
4490
Verhoghen alle die hoge heren:
 
Ic hebbe die scone joncfrouwe brocht
 
Die ghi morghin vro ghesocht
 
Sout hebben; knape, sietse hier *
 
+ ....................
4495
....................
 
....................
 
....................
 
.................qua(me)...
 
................... heren
4500
............. knape zien keren
 
............ (n) si wel zijn beleit
 
....... at hi hevet gheseit
 
.......... vernomen hevet daer buten.
 
[Die] here sprac: ‘Dar men yet sluten
4505
[D]ie porte?’ ‘Bi Gode, nenet niet’
 
- Sprac die knape - ‘here, ic liet
 
Uwes broeder dochter al hier bi.’
 
‘Soete knape,’ seiti ‘sech mi *
 
Waer soe es.’ ‘Here, binden hove.’ *
4510
Doe stonden up die rudders van love;
 
Met tortijtsen ende met stallechten
 
Scoten up knapen ende knechten
 
Ende vergaten allen rouwe:
 
Si ginghen bezien die joncfrouwe.
4515
Nu zijn si uter zalen comen
 
Die heren alle ende hebben vernomen
 
Waleweine entie joncfrouwe mede:
 
Dies waren si alle blide ter stede
 
Ende danctens vriendelike onsen here.
4520
Der joncfrouwen oom weende zere
 
Als hi zire nichten sach mesmaect;
 
Hi seide: ‘Nichte, ghi waert gheraect
 
Daer men u grote pine dede;
 
Dat machmen merken an uwe lede.
4525
Ic hope, ghi zult ghewroken wesen.’
 
Die joncfrouwe andworde mettesen:
 
‘Oom, ic bems ghewroken wel
 
Over den roden rudder fel
 
Ende over zine ghesellen mede
4530
Die mi die grote pine dede: *
 
Dies ne danct no min no mere
 
Danne namelike desen here
 
Dat ic mijn leven hebbe ondraghen.
 
Hi es van vele zwaerre slaghen
4535
Van hem vieren heden ontstaen;
 
Maer God danc, hets so vergaen:
 
Den drien heifti tlijf ghenomen
 
Ende die vierde es te ghenaden comen;
 
Dien hevet hi ghelaten leven
4540
+ [Ende si]nen evel moet vergheven *
 
[Omme d]at hi hem ghenaden bat; *
 
Anders [ha]ddi hem up die stat
 
Met zinen ghesellen tlijf ghenomen.
 
Siet here, die paerde waer si comen;
4545
Noch zijn si alle gheverwet root
 
Metten bloede, die daer doot
 
Ligghen ghesleghen bi onsen here!’
 
Doe worden si alle verhueghet zere.
 
Si waren blide om die joncfrouwe
4550
Dat soe aldus van haren rouwe
 
Was ontgaen ende weder comen.
 
Der joncfrouwen oom hevet ghenomen
 
Den here Waleweine ende seide: ‘Here
 
God moete jou lonen alre ere
4555
Dat ghi mire nichten hebt behouden *
 
Hare leven: het wart jou noch vergouden
 
Addi met ons yet te doene.’
 
Doe sprac Walewein die coene
 
Ende seide: ‘Here, God weet
4560
Hare vernoy dat es mi leet.
 
Ic wildict adde moeten doghen
 
Ende dat soe vor minen oghen
 
Die slaghe niene adde ontfaen.
 
Neware, God danc, hets so vergaen:
4565
Diet hare dede, hem es berouwen
 
Ende hi bat ghenaden der joncfrouwen
 
Vriendelike van sinen mesdaden.
 
Ic hope, hi es ter Gods ghenaden:
 
Want als hi ghevoelde zire wonden
4570
Doe beriewen hem zine zonden
 
Alle die hi oyte ghedede.
 
Zijn paert ende zire ghesellen mede
 
Ne wildic achter laten niet:
 
Ic hebse brocht. Nu beziet:
4575
Ic ghevese gherne der joncfrouwe
 
Over hare pine ende over haren rouwe
 
In dien dat soese wille ontfaen.
 
Haddic beter ghewin ghedaen
 
Ic gaeft hare gherne, in Gods name.’
4580
Die joncfrouwe seide: ‘Hets mi bequame
 
Van jou, ruddre! God onse here
 
Lone jou al goet ende alle ere
 
Die ghi mi heden hebt ghedaen.’
 
Drie knapen hebben die paerde ontfaen
4585
Ende ghincse leden up dat stal.
 
+ Die bliscap diene was niet smal
 
Die si hadden om die joncfrouwe.
 
Si vergaten allen rouwe
 
Ende zijn comen met deser tale
4590
Ende brochten Waleweine in die zale
 
Entie joncfrouwe neven zire zide.
 
Dor hare comste waren si blide.
 
Men dede Waleweine dat hi begaerde.
 
Twe cnapen knielden uptie aerde
4595
Den here Waleweyne te voren
 
Ende daden hem af coucen ende sporen
 
Ende ontgoordden hem zijn zwaert
 
Ende ontwapenden ter vaert
 
Den here Waleweine, des zijt ghewes.
4600
Ende als hi al ontwapent es
 
Der joncfrouwen oom was wel beraden:
 
Een par cleder met nieuwen naden
 
Brochtemen te hant vander snede;
 
Daer cleeddemen Waleweine mede:
4605
Roc ende surcoot so dedi ane
 
Dat rikelic was, na minen wane.
 
Dus hevet hine eerst ontfaen.
 
Men gaf water ende ghinc dwaen
 
Met bliden zinne in die zale.
4610
Men decte gone taflen wale
 
Met nappen ende met diere spisen.
 
Waleweine, den rudder goet van prise
 
Dedemen sitten ende die joncfrouwe
 
Die hi loste uut allen rouwe
4615
Int alre scoonste: hi was wel waert.
 
Ende der joncfrouwen oom quam ter vaert
 
Ende ghinc sitten neven zire zide.
 
Die heren waren alle blide
 
Also si met rechte wesen mochten.
4620
Die knapen quamen ende brochten
 
Die spise ende dienden wel met eren
 
Vor Waleweine ende vor dandre heren.
 
Die gone die de scotelen setten
 
Ic wane, si onlanghe letten
4625
Sine vernieuweden die spise.
 
Men diende daer wel in elker wise.
 
Planteit van wine so w[as d]aer *
 
Root ende wit, versch ende claer;
 
Dies dronken si alle dies begaren
4630
Ende die daer te hove waren.
 
Als si der spisen hare ghevouch
 
+ Hadden gheten ende ghenouch
 
Hevet men die amelaken up ghedaen.
 
Men haester mede, na mijn verstaen
4635
Om Waleweins wille dat hi soude
 
Hem rusten gaen ende slapen houde
 
Die hem sdaghes zere mesmaecte.
 
Maer ic wane hem lettel vaecte:
 
Hi adde vele meerre ghere
4640
Elre te zine daer hem dere
 
Wel mochte ghescien, zonder waen.
 
Ende als men up adde ghedaen
 
Doe ghinc men die bedde reden.
 
‘Scone joncfrouwe wi moeten sceden’
4645
Sprac Walewein ‘ic ende ghi.’
 
Die joncfrouwe andworde: ‘Twi *
 
Here rudder, wildi van ons sceden?
 
Het ware lachter groot ons beden
 
Ende mi alte voren mere.
4650
Ghine vaert nieuwer, bi onsen here
 
Van deser nacht, hen sal eerst daghen.
 
Ende rust jou vanden groten slaghen
 
Die ghi heden hebt ontfaen.’
 
Deer Walewein andworde zaen:
4655
‘Inne bleve hier niet om ghene have
 
Die mi aldie warelt gave.
 
Inne lette toten daghe niet:
 
Ten doden rudder, die ic liet *
 
Daer moetic emmer wederkeren.
4660
Ic sect alle desen heren:
 
Ic moest gheloven up mine trouwe
 
- Het horde jou nichte, die joncfrouwe -
 
Dat ickene helpe[n] soude ter aerde. *
 
Ic sal ooc doen dat hi begaerde
4665
Of ic loochende mire trouwe.
 
Ic ware bleven metter joncfrouwe
 
Ende met jou, ne ware dese zake.’
 
Doe waersi alle tonghemake
 
Om Waleweine dat hi so houde
4670
Van hem lieden sceden soude:
 
Dat was die rouwe die hem daert.
 
Der joncfrouwen oom hiet zijn paert
 
Ghereden: hi wilde met hem varen
 
Ende alle die binden hove waren
4675
Minen here Waleweine gheleden.
 
Die here seide: ‘Wine zullen niet sceden
 
Also helpe mi God, ic ende ghi!
 
+ Ghi sult morghen met mi
 
Weder keren ter joncfrouwen:
4680
Dies biddic jou met goeder trouwen.
 
[E]nde danne, eer wi zullen sceden *
 
[Sullen wi] die joncfrouwe gheleden
 
Te hars vaders die met groten rouwe
 
Es bevaen, bi mire trouwe:
4685
Hi werd danne verhueghet zere.’
 
Der Walewein seide no min no mere: *
 
‘Met mi sone vaerdi niet!
 
Ten doden rudder dien ic liet
 
Salic allene weder keren.
4690
Doet jou te paise met desen heren
 
Ende vant verhueghen die joncfrouwe
 
Die bevaen es met groten rouwe:
 
Dat es tbeste dat gh[i] doen moghet. *
 
Ic bidde jou, here, dor uwe doghet
4695
Doet mine wapine ghereden!
 
Hets tijt dat ic henen scede:
 
Inne mach hier niet langher beiden.’
 
Twe knapen ghinghen hem ghereiden
 
Sine wapine ende daedse hem ane.
4700
Een ander knape na minen wane
 
Haelde hem Gringolette voort.
 
Ende als die here dat verhoort
 
Dat hi emmer varen woude
 
Dedi van zelvere ende van goude
4705
Enen somer sciere ghereden
 
Ende seide: ‘Desen moeti met u leden;
 
Ende ·ij· knapen up ·ij· rosside
 
Die zullen neven uwer ziden
 
Varen entie ghevic u, here
4710
Om dat ghi mire nichten dese ere
 
Up desen dach hebt ghedaen.’
 
Deer Walewein seide: ‘Nu laet staen:
 
Jou goet ne begheric niet.
 
Maer der joncfrouwen die ghi hier ziet
4715
Ghevet hare, ic weets u danc.
 
Mijn beiden es hier alte lanc.
 
Aldit goet staet mi tonberne.
 
Maer weit ghi, wat ic name gherne? *
 
Enen scilt: die mine was duer steken.
4720
Daer ic die joncfrouwe soude wreken
 
Stackene mi dore een rudder fel;
 
Ne ware ic wrac mi selven wel
 
Over hem ende brac minen scacht ontwe.
 
+ Ghevet mi dit: inne wille nemmee
4725
Van u ende dies weet ic jou danc.’
 
Enen scacht stare ende lanc
 
Ende enen scilt gaf men hem ter ure
 
Ghevarwet met goude ende met asure:
 
Dien hevet der Walewein ontfaen.
4730
Die joncfrouwe es up ghestaen
 
Ende quam te Waleweine ter stont
 
Ende custene an sinen mont
 
Vor haren oom ende vor hare maghe
 
Daer si alle toe saghen;
4735
Bedi sone liet soes niet;
 
Ende seide: ‘Here, zwaer verdriet
 
So moetic doghen om dit sceden.
 
Die rike God moete jou gheleden
 
Als ghi niet langher hier wilt wesen!’
4740
Der Walewein andworde mettesen
 
Ende seide: ‘Ne drive ghenen rouwe!
 
Al varic wech, scone joncfrouwe
 
Ic hope, ic sal noch wederkeren.
 
Sijt te ghemake metten heren.
4745
Jou rudder willic altoos wesen.’
 
Deer Walewein hi sat mettesen
 
Up Gringolette, zijn goede paert
 
Ende nam orlof an zinen waert
 
Ende an al de heren inde zale.
4750
Si andworden alle temale
 
Die droeve waren om dat sceden;
 
Si seiden: ‘God moete jou gheleden
 
Waer waert so ghi henen vaert!’
 
Deer Walewein slouch met sporen tpaert
4755
Ende reet wech zere dan den telt. *
 
Ter poorten uut ende over tvelt
 
Reet hi wech met zire macht *
 
Twe milen: vordie middernacht
 
Quam hi den doden also naer
4760
Dat hi sach bernen bi hem claer
 
Tortijtsen ende stallichte vele
 
Ende hi horde singhen met luder kele
 
Kyrieleyson menichfout.
 
Der Walewein, die rudder bout
4765
Als hi dat horde reet hi daer
 
Stoutelike, sonder vaer
 
Om dat hijt bet wilde bezien.
 
Ende dat ne constem niet ghescien:
 
Dat scone licht, dies hi sach vele
4770
+ Ende die daer zonghen metter kele
 
Verloos hi, hine wiste waer:
 
Hen mach gheen mensche comen daer
 
Die lijf hevet, des zijt vroet
 
Daer God selve miracle doet
4775
Te scouwen sine verholichede.
 
Dus quam Walewein ter stede
 
Daer hi den doden rudder vant
 
Vor hem ligghende in dat sant.
 
Hine horde daer no clene no groot
4780
No creature die God gheboot
 
Sonder den doden dien hi liet
 
Ligghen als hi van danen sciet:
 
Also hevet hine vonden daer.
 
Doe beetti ende ghinc bedt naer *
4785
Den doden ende bant zijn paert
 
An sinen scacht ende nam zijn zwaert
 
Ende becrijtter hem mede int sant
 
Dat hem ne gheen Gods viant
 
Ne mochte ghenaken omme te deerne
4790
No weder in spele no in scerne:
 
Daer omme dedijt na zijn verstaen. *
 
Ende als hijt aldus adde ghedaen
 
Sat hi neder metter vaert.
 
Up zinen scoot leide hi zijn zwaert
4795
Al bloot ghetrect uter scede.
 
Pater noster ende zijn crede
 
Seidi menich over die ziele
 
Ende bevalse Sinte Michiele
 
Dat hise moeste bevreden.
4800
Dus sat Walewein ter stede
 
Biden doden dien hi wacht
 
Tote bider middernacht.
 
Lettel daer voren of daer naer
 
Doe so hordi groot mesbaer
4805
Herde dicke ende herde vele:
 
Hi hoorde crijschen metter kele
 
Bi wilen ende metten tanden
 
Ende daer toe groot gheslach van handen.
 
Die gone riep: ‘Ic bem verloren!
4810
Die ure dat ic was gheboren
 
Soe moet zijn vermaledijt!
 
Moeder, waerwaert dat ghi zijt
 
Dat ghi mi droecht, dies hebt ondanc!
 
Ende ghi mi hadt in jou bedwanc *
4815
Dat ghi mi helt, ic bems onvro
 
+ Ghine adt mi gheleert also
 
Dat ic dueghet adde verstaen:
 
So waric der pine ontgaen
 
Die ic moet doghen emmermere.
4820
Ende ghi mede, vader, here
 
Jou ghebeente moete quellen
 
Indie pine vander hellen!
 
Bi u [quam] ic in deser noot: *
 
Ghine achtet noit clene no groot.
4825
Wat quaetheden dat ic dede.
 
Ghine starket mi daer mede
 
Ende loecht daer omme ende waert blide.
 
Haddi mine lede ende mine zide
 
So te blouwen ende ghesleghen.
4830
Dat ic stille adde gheleghen
 
Ic hadde der quaetheit onboren
 
Die ic sider ende tevoren
 
Jeghen Gode hebbe ghewracht.
 
Hier in hebdi mi, vader, bracht
4835
Indeser noot, in deser pine
 
Daer mi langhe in staet te sine
 
Ewelike sonder keren!’
 
- Vant jou kinder wel leren *
 
Ghi rike liede ende ghi wise!.
4840
Hen sal u niemene mesprisen;
 
Dies zijt seker ende vroet: *
 
Sijt dat jou kint bi u mesdoet
 
Die boec wijst ons ende seit:
 
Die mesdaet wert up u gheleit.
4845
Wachtets u, so doedi wale!-
 
Doe horde Walewein dese tale
 
Vanden gonen die hem mesliet
 
So zere ende mettien hi ziet
 
Waer hem tvier scoot uter kele.
4850
Doe sach hi comen duvele vele
 
Bede met crauwelen ende met haken
 
Ende vaste anden gone traken
 
Ende an zinen gheselle die daer lach *
 
Dien Walewein uptien dach
4855
Hare beder lijf adde ghenomen.
 
Nu zijn si tote hem beden comen
 
Die gonder dreven groot mesbaer
 
Ende seiden: ‘Ghi hebt ons menich jaer
 
Ghedient: ghi zullets loon ontfaen!’
4860
Si ghincse steken ende slaen
 
Ende daden hem pine herde vele.
 
+ Elc toghede daer van zinen spele
 
Ende ghingher mede tsollen alle
 
Also men doet met enen balle
4865
Ende daden hem wel groot verdriet.
 
Walewein vervarde hem, als hijt ziet
 
Dat si hem naerre mochten comen.
 
Mettien heifti tswaert ghenomen
 
Tusschen appel ende hilte wel
4870
Ende seide: ‘Ghi zijt den tween so fel:
 
Waerdi also te mi waert comen
 
Ghinct mi te scaden ofte vromen
 
Ic soude weten wat ghi begaert!
 
Of ic leendere enen mijn zwaert:
4875
Hi souds ghevoelen dit naeste jaer!
 
Nochtan blivedi mi liever daer
 
Danne ghi mi naerre comt, entrouwen!’
 
Hi beval hem Gode ende onser vrouwen
 
Ende hi seindem metten zwaerde:
4880
Die duvele vloen hare vaerde
 
Noort oost ende dreven groot ghescal;
 
Die twe solletsi als enen bal
 
Daer si omme waren comen.
 
Ende der Walewein hevet vernomen
4885
Den dach die uten hemele spranc;
 
Hi seide: ‘Onse here hebs [danc] *
 
Dat ic mijn leven hebbe ontdraghen!’
 
Hine wilde daer niet langher daghen.
 
Den doden leidi up zijn paert
4890
Ende hi reet wech metter vaert
 
Al daer hi ene capelle sach an tsant:
 
Daer beti neder altehant
 
Ende droucher binnen zinen gheselle.
 
Doe clopter der Walewein ene belle
4895
Daer soe hinc: een pape es comen
 
Ende hevet Waleweine vernomen
 
Ende vraechde hem wat hi begaerde.
 
‘Laet ons helpe[n] ter aerde *
 
Desen doden: hets wel ghedaen.
4900
Ende vant ons messe singhen saen.’
 
‘Wie sal mi dienen?’ ‘Dat salic wesen’
 
Sprac Walewein ‘ic can wel lesen;
 
Dies ne bem ic niet an dole:
 
Ic ghinc ·vij· jaer ter scole
4905
In mine kintscheit.’ Dat was waer.
 
Die pape gheerwede hem daer
 
Ende [sanc] messe over die ziele *
 
+ Ende bevalse Sinte Michiele.
 
Doe ghinc Walewein metten zwaerde
4910
Ende maecte enen pit in daerde
 
Ende dede zine hovescheit
 
Daer hi den doden rudder in leit
 
Ende seide: ‘Hier quitic mine trouwe.
 
Ic bidde Gode ende onser vrouwe
4915
Dat soe jou ziele moete bewaren!’
 
Doe sat hi up al sonder sparen
 
Ende voer soekende die joncfrouwe
 
Die hi ghelovede up zine trouwe
 
Den coninc te bringhene die hem tswaert
4920
Gaf, dat menigher marc was waert:
 
‘Want hijt mi hoofschelike draghen liet
 
Als ic van zinen hove sciet.
 
Hi dede mi grote hovescheit.
 
Jane dadic dan grote dorp[er]heit *
4925
Soudict hem onvergouden laten?
 
Neen ic niet bi caritaten!
 
Al soudicker om dolen ·vij· jaer
 
Ic sal noch gheraken daer
 
Die coninc seide dat soe si
4930
Inden casteel van Endi
 
Die hi minnet also zere.’
 
Dus voer Walewein die here
 
Den wech vor [h]em met ghenende: *
 
Menich foreest ende menich ellende
4935
Reet hi duere ende menighe woestine
 
Daer hi doghede grote pine
 
Meer dan ic ghesecghen mach.
 
Daer na quam hi up enen dach
 
Daer hi ene riviere vant
4940
Ende sach over an tander lant
 
Enen casteel die scone stoet.
 
Doe peinsdi in zinen moet:
 
‘Tote daer salic neven dese riviere
 
Varen.’ Maer haddi hare maniere
4945
Ghekent, hi hadde bet of ghereden: *
 
Soe was van herde fellen seden!
 
Al was twater boven claer
 
- Dat segghic jou al over waer -
 
Het was onder herde fel.
4950
Dat suldi ooc noch heden wel
 
Hore[n] een deel van haren zeden. *
 
Als hi aldus adde ghereden
 
Walewein ene goede wile
 
+ Om de mate van ere mile
4955
So es die edel rudder comen
 
Daer hi vor hem hevet vernomen
 
Ene brugghe ligghende dwers
 
Der riviere. Hen was noit scers
 
Ghesmet van ysere no van stale
4960
Also scarp - dat weet ic wale-
 
Alse die brugghe was upden cant
 
Die deer Walewein vor hem vant:
 
Dies haddi int herte rouwe.
 
Hi sprac: ‘Maria, scone vrouwe
4965
Es dit die brugghe daer men vaert
 
Over? Ic wane wel, mijn paert
 
Hevet liever tswemmen na minen waen
 
Dant dese brugghe soude over gaen:
 
Hen mochte niemen daer over bringhen.’.
4970
Doe beti of mettesen dinghen
 
Ende vergorde vaste zijn part
 
Ende ghereedde hem ter vaert
 
Over die riviere te varne.
 
Ic rieds hem bed tonbarne: *
4975
So soudi ooc, ware hi vroet!
 
Walewein bepeinsdem daer hi stoet:
 
‘Dese riviere es mi oncont:
 
Ic wille ooc tinten naden gront
 
Of mer over mochte [riden]’. *
4980
Doene wildijs hem niet vermiden:
 
Hi hevet in zine hant ghenomen *
 
Sinen scacht ende es comen
 
Tote up der rivieren cant.
 
Daer tinte hi neder alte hant.
4985
Metten scachte om den gront
 
Die hem teerst was oncont.
 
Hi mochte cume een wort spreken
 
So sach hi zinen scacht ontsteken:
 
Waer so hem twater yet ghenaect.
4990
So verbernt hi ende verblaect
 
Algader tere couder cole.
 
Doe was deer Walewein in dole
 
Ende seide: ‘Here, hoe mach dit wesen?
 
In horde noit singhen no lesen
4995
Van zulken wondere als ic zie *
 
Hier vor mi; dat dinke mie!
 
Ic sal vander rivieren tpaert
 
Leden: al ghinc ic achter waert
 
Ic wane, ic soude mine scene steken; *
5000
+ Ende viel ic upwaert, ic soude breken
 
Mine nese, dat dinke mi hier.
 
Dit water bernt als een vier
 
Entie brugghe diere leghet dwers
 
Dinct mi scarper danne een scers.
5005
Dies bem ic drouve in minen moedt: *
 
Ic waent mijn ongheval al doedt.
 
Wet God, ic moet weder keren
 
Onghearent met onneren
 
Enties nemach ic niet ghenesen.
5010
Here God, wat sal mijns ghewesen?’
 
- Sprac Walewein- ‘ave Marie!
 
Eist elfs ghedrochte of toverie
 
Dat ic zie ende dat mi dwelt?’
 
Ende als die blaexeme was ghevelt
5015
Vor hem in die riviere, daer *
 
Tere ander stede, daert water claer
 
Was, es deer Walewein comen *
 
Ende hevet sinen scacht ghenomen;
 
Hi seide: ‘Ic sal al over al
5020
Vanden proeven mijn gheval:
 
Al es twater gonder fel
 
Dit es tghewat, wanic wel.
 
Ic saelt weten, moetic leven.’
 
Hi hevet [sinen] scacht verheven: *
5025
Daer hi twater sach so claer
 
Daer stac hi metten scachte naer.
 
Eer hi den watre conste ghenaken
 
Sach hi den scacht ten ende blaken
 
Ende verbernde metter vaert
5030
Tote over de medewaert.
 
Dies hi verdrouvet zere
 
Ende seide: ‘God, wel lieve here
 
Bi wat saken mach dit wesen?
 
Ic ne hadde niet ghelooft van desen
5035
Te voren; nu moetict over waer *
 
Houden: dies es mi therte zwaer.
 
Ic bidde den riken God ghenaden
 
Ic sie wel dat mine mesdaden
 
Sijn groot; dat mach ic merken wel.
5040
Dit water dinct mi zijn so fel
 
Inne can hem niewer ghenaken
 
Hen wille mi bernen ende blaken!
 
Entie brugghe diere leghet dwers
 
Soe es scarper dan ·i· scers
5045
Daer ic over varen soude.
 
+ Die mi gave ·c· marc van goude
 
Sone soudic niet durren bestaen
 
Dat ic daer over zoude gaen
 
Teser brugghe: ic ware verloren;
5050
Dat weet ic sekerlike tevoren.
 
Nochtan waric mi liever doot:
 
Mijn lachter zoude zijn te groot
 
Ende ic ne durste nemmermere
 
Comen vor Arture minen here
5055
Eist dat hi van minen verneye
 
Weet; ende caent ooc mijn here Keye *
 
Ghevreesschen so ware mijn lachter mere!
 
Ghenaden, God, wel lieve here
 
Waer omme hebdi mi dus ondaen?’
5060
Mettien sach hi vorem staen
 
Ene linde, ne bore verre.
 
Walewein die droeve ende erre
 
Was, sat up zijn paerd *
 
Ende hi reet ter linden waert
5065
Al drivende wel groot mesbaer. *
 
Bindesen wert gont water claer
 
In die riviere, alst ware gout.
 
Walewein die menichfout
 
Mesbaerde nam des waters goom *
5070
Ende seide: ‘Bi Gode, het was een droom
 
Dat mi quam in minen moet!
 
Twater es reyne ende goet:
 
Het loopt hier vor mi so clare.
 
Bedi werdic wel gheware
5075
Het was een droom, wetic wel.’
 
Deer Walewein, die rudder snel
 
Die reet upter riviere cant
 
Die met zinen voeten vant
 
Twater ende bescoudde hem zere:
5080
Die blaexeme scoot also soe ere
 
Hadde ghedaen neven den scacht!
 
Ende Gringolet trac bet acht:
 
Waersi also staende bleven
 
Si adden bede verloren tleven
5085
Ende hadden verberndt altemale
 
Sonder enighe wedertale.
 
Dies zijt seker ende vroet!
 
Walewein was drouve in zinen moet
 
Als hi met rechte wel wesen mochte.
5090
Hi was in menighen ghedochte;
 
Hi seide: ‘Al drivic groot mesbaer
 
+ Ic ne hebbe te bet niet ·i· haer:
 
Ic salden rouwe laten varen.’
 
Doe reet hi wech al sonder sparen
5095
Tote hi quam der linden bi
 
Der Walewein, die rudder vri: *
 
Die bezach hi wel an elke side.
 
Die telghe die waren wide
 
Gheleet ende wel ondaen.
5100
Si hadden een scone plein bevaen.
 
Men mochter vele segghen of!
 
Die linde stont in een vrijthof
 
Met enen mure al omme belopen.
 
Doe begonste Walewein hopen
5105
Dat hi soude vreesschen sciere
 
Bi wat saken die riviere
 
Also bernde ende hare mes[liet]. *
 
Dus reet hi vort ende ziet
 
Een portkijn ant hof ondaen
5110
Ende binne den mure sach hi staen *
 
Scone crude menighertiere
 
Die roken vanden egglentiere: *
 
Daer rooc soe niet ghebose! *
 
Ooc stont daer menighe scone rose
5115
Acoleyen ende violetten
 
Lelien die gherne smetten *
 
Dier stont daer een groot deel.
 
Dus quam Walewein in dat prayeel
 
Dat niet scoonre mochte wesen
5120
Daer beette hi neder mettesen
 
Ende moeste herberghen daer:
 
Hine was in ·vij· milen naer
 
Ghene herberghe die hem mochte vromen *
 
Of [te] ghenaden mochte comen *
5125
Hine adde gheweist over die riviere
 
Die berrent altoos ghelijc den viere:
 
Daer mochti qualike over comen.
 
Mettien heifti trensoen ghenomen
 
Dat hem tiser bleef in de hant
5130
Daer hi Ghringoletten an bant:
 
Hi wranct vor hem in die aerde.
 
Walewein sprac te sinen paerde:
 
‘Gringolet, ghi moet hier staen
 
Een stic, dan zuldi weder gaen
5135
In dit prayeel, in dit vrijthof.
 
Ic sal u steken den breidel of.
 
Ghi zijt hier herde wel gheraect.’
 
+ Nochtoe ne weet hi, wat hi maect:
 
Hem vaecte so dat hi uptie aerde
5140
Wel na viel, die onvervaerde.
 
Die rouwe vullede hem den moet:
 
‘Sijt mi quaet of zijt mi goet
 
Des slaeps ne staet mi niet tonberne!
 
Drouve herte die slaept gherne.
5145
Ic waent mijn ongheval al doet.’
 
Hi souds onberen, wari vroet
 
Ende wisti watter hem of comen soude.
 
Sine scilt die met goude
 
Was ghevarwet heifti ghenomen:
5150
Onder die linde es hi comen
 
Ende wierpene indat groene gras
 
Daer menighe scone bloeme was;
 
Hi leider thovet in ende wert zaen
 
Met enen soeten slape bevaen.
5155
Daer sliep hi ene corte wile:
 
Men mochte niet ene alve mile
 
Gaen; binnen dien es comen
 
Die vos Roges ende heift vernomen
 
Waleweine in zijn vrijthof
5160
Daer hi here ende voghet of
 
Hadde ghezijn menighen dach.
 
Ende als hi Waleweine versach *
 
- Nu moghedi horen wat hi dede:
 
Al lise so quam hi ter stede
5165
Daer Walewein lach mettesen dinghen
 
Ende stal hem tswaert metten tween ringhen
 
Dat hi drouch an zine side.
 
Wist Walewein, hi waers onblide
 
Ende hi hads hem wel ghewacht te voren
5170
Dat hi zijn zwaert niene adde verloren;
 
Maer nu eist also vergaen:
 
Het es verloren, het es ghedaen.
 
Die vos bestedet ende es comen
 
Ende hevet Waleweins paert ghenomen
5175
Ende ledet buter porten schiere
 
Neffens den mure in ene duwiere.
 
Daer liet hijt allene staen
 
Ende quam te Waleweyne ghegaen
 
Die van slapene wert onblide.
5180
Die vos ghinc neven zire zide
 
Sinen halsberch trecken ende scoren
 
Ende maecte veinstren ende doren
 
Ende ghinc maelgen lesen uut
 
+ So dat men die siden entie huut
5185
Mochte scouwen dor die maelgen
 
Meer dan ·xx· sonder faelgen.
 
Nochtoe nontspranc Walewein niet.
 
Dit es die vos die wel versiet
 
Onder Waleweins hovet den scilt van goude:
5190
Daer an vinc hi alse die boude
 
Ende ghinckene houwen na minen wane
 
In herde menighen clenen spane.
 
Nu hevet hi Walewein metter vaert
 
Gherovet bede scilt ende zwaert;
5195
Ende sine wapine zijn onghereet
 
Daer hi dicken wel ghecleet
 
Mede was, in menigher stede
 
Ende ghescuerd al omme mede;
 
Ooc heifti hem ontleet zijn paert.
5200
Deer Walewein ontspranc ter vaert:
 
Hi sach bi hem sitten gont dier
 
Ende seide: ‘Brochte jou die duvel hier?’
 
Als hijt sach, began hi beven
 
Met allen leden ende heift verheven
5205
Die vuust, daer hine mede slouch
 
Ende gherochtene int ghevouch
 
Boven der scoudren inde necke
 
Dat hi zine lede begonste strecken:
 
So wel gherochtine metter vust! *
5210
Die vos viel neder metter druust.
 
Ende als deer Walewein versiet *
 
Up hem selven - want hem twiet
 
Van zinen wapinen - ende wart vervaert
 
Ende vinc achter zijn zwaert
5215
Ende wanet hebben an zine side
 
Doene vant hijs niet ende wert onblide
 
Als hi te rechte wel wesen mach.
 
Den vos die daer vorem lach
 
Ghegreep hi ende hiltene vaste
5220
Ende seide: ‘Ic wane, van desen gaste
 
Sal die grote duvel wouden:
 
In hebbe een twint niet behouden!
 
Met rechte machic zijn vererret:
 
Mine wapine zijn verwerret
5225
Mijn hal[s]berch ende mijn scilt *
 
Dat ics noit een twint behilt;
 
Ic hebbe verloren mijn goede zwaert;
 
Daer toe Gringolette, mijn paert
 
Es mi ontleet, inne weet waer.’
5230
+ Nochtoe adde Walewein vaer
 
Dat gont die duvel mochte wesen.
 
Entie vos die sprac mettesen:
 
‘Edel rudder, laet mi leven!
 
Jou goede zwaert willic jou gheven
5235
Ende u paert es al ghesont.’
 
Deer Walewein sprac: ‘So maect mi cont
 
Of ghi cont spreken.’ ‘Ja ic, here.
 
Ghenaden dor uwes selves ere!
 
Ic was in herde dommen rade
5240
Dat ic spiede omme jou scade.
 
Ic saecht wel ant zwaert te voren
 
Dat ics lachter ende toren
 
Soude hebben, bi mire wet.
 
Ende doe waendic, nu wetict bet.
5245
Andie hilte sachic ghescreven
 
Dat jou een coninc adde ghegheven
 
Die gheheten es Amoraen;
 
Ende anden appel saghic staen
 
Wat ruddre diet soude draghen
5250
Hi moeste zijn binnen zinen daghen
 
Die beste die ware onder der sonne.
 
Ondanc hebbe dies u wanconnen!
 
Al hebbic lachter ende toren
 
Twine addics mi ghewacht te voren?
5255
Maer om dat ic jou vant in mijn vrijthof *
 
Waendics wel wesen comen of
 
Sonder lachter ende sonder scade.
 
Edel rudder, doet mi ghenade’
 
- Sprac die vos - ‘ne doot mi niet.’
5260
Ende als deer Walewein verziet
 
Dat hi ghenaden hebben wilde
 
Doe sprac Walewein, de milde:
 
‘Suldi mi dan, dies ic u vraghe
 
Berechten binnen desen daghe
5265
Of ic jou tlijf hebben late?’
 
Die vos andworde: ‘Bi caritate
 
Ja ic; dies zijt zonder vaer.’
 
Doe liet hine levende daer
 
Deer Walewein die noit zijns ghenoot
5270
Ne vant: al hadde een man doot
 
Sinen vader, badi ghenaden
 
Hi vergavem die mesdaden.
 
Also heifti den vos ghedaen.
 
Dus es hi der doot ontgaen.
5275
Nu es die vos verhueghet zere.
 
+ Doe vraechdem Walewein, die here:
 
‘Bi wat saken mochdi spreken *
 
Ende weit dus vele quader treken?
 
Woondi hier onder dese linde?
5280
Ghi hebt mi brocht in meswinde
 
Ende ghi zijt in eens vos huut
 
Ghecleet ende hebt menschen luut!
 
Oft ware een man, also hebdi sprake!
 
Dit hevet mi ene vremde zake
5285
Als ict horde: hoe macht wesen?’
 
Entie vos andworde mettesen
 
Ende hi seide: ‘Wel lieve here
 
·Xi· jaer ofte mere
 
Hebbic ghezijn onder dese linde
5290
Ende m[eni]ghen brocht in meswinde *
 
Die hem waende rusten hier
 
In mijn praeyeel, in mijn vergier
 
Dat ic selve dede maken.
 
Ende ic segghe jou bi wat saken:
5295
Mijn vader es een edel man
 
Daer grote dueghet leghet an
 
Ende selve bem ic een keytijf
 
Ende moet bliven al mijn lijf
 
In vremden lande ende in meswende:
5300
Dus wonic onder dese lende
 
Allene in dese wilde woestine.
 
Den menighen doe ic grote pine;
 
Want ic hebbe hier ene warande:
 
Alle die gone vanden lande
5305
Sine mochten mi niet ghewinnen
 
Indien datticker ware binnen;
 
Dies mochtic wesen sonder vaer.’
 
Deer Walewein seide: ‘Es dit waer
 
So horic dan wel dat ghi zijt
5310
Mensche. So sect mi - het es tijt:
 
Waerdi noit ghedaen kerstijn
 
Of sidi noch een sarrasijn?
 
Ende in wat lande waerdi gheboren?
 
Jou name sect mi altevoren
5315
Ende wie dat u vader es.’
 
Die vos seide: ‘Roges *
 
Here, so es mine name *
 
Oft u wille es ende bequame.
 
Mijn vader heet dies ghelike
5320
Die coninc Roges: van Ysike
 
So es hi coninc ende here.
 
+ Menich goed man doet hem ere: *
 
Hi es van herde hoghen lieden.’
 
‘Vrient, so moeti mi bedieden:
5325
Heifti u zelve dus ghescent *
 
Ende uut zinen lande ghesent;
 
Of waerdi aldus gheboren?’
 
Die vos andworde: ‘Hier te voren
 
Here, so wasic ene scone kint
5330
Ende met minen vader zere ghemint
 
Eer mijn vrouwe, mijn moeder staerf
 
Daer mine bliscap omme verdarf.
 
Soe leerde mi riden up een paert;
 
Soe hadde mi lief ende waert
5335
Ende soe leerde mi die slaghe ontfaen
 
Up minen scilt ende weder slaen;
 
Soe leerde mi tafelronde plien
 
Ende daer toe volghen ende vlien
 
Ende hoe ic speren soude breken
5340
Ende rudders uten sadele steken;
 
Soe leerde mi dienen vor joncfrouwen *
 
Ende scone met enen zwaerde houwe[n];
 
Ooc leerde soe mi spelen wel
 
Scaec ende werptafel spel
5345
Ende hoe ic slaen soude enen bal
 
Ende werpen enen steen int dal;
 
Soe leerde mi vlieghen harentare
 
Ghelike ene valke of ·i· sporeware *
 
Met sinen vlerken pleecht te doene:
5350
Dit can ic wel, her rudder coene!
 
Soe leerde mi int water zwemmen
 
Alse een visch met zinen vennen. *
 
Dit can ic al gader wale
 
Ende spreken sesterande tale.
5355
Dies nontsachic mi clene no groot *
 
Ghenen man. Doe quam die doot
 
Alst God wilde ende deidse sterven:
 
Dus moestic mire moeder derven
 
Ende bliven in dit meswinde
5360
Ewelike sonder inde
 
Van dien daghe vorwert mere
 
Of mine helpe God onse here.’
 
‘Sone eist dan niet bi uwen scouden?’
 
‘Neent here; mijn vader dede mi houde[n] *
5365
In vremden lande, dies zijt ghewes
 
Die aerdsch here ende coninc es.
 
Binnen desen quamen die baroene
 
+ Ende rieden hem huwelic te doene: *
 
Hi wrochte bi haren rade.
5370
Daer quam ic eerst an dese scade:
 
Si daden hem nemen ene joncfrouwe
 
Die mi heift brocht in desen rouwe;
 
Ende selve heift soet also zwaer.
 
Doe wasic langher dan een jaer *
5375
Dat mi mijn vader niene sach.
 
Doe hilt hi hof up enen dach
 
Met een deel van zinen lieden.
 
Doe dedi mi te hove onbieden.
 
Ic quam daer met groter eren:
5380
Mijn vader ende alle dandre heren *
 
Waren mire comsten vroo
 
Ende mijn stiefmoeder onthaelde mi so
 
Met groter eren uptien dach
 
Dat icker omme peinsen mach
5385
Hier na over menighe tijt
 
- Dies willic dat ghi seker zijt -
 
Ende sette mi neffens hare zide:
 
Dies was mijn vader herde blide.
 
Dus saten wi met groten spele:
5390
Daer waren liede herde vele.
 
Als die maeltijt was ghedaen
 
Doe souden die heren spelen gaen
 
Sulc spel als si worden te rade.
 
Doe ghinc in hare kemenade
5395
Mijn vrouwe ende mijn vader naer. *
 
Als si vergadert waren daer
 
Sprac mijn vrouwe tote minen here:
 
‘Nu ne ghelovic nemmermere
 
In ghere wijs dat ghi mi mint: *
5400
Ende ghi hebt dus scone een kint *
 
Ghehadt also menighen dach
 
Ende ict noyt met oghen sach
 
Ende nu alreerst es tote mi comen!
 
Gaet mi te scaden ofte vromen
5405
Van mi ne scedet nemmermere:
 
Ic wilne houden ende hem doen ere
 
Ende gheven hem rudders ende ghersoene
 
Ende sciltcnechte ende dies hi heift te doene *
 
Willic hem gheven tsinen love
5410
Indien dat hi blijft te hove
 
Ende latene vor mi dienen, here.
 
Men saels u segghen prijs ende [ere]. *
 
Dies biddic u, dat u God lone!
 
+ Hi es hovesch ende scone:
5415
Het ware lachter ende scande
 
Sendine meer in vremden lande
 
Te houdene ende ghi zijn vader zijt.
 
Hi mochts te mi waert hebben nijt
 
Ende wanen dat bi minen rade
5420
Quame. Doet dor uwe ghenade
 
Ende ghevet mi dese bede, here.
 
Ic salne houden dat ghi ere
 
Van hem zult hebben eer yet lanc.’
 
Mijn vader seide: ‘Ic weets u danc
5425
Vrouwe, vandeser scoonre tale!
 
Houtene ende ic jans u wale *
 
Dat elc andren doet ere.’
 
Mijn vrouwe seide: ‘God loons u, here!’ *
 
Hier mede lieten si de tale
5430
Ende quamen weder inde zale.
 
Daer die rudders ghinghen ende keerden
 
Entie mi alle gader eerden
 
Sprac die vrouwe tote mi:
 
‘Sone Roges, waer sidi?
5435
Gaet hare te mi, ic wille jou spreken.’
 
In peinsde om ghene valsche treken
 
Ende ic seide: ‘Vrouwe, dat doe ic gherne!
 
Dies ne staet mi niet tonberne:
 
Tote jou willic emmer comen
5440
In steden daer ic u mochte vromen;
 
Dan dadic niet, waert uwe scade.’
 
Wi ghinghen in ene kemenade. *
 
Mijn vrouwe nam mi bider hant: *
 
Up een bedde dat soe daer vant
5445
Deidsoe mi sitten neven hare side.
 
Soe seide: ‘Sone, ic bem wel blide
 
Dat ghi zijt comen: bi onsen here!
 
Mi langhede uter maten zere
 
Om u. Inne conste jou noit ghezien
5450
Maer nu hopic het sal ghescien
 
Dat ic met u minen wille
 
Sal hebben bede lude ende stille.
 
Jou vader hevet mi u ghegheven
 
Alle die daghe die ghi zult leven
5455
Mi te dienene vort waert mere.
 
Wildi mi dienen, ic doe u ere;
 
Ic gheve u ors ende ghesmide
 
Te varne bi uwes vader zide
 
Indien dat ghi blivet met mi
5460
+ Ende staet mi van dienste bi.’
 
Ic andworde metter vaert
 
Ende seide: ‘God danc dat ghijs beghaert!
 
Ghi biet mi een scone ghebod.’
 
Soe seide: ‘Sone, also helpe mi God!
5465
Verstaet ooc wel dat ic u jan
 
Bet dan ic u ghesegghen can:
 
Dat willic jou nu maken cont.
 
Nu cust mi an minen mont
 
Eer wi van desen bedde gaen.’
5470
Ic seide: ‘Vrouwe, dat ware mesdaen!
 
Die zonde verwonnen wi nemmermere
 
Jeghen Gode onsen here!
 
Ende quaemt minen vader ooc te voren
 
Sekerlike, ic ware verloren. *
5475
God verbiedt mi dor sine ghenaden.’
 
Soe seide: ‘Sone, het sal jou scaden
 
Sijt dat ghijt laet, bi mire wet!
 
Ic riet jou te doene bet:
 
Ic weet wel ghi dadet houde
5480
Wisti watter jou of comen soude.
 
Grote doghet ende grote ere
 
Salic u doen bi onsen here. *
 
Ende al wildi ooc, ghine moghes ontgaen
 
Vor dien dat ghijt hebt ghedaen
5485
Sone, dies ic an u beghere.
 
Ne doedijs niet, jou salre dere
 
Of comen, ic sect jou te voren.’
 
‘Ter quader tijt waric gheboren *
 
Vrouwe, soudic minen vader scenden:
5490
Al waert dat ics mi durste ghenenden
 
Dat verbiede mi onse here!’
 
‘Sone, het sal jou lijf ende ere
 
Costen, ghine doet haestelike.
 
Ghine moghet mi slaen ghene zwike:
5495
Ic hebbe jou so in mijn bedwanc
 
Ghi moetet doen an uwen [danc] *
 
Hoe leet soot jou te doene si.’
 
Ic seide: ‘Here God, jonne mi
 
Dat ic met eren moete ontgaen!’
5500
Mettesen so waendic up staen
 
Vanden bedde daer ic up sat:
 
Mijn vrouwe, diene was niet lat *
 
Soe greep mi ende trac mi weder
 
Ende seide: ‘Ghi moet sitten neder
5505
Quaet keytijf, ghi hebt ghedaen *
 
+ Het sal jou an jou leven gaen
 
Of ant mijn, bi onsen here!’
 
Mijn vrouwe die mesliet hare zere:
 
Met haren handen trac soe hare vlichte
5510
Ende soe scoot in haer ansichte;
 
Met haren naglen trac soe die huut:
 
Ten wonden quam ghelopen uut
 
Trode bloet te menigher stede
 
Ende liep over hare hande mede;
5515
Ende slouch hare zelven vor die tande; *
 
Ontfarmelike wranc soe hare hande
 
Ende dreef arde groot mesbaer.
 
Als ic dit sach, ic adde vaer
 
Dat het biden duvel ware.
5520
Soe trac hare zelven biden hare
 
Ende scuerde hare cleder altemale
 
Van den hoofde neder te dale
 
Ende bleef daer staende in bloten live.
 
Soe riep: ‘Ay mi keytive!
5525
Salmi niemen te hulpen comen
 
Vordien dat mi hevet ghenomen
 
Mijn lijf die duvel die hier staet?
 
Ghi doet mi scande ende overdaet!
 
Ic betroude jou alre ere!
5530
Waer omme pijndi mi dus sere
 
Als of ic ware van lichter voere?’
 
Al gont hof wert in roere
 
Als si mire vrouwen horden mesbaren:
 
Ter camere liepen si sonder sparen.
5535
Mijn here die quamer eerst inne
 
Ende seide: ‘Vrouwe, soete minne
 
Wie heift u brocht in dit verdriet?’
 
‘Dese duvel, here, dien ghi hier ziet
 
Die ghi waent dat jou sone si!
5540
Ter quader tijt quam hi te mi: *
 
Ic was om hem verhueghet zere
 
Ende hevet mi brocht in desen zere
 
Ende in deser groter noot.
 
Tussche minen live ende mire doot
5545
Ne quamic noit in zulker vresen
 
Als doe hi mi wilde aneresen
 
Up dat bedde an minen danc.
 
Wel na wasic hem te cranc
 
Maer Goddanc, ic bem ontgaen!
5550
Hi ghinc mi steken ende slaen:
 
In mochte niet spreken metter tonghen
 
+ So zere addi mi bedwonghen!
 
Aldus poochdi om uwen lachter
 
Here, ende ic trac emmer achter:
5555
Ic waende hem zijn ontgaen met eren.
 
Doe began hijt ten quaetsten keren
 
Ende hi seide, hi soude zinen wille
 
Met mi hebben lude ende stille.
 
Dus persti mi an minen danc.
5560
Dat ic riep dede mi bedwanc
 
Want hi quetste mi wel zere!’
 
Mijn vader andworde: ‘Bi onsen here
 
Vrouwe, moochdi hier of ghenesen
 
Ghi zullets wel ghewroken wesen.
5565
Een scone rat salic doen maken:
 
Daer up sal menne radebraken.
 
Als hi die doot hevet ontfaen
 
Salic zinen lechame zaen
 
Doen verbernen in een vier
5570
Buten mire porten hier
 
Ende tpulver wech werpen metten winde.
 
Dit ne dede noit man zinen kinde
 
Aldus salic jou wreken, vrouwe.
 
Vant verdraghen desen rouwe!’
5575
Dies waren mine vriende zere
 
Tonghemake. Ic seide: ‘Here
 
Hebt ghenaden van uwen kinde!
 
In zulker noot, in zulker meswinde
 
Sone brinct mi niet, ghine weit waerbi.
5580
Ende oft bi minen sculden si
 
So doet met mi al jou ghebot.
 
In peinsde noit -also helpe mi God!-
 
Dat mi mijn vrouwe tyet ane.’
 
‘Dat mach men zien an hare ghedane’
5585
- Sprac mijn vader- ‘ende an hare lede!
 
Jou ne mach helpen ghene bede
 
Sekerlike, ghine moet sterven *
 
Eer avont ende uwes lives derven.
 
Dies ne moghedi niet ontgaen!’
5590
Hi hiet mi zine rudders vaen
 
Ende doen vaste in zijn behout!
 
Daer ne was gheen so stout
 
Die hant ane mi [best]ondt te doene: *
 
Daer was menich rudder koene;
5595
Mire moeder broeders waerre twee:
 
Hondert rudders ende mee
 
Brochtsi te hove met hem daer.
 
+ Dat segghic u al over waer:
 
Hadder yemen zine hant bestaen
5600
Te doene ane mi omme vaen
 
Het ne ware also niet bleven:
 
Si hadder omme verloren tleven.
 
Daer omme trocken si alle achter.
 
Mijn vader seide: ‘Dits groot lachter
5605
Dat ic niemen can ghebieden
 
Van al gader minen lieden
 
Te vanghene desen mordenare!’
 
Mijn vader hi sach harentare:
 
Echt ne tert daer niemen vort.
5610
‘Mi dinke ic bem harde onghehoort’
 
- Sprac mijn vader- ‘in mijn hof!
 
Es hier yemen die omme lof
 
Wille dienen, hi vande toe gaen
 
Ende desen mordenare vaen
5615
- Ic gheve hem half mijn conincrike *
 
Bi onsen here van hemelrike -
 
Ende vande minen lachter wreken!
 
In can mi niet daer toe verbreken
 
Dat ickene doodde of dade smerte.
5620
Ay lace, aldus es mijn herte
 
In beden ziden sere ghepijnt:
 
Hets wonder dat soe niene verdwijnt
 
Om dit vernoy dat soe moet doghen.
 
Ende ic sie vor minen oghen
5625
Mijn wijf mesvoert aldus zere!
 
Dor die minne van onsen here
 
Wie sal minen lachter wreken?’
 
Mijn oom stont up al sonder spreken
 
Ende quam ghegaen tote zinen broeder
5630
Die vele ouder ende vele vroeder
 
Was dan hi, ende vraechdem raet
 
Van so dorperliker daet
 
Ende hoe hire bi riede te vaerne.
 
Hi seide: ‘Minen neve namic ghaerne
5635
Uten hove, mochtic met eren.’
 
Sijn broeder seide: ‘Laet ons keren
 
Vorden coninc tghelof onfaen *
 
Wildi ende dinket jou goed ghedaen
 
Ende segghen dat [win]e sullen ontliven. *
5640
Dus mach hi best in zijn ere bliven; *
 
So comen wijs of al sonder scade.’
 
Dus vonden sijt bede in haren rade
 
Ende dochte hem zijn goet ghedaen.
 
+ Vor [m]inen vader quaem si ghegaen: *
5645
Mijn oom die groetene hoofschelike
 
Ende seide: ‘God van hemelrike
 
Gheve jou al jous herten wille
 
Bede lude ende stille!
 
Siet here, na dien dat nu staet
5650
Vandeser dorperliker daet
 
Die jou sone hevet ghedaen
 
So soudi gherne wrake ontfaen.
 
Here, dit mach jou wel ghescien:
 
Ic ende mijn broeder zijn in dien
5655
Tote jou comen ende zullen jou gherne
 
Wreken, staets jou niet tonberne;
 
Want hi hevet ons groten lachter
 
Ghedaen.’ ‘Ic ne trecs heden achter’
 
- Sprac mijn vader- ‘bi onsen here!
5660
Haester mede, ic bids jou zere.
 
Dat ic ghelovede, salic houden:
 
Jou pine wert jou wel vergouden.
 
Ende doetene mi uut minen oghen:
 
In cans langher niet ghedoghen
5665
Dat ickene hier vor mi zie staen:
 
So leede hevet hi mi ghedaen.
 
Bernten daer buten in een vier;
 
Ende tpulver brinct mi weder hier:
 
Daer mede salic jou quite laten.
5670
Met rechte machic den gonen haten
 
Die mi dit vernoy beriet.’
 
Mijn oom seide: ‘Wine latens niet!
 
Jou ghebod dat doe wi gherne:
 
Dies ne staet ons niet tonberne.’
5675
Dus lieten si die tale staen
 
Ende quamen tote mi ghegaen
 
Mine ooms, ende hebben mi genomen.
 
Ende alle die met hem waren comen
 
Ghinghen neven haerre zide.
5680
Mijn stiefmoeder wert wel blide
 
Dat soe mijns soude quite wesen;
 
Ende soe vraghede mettesen
 
Wie gone ·ij· hoghe heren waren
 
‘Die met uwen zone varen?
5685
Mi dinke, si doen hem so grote ere
 
In can gheloven nemmermere
 
Here, dat sine souden doden.
 
Mi dinke, sine latens hem [noden]. *
 
Si varen wech ghenendelike;
5690
+ Hem ne slaet ghene zwike:
 
Tgheslachte volghet hem al gader.
 
Wie zijn si here?’ Doe sprac mijn vader:
 
‘Het zijn zire moeder broeders twee.’
 
‘Wet God, nu ne werdic nemmerme
5695
Over hem ghewroken!’ sprac mijn vrouwe
 
‘Ic [sal] selve, bi mire trouwe *
 
Over hem mi selven wreken!
 
Tenen vos moet hi verbreken
 
Daer bede zine oom toe zien
5700
Ende also bliven tot hem mach gescien
 
Ene dinc die hic hem setten sal: *
 
Of hem God gheve zulc gheval
 
Dat hem cume sal ghescien
 
Dat hi te gader mochte zien *
5705
Den riken coninc van den Wondere
 
Ende zine zone Alydrisondre
 
Bi zinen hove tenigher stede
 
Enten here Waleweine mede
 
Ende eens conincs dochter, die Assentijn
5710
Heet, dan sal hi quite zijn *
 
Van desen sticken ende niet eer.
 
Ende dit ne ghevalt hem nemmermeer:
 
Ic wane, hine sal eer wesen doot!’
 
Doe dreven si den rouwe groot
5715
Mine maghe ende mine vrient:
 
Si wisten wel dat ic onverdient
 
Was comen in al zulc verdriet.
 
Doe was int hof, doe dat ghesciet
 
Mire moeder zuster ene
5720
Ende hiet die hertoghinne Alene.
 
Soe andworde haestelike
 
Der coninghinnen van Ysike:
 
Soe seide: ‘Bi gherechter trouwe!
 
Ghi hebt ons brocht in groten rouwe
5725
Om onsen neve ende in zwaer verdriet:
 
God die hem crucen liet
 
Entie here es vanden trone
 
Die moete jou bringhen tsulken lone
 
Vrouwe, als ghi hebt verdient!
5730
Ghi hebt menighen drouven vrient
 
Ghemaect int hof om onsen neve:
 
Ic saelt jou ghelden, eist dat ic leve
 
Of ghi zult mi in daerde onsinken! *
 
Constict also quaet ghedinken *
5735
Dies sone soudi missen niet:
 
+ Onsen neve, dien ghi hier ziet
 
Tote hi quite wert van desen
 
Tote dier wile moeti wesen
 
Ene padde ende sitten al stille
5740
Bin uwer porte onder die zille
 
Ende alle die bi u zullen gaen
 
Die moeten jou steken ende slaen
 
Ende spuwen up u vel!
 
Dits also quaet, dat wanic wel
5745
Als dat ghi Roges hebt ghegheven.’
 
Dus liep ic wegh ende si zijn bleven *
 
Dor mi int hof in zwaer verdriet.
 
Ic wanic minen vader liet
 
Bevaen met herde groten rouwe
5750
Dor mi ende dor zijn wijf, die vrouwe
 
Ende sal zijn tote dat ic kere.
 
Mijn vrouwe ghinc met groten zere
 
Sitten onder hare sille
 
Ende ic liep wech te minen onwille.
5755
Daer ne keerdic zider nemmere.
 
Ic was omberaden zere
 
Waerwaert ic mi mochte bewinden
 
Dat ic den here Waleweine soude vinden
 
Die van duechden es vulcomen:
5760
Want wien so icken hore nomen
 
Ic hore dat zine alle prisen
 
In doochden ende in alre wisen
 
Ende diene zien ende diene kinnen.
 
Here, dat jou God moete minnen!
5765
Sect mi of ghine yet kint.
 
Ic bem de gone diene mint
 
Ende icken consten noyt ghezien.
 
Ic bem zeker wel van dien:
 
Vondicken, hine liets om ghene zake *
5770
Hine souds mi helpen quite maken
 
Ende corten mijn zware verdriet
 
Dat mi mijn stiefmoeder behiet.
 
Om hem te ziene langhet mi zere.
 
Dus bem ic hier bleven, here
5775
Ende maecte mine woninghe hier:
 
Dit praeyeel ende desen vergier
 
Dedic dor zinen wille maken.
 
Ic peinsde, hi souder in gheraken
 
Omme te zoekene die joncfrouwe
5780
- Dat segghic jou in goeder trouwe-
 
Die haer vader hevet ghedaen
 
+ Inden casteel, dien ghi ziet staen
 
Over dese riviere, in zijn behout.
 
En ware niemen also stout *
5785
Diese halen dorste - dat wetic wel-
 
En ware Walewein, die riddere snel:
 
Hi es der aventuren vader.
 
Het ware mijn geluc al gader
 
Horde hi van hare yet gewagen:
5790
Hine liets heme niet versagen
 
Sekerlike, hine soude comen
 
Ghinct hem te scaden of te vromen
 
Ende proeven oec sijn gheval.
 
Nu hebbict u berecht al.
5795
Berecht mi - so doedi wel-
 
Van Waleweine, den ridder snel
 
Dan salic u berechten vort.’
 
‘Ic hebbe dicke wile ghehort
 
Van Waleweine spreken: meendi dien
5800
Vrient, so moete mi goet ghescien!
 
Diene prijsde, ne dede niet wel:
 
Walewein es dorper ende fel!
 
Dat hebbic dicken wel vernomen
 
In steden daer ic up hem bem comen.
5805
Waer omme prijsdine dus sere?’
 
Die vos seide: ‘Bi onsen here!
 
Haddict u niet ghelovet te voren
 
Ende ooc so diepe gesworen
 
Ghine ontghinges nemmermere
5810
In soude Waleweine den here
 
Souken, ende vondicken in enech lant *
 
In sout hem sciere doen becant
 
Den lachter dien ghi hem tyet ane!
 
Hi eest onsculdich na minen wane
5815
Want hi nes dorper nochte fel.’
 
‘Ic sal u berechten wel
 
In wat steden dat hi si.
 
Bi Gode, Roges, nu segt mi *
 
Twi dit water aldus ontstect.’
5820
‘Ic bem die gone die node sprect
 
Jeghen ju ridder emmermere:
 
Ghi lachtert Waleweine den here
 
Die van dogeden es volcomen.
 
Hoerdi noit dit water nomen?
5825
Teen es tgherechte vaghevier: *
 
Alle die zielen moeten hier
 
Als si versceden, comen baden
 
+ Sullen si ter Gods ghenaden
 
Comen ende bliven emmermere.
5830
Nu hebbic u berecht, here:
 
Hier bi es twater aldus heet.’ *
 
‘Wie es die gone die dit weet
 
Dat dit waerhede mochte wesen?
 
In ghelove niet van desen’
5835
- Sprac Walewein- ‘in hadt ghesien.’
 
Ende die vos antworde mettien
 
Ende seide: ‘Here, ic saelt ju toghen: *
 
Ghi sult sien met uwen oeghen
 
Dat ghi mi niet sult heten lieghen.
5840
Siedi gone swarte vogele vlieghen
 
Die int water vallen tote over thovet?
 
Besietse also dat ghijt ghelovet:
 
Hoe ghedaen comen si weder uut?’
 
Der Walewein sprac over luut:
5845
‘Vele wittre dan die snee.’
 
‘Besietse wel no mijn no mee *
 
Here; dat sijn zielen alle gader:
 
Sulc es tkint, sulc es die vader.
 
Die swarte vogele sijn gebonden
5850
Ende besmet met vulen sonden
 
Tote dat si over moghen gaen
 
Die brugghe, die ghi hier siet staen.
 
Dan baden si hem ende werden scone
 
Ende varen ten hoghen trone
5855
In die bliscape emmermere.
 
Nu hebbics ju berecht, here.
 
Berecht mi - so doedi wel -
 
Van Waleweine, den ridder snel
 
In wat steden dat hi si,’
5860
‘Der Walewein hi es hier bi:
 
Mocht ju iet vele vromen
 
Ghi sout hem wel te spraken comen.’
 
‘So sidijt dan, wel lieve here!
 
Van ju ne scedic nemmermere
5865
Ghine sult mi helpen uter noot:
 
Up ju hebbic den troost so groot;
 
Ende cort mi mijn swaer verdriet!’
 
‘Dies ne willic laten niet:
 
Hebbics die macht, ic helpe ju gherne.
5870
Dies ne staet mi niet tonberne
 
Na dien dat ghire wilt wesen uut.’
 
‘So sit hier neder in dit cruut’
 
Sprac die vos ende liep ter vaert
 
+ Ende haelde Waleweine sijn swaert
5875
Ende gaeft heme in sine hant;
 
Hi seide: ‘Hout hier desen pant
 
Dat ic ju sal dienen, here.
 
Mi rouwet uter maten sere
 
Dat ic jeghen u hebbe mesdaen;
5880
Maer ic wils al in baten staen
 
Jeghen ju, bi onsen here!
 
Segt mi dor juwes selves ere
 
Oft ghi mijn her Walewein sijt.’
 
‘Ic hads ju over menegen tijt
5885
Berecht, Roges, haddijs ghevraget. *
 
Maer ghi mocht wanen dat ic versaget *
 
Ware, seidict ju te voren.
 
In Arturs lant wasic gheboren
 
Ic Walewein, sconincs Arturs neve.
5890
Mi mach rouwen dat ic leve
 
Dat ghi mi dus hebt ghescuert
 
Mine wapene: hebt tlijf verbuert *
 
Jeghen mi, wildic ju slaen!’
 
Die vos seide: ‘Ic hebbe mesdaen
5895
Maer ic wilt betren; dies sijt vroet.’
 
‘Het es oec sulc die mesdoet’
 
- Sprac Walewein- ‘dies na berouwet;
 
Maer hi es dul die vos betrouwet:
 
Dat si beloven, si treckens achter.’
5900
‘Grote scade ende groot lachter
 
Gheve hem God, dien dat ghesciet!
 
Here, dies nontsiet ju niet *
 
Van mi: sijd dies al onvervaert.
 
Ontbeit: ic sal ju halen ju paert;
5905
Ende goede wapene sijn ju ghereet:
 
Ic salse halen daer icse weet.
 
Si sijn vast na minen wane;
 
Sine quamen in ·ix· jaren ane:
 
Mijn ouder vader drouchse up trouwe;
5910
Daer na gafse mi mijn vrouwe
 
Dat icse dragen soude up doget.
 
Doet ute die uwe of ghi moget:
 
Ic hale u dandre sonder beide.’
 
‘Ja en ware hi ries, die dit ontseide?’
5915
- Sprac Walewein- ‘ic hebs te doene.’
 
Doe ghinc hi, die ridder coene
 
Ende ontwapenden so hi best mochte.
 
Doe quam die vos, die dandere brochte.
 
Mijn her Walewein hi deetse ane
5920
+ Diere blide was na minen wane:
 
Si waren hem wel ghemicke
 
No te dinne no te dicke;
 
Hi waser mede wel ghecleet.
 
Doe brochte hi hem sijn paerd gheleet
5925
Ende liet vor hem int vrijthof staen.
 
Doe liep die vos ende haelde saen
 
Sinen scilt daer hine hinc ende vant.
 
Enen scacht brochte hi te hant
 
Ende gavene Waleweine ter vaert
5930
Ende seide: ‘Here, niene spaert
 
Dese wapene daer ghise hebt te doene.
 
Emmer sijt stout ende coene: *
 
Ghi mogeter u wel up betrouwen.
 
Ic sal, al soud mi berouwen
5935
In desen naesten derden daghen
 
Here, uwen halsberch draghen
 
Over hondert milen henen:
 
Daer wetic enen wilden wenen;
 
Die sal setten dese maelgen
5940
Dat si nemmermeer en faelgen.
 
Nu segt wat begerdi mere?’
 
Doe sprac Walewein die here:
 
‘Dat ic begere, dats mi diere:
 
Te wesene over dese riviere;
5945
Maer het es mi onghereet.’
 
Die vos hi seide: ‘God weet
 
Waerwart so ghi ju wilt belenden
 
Ghine moget niet comen ten enden
 
Al voerdi vijf hondert milen of mere. *
5950
Ende al waerdi ten ende, here
 
Nodan ne leetdi twater niet.
 
Dat verstaet wel ende besiet:
 
Teen ende spruut uter hellen
 
Daer die arme zielen quellen
5955
Ende vallet in die lever zee.’ *
 
‘So en ghelidewijt nemmermee’
 
- Sprac Walewein - ‘bi miere trouwen!
 
Wi moeten bliven in den rouwen
 
Mi dinct, Roges, ic ende ghi!
5960
Ic waende ju helpen ende ghi met mi
 
Sout bliven, dies ghi noch van desen
 
Quite sout sijn ende ghenesen;
 
Maer in can ju ghehelpen niet.
 
Dies doget mijn herte swaer verdriet:
5965
+ Want ic ben gram, bi miere trouwe!
 
Hadden wi moghen die joncvrouwe
 
Halen daer mijn zin toe staet!
 
Ju troost ende ju toeverlaet
 
Staet an hare, suldi ghenesen;
5970
Oft ghi moet euwelike wesen
 
In desen pointe vorwaert mere.’
 
Die vos hi seide: ‘Wel lieve here
 
Hoe soudi mogen emmermere
 
Al waerdi twater leden, here
5975
Den starcken casteel ghewinnen
 
Daer noit man mochte comen binnen
 
Oft men wildene daer in ontfaen?
 
Al wilden si ju in hulpen staen *
 
Alle die in die werelt sijn
5980
- Al sulc es dat ghelove mijn-
 
So en mochti niet ghewinnen
 
Die ene porte, noch daer binnen
 
Comen, here, des sijt ghewes:
 
Al sulc alser daer ·xij· es! *
5985
Si sijn van copre ende van metale
 
Gebonden met ysere ende met stale;
 
Onder elke porte loept ene riviere;
 
Ende also menich muer starc ende diere
 
Gewrocht van grauwen marberstene.
5990
Hier bi eest, here, dat ic mene:
 
Wie soude den casteel gewinnen?
 
Telker porte daer men binnen
 
Vaert, staen vierwa[r]f ·xx· man *
 
Ghewapent. Here, hoe waendi dan *
5995
Morgen den casteel gewinnen?’ *
 
‘Swiget, dat u God moete minnen!’
 
- Sprac Walewein- ‘Bi miere trouwe
 
Wille mi God ende onse Vrouwe
 
Helpen ende te staden staen:
6000
Vindic die eerste porte ondaen
 
Ende icker mochte comen binnen
 
Ic wane, dandre wel ghewinnen;
 
Dies benic seker ende sonder vaer!’
 
Die vos sprac: ‘Here, es dat waer?
6005
Doet danne dat ic ju sal raden.
 
Ic sal u helpen ende staen in staden
 
Dat ghi sult liden die riviere.’
 
Walewein antworde sciere
 
Ende seide: ‘Roges, lieve gheselle
6010
Al waert te vaerne dor die helle
 
+ Ic reder dore, mochtict liden.’
 
‘Neent niet, here; sijd metten bliden:
 
Ghi sult noch tavont wesen daer.
 
Dat seggic ju al over waer.
6015
Ju paerd dat moet hier achter bliven:
 
Brochtijt daer, men sout ontliven;
 
Dies sijt seker ende ghewes ende vroet. *
 
Ju es beter dat ghi oec doet
 
Die dinc die ic ju doe verstaen:
6020
Latet hier int vrijthof gaen
 
Gringolet, ju goede paert.
 
Sijt seker dies ende onvervaert
 
Ic saelt ju wel behouden, here.’
 
Der Walewein seide: ‘God gheve ju ere
6025
Roges, gheselle; dat wetic wel: *
 
Nu wert mijn rouwe al gader spel
 
Eest waer dat ghi mi doet verstaen.’
 
Die vos seide: ‘Comt ende laet ons gaen:
 
Durdi mi volgen, ic sal ju leden
6030
Vor den casteel, eer wi sceden
 
Ende ghi sult sien die scone veste.
 
Als ghi daer sijt, soe doet ju beste.
 
Haddics macht, ic holpe ju mere.’
 
Doe ghinc Walewein die here
6035
Uten prayele die vos naer.
 
Gringolette lieten si daer.
 
Die vos sloot dat vrijthof wel
 
Ende seide: ‘Nu volget mi, rudder snel
 
Daer ic sal gaen. Sijd seker dies:
6040
Jou ne salre af comen gheen verlies;
 
Hebbic die macht, het sal ju vromen.’
 
Dus ghincsi bede tote dat si comen
 
Tote bider riviere tere stede:
 
Daer ghinc die vos ende hi ontdede
6045
Ene duere, stont in die aerde; *
 
Ende hiet Waleweine, oft hi begerde *
 
Die joncfrouwe te hebbene: ‘torde in!’ *
 
‘Mi dinct dat ic verraden bin’
 
- Sprac Walewein ‘van ju, geselle!’
6050
‘So moetic varen in die helle *
 
Here, oft ic ju verrade!
 
Het ware mi lachter ende scade:
 
An jou staet al mijn toeverlaet!
 
Ende dit merct wel ende verstaet:
6055
Wi moeten gaen dor dese duwiere
 
Sullen wi liden dese riviere
 
+ Die ghi heden so saget blaken.
 
Hare ne mach gheen man ghenaken
 
No liden, here, en si bi liste.
6060
Ic wane noit man en wiste
 
Den wech die ic ju sal leden
 
Wildi mi volgen, eer wi sceden.
 
Maer wi moeten gaen onder daerde.’
 
Walewein die sere begerde *
6065
Die joncfrouwe te siene, hi tart naer
 
Ende seinde hem, want hi hadde vaer
 
Datten die vos verraden wilde.
 
Doe tart in die rudder milde.
 
Die vos namene bi den ghere
6070
Ende seide: ‘Laet ons gaen, here
 
Stoutelike; ic sal gaen vore.’
 
Stappans so loec die dore
 
Als siere binnen waren bevaen.
 
Al ware een man up die dore gestaen
6075
Ende sochtse met al den liste
 
Die hi conste ende die hi wiste
 
Soen vonde hi niet die stede
 
Daerwaert dat die dore ondede:
 
So behendelike waest ghewracht;
6080
Diese maecte was wel bedacht
 
Hoe dat hise hebben wilde.
 
Dus ghinc der Walewein die milde
 
Onder die aerde ende sijn gheselle
 
Daert donker was als in die helle.
6085
Die haghedochte was wel met liste
 
Ghemaect. Die den wech wel wiste
 
Dat was die vos: hi ghinc ter cure
 
Tote hi ten ende quam al dure
 
Daer si buten souden gaen.
6090
Walewein sach die dore ondaen:
 
Si torden uut, die dore looc weder.
 
Walewein slouch sijn oeghen neder
 
Te siene waer hi ute was comen:
 
Al hadt hem vele mogen vromen
6095
So en vonde hi die stede niet.
 
Maer als hi den casteel versiet
 
Verhogedem dat herte binnen:
 
Al haddire mede mogen winnen
 
Een conincrike na mijn verstaen
6100
Soen liet hijs niet, hine soude gaen
 
Vorwart ten castele sciere.
 
Buten muere up ene riviere
 
+ Quamen si nalinc ter veste:
 
Doe dochte Waleweine dat beste *
6105
Dat hi noit hadde gesien.
 
Ter porte waert ghingen si mettien
 
Al scoenkine onder hem beden.
 
Die vos wilne al omme leden
 
Te besiene gone grote wonder.
6110
Die zonne sanc, soe ghinc onder
 
Also soe dicken hevet ghedaen.
 
Vor die porte quamen si gegaen:
 
Doe dochte soe hem besloten vaste.
 
‘Men begheert hier ghene gaste’
6115
-Sprac Walewein- ‘bi miere wet!’
 
Die vos seide: ‘Men hevet geset
 
Taflen, here, men gaet eten.’
 
Der Walewein seide: ‘Hoe mogedijt weten?’
 
‘Here, ic sie daer binnen knechte
6120
Dragen scolakene ende gherechte
 
Ende dit wiket staet al ontploken.’ *
 
‘So en gavic niet drie noten’
 
- Sprac Walewein- ‘om hem allen
 
Mochte mine dinc ten besten vallen! *
6125
Ic hope ic salse wel bedwinghen.’
 
Doe trac hi tswert met tween ringhen
 
Ende vaget scone an sinen ghere.
 
Die vos seide: ‘Wel lieve here
 
Blivet te Gode! Ic moet gaen.
6130
Dat kent God. Ic hebbe ghedaen *
 
Al dat ic mach tuwer vromen.
 
Dorstic binnen der vesten comen
 
Ic ghinghe met ju, here, siet;
 
Maer mijns gaens nes daer niet:
6135
Ic hebt al te dicke verwrocht.’
 
Der Walewein seide: ‘Ghi hebt mi brocht
 
Ten besten, vrient, bi miere trouwe.
 
Dat lone ju God ende onse Vrouwe!
 
Als ghi wilt, so mogedi keren.
6140
Ic sal den wech hier binnen leren
 
Die wile dat ics hebbe stade.’
 
‘Ic bidde Gode dor sine genade
 
Here Walewein, dat hi ju bevrede!
 
Mi beswiken al mine lede
6145
Ja, om dat ic van ju sceden moet.
 
Ic bem dies seker ende vroet:
 
Jou staet te nakene swaer verdriet.
 
Ic bade ju gherne, holpet yet
 
+ Dat ghi ons liet wederkeren.’
6150
‘God moete ju lonen alre eren
 
Roges, die ghi mi hebt gedaen!’
 
- Sprac Walewein- ‘Ghi moget wel gaen:
 
Ic bevele ju onsen here!
 
Mi dinct, ghi sijt al uten kere
6155
Dat ghi mi gewaget dies:
 
[D]adic dat, so waric ries *
 
Ende ic dus wel te staden bin.’
 
Hi stac twiket up ende ghinc in:
 
Al bloet hilt hi ghetrecket tswert.
6160
Die gone scoten uut ter vaert
 
Die ten taflen waren gheseten
 
Ende lieten alle staen dat eten
 
Ende seiden met groter haestichede:
 
‘Die corts ridene nu ter stede
6165
Die twiket ontsloten liet!
 
Sech ons, riddere, wiet ju riet
 
In te comene! Ghi waert ries
 
Dat ghiere quaemt, sijd seker dies!
 
Keert weder uut, hets ju tbeste. *
6170
Ghine kert, wat soucti binder veste?
 
Jof men sal ju ute doen gaen!
 
Ende Walewein antworde saen:
 
‘Mi dinke, ghi sijd al ombedacht: *
 
Ja en si[e]di wel, het es nacht; *
6175
Waer soudic herberghe souken?’
 
‘Wi sijn die gone dies niene rouken’
 
Spraken si alle uut enen monde.
 
Der Walewein seide: ‘So doedi sonde.
 
Ende keric, het si ju onbederve.
6180
Mi es lievere dat ic sterve
 
Hier binnen dan ic soude gaen
 
Daer ute.’ Ende si antworden saen: *
 
‘So suldire emmer doot in bliven!’
 
Si vingen ten swerden ende ten kniven
6185
Ende torden hem an metter vaert.
 
Ende Walewein, hi nam sijn swaert
 
Ende slouch vaste an elcke side.
 
Darne was niemen, hine was blide
 
Dat hi den slagen ontspringen mochte:
6190
So wat der Walewein gherochte
 
Dat moeste al dore dringen
 
Tgoede swert metten ·ij· ringen;
 
Dat het gerochte, dat voer af.
 
Die maelgen vlogen, oft ware caf
6195
+ Vanden halsberghe met ghewelde.
 
Dus ghinct met crachte ende met ghenende.
 
Mijn her Walewein ghinc vaste scroden.
 
Die gone begonsten hem verbloden
 
Die de eerste porte hilden
6200
Ende lieten Waleweine den milden
 
Allene staen ende vloen ter vaert
 
Vaste ter andre porte waert.
 
Si riepen: ‘Ondoet, laet ons binnen!
 
Wi verliesen tlijf met onminnen
6205
Doed[i] ons langere hier buten staen!’
 
Doe daden si up die porte saen
 
Diere binnen waren; ende diese hilden
 
Die vrageden hem, wat si wilden.
 
‘Wat wi begeren, vragedi dies?
6210
Ontbeid[i] langere, so sidi ries: *
 
Hier es comen binder veste
 
Die starcste rudder ende die beste
 
Ten wapinen die oyt dorste leven!
 
Dese heeft ons allen verdreven. *
6215
Siet waer hi comt, hi es ons bi!’
 
Die andren si riepen alle gader: ‘Spi! *
 
Laeti u enen rudder dwinghen?
 
Ghi moet vor minen here dinghen *
 
Ende ander payement ontfaen
6220
Die ju dicken hevet gedaen
 
Meer eren dan ghi werdich sijt:
 
Al ju leven ende al juwe tijt *
 
Hebdi ghedaen van sinen goede.
 
Hem soude sijn onsochte te moede.
6225
Haddi doch gehouden uwe veste!’
 
‘Hi es die starcste ende die beste
 
Die enech es onder der zonnen:
 
Si hebben onrecht dies ons veronnen!’
 
Riepen si alle. ‘Hoet u des!
6230
Dies sijt seker ende ghewes:
 
Hi sal sciere die uwe winnen.’
 
Mettien tart der Walewein binnen
 
Stoutelike als die niet en spaert.
 
Doe spraken si alle metter vaert
6235
Die de andre porte hilden
 
Toten here Waleweine, den milden:
 
‘Hordijt, dorper curliaen
 
Staet stille, ghi sijd ghevaen! *
 
Tertdi vorder enen voet
6240
- Dies sijt seker ende vroet-
 
+ Wi nemen u tleven metter vaert!
 
Werpt neder uter hant ju swaert
 
Ende gheeft ju up, hets ju tbeste:
 
Ghine hebt wat doen binder veste.’
6245
Der Walewein antworde met staden
 
Ende seide: ‘Ghi heren, God sciep ghenaden: *
 
Mi dinke, dat ghijs lettel acht!
 
Ne siedi niet, het es al nacht?
 
Want ic peinsde in minen moet
6250
Daer ic buten castele stoet:
 
Al haddic bi vort willen liden
 
Ic en wiste waer henen riden
 
Daer ic bet herbergen mochte.
 
Dat peinsdic in mijn ghedochte
6255
Dat icse hier binnen dor ghenaden *
 
Bidden soude: ic vant te staden *
 
Twiket hopen; ic ghinc binnen.
 
Si onthaelden mi met onminnen: *
 
Die gone die icker binnen vant
6260
Si scoten ane mi al thant
 
Ende wilden mi doe steken buten.
 
Ic seide, en mochtem niet besluten *
 
Dat si dorpelike daden.
 
Ic bat hem allen met genaden
6265
Dat si mi binnen souden laten.
 
[D]oe swoeren vaste bi caritaten *
 
Die heren dat sijs niet en daden.
 
Daerne hadde niemen genaden.
 
Si seiden, si souden mi ontliven;
6270
Ende trocken swerde ende cniven
 
Ende torden mi an met onminnen.
 
Ic seide, si mochten lettel winnen;
 
Ic bat hem dat sijs onberen.
 
Ende als si emmer mijns begeren
6275
Lietic die tale ende vinc ten swerde.
 
Die alre eerst mijns begherde
 
Onthaeldic so ic eerst mochte
 
So datter niemen meer en rochte
 
Mijns tontbeidene; ende si vloen!
6280
Si hieten ju die porte ondoen:
 
Si quam in ende ic quam mede. *
 
Nu biddic ju up hovescede
 
Dat ghi mi laet hier binnen bliven.’
 
Echt riepen si: ‘Spi ketyven
6285
Dat ghi ju enen man liet dwingen!
 
Riddere, ju en helpt gheen dingen:
 
+ Gheeft ju up, ghi sijt ghevaen!
 
Sekerlike, het es ghedaen.
 
Ghi hebt een evel spel beroert.
6290
Ghi wert qualiker ghevoert
 
Dan man in ·vij· jaren was.
 
Ghine beroem[t te]waren das *
 
Al quaemdi toten porten binnen
 
Dat ghi dandre sult ghewinnen
6295
No dor vrienscap no dor miede.’
 
Der Walewein seide: ‘Goede liede
 
Wat helpt dit? In wille niet scelden.
 
Benic ju iet sculdich, ic wilt ju ghelden
 
Magic daermede quite wesen.’
6300
Doe bolghen si met desen
 
Ende torden Waleweine bet an.
 
Daer waren wel vierwaerf ·xx· man
 
Die hem lettel dogeden jonsten. *
 
Walewein toghede hem sine consten
6305
Die hem sijn moeder heeft gheleert.
 
Ic waenre nemmer een en keert
 
Die hi metten swerde gherochte
 
Als hijt ten vollen slaghe brochte
 
Hine moeste die aerde souken.
6310
Ic waens die ander lettel rouken
 
Die te voren waren versproken:
 
Si seiden: ‘God danc, wi sijn gewroken
 
Ghi heren, up uwe hoghe tale.’
 
Dit bequam Waleweine wale
6315
Ende vacht harder dan te voren.
 
Doe seiden si: ‘In desen toren
 
Hebdi ons bracht: twi lietine ingaen
 
Twiket ontsloten ende ondaen? *
 
Haddijt gesloten, des en ware niet.
6320
Ghi hebt ons brocht in dit verdriet
 
Daer wi in moeten bederven.
 
Wi vlien best, eer wi alle sterven
 
Mochten wi metten live ontgaen!’
 
Doe lieten si Waleweine staen
6325
Ende trocken achter metter vaert.
 
Der Walewein, die hadde sijn swaert
 
Liever dan hi noit eer dede.
 
Hi ruste hem ende volgede mede
 
Al scoenkine bi liever lade.
6330
Die andre riepen: ‘Dor ghenade
 
Ondoet ende laet ons binnen comen!
 
Al hadde men ons tlijf ghenomen
 
+ Mi dinke, ghine achtes niet een haer.’
 
Si antworden: ‘Wat es daer?’ *
6335
Die binnen waren, ende ondaden.
 
Si seiden: ‘Wi sijn alle verraden!’
 
Die gone die van buten quamen.
 
‘Dies mogedi ju sere scamen’
 
Spraken si diere waren binnen.
6340
‘Waer omme lieti uwe porte winnen?
 
Twi settedi ju niet ter were?
 
Volget ju een crachtich here?’
 
‘Neent’ ‘Waer omme wildi dan
 
Ons allen doen jaghen een man?’
6345
‘Laet ons in, sluut die veste,
 
Ende hem daer buten, dats ons tbeste.
 
Comt hi daer in, wi sijn verloren.
 
Vaerdelike blaset den horen
 
Om meer bescuds van daer binnen.
6350
Hi sal den casteel up ons winnen
 
Wine gewachten ons heden dies.’
 
‘Sidi sot of sidi ries
 
Dat ghi dus deser dinc gewaget?
 
Of proufdi dat wi sijn versaget? *
6355
Oft so quame dats ware te doene
 
Al quamer hondert also coene
 
Alser een allene en es
 
Wi en vloen niet, des sijd gewes!
 
Wi kennen ons over sulc van live:
6360
Elc souder wederstaen wel vive.
 
Waer of souden wi ons ontsien?
 
Ghi moget seker sijn van dien:
 
Ju sal genaken swaren toren
 
Alst den coninc sal te voren *
6365
Comen dat ju hevet versaget *
 
Een man allene ende verjaget
 
Van uwer porte ende lietse staen.’
 
Ende die andre antworden saen:
 
‘Hoeter ju jeghen, of ghi wilt:
6370
Hi comt gedect onder sinen scilt
 
Ondancs ju allen. Wi sullen sien
 
Eer yet lanc dat ghi sult vlien
 
Ende bidden ghenade, mochtijt gewinnen.’
 
Mettien quam der Walewein binnen
6375
Stoutelike als een liebaert.
 
Die van binnen trocken tswaert
 
Ende onthaelden Waleweine den here.
 
Si seiden met wel groten sere: *
 
+ ‘Ridder, hier moeti laten tleven!
6380
Waerdi ter eerster porte bleven
 
Ware ju beter, haddijt ghewilt.
 
Doet af juwen helm ende juwen scilt!
 
Juwen scilt moeti ons gheven
 
Dan suldi toten daghe leven:
6385
Morgen vrouch sal u onse here
 
Doen sterven met wel groten sere
 
Ende wi ju dan doen nemen tleven.’
 
‘So waric ries, soudic ju gheven
 
Mine wapene; maer nenic niet.
6390
Hi es dul die te sere ontsiet *
 
Een ongheval ende om een ghewin
 
Te blide wert in sinen zin;
 
Dies hebbic dicken wel geproevet.
 
Ghi moget doen al dat ju voeget.
6395
Al dregedi mi, ic moets ghewesen:
 
Ic bem dies wel waent ghenesen
 
Ende van desen ghedreighe al ontgaen; *
 
Ic hope, ic sal oec dit ontstaen.
 
Dies willic Gode wel ghetrouwen.’
6400
Doe ghincsi metten swerden houwen
 
Up Waleweins helm van stale:
 
Die stene vielen in den dale
 
Die rikelike waren ende diere.
 
Walewein slouch so dat metten viere
6405
Al verlichte dat daer was.
 
‘Wi moghen sere scamen das’ *
 
- Seiden si alle - ‘dat ons sal
 
Een man verwinnen allene al.
 
Weten peinsen om die ere!’
6410
Die andre swoeren bi onsen here
 
Die te voren waren verdreven
 
Ter andre porte: ‘Dat ghi ju leven
 
Verloert, dat dinct ons clene scade:
 
Ghine werct niet bi onsen rade
6415
Maer ghi verspraect ons vele sere.
 
Nu peinst om der werelt ere
 
Ende verweert ju of ghi moget!’
 
Walewein die vul groter doget *
 
Was, hine ontsach hem niet
6420
Van allen dien dat hi daer siet:
 
So wel betrouwedi sinen swerde.
 
Die daer meest sijns begherde
 
+ Dedi so, dat hine gherochte
 
Dat hi tlictekin toghen mochte!
6425
Ende den sulken moest costen tleven. *
 
Dore die noot moesten si begheven
 
Meer te vechtene ende vlien.
 
Dat was hem een blide up sien *
 
Waleweine, als hi dat ghesach.
6430
Hi volgede naer, so hi meest mach
 
Ghenendelike metter vaert.
 
Al bloet hilt hi ghetrucket tswert
 
Alse die gherne soude winnen
 
Den casteel ende comen binnen
6435
Ter vierder porte, mocht hem ghescien.
 
Die daer vloen riepen mettien:
 
‘Ondoet, ondoet! niet en spaert!’
 
Die van binnen waren vervaert
 
Doe si horden al dat gheluut;
6440
Si ondaden die porte ende saghen uut
 
Om te wetene wat daer ware:
 
Walewein, hi brochte gone scare
 
Vor heme ghedreven metten swerde;
 
Als een trop scaep vor enen herde
6445
Also liepen si vore Waleweine.
 
Dit en was loghene en gheine.
 
Ic weet wel, dat si alle sochten
 
Wie die porte eerst hebben mochte.
 
Si liepen in al sonder beiden.
6450
Si hieten den andren ghereiden
 
Hare wapene, die si binnen vonden.
 
Ende alsi saghen die grote wonden
 
Ende tbloet datter ute ran
 
Scoten si hare wapene alle an;
6455
Si seiden: ‘Wie heeft ju dit ghedaen?’
 
Die gone gaven antworde saen:
 
‘Een riddre es hier comen binnen!
 
Hi sal den casteel up ons winnen!
 
Hi heeft allen verdreven! *
6460
Dor die noot moe[s]te wi begeven *
 
Onse porte ende hier in comen
 
Oft hi hadde ons tlijf ghenomen
 
So hi den menegen heeft gedaen.
 
Ic wane, hi sal comen wel saen! *
6465
Sluut die porte; dats ons tbeste.’
 
Mettien tart hi binder veste
 
Walewein, diese alle verjaget.
 
Daer wart doe die menege versaget
 
+ Als si Waleweine saghen comen.
6470
En wart oec niet tharen vromen *
 
Vergaet hem sijn spel ten besten.
 
Nu es hi binnen der vierder vesten.
 
God wouds, hoet hem sal vergaen!
 
Die van binnen ghingen slaen
6475
Up Waleweine sonder sparen.
 
Drie hondert quamer tere scaren.
 
Die beste gheruste quamen voren
 
Die andre souden haren toren
 
Gherne wreken, hadsijs macht;
6480
Maer sine mochten niet die cracht
 
Volbringen, dat was hem te swaer.
 
Want onder voren ende naer *
 
Waser wel ·xx· doot bleven
 
Dien Walewein hadde ghenomen tleven;
6485
Ende den menegen so ghewont
 
Dat sijs ne worden ghesont; *
 
Ende die meneghe liteken ghegeven *
 
Si mochtent betogen al hare leven
 
Weder, dat hise wel gerochte.
6490
Oec stont Walewein ende dochte
 
Hoe hi die slaghe mochte ontfaen.
 
Die ene porte liet hi saen
 
Ende warp den rigghe an ene masiere
 
Dat menne in ghere maniere
6495
Mochte gewinnen dan van voren.
 
Hem stont te nakene groten toren
 
Diene teerst versoeken sal.
 
Doe riepen si al over al:
 
‘Gaet toe ende nemtene saen!
6500
Sonder pine mogedine vaen
 
Want hi es van vechtene moede;
 
Ghi mogetene nemen sonder hoede
 
Eist dat ghine hebben wilt.’
 
Metten swaerde Walewein hilt
6505
Bedi, so wat dat hi gherochte. *
 
Die gone diet eerst besochte *
 
Hi corte hem die been beneden cnien.
 
Als die andre dat versien
 
Riepen si vaste: ‘Niene spaert!’
6510
Daer wart ghetrect menich swaert.
 
Der Walewein was starc ende snel
 
Ende daer toe gewapent wel.
 
Hi vacht gelijc enen lyoene!
 
Daerne was niemen so coene
6515
+ Dien te soukene begherde
 
Hi en gaf hem metten swerde
 
Liteken daer hine gherochte
 
Dat hijt wel betoghen mochte.
 
Oec moesten siere laten dieren pant:
6520
Sulc enen voet, sulc ene hant
 
Sulc sinen aerm, sulc sijn die
 
Sulc sijn been beneden den knie
 
Ende sulc dat hoeft van sinen buke.
 
Vore Waleweine laghen struke
6525
Hande ende voete ende andre lede
 
Dat hi wel na oec daer mede
 
Was bedect al daer hi stoet;
 
Ende hi stont toten cnoesele int bloet.
 
Doe riepen si alle: ‘Nu besiet:
6530
Dat wi pinen, dats om niet!
 
Wine moghen ons niet verrechten:
 
Hets jeghen den duvel dat wi vechten.
 
Weten alle den raet ghesien
 
Ende ghetelen dat wi ontvlien
6535
Toter andre porte binnen!
 
Wine moghen up hem niet ghewinnen:
 
Het es die duvel die ons jaget!’
 
Aldus hebben si versaget
 
Elkerlijc andren ende vlien alle.
6540
Dat was van Waleweins ghevalle:
 
Hi was so moede dat hem dochte
 
Dat hi nemeer vechten en mochte.
 
Waren si doe staende bleven
 
Si hadden hem lichte genomen tleven.
6545
Dus vloen si met droeven moede.
 
Als Walewein was bin siere hoede
 
Trac hi sinen helm of ter stede
 
Ende ruste hem ende drogede mede
 
Al scoenkine bi liever laden.
6550
Si riepen alle: ‘Wi sijn verraden!’
 
Als sine saghen. ‘Hi es hier bi! *
 
Wat sullen wi doen? o wi!’
 
Elkerlijc liep andren ter neder.
 
Alst Walewein sach, sette hi weder *
6555
Den helm up thoeft ende tart naer.
 
Doe hadden si alle enen groten vaer *
 
Ende waenden tleven laten saen.
 
Tharen gelucke vonden si ondaen
 
+ Die porte ende liepre alle binnen.
6560
Walewein die gerne soude winnen
 
Den casteel, hi tart in mede
 
Die wile dat hijs hadde stede.
 
Daer dede hi grote dulheit an:
 
Een heere mach wel enen man
6565
Verwinnen, al heeft hijt versaget!
 
Up sijn swaert dat hi draget
 
Dreef hi coenheit so groot
 
Dat hi lichte mach bliven doot
 
Daer omme ende sterven sonder hoede:
6570
Hi was van vechtene so moede.
 
Twi en haddi hem gherust dan?
 
Hi hadde allene drie hondert man
 
Verwonnen ende van hem verdreven
 
Onder dode ende diere leven
6575
Datter nemmer een en dorste
 
Sijns ontbeiden: sonder vorste
 
Ghincsi vor Waleweine vlien.
 
Darne was gheen van dien
 
Die so langhe dorste daghen
6580
Ter porte dat hi mochte claghen *
 
Die si daer vonden, van haren sere.
 
Daer waser hondert ofte mere
 
Die litteken mochten toghen:
 
Sulc hadde verloren nese ende oegen
6585
Sulke voete, sulke handen
 
Sulc sine kinnebacke toten tanden
 
Sulc die arme toten buke
 
Sulc die bene tote up den struke:
 
Moesten crupen ende volghen naer. *
6590
Aldus waser menech daer.
 
Sulc dene side vanden hovede.
 
Hine leeft niet diet gelovede
 
Hoe datse mijn her Walewein maecte.
 
....................*
6595
So verdoolt was hi van slagen.
 
Nodan ne dorsten si niet clagen
 
Ter porte van haren groten sere
 
Om dat si Waleweine den here
 
Hem sagene comen also bi. *
6600
Si riepen lude: ‘Ay mi, ay mi!
 
Weet God, nu moete [wi] hier sterven *
 
Ende aldus ons lijfs derven;
 
Dies ne staet ons niet tongane!’
 
+ Nochtoe so sceen die mane:
6605
Also langhe mochten si vechten.
 
Doe wildent die gone berechten
 
Die de vijfte porte hilden
 
Ende sloegen up Waleweine den milden
 
Metten swerde so dat clanc.
6610
Het was spade [ende doe] sanc *
 
Die mane ende ghinc onder:
 
Het wart so donker als een wonder.
 
Dat bequam Waleweine wel.
 
Hi was ten wapenen so snel
6615
Ende slouch vaste met nide
 
Wat hem genaecte an elke side
 
Metten swaerde dat hi drouch.
 
Het was qualike hare ghevouch
 
Diere van binnen, dat hem dochte *
6620
Dat hare ne gheen sien en mochte
 
Biden lichte vander mane
 
Minen her Waleweine te slane.
 
Die een slouch vore, dander naer.
 
Si riepen alle: ‘Waer es hi, waer?
6625
Gave hi hem up, soe ware hi vroet!
 
Het es so comen dat hi moet
 
Sterven; sijt vore, sijt naer!’
 
Dit was Waleweine wel swaer
 
Te horne, want hem selven dochte
6630
Dat hi nemmeer vechten mochte:
 
So moede waren hem die lede.
 
Hi haeste hem so dat hi dede
 
Dat hi uter porssen quam.
 
Die andre waren so gram
6635
Alst recht was, om hare scade
 
....................*
 
Si wildene doden ofte vaen
 
Die hem die scade hadden ghedaen.
 
Dus was daer tgeselscap so groot. *
6640
Die een slouch den andren doot.
 
So sere waren si onberaden
 
Dat sine wisten wat si daden.
 
Cume wiste elc wat hi sochte.
 
Als deen den andren gherochte
6645
So slouch hine weder metten swerde
 
Dat hi tumede tote up die erde *
 
Ende waenden Waleweine slaen.
 
Al vechtende quamen si ghegaen
 
Toter sester porten waert
6650
Der Walewein hilt sijn swaert
 
+ Al bloot ghetrect ende ghinc naer.
 
Daer hadde die meneghe groten vaer.
 
Si riepen: ‘Ontdoet!’ met groten sere
 
‘Om die minne van onsen here
6655
Jof wi bliven alle verloren!’
 
Si antworden: ‘Blijfter voren’
 
Die gone diere waren binnen
 
‘Waer omme lieti uwe porte winnen?
 
Wi sijn te bedde, het es nacht.
6660
Ondaden wi ju ende hare cracht *
 
Up ons quame, wi waren verloren.
 
Wi hebben liever dat ghi daer voren *
 
Stervet dan wi alle souden
 
Sterven. Wi sullen ons wel onthouden *
6665
Onsen porte tote den daghe.’
 
Doe was daer meneghe claghe.
 
Ende mijn her Walewein die stoet
 
Beneden ander brugghen voet:
 
Daer was hem twederkeren diere!
6670
Van der brugghe in die riviere
 
Moesten si vlien dor die noot
 
Ende dor die vrese vander doot:
 
So sere onsagen si Waleweins swaert.
 
Noch en heeft hi niet wat hi begert
6675
No en wert hem so houde niet:
 
Hem staet te lidene groot verdriet
 
Eer hijt gecriget na minen wane.
 
Nu sijn si alle hars lives ane
 
Die hi ter vijfter porte vant
6680
Datter cnape no seriant
 
Noit ne bleef daer hise wiste
 
Hine waers ontgaen met liste.
 
Dies was hi tongemake sere
 
Ende bat Gode onsen here
6685
Ende den goeden Sente Michiele
 
Over al der gore ziele
 
Die daer doot sijn bleven
 
Ende die bi hem verloren tleven.
 
Doe bat hi Gode met sinen monde
6690
Dat hi hem vergave die zonde
 
Die hire an hevet ghedaen.
 
Daer na dancte hi harde saen
 
Vriendelike onsen here
 
Van diere sonderlinger ere
6695
Die hi hem dies daghes dede.
 
Bi der groter overmoedichede
 
+ Die hi an hem vant so groot
 
So sijn si alle bleven doot
 
Ende bi der ongenadicheden *
6700
Dat si hem die porte ontseiden.
 
Dat deetse meest, dat wetic wale.
 
Nu willic van hem die tale
 
Laten bliven tote het daget
 
Ende sal ju seggen ongevraget
6705
Van Waleweine die ter vaert
 
Keerde ter vijfter porte waert.
 
Daer sach hi in ene zale
 
Een scone licht - dat wetic wale-
 
Ende taflen staende bi den viere. *
6710
Menich gherechte goet ende diere
 
Hadden si ghereet diet waenden eten
 
Ende over tafle sijn gheseten *
 
Alse Walewein ter porte quam
 
Dies si alle worden gram.
6715
Hi nam hem tlijf, wetic wale.
 
Doe tart Walewein in die zale
 
Stoutelike, als die niet en spaert.
 
Die dore loec hi toe ter vaert
 
Ende sloetse vaste van binnen
6720
Oft mense up hem wilde winnen *
 
Dat hi ware in sine hoede.
 
Daer dedi an alse die vroede.
 
Doe ontwapende hi hem saen.
 
Dat dochte mi dullede ghedaen
6725
Maer hi was so moede dat hem dochte
 
Dat hi niet langer leven mochte
 
Hilde hi sine wapene ane.
 
Hier bi quaemt bi minen wane
 
Ende dit waest dat hi dochte.
6730
Doe dedi uut als hi eerst mochte *
 
Sinen halsberch, besach den maelgen *
 
Offer hem yet vele faelgen.
 
Hi vantse alle goet ende vast.
 
Doe weenscede hi om sinen gast
6735
Die hem den halsberch hadde ghegeven *
 
Ende hi seide: moeste hi leven
 
Hi worde hem noch vergolden wale.
 
Scone beckin ende witte dwale
 
Vant daer her Walewein ghereet.
6740
Daer es hi comen ende dweet
 
Sine hande ende sine oeghen saen.
 
Die wapine die hi hadde ghedaen
 
+ Ute, leide hi bi siere side.
 
Hi ghinc sitten ende maecte hem blide
6745
Met al sulken als hiere vant.
 
Sijn swert leide hi ter rechter hant
 
- Daer hi hem sere toe verliet -
 
Al bloet ghetrect ende hi siet
 
Up die lemmele van stale:
6750
Het bequam hem utermaten wale;
 
Hi souder node sceden af.
 
Den coninc diet hem gaf
 
Ontboet hi met siere mont
 
Wel dicken wel goeden avont
6755
Ende alle die gone die met hem waren.
 
Hi seide, hine wilde niet onbaren
 
Dies swerds om al dat lant
 
Om dat hijt so getrou[w]e vant. *
 
Als hi hadde in sine hant *
6760
Was hi blide van den brant.
 
Hi minnet sere an scine
 
Want lostene uut der pine. *
 
Enen nap met goeden wine
 
Nam hi ende dranc enen toghe.
6765
Doe wart Walewein [bat] in hoghe *
 
Dan hi teerst was: hi hads te doene!
 
An ene die van enen hoene
 
Proufdi ofthi iet mochte eten.
 
Die moetheit daer hi was geseten
6770
Die dedene slapen harde saen.
 
Wat holpt jou lanc ghedaen?
 
Ic wille corten mine tale.
 
Aldus sat hi in die zale
 
Slapende toten sconen daghe
6775
Ende vergat al siere maghe
 
Tote die lawerke scone sanc
 
Ende die dach uten hemele spranc
 
Ende hare die sonne anden trone
 
Verlichte utermaten scone.
6780
Doe riepen si met groten vare
 
Van binnen, als si worden geware
 
Den dach: ‘Ghi heren, het es tijt *
 
Dat wi ons reden: ons naect strijt!’
 
Doe wapenden si hem wel ter cure.
6785
Eer si veinstren ofte dure
 
Ondaden, ghingen si te rade
 
Ende si mochten sonder scade
 
+ Best liden ende bliven bewaert.
 
Doen senden si ter ander porten waert
6790
Ter derder ende ter vierder mede
 
Dat men hem bade up hovescede
 
Dat sijt lieten vort weten *
 
Dat die casteel ware beseten
 
Ende van elker porte sciere
6795
Quamen drie man ofte viere
 
Ende dat si hem spoeden sere:
 
Het gaet an harre werelt ere
 
Ende om te behoudene coninc rike;
 
Ende hi hem segghe sekerlike
6800
‘Dat wi niet ne sullen ontsluten
 
Onse porte jegen die van buten
 
Wine hebben bescut van binnen;
 
Si mochten die porte up ons winnen.
 
Dit doet hem allen verstaen.’
6805
Dus sal die bode danen gaen
 
Sonder enech langere respijt.
 
Het was na der priem tijt
 
Eer hi die boetscape ghedede.
 
Van elker porte brochti mede
6810
·Iiij· man als men hem hiet.
 
Doe si quamen, si seiden: ‘Siet
 
Wi sijn hier nu. Segt ter vaert
 
Wat ghi wilt ende begaert.’
 
‘Dat wi begeren, mogedi weten:
6815
Die casteel hi es beseten
 
Met wel groter heercracht.
 
Die onse van binnen waren te nacht
 
Hier uter porte sere verladen.
 
Si riepen up ons dor genaden
6820
Dat wise bescudden souden buten;
 
Ende wi en dorsten niet ontsluten
 
Die porte: wi onsagen theere. *
 
Aldus verloren si sonder weere
 
Hare leven ende sprongen sciere
6825
Vander brugghe in der riviere.
 
Dat dede hem die grote noot
 
Ende die vrese vander doot
 
Dat si hem selven namen tleven.
 
Siet wat rade suldi ons gheven?’
6830
‘Wilment den coninc laten weten
 
Dat sijn casteel es beseten?’
 
‘Neen wi, het ware grote onnere!
 
Willen wi bejagen prijs ende ere
 
+ So laet ons doen bi vroeden rade.
6835
Die coninc, hi hevet grote scade
 
Ghenomen, al en weet hijs niet.
 
Ic wane, ons naect groot verdriet:
 
Quaemt hem te voren, hi soude weten *
 
Willen, wiene hadden beseten;
6840
Ende wine connens hem niet bedieden
 
Wie hem of slouch sine lieden
 
Ende dese scade hevet ghedaen.
 
Maer laet ons ghereden saen
 
Drie hondert man ende vare wi buten;
6845
Ende weten die porten ontsluten:
 
Hebbe wijs te doene dat wi vlien
 
Weder in; dan laet ons sien
 
Wie onsen casteel hevet gheleit *
 
Ende ondervinden die waerheit
6850
Wie si sijn, wane si comen. *
 
Als wi die waerheit hebben vernomen
 
Sullewijt den coninc doen verstaen
 
Dinket ju allen goet ghedaen.’
 
Doe seiden si alle: ‘Ghi segt wel.’
6855
Die te wapenen waren snel
 
Si ghereetden hem ter vaert
 
Ende saten up al ongespaert
 
Ende keerden weder sonder beiden.
 
Aldus ghincsi hem ghereiden
6860
Die van binnen, sonder sparen.
 
Drie hondert quamer tere scaren
 
Ende sijn ter porte uut ghetrect
 
Ors ende man al verdect.
 
Si waren starc ende coene.
6865
Hem werdes lichte te doene.
 
Eer yet lanc dus sijn si comen
 
Buten der porte ende hebben vernomen
 
Den menegen verslegen doot
 
Ende metten bloede gevaerwet root *
6870
Die straten; els ne sagen si niet
 
Creature die God ye leven liet.
 
Doe seiden si also si ghevroeden:
 
‘Si sijn ghetrect in harre hoeden
 
Die hier te nacht te werke waren.
6875
Weten hem volgen sonder sparen!
 
Over een wi ons dies gheninden:
 
Wi sullen varen tote wise vinden!’
 
Aldus reden [s]i ten porten uut: *
 
Tgrote gescal ende grote gheluut
6880
+ Maecten si ende groot gheclanc
 
So dat der Walewein ontspranc
 
Uut sinen slape bi den gherochte.
 
Lanc waest eer hi hem bedochte
 
In wat manieren hi daer was comen.
6885
Als hi die taflen heeft vernomen
 
Vor hem geladen metter spise
 
Peinsde die ridder goet van prise:
 
‘Ic ben hier so wel gheseten
 
Ic sal van deser spise eten
6890
Eer ic heden up sta, God weet.
 
Mi es onwijs, [w]aer ic dus ghereet *
 
Sal vinden, alsic henen scede
 
Eten ende dri[n]ken bede.’ *
 
Want hi daer wel sijn ghevouch
6895
Vant. Hi dranc wijns ghenouch *
 
Om dat hi te blider wilde wesen.
 
Alse Walewein van al desen
 
Hadde gheeten genouch
 
Ende al sijn gevouch *
6900
Doe dede hi sine wapene ane
 
Ende ghereetde hem te gane
 
Ware hi ghereet, bute der zale. *
 
Nu willic ju van hem corten die tale
 
Ende laten bliven ende seggen vort
6905
Een deel vanden gonen -nu hort!-
 
Die haestelike henen varen
 
Ter porte uut sonder sparen
 
Om te soukene hare viande
 
Ende te wrekene hare scande.
6910
Maer sine hebber niemen vernomen.
 
Alsi buter porte sijn comen
 
Dae[r]ne vonden si clene no groot *
 
No creature die God gheboet. *
 
Dat quam daer bi: daer ne was niet.
6915
Si riepen: ‘Ay mi! wats ons ghesciet?
 
Ne sullen wi nu den coninc
 
Berechten moghen van deser dinc
 
Wie hevet dit ghedaen *
 
Ende die waerheit doen verstaen?
6920
Diet daden, sijn ons ontvloen!
 
Wat souden wiere meer toe doen?
 
Dit sullen wi hem seggen, dit es waer.’
 
Doene letten si niet langer daer
 
Ende keerden met droeven moede.
6925
Nu es Walewein in siere hoede
 
+ Ende heeft die doren ontsloten. *
 
Hine gave niet drie noten
 
Al waren si nu up hem comen.
 
Mettien heeft hi tswert ghenomen
6930
Dat hi goet ende gedurich vant
 
Al bloot getrect in sine hant;
 
Ende seinde hem ende tart uter dure.
 
God gheve dat sine aventure
 
Heden ten besten moete vergaen!
6935
Hi sach die porte hopen staen.
 
Daer ghinc hi in metter vart
 
Ende hilt al bloet ghetrect sijn sweert.
 
Als hi binder porte es comen
 
Sone hevet hi niemen vernomen
6940
Die hem dat ingaen wille waren. *
 
Ende die buten waren ghevaren
 
Si sijn weder binnen comen
 
Ende hebben Waleweine vernomen *
 
Voer hem lieden gaende allene
6945
Gheredelike over sine bene.
 
Doe seiden si alle gader saen:
 
Nu siet gonder enen gaen
 
Die hem inwart maect ter vaert
 
Ende draget al naect getrect sijn swaert.
6950
Hi waent den casteel wel winnen.
 
Oec saelt hem comen tonminnen!
 
Hi hevet dulheit groot bestaen!
 
Wat radijs: wille wire vaen?’ *
 
‘Neen wi, maer wille wi met ghemake
6955
Ondervinden alle die saken
 
Waer die gone sijn ghevaren
 
Die hier te nacht te werke waren
 
Ende dese ondaet hebben gewrocht?
 
Als wijt hebben ondersocht
6960
Dan alre eerst sullen wine vaen.
 
Niemene latene hem ontgaen.
 
Wi sulne leveren den coninc.’
 
Walewein verstont al dese dinc
 
Ende peinsde in sinen moet:
6965
‘Eens vroet mans raet es dicken goet.
 
Ic horde eens seggen enen pape:
 
‘Als die wulf es onder die scape
 
Danne eest te spade te werne.’
 
Desen hebben mi wille te deerne. *
6970
+ Oec hordic hem seggen mede:
 
‘Daer goet hoede es daer es goet vrede.’
 
Ic souder omme peinsen, waric vroet;
 
Het ware mi tijt. God gheve mi spoet
 
Ende gratic wel te doene!
6975
Het wert varinc bi der noene
 
Ende ic ben ter sester porte binnen:
 
Sine sullen mi niet so lichte winnen
 
Vergaet mi na mijn ghedochte.’
 
Doe loec hi als hi eersten mocht[e] *
6980
Die porte ende ghincse vaste sluten:
 
Ende die drie hondert blever buten
 
Die de hoghe tale seide[n]. *
 
Si moeten daer een stic ontbeiden
 
Sullen si Waleweine vaen.
6985
Met siere liste heeft hi ghedaen *
 
Dat hise alle buten sloet.
 
Doe dreven si den rouwe groot
 
Die gone diere buten hilden.
 
Si sullen Waleweine den milden
6990
Te deser porte gheven vrede
 
Ter ander ende ter darder mede
 
Ende ter vierder. Dus hevet hiere
 
.................... *
 
....................
6995
Daer wart hem dat spel onsiene.
 
Nodan sal hijt al bestaen
 
God wouds, hoet hem sal vergaen.
 
Daventure moets gewouden!
 
Die gone die daer binnen houden
7000
Waren bevaen met droeven moede
 
Dat si aldus met quader hoede
 
Buter porte besloten waren.
 
Sine weten van rouwen hoe gebaren.
 
Ende helpt hem niet: het blijft ghedaen! *
 
--------------------
 
--------------------
 
--------------------
7005
Toter tienster porte binnen
 
Daer men onthaalde met omminnen
 
Ten eersten dat hi daer binnen quam: *
 
Hi vanter den menegen die was gram
 
Up hem. [T]waren, als sine saghen *
7010
Scoten si an hem al sonder dagen.
 
Si riepen: ‘Ay, wats ons ghesciet!
 
In swaer vernoy, in swaer verdriet
 
Sijn wi comen, in groten toren!
 
Wi hadden ghenouch te voren
7015
Ghenomen, al waren si binnen bleven
 
Die daer buten nu hare leven
 
Hebben verloren; dat verstaet wel.
 
Hem es ghespeelt een evel spel
 
+ Alle gader, niet hem somen.
7020
Diet daden, si beginnen comen! *
 
O wi, owi, wats u ghesciet!
 
Het es een vanden gonen, siet
 
Die de ondaet hevet ghedaen!
 
Wat raetdi oft wine vaen *
7025
Dat wi hem tleven hebben genomen
 
Eer sine ghesellen up ons comen? *
 
So sullen wi al met gemake
 
Wel volbringen onse sake:
 
Wi sulse een ende een onthalen
7030
Ende sullen hem harde wel betalen
 
Hare toelne eer si die porte liden.’
 
Walewein tart an ere siden
 
Ende warp den rigge an ene masiere
 
Tussce twee colummen ende sette hem sciere *
7035
Ter were jegen die van binnen.
 
Hi seide: ‘Com na, die wille winnen:
 
Ic sal hier uwes ontbeiden!’
 
Doe stonden dandre ende seiden:
 
‘Juwe were mach u nict besluten: *
7040
Al waren siere binnen die sijn buten
 
Van den [gonen] diere sijn buten bleven *
 
Wi souden hem allen nemen tleven!
 
Dier souder nemmer een ontgaen!’
 
Walewein antworde saen
7045
Ende seide: ‘Dies nontsiet u niet!
 
Ic ne weet niet wat ic buten liet
 
Yemene die mi wille vromen
 
Die binnen der veste wille comen
 
En ware namelike God
7050
Die macht hevet ende ghebod
 
Over ons allen beghene.
 
Ic hadde lievere hem allene
 
In hulpen dan ju allen gader.
 
Dat es bedi hi es mijn vader:
7055
Hi sal sijn kind wel bescarmen!’
 
Si trecten die swerde metten armen
 
Up Waleweine in allen siden
 
Ende begonsten up hem striden.
 
Aldus onthaelden si haren gast.
7060
Maer Waleweins wapene waren so vast
 
Dat die gone van binnen
 
Up hem niet en mochten gewinnen.
 
Dat was qualike hare ghevouch!
 
Metten swarde dat Walewein drouch
7065
+ Maecte hi plaetse, so hi best mochte:
 
Wien so hiere mede gherochte
 
Dien dede hi tumen sonder hovaerde
 
Metten swaerde up die aerde
 
Dat hi keerde die voete upwart.
7070
Doe prijsde Walewein sijn swaert
 
Ende prijsde sere, diet hem gaf.
 
Dat hi gheraecte, dat ghinc af
 
Metten swerde dat hi draget.
 
Doe seiden si: ‘Werden wi versaget
7075
Van desen die hier es comen binnen?
 
Ende sullen wi hem laten winnen
 
Den casteel up ons met crachte?’
 
Si namen glavien ende scachte
 
Ende liepen up hem daer hi stoet.
7080
Walewein was van sinne vroet
 
Ende decte hem onder sinen scilt.
 
Metten swerde dat hi hilt
 
In sine hant getrect al bloet
 
Slouch hi weder slaghe groot
7085
Ende die scachte mids ontwee
 
Alst ware riet min no mee *
 
Ter menegher stede vor die hant.
 
Doe seiden si: ‘Hets een viant!
 
Wine moghen up hem niet winnen!
7090
Weten senden enen bode binnen
 
Tote onsen here den coninc
 
Dat hi ons te deser dinc
 
Bescudde, of wi sijn verloren.
 
Hier es die duvel comen voren
7095
Die ons sal doden alle gader!’
 
Walewein der aventuren vader
 
Hi peinsde als hi dit verstoet:
 
‘God gheve mi cracht ende daer toe spoet
 
Dat ghi mi niet en moet ontgaen!’
7100
Met desen so was ghestaen *
 
Die joncfrouwe vor haren vader
 
Ende vor die baroene alle gader
 
Ende groettene harde h[o]vescelike *
 
Ende seide: ‘God van hemelrike
7105
Hi gheve u bliscap emmermere
 
Van desen daghe vorwaert, here!
 
Te nacht so quam mi te voren
 
In drome dat ju groot toren
 
Staet te nakene ende swaer verdriet.
7110
Maer in dars ju ghewagen niet
 
En moeste bi juwen wille sijn.’
 
+ Die coninc seide: ‘Dochter mijn
 
Eest sake die te seggene steet
 
So biddic u, God weet
7115
Dat ghijt mi segt. Dat ju God lone!
 
Bi miere rechter coninc crone
 
Ene bede wert ju ghereet
 
Teerst dat ic die waerheit weet.’
 
Alse dit gehorde die joncvrouwe
7120
Seitsoe: ‘Here, bi uwer trouwe
 
Suldise mi dan gherne gheven?’
 
‘Also moetic met eren leven!
 
Jaic, alsic die waerheit weet.’
 
‘Lieve vader, so versteet
7125
Wat dese dinc bedieden mach.
 
Mi quam te voren daer ic lach *
 
Te nacht ene harde vremde dinc:
 
Mi dochte dat een ridder, een jongelinc *
 
Wel gheraect in allen seden
7130
Uut varren lande quam ghereden;
 
So varre: ens niemen dies ghelovet! *
 
Up sine scoudre stont een hovet
 
Als oft ware van ere joncvrouwe.
 
Dit dochte mi in rechter trouwe.
7135
Bi wat saken mach dat wesen?’
 
‘Joncfrouwe wildi vroet van desen
 
Wesen, ic saelt u segghen gherne. *
 
Die selve rudder pleget te vaerne
 
Achter lande om aventure
7140
Menich coninc rike dure
 
So wien hi vint in eneger noot
 
Al soude hiere omme bliven doot *
 
Hi sal betren sinen rouwe:
 
Dat bediedet thoeft vander joncvrouwe
7145
Dat ghi an den rudder saget.
 
Nu hebbi[c] u dies ghi mi vraget*
 
Berecht: wat wildi weten mere?’
 
‘Ic saelt ju segghen, lieve here.
 
Noch saghic ander dinc daer ane:
7150
Sijn wapenroc, na mine wane
 
Die was van ere liebards huut.’
 
Die coninc sprac al over luut:
 
‘Des liebaerds huut die ghi saget
 
Dat es die coenheit die hi draget
7155
Die rudder, in sijn herte binnen.
 
Hine laetse niemene bekinnen *
 
+ Dorperheit, te ghenen male
 
Maer altoes [es] van scoenre tale. *
 
Onrecht ende quade saken
7160
Die wille hi te nieute maken.
 
Doemen hem oec mesdaet
 
Hi es die gone diese wederstaet
 
Metten swerde wel stoutelike.
 
Ende hine slouch manne swike
7165
Die siere hulpe iet begheerde.
 
Dit es dat teken vanden liebarde *
 
Dat hi draget min no mee.’
 
‘Vader, nu wetic die twee.
 
Dat derde moeti mi bedieden.
7170
Vor algader juwe lieden*
 
Willic ju vraghen of ghi kent:
 
Een dier dat men heet serpent
 
Brochti ghevoert stare ende groot.
 
Ic sach dat hem ter kele uut scoet
7175
Tvier: dat dede ju grote scade;
 
En hadde altoes en ghene ghenade
 
Van ju no van juwen lieden: *
 
Si waren te ondre; eer si scieden *
 
Hadt wel die twedeel doot
7180
Also helpe mi die God die mi geboet!’
 
‘Tvier dat hi brochte in sine hant
 
Dochter mijn, dat was een brant
 
Die mi noch in groter scaden
 
Sal bringhen ende in onghenaden
7185
Mach hi comen binnen miere vesten;
 
Maer vergatet mi ten besten
 
Hine salse niet so lichte winnen.’
 
Doe nam soe orlof daer binnen
 
Die joncfrouwe, an haren vader
7190
Ende ane die baroene alle gader:
 
‘So seggic u, here, wacht u dies;
 
Een man comt dicken in verlies
 
Als hi waent wesen best in vrede.
 
Ghi sijd mi scu[l]dich ene bede *
7195
Wanneer so ics u vermane.’
 
Die coninc seide: ‘Wel ghedane
 
Joncfrouwe, soe es ju ghereet.’
 
‘So willic bidden, na dien dat steet
 
Gode dor sine ghenaden
7200
Dat hise mi bidden late te staden!’ *
 
Doe ghinc soe wech na deser tale.
 
Doe leidemen taflen in die sale.
 
+ Die coninc ende sine baroene
 
Ghinghen eten na desen doene.
7205
Ende eer si alle consten voldwaen
 
So quam een bode in gheg[a]en *
 
Vor den coninc daer hi sat
 
Over die tafle ende at;
 
Ende hi sprac met groten sere:
7210
‘Staet up’, seithi, ‘coninc here
 
Van juwer tafle! Laet ju heten!
 
Juwe starcke vesten sijn beseten:
 
Daer es een ridder comen binnen.
 
Hi sal den casteel up ons winnen.
7215
Hi hevets ghedaen een scone ghewin:
 
Hi es ter eerster porten in *
 
Hi magher lichte no[ch] winnen twee. *
 
Ende oec die tweedel ofte mee *
 
Van juwen volke heeft hi doot!’
7220
Die coninc was starc ende groot
 
Ende hadde in sine machte
 
Wel tiene mannen crachte
 
Rumelijc oec ofte meer. *
 
Hi seide: ‘Al es mi therte seer
7225
Hets vrome dat selc ridder levet!
 
Keytive houdi............. *
 
Het quam miere dochter wel te voren
 
Dat verdriet ende desen toren
 
Dat mi nu te doghene staet.
7230
Mine ridders sijn ghereet. *
 
Staet up alle ende haest ju sere!
 
Die mine vrienscap ende mine ere
 
Minnen, staet mi heden bi!
 
Waer sijn mine wapine? hale se mi!
7235
Vaer! haeste elkerlijc ende soeket *
 
Sine wapine!’ Die hem eerst roeket
 
Ghereden, maecte hem darwaert.
 
Den coninc dedemen an ter vaert
 
Sine wapine ende brochte hem te voren
7240
Een stare ors ende dat was uut vercoren *
 
Daer hi up sat met groter cracht.
 
Hi nam den scilt ende den scacht
 
Die men hem brochte, starc ende groot
 
Met cynopre ghevaerwet root:
7245
Daer omme ghinc een stalijn bant
 
Van den orde toter hant.
 
Dien nam hi al sonder sparen
 
Ende reet wech te waren
 
+ Tote daer hi Walewein sach staen
7250
Die den sinen hadde ghedaen
 
Des daghes pine ende swaer verdriet.
 
Al noch en stont hi stille niet:
 
Hi vacht ghelijc enen lyoene!
 
Die coninc was stare ende coene
7255
Ende reet bet na met groter cracht.
 
Ter scote hilt hi sinen scacht
 
Ende waenden dor steken ter eerster vloghe. *
 
Jeghen den rechtren elleboghe
 
Gaf hi hem die ste[k]e groot *
7260
Dat hem uter hant ontscoet
 
Sijn swaert .xiiij. voeten verre.
 
Doe was mijn her Walewein erre
 
Ende droeve in sinen moet:
 
Vanden volke dat voer hem stoet
7265
En conste hijt weder niet ghewinnen!
 
Doe verblijtde therte binnen
 
Den coninc ende die met hem waren;
 
Si seiden: ‘Ghine sult ontvaren!
 
Wi sullen ju met wel groten sere
7270
Nemen tlijf!’ ‘Ne slaet nemmer[mer]e’ *
 
- Sprac die coninc- ‘ic wilne vaen.’
 
Mettien sach Walewein vor hem staen
 
Enen met enen bloeten swerde:
 
Als die coninc sijns begherde *
7275
Tart hi bat naer ende prant
 
Den gonen tsweert uter hant
 
Ende verdroucht met beden armen
 
Ende seide: ‘Het wert tuwen wacharmen
 
Dat ic emmer sterven moet!’
7280
Boven up den stalin hoet
 
Gheraecti also den coninc
 
Dat die slach daer dore ghinc;
 
Maer hine hevetene niet ghewont:
 
Van desen slaghen bleef hi ghesont!
7285
Die coninc warp omme sijn paert
 
Te minen here Waleweine waert
 
Ghenendelike sonder sparen. *
 
....................
 
....................
 
Walewein hoedde hem vor die steken *
 
Ende tart an ere siden
7290
Ende verdrouch dat swaert met niden
 
Ende gaf den coninc enen slach
 
Dat hi ne horde no en sach:
 
Van den slaghe wart hem so wee!
 
+ Ende Waleweins swaert spranc ontwe
7295
Bider hilte vor dier hant.
 
Die coninc, hi viel up dat sant
 
In ommacht van dien slaghe.
 
Doe dreven sine liede grote claghe
 
Om den coninc haren here.
7300
Der Walewein vervaerd[e] hem sere: *
 
Hine wiste hem waer mede verweren.
 
Ende dandre die sijns begeren
 
Si torden an metter vaert.
 
Die coninc sat weder up sijn paert
7305
Als hi vander ommacht bequam.
 
Verbolgelike ende sere gram
 
Sat hi up met groter cracht.
 
Ende Walewein ghegreep den scacht
 
Ende wranckene den coninc uter hant.
7310
Hi seide: ‘Al en hebbic ghenen brant
 
Ic sal mi hier mede verweren.
 
Jeghen die mi willen deren
 
Salic coelen minen moet!’
 
Als een mayere tcoren doet
7315
Also velletse Walewein metten scachte
 
Stoutelike ende met crachte.
 
Hi dede den meneghen grote pine.
 
Die coninc troeste die sine: *
 
Hi hietse peinsen om die ere.
7320
Met droeven moede, met groten sere
 
So trac die coninc sijn swaert.
 
Doe torden si an metter vaert
 
Up Waleweine met groter crachte.
 
Die starcke bande vanden scachte
7325
Hieuwen si metten swerden ontwee
 
In sevene steden ende oec mee
 
Ende velden Waleweine den here.
 
Doe worden si echt verhoget sere *
 
Die coninc ende die met hem waren.
7330
Ende mijns ther Waleweins mesbaren *
 
Ende sijn rouwe die was groot:
 
Hi waende te hant bliven doot!
 
Ende hi bat Gode met trouwen
 
Ende Marien onser Vrouwen
7335
Oft hi daer verlore sijn leven
 
Dat soe siere ziele moesten plegen
 
Geleden daer soe selve waren. *
 
‘Hier en wanics niet ontfaren:
 
+ Het es met mi also vergaen
7340
Ic gheve mi up, ic blive ghevaen.
 
In mach mi nieuwer mede verweren.’
 
Ende die sere sijns begeren
 
Si voerdene ten castele waert.
 
Doe sach daer een ser Waleweins swaert:
7345
Hi wanet nemen daer het lach.
 
Tswart gaf hem sulc enen slach *
 
Dat hi droeve danen sciet
 
Ent goede swaert daer liggen liet:
 
Hine was niet sulc dat hiere toe dochte
7350
Dat hi tswert up heffen mochte
 
O[m] prosent bringen sinen live. *
 
Meer dan si hondert ende vive
 
Hem allen doet dies gelike;
 
Dat seggic u gewaerlike.
7355
Si lieten daer an haren danc.
 
Wat holpe dat ict maecte lanc?
 
En bestoet hem niet te dele. *
 
Doe quamen si binnen den castele.
 
Noch doe ne wiste die joncfrouwe niet
7360
Hars vader toren ende sijn verdriet
 
Vor dien dat soene comen sach
 
Ten veinstren daer soe lach
 
Met camerieren ende sach uutwaert.
 
Doe haeste soe hare ende quam ter vaert
7365
Tharen vader, so soe eerst mochte.
 
Ende Walewein, dien hi brochte
 
Ghevaen, stont bi siere side.
 
Die coninc seide: ‘Nu weset blide
 
Dochter! Siet of ghine yet kent
7370
Desen: hi es die dat serpent *
 
Ghevoert brochte in sine hant!
 
Mi dincke dat ic ondervant *
 
[D]inen droem te [m]inen sere.’
 
Die joncfrouwe seide: ‘Vader here
7375
Mi es leet van irwer scade;
 
Maer ic bade jou up ghenade
 
Dat ghi mi gheeft mine bede
 
Dore God ende dor u edelede
 
Die ghi mi ghelovet heden.’
7380
Die coninc seide: ‘Uwer bede
 
Dochter, ne willic niet onsaken.
 
Maer dat mach niemen gemaken
 
Al baeddi mi om tsmans leven
 
Dat icker jou soude gheven. *
7385
+ Anders bidt mi dat ghi wilt.’
 
Dat men Waleweine vor hare hilt *
 
Wert die joncfrowwe van binnen
 
So ontsteken van siere minnen
 
Soe ne wiste wat soe doen mochte.
7390
Menichsins es vrouwen ghedochte
 
Daer si toe keren hare zinne.
 
Soe es bevaen met ridders minne
 
No danne hadsoene niet ghesien.
 
Soe antworde den coninc mettien:
7395
‘Here, omme sijn lijf en biddic niet.
 
Hi heeft mi brocht int sware verdriet
 
Ende ju, here, in groter scade.
 
Nu biddic u, vader, dor ghenade
 
Dat ghine mi gheeft tote morgen:
7400
Ghine dorter niet omme sorgen
 
Ic ghevene u weder also goet.
 
Ende laet mi coelen minen moet
 
Over hem te nacht, ende morgen ghi.’ *
 
Die coninc seide: ‘Dochter, dat si.
7405
Wildine mi margen weder gheven?’
 
‘Jaic, mach hi so langhe leven.
 
Ende es hi doot, sinen lechame *
 
Salic ju gheven in Gods name.’
 
‘Joncfrouwe, es dit uwe bede?
7410
Vrouwen hebben enen zede:
 
Si moeten hebben hare begeren;
 
H[et] en mach hem niemen weren *
 
Al soudt enen man sine ere
 
Costen. Nu biddic u sere
7415
Dat ghine doet vaste in ju behout.’
 
Viere ridders starc ende stout
 
Namen Waleweine metter vaert:
 
Al daer die joncfrouwe begart
 
Leetden sine neven harre side.
7420
Gone camerieren saghen te stride
 
Up Waleweine daer menne brochte.
 
Om dat hi hem so scone dochte
 
Baden si alle in goeder trouwe
 
Gode ende onser liever Vrouwe
7425
Dat hi met eren moeste ontgaen!
 
Dus brochtmen Waleweine ghevaen
 
Daerne die joncfrouwe in hebben wilde.
 
Men dede inden karker den ridder milde *
 
Ende ghingen weder sluten vaste.
7430
‘Nu nemet ware van uwen gaste’
 
+ Spraken die ridders ter joncfrouwen.
 
‘Ic sal, bi miere rechter trouwen
 
Tote hem nemen sulken ware
 
Dat seggic ju al hopenbare
7435
Hem ware beter, ware hi doot:
 
Sijn torment wert so groot’
 
- Sprac die joncfrouwe- ‘ende sine pine!
 
Dit seggic oec al stillekine
 
Minen vader, niet hopenbare.
7440
Mi ware leet quame die niemare
 
Achter hove - ic bem een wijf-
 
Dat ic enen man sijn lijf
 
Name. In wilne ooc doden niet *
 
Maer sine smerte ende sijn verdriet
7445
Dat wert groot, bi miere trouwe.’
 
Doe namen si ane die joncfrouwe
 
Orlof, die rudders alle viere.
 
Die joncfrouwe seide: ‘Groetet mi sciere
 
Minen here den coninc minen vader
7450
Ende sine baroene alle gader
 
Ende danct hem uter maten sere
 
Des groten goets, der groter ere
 
Die hi mi hevet gedaen.
 
Den rudder die hier es ghevaen
7455
Salic hem morgen weder gheven
 
Ja, mach hi also langhe leven: *
 
Hi sal hebben wel swaer bedwanc.
 
I[c w]eets minen vader danc *
 
D[at] hi mi die ere dede
7460
Ende hi mi gaf mine eerste bede *
 
Die ic hem noit eer bidden dorste.’
 
Doe ghinc soe al sonder vorste
 
Ende gaf hem orlof, die joncfrouwe.
 
Ten coninc die met groten rouwe
7465
Was bevaen, si quamen sciere
 
Gone ridders alle viere
 
Ende spraken met gestaden zinne:
 
‘Here, die jonghe coninginne
 
Mijn joncfrouwe, groetet ju sere
7470
Ende danct ju der groter ere
 
Die ghi hare heden hebt ghedaen.
 
Den ridder die soe heeft ghevaen
 
Sal soe hede morgen gheven *
 
Mach hi also langhe leven;
7475
Maer hi sal eer wesen doot:
 
Sijn torment es so groot
 
+ Ens niemen diet vertellen mochte.’
 
Doe seide hi dat hijs niene [r]ochte; *
 
Maer mochti den dach ontbeiden *
7480
Hi soudene in wel corten tiden
 
Doen sterven met wel groten sere.
 
‘Nu en gewagets mi nemmere.
 
Swiget al stille, latene daer:
 
Mi es anders mijn herte swaer’
7485
- Sprac die coninc- ‘sijt seker dies:
 
Om mine scade, om mijn verlies
 
Dat ic heden hebbe ontfaen!
 
Nu laet ons ghereden saen
 
Metten gonen diere leven
7490
Ende halen die daer doot sijn bleven.
 
Die gone die daer sijn ghewont
 
Helpt hem, datsi werden ghesont.
 
Dies biddic ju dore ghenaden.
 
Ic moet bescouwen mine scaden
7495
Die mi heden es ghesciet.’
 
Doene wilden si langere letten niet.
 
Die coninc reet; hem volgede an
 
Menich rudder, menich man
 
Die des daghes bleven ghesont.
7500
Ende die gone diere sijn ghewont
 
Die ghinc men antieren sochten. *
 
Arsaters quamen so [si] eerst mochten *
 
Diese souden achterwaren.
 
Die coninc hiet voren varen
7505
Sine cnapen ende ontsluten *
 
Alle die porten ende buten
 
Varen bescouwen sine vesten.
 
Doe daden sijt na hare besten. *
 
Die coninc hi reet oec selve naer
7510
Tote dat hi quam al daer
 
Hi Waleweins swaert liggen sach
 
Daer die meneghe in dien dach
 
Mede hadde tlijf verloren.
 
Als hijt sach, doe reet hi voren
7515
Ende hiet dat ment hem soude geven.
 
‘Here, het soude ons nemen tleven’
 
Spraken alle sine man,
 
‘Wi hebben gheproeft: hierne can *
 
Niemen up ghenemen tswart!’
7520
Die coninc beette selve ter vaert
 
+ Vanden parde neder int dal
 
Ende seide: ‘Dat doet juwe bloetheit al
 
Of dat ghijs niet doen en wilt!’
 
Hi decte hem onder sinen scilt
7525
Ende wanet nemen daert lach.
 
Tswert gaf hem sulc enen slach
 
Dat hem clovede wel ter cure
 
Scilt ende helm al dure
 
Ende die slach weder stoet
7530
Onder up den stalin hoet.
 
Doe trac hi achter metter vaert.
 
‘Hets die duvel, ens gheen swaert!’
 
- Sprac die coninc - ‘dat dinke mi.
 
Hem en mach niemen comen bi.
7535
Hadt den gonen moeten bliven
 
Diet brochte, hi hadde meer ketiven
 
Ghemaect dan hi heft ghedaen!
 
Maer God danc, hi es ghevaen.
 
Ic wane, hijt nemmerme en siet.’
7540
Doene wildi langere letten niet:
 
Die coninc ende die met hem waren
 
Reden bet uut al sonder sparen.
 
Mettien hebben si vernomen
 
Waer die gone weder comen
7545
Die de porten souden ontsluten.
 
Si seiden: ‘Here coninc, waer vaerdi buten? *
 
Ter sester porte? ghi sijt verloren!
 
Daer leget een crachtich heere voren.
 
Dat hebbewi harde wel vernomen.
7550
Die sijn om den gonen comen
 
Die hier binnen es ghevaen.’
 
‘Nu weten ons ghereden saen
 
Alle mine ridders, het es tijt!
 
Ons sal naken nieuwen strijt’
7555
- Sprac die coninc - ‘jeghen nacht.
 
Mallic proeve sine cracht!
 
Ons allen werdet wel te doene!’ *
 
Die ten wapenen waren coene
 
Haesten hem ende trocken hare swert.
7560
Doe ontdede men ter vaert
 
Die porten jeghen die van buten.
 
Ende alsi die porten souden ontsluten
 
Die gone die daer buten hilden
 
So haesten si hem ende wilden
7565
In comen eer soe was ondaen.
 
Ende die van [binnen] ghingen slaen *
 
Up die ander eer sise wel sagen
 
+ Ende begonste weder achter jaghen. *
 
Doe riepen si met groten ghere:
7570
‘Hout up, hout up, coninc here!
 
Dootdi ons, hets ju verlies:
 
Wi sijn ju liede! Wacht u dies!’
 
Alse die coninc dit verstoet
 
Verblijtde hem sin ende moet
7575
Ende beval den andren ter vaert
 
Dat elkerlijc bestede sijn sweert.
 
Doe reet hi buten sunder daghen *
 
Ende begonste hem sere vraghen
 
Hoe die strijt eerst begonste.
7580
Daerne was niemen die hem conste
 
Berechten: sine wistens niet.
 
Maer si seiden: ‘Here, nu siet
 
Wi moghen u seggen dat wijs weten.
 
Juwe starke vesten waren beseten
7585
Een deel vor die middernacht
 
Met wel groter heercracht:
 
Ende sijn si alle bleven doot *
 
Beide clene ende groot
 
Die de vijfte porte hilden!
7590
Si riepen up ons ende wilden
 
Dat wi die porte hadden ondaen.
 
Wine dorstens niet bestaen:
 
Wi ontsagen tgrote heere.’
 
‘Ende verloersi sonder weere
7595
Alle gader hare leven
 
Datter nemmer een nes bleven?’
 
‘Here, dit es ons een swaer slach!
 
Ende also houde als wi den dach
 
Saghen, daden wi ontsluten *
7600
Die porten ende wi voeren buten
 
Ondervinden die waerheit
 
Wie den casteel hadde beleit.
 
Maer als wi buten sijn comen
 
Soen hebben wi niemen vernomen.
7605
Ende als wiere niemen en sagen
 
Ne wilden wi daer niet langere dagen.
 
Mettien hebben wi vernomen
 
Als wi waenden weder in comen
 
Enen ruddre gaende allene
7610
Te maten groot te maten clene:
 
Die quam hier inwart metter vaert
 
Ende drouch al bloet ghetruct sijn swert.
 
Ende als wine vor ons sagen gaen
 
Peinsden wi, wi soudene vaen.
7615
+ Mettien hevet hi ons vernomen.
 
Als wi up hem souden comen
 
So ghinc hi die porten sluten.
 
Here, aldus bleve wire buten
 
Ende hi es daer binnen bleven.
7620
In weet oft hi noch mach leven.
 
Dit was al dat wiere of sagen.’
 
‘Mi dincke, so magic sere clagen’
 
- Sprac die coninc - ‘mijn verlies.
 
Hi es ghevaen, sijd seker dies
7625
D[ie] hevet brocht in dese scade. *
 
Mine liede waren van dommen rade
 
Dat sine lieten comen. *
 
Die scade die ic hebbe vernomen
 
Salic ghenesen so ic best can.
7630
Ic hadde wel ·x· hondert man
 
Die hilden mine starcke vesten
 
Alsic ghemarken can te[n] besten. *
 
Darne waser maer ·lx· min.
 
Nu dinke mi in minen zin:
7635
Diere neser niet ·iiij· hondert bleven
 
Sine hebben alle verloren tleven.
 
Nu willic varen sonder letten
 
Ende weder doen besetten
 
Mine porten so ic best can.
7640
Daer tierst waren vierwaerf ·xx· man
 
Sullen wi nu ·xl· houden.’
 
Die dode die laghen up die mouden
 
Vort ende weder, up dat zant
 
Ghinc men souken tes mense vant.
7645
Dese dede die coninc draghen
 
Bede up paerde ende up waghen
 
Daer mense mede soude ter vaert
 
Voeren ten castele waert.
 
Wat holpt dat ic ju langhe lette?
7650
Men dalf die dode ende sette
 
Die levende daer si gebraken.
 
Die coninc en mochte nict ghemaken: *
 
Der Walewein hevetse also ghevelt *
 
Dat si nemmer ne werden ghetelt
7655
Also wel alse si te voren waren.
 
Dus quam die coninc al sonder sparen
 
Ende hevet ghedaen so hi best mochte:
 
Van den volke dat hi brochte
 
Sette hi ten tween porten an
7660
Telker porten ·xl· man
 
+ Oft si waren bleven sonder hoede.
 
Den coninc was onsochte te moede
 
Alst recht was, van siere scaden:
 
·Xx· waghene al vol gheladen
7665
Brochtemen ghevoert sonder [t]ale *
 
Met doden ende leitse al te male
 
Up een kerchof, dat mense soude
 
Smorgens leggen onder die moude.
 
Daer moesten si ligghen toten daghe.
7670
Die coninc ghinc met groter claghe
 
Hem ontwapenen in die zale
 
Ende dandre heren al te male:
 
Si moeten vergheten haren rouwe.
 
 
 
Nu hort vort vander joncfrouwe *
7675
Ende van Waleweine die ghinder lach
 
Daer hi zonne no mane en sach:
 
Dies was hi droeve in sinen zinne.
 
Ende die jonghe coninginne
 
Die alle die engiene wiste
7680
Van den karkre, soe dede met liste
 
Ene duere up ende wilde gaen
 
Om datsoe horen wilde ende verstaen
 
Waleweins claghe, die daer in lach
 
Daer hi zonne no mane en sach
7685
Noch niemen dien hi claghen mochte
 
Noch oec vertellen sijn ghedochte
 
En ware Gode ende onser Vrouwen: *
 
Dien sal hi claghen sinen rouwen.
 
Hi seide: ‘Wel lieve here
7690
Nu ne achtic min no mere
 
Up dese doot, bi miere trouwe,
 
Mochtic noch sien die scone joncfrouwe *
 
Een deelkijn na mijn ghevouch:
 
So haddic bliscapen ghenouch;
7695
Danne willic wel bliven doot.
 
Hare fierheit es so groot:
 
Daer volget emmer doget naer.
 
Mi en verweghet niet een haer *
 
Dese smerte ende dese carine
7700
Die ic hier doghe ende dese pine
 
Wilde soe mi selve nemen tleven:
 
Ic soude hare mine ziele gheven *
 
Ghevaen, also soe mi nu selve doet. *
 
Maer coelt hare vader sinen moet
7705
Over mi, dat sal mi rouwen.
 
Ghepeins van der scoenre joncfrouwen *
 
+ Dat ne laet mi droeven niet.
 
Miere herte dinct dat soese siet
 
Ende bede hare aermen ondaen:
7710
Hare minne heeft mi daer in ghevaen
 
Die ic langhe hebbe ghedragen. *
 
Waer omme soudic die pine clagen
 
Die ic duere hare hebbe ghedaen *
 
Duer al dat ic hier bem ghevaen?
7715
Waric daer ute, bi miere trouwe
 
Vorden casteel ende die joncfrouwe
 
Hier binnen ware, ic souder in comen *
 
Ghinct mi te scaden oft te vromen:
 
Hare minne heeft mi so ghevaen!
7720
Alsoet ghebiet, mach soe mi slaen:
 
Nochtan salic hare minne
 
Vaste draghen in minen zinne
 
- Also helpe mi God die mi gheboet! -
 
Bede levende ende doot
7725
Al en sal soes weten niet.
 
In deser noot, in dit verdriet
 
Benic dore hare minne comen.
 
Soe es rose boven allen blomen!
 
Haddicse also wel bekint
7730
Vander tijt dat icse hebbe ghemint
 
Ic ware dor hare bleven doot!
 
Hare doget die es so groot:
 
Het es mi bequame wat soe mi doet.’
 
Dit horde soe al daer soe stoet
7735
Die weder also sere claget
 
Sine minne, die soe draget.
 
Al sweechse stille metten monde
 
Soe peinsde: ‘Het ware grote sonde
 
Dadic den riddre tleven nemen:
7740
Hoe soudt mijn herte mogen themen!
 
Hi mint mi seere dan ic hem doe.’ *
 
.................... *
 
Bevaen in een ghepeins van minnen.
 
Die coninc ende alle die daer binnen
7745
Met hem waren, sijn gheseten
 
Over tafle ende ghinghen eten;
 
Maer si aten lettel goet:
 
Die rouwe vulde hem den moet.
 
Alse die maeltijt was ghedaen
7750
Wilde die coninc slapen gaen *
 
Die hem des dages sere mesmakede.
 
+ Daer was menich dien sere vakede.
 
Elc reetde hem ten bedde waert.
 
Doe dede die joncfrouwe ter vaert
7755
Gereden [kupen] ende vat. *
 
Hare boden waren niet lat: *
 
Dat soe gheboet was ghedaen. *
 
Doe ghinc die joncfrouwe saen
 
Ende dede die karker duere ontsluten. *
7760
Doe brochtmen Waleweine buten.
 
Als hi die scone joncfrouwe sach
 
Sine herten ontploec hem alse die dach: *
 
Hare minne hevetene so ghevaen!
 
Hi was wel na tote hare ghegaen
7765
Daer soe bi haren lieden stont
 
Om te cussene an haren mont;
 
Ne ware dat hem bedochte
 
Ende peinsde dat hare doch mochte
 
Ter aventure sijns ontfarmen.
7770
Twe rudders namen bi den armen
 
Ende brochtene ter joncfrouwen gheleet.
 
Hine was in langhen niet ontcleet.
 
Doe beval die joncfrouwe boude
 
Dat men sciere ontwapenen soude *
7775
Ende menne danne bonde onsoete
 
Te gadre handen ende voete
 
Ende menne vor hare neder leide.
 
‘Nu ghenaken mine arbeide’
 
- Sprac Walewein- ‘ende minen rouwe.
7780
Al ju ghebod, scone joncfrouwe
 
So doet met mi, in Gods name.
 
Dootdi mi, hets mi bequame
 
So wat pinen ghi mi doet.’
 
Die joncfrouwe peinsde in haren moet:
7785
‘Nu ne was ridder noit ghevelt *
 
-Mijn vader hevet mi minen droem gespelt-
 
Dat dinct mi wel, te minen besten.
 
Ic wildic met hem buten vesten
 
Stonde ende het sijn wille ware;
7790
Ende ic ne quame bin enen jare
 
Hi[er] binnen weder te minen vader; *
 
Ende wi moesten bliven te gader; *
 
Met hem in sijn gheselscap dan
 
Euwelike bliven soude vort an.
7795
Mi ware vele bet dan bequame
 
Sijn soete ghelaet, sijn soete lechame
 
+ Die melodie die hi soude
 
Jegen mi driven, oft hi woude
 
Danne mi te mergen inden boemgaert
7800
Dien mijn vader hevet so waert
 
Ende daer die goudine boem in staet
 
Daer so varre niemare of gaet
 
Dor dat grote wonder datmer an siet:
 
Die vogelkine ne cesseren niet
7805
Altoes te singene soeten sanc;
 
Daer es der bellekine gheclanc
 
Daer jeghen te horne den soete acort; *
 
Danne staet die aern daer bet vort
 
Die metten vlercken bevangen hevet
7810
Die clare fonteine die altoes ghevet
 
Langhe leven ende ghesonde.
 
Ic dar nodan wel metten monde *
 
Segghen dat ic mi van al gader
 
Eer halmen soude ende oec minen vader *
7815
Ende vrienscap verliesen euwelike
 
Eer ic den ridder sloughe swike
 
Die hier vore mi leget ghebonden.’
 
Doe sprac soe ten selven stonden
 
Toten ridders dese tale
7820
Dien Waleweine hadden in die zale *
 
Uten karkre ghebrocht vorwaere; *
 
Si seide: ‘Ghi heren, God weet, ic ware
 
Van desen ridder ghewroken gerne *
 
Die minen vader pijnde te deerne.
7825
Wedert mi quaet es ofte goet *
 
Ic moet emmer minen moet
 
Over hem coelen, maer mi ware
 
Leet, wist yemen hopenbare
 
Dat ic, die bem ene joncfrouwe
7830
Enen ridder soude doen sulken rouwe.
 
Keert ghi heren, want ens niet
 
Wel betamelijc dat ghi siet;
 
Want ic sal hem groten toren
 
Doen; ic segt ju wel te voren.’
7835
Aldus in deser selver maniere
 
Keerden uten karkere weder sciere
 
Die ridders ende alsi waren buten
 
Dede die joncfrouwe Ysabele sluten *
 
Die camere vaste metter spoet.
7840
Twe camerien getrouwe ende goet *
 
Hadde Ysabele doe met hare
 
Die hare stille ende hopenbare
 
+ Heimelike waren tallen saken.
 
Soene wilde ghene droeve herte maken
7845
Ende alsi die sake, dat sijt weten *
 
Hare dinct, so hevet al leets vergeten
 
Na dien dat soe haren lieven amijs
 
Met hare hevet in hare porprijs.
 
Noch ne was joncfrouwe in erderike
7850
Die so sere inhertelike *
 
Enen rudder minde ende so sere
 
Als soe Waleweine dede, den here.
 
Wet wel dat die scone maget
 
Els en gene dinc en jaget
7855
Dan te drivene hare jolijt
 
Metten her Waleweine te deser tijt.
 
Soe weet hare selven seker daer
 
Dat soe mach wesen sonder vaer.
 
Daer der Walewein lach upt pavement
7860
Liep soe tote hem met genent.
 
Ne waer dat hare die scamelhede
 
Een weder trecken gaf tier stede
 
Soe hadde thant den ridder van prise
 
Ghehelst, ghecust in menegere wise.
7865
Die[s] hevet soe hare ten selven stonden *
 
Onthouden met pinen, maer onbonden
 
Hevet soe saen den edelen man. *
 
Ende mijn her Walewein, die hem can
 
Wel ghelaten, [seide] met desen: *
7870
‘Ay scone joncfrouwe, hoe saelt wesen:
 
Weder salic sterven ofte leven?
 
Salic sterven, ic sal u gheven
 
Mine ziele, scone joncfrouwe.
 
Neemdi mijn lijf, met soeten rouwe
7875
Willic sterven in uwen scoet.’
 
Die joncfrouwe sprac: ‘Ne ghene doot
7877
Ne suldi, here, van mi ontfaen. *
 
Maer mochtic, ic soude ju saen *
 
Telivereren van algader *
7880
Ute den dangiere mijns vader.
 
Na dien dat nu ghescepen staet *
 
Wetic oec wel sulken raet
 
Dat ic wel cortelike sal
 
Ju telivereren van al tal.’ *
7885
Die joncfrouwe namene bi der hant *
 
Ende dedene up staen thant *
 
Ende ledene ten selven tiden
 
In ene andere camere daer besiden.
 
 
7877
+ Suldi hier van mi ontfaen *
 
Ne maer mochtic ic soude u saen *
 
Telivereren alle gader *
7880
Uten dangiere van minen vader
 
Nadien dat gescepen staet *
 
Wetic ooc wel sulken raet
 
Dat ic u wel cortelike sal
 
U te livereren van al *
7885
Doe nammen die ioncfrouwe bider hant *
 
Ende dedene up staen altehant *
 
Ende leden ten selven tiden
 
Tere andre camere daer besiden
 
+ Noit en was in aerderike
7890
Camere so scone, no hare ghelike
 
Ghemaect bi meestrien groot:
 
So blecte vanden goude root *
 
Ende scemerde harde menichfoude.
 
Meneghe scone historie, oude *
7895
Ende nieuwe, stonden daer gepingiert
 
Daer die camere mede was verchiert *
 
Van cinopre ende van lasure
 
Van selvre ende van goude pure. *
 
Die pingeringhe ende dat wonder
7900
Dat daer gewrocht was boven ende onder
 
Die ystorie van Troyen ende oec mede
 
Twonder dat Alexander dede
 
In can ju ghemaken vroet
 
Van al den wondere datter stoet
 
 
 
+ Noit ne was in erdrike
7890
Camer scoenre no diere gelike
 
Ghemaect bi meestrie groot
 
Soe verlichte van goude root *
 
Ende soe scemerde arde menichfoude *
 
Menige dstorie scone houde *
7895
Ende niewe stonden daer gepingiert
 
Daer die camere of was verchiert *
 
Van cynopre ende van lasure
 
Van selver ende van goude aldure *
 
Die pingieringe ende dat wonder
7900
Dat daer gewrocht was boven ende onder
 
Distorie van troyen ende ooc mede
 
Twonder dat alexander dede *
 
In can u niet gemaken vroet
 
Van alden wonder dat daer stoet *
7905
Ende datmen daer al omtrent
 
Mochte sien upt pavement. *
 
Oec stont daer ghemaect ene duwiere
 
Subtijllijc in al sulker maniere
 
Dat niemen ne ware so vroet van zinne
7910
[Dat hi soude worden mogen an inne] *
 
Welker neffens dat soe stoede. *
 
Te groten rampe ende sere te [on]goede *
 
Quaemt den meester diese maecte
 
Want allene up hem becraecte
7915
Tongeval; hort in welker maniere: *
 
Also oude als hi die duwiere *
 
Hadde vulbrocht ende twerc volhent
 
Stappans was hem sijn payment
 
Ghegeven; ic mach ju segghen hoe:
7920
Die joncfrouwe dedene doe
 
Ysabele, die goedertiere *
 
 
7905
+ Ende datmen daer al omtrent
 
Mochte sien int pavement *
 
Stont gewrocht ene duwiere
 
Subtijlre in alre maniere
 
Dat niemen waer so vroet van sinne
7910
Dat hi soude worden mogen an inne
 
Welkers nevens dat soe stoede *
 
Te groten rampe ende sere tongoede *
 
Quaemt den meester diese maecte
 
Want allene up hem becraecte
7915
Tongeval in elker maniere *
 
Alse houde als hi indie duwiere *
 
Hadde vul wrocht ende twerc vulhent
 
Stappants was hem sijn payement
 
Gegeven ic sal u seggen hoe
7920
Die ioncfrouwe dedene doe
 
Die hovesce entie goedertiere *
 
Stappans werpen in die riviere
 
Daer hi verdranc ende sijns daer nare
 
Nemmermeer ne wart niemare.
7925
Dus ne wiste niemen vander dinc
 
Dan die joncfrouwe. Ende die ghinc
 
Bi den her Waleweine neder sitten
 
Up ene lijs, die met witten *
 
Sidenen cledren was verdect. *
7930
Daer hevet soe hem vertrect *
 
Al hare wesen, al haren raet
 
Ende hoe dat daer binnen staet.
 
Soe heeft hem die duwarie ghewijst
 
+ Die mijn here Walewein sere prijst
7935
Want soe behagedem harde wale.
 
Ysabele die scone smale
 
Ende Walewein die riddre vri
 
 
 
+ Stappants werpen in (de) riviere *
 
Daer hi verdranc ende sijns daer nare
 
Nemmerme en wert niemare
 
....................
 
....................
7927
+ Biden her walewein neder sitten
 
T....(e) lijs die met enen witten *
 
Sidinne clede was verdect *
7930
Daer heeften ysabele vertrect *
 
Haer wesen ende al haer raet
 
Ende dat also daer binnen staet
 
Soe heeft hem die duwiere gewijst *
 
Die mijn her walewein sere prijst
7935
Want hem beiageder arde wale *
 
Ysabele die scone smale
 
Ende walewein die rudder vri *
 
Waren gherne elc andren bi.
 
Dat grote solaes, die soete vie
7940
Dat grote amoers, die melodie
 
Die si onderlinghe dreven
 
Wert jou van mi niet bescreven
 
Want ic en caent gheseggen niet.
 
Ende [of] si ooc speelden iet *
7945
Onder hem tween der minnen spel
 
Dan canic ju gheseggen niet wel.
 
Heimelike al sonder rouwe
 
Es Walewein ende die joncfrouwe:
 
Si hebben haren wille al gader.
7950
Ysabele hevet haren vader
 
Vergheten ende sinen rouwe groot:
 
So hadde liever, ware hi doot
 
Dan soe den riddre stout, vermeten *
 
Waleweine, soude vergheten.
 
 
 
+ Waren gherne elcander bi
 
Dat grote solaes dat soete vie
7940
Dat amors die melodie *
 
Die si onderlinge dreven
 
Wert u van mi niet bescreven
 
Want in cant u geseggen niet
 
Ende of si ooc speilden yet *
7945
Onder hem ·ij· der minnen spel
 
Dan canic u niet geseggen wel
 
Hemelike al sonder rouwe
 
Es walewein entie scone ioncfrouwe *
 
Si hebben haren wille al gad(er) *
7950
Ysabele heeft haren vader
 
Vergeten ende sinen rouwe groot
 
Soe hadde liever waer hi doot
 
Dan soe den rudder soude vergeten *
 
Walewein stout ende vermeten
7955
Hare vader, die coninc Assentijn
 
Hi waent wel weten die waerheit fijn
 
Dat Walewein hevet die pine groot *
 
Starcke vangnisse toter doot.
 
Lettel achte hi dat hi so wale *
7960
Met siere dochter, der scoenre smale *
 
Es te gemake met soeten spele.
 
Hi ghelosede dicken ende vele *
 
Hoe dane doot hi dade bederven *
 
Ende met diversen tormenten dade sterven. *
7965
Der Walewein, also ict eerst seide
 
Ende Ysenbele hadden beide
 
Amors, jolijt ende grote jonste.
 
[Daer] ne was hare ghene [die] conste *
 
Van andren werden sat of moede.
7970
Thaer selfs behouf heeftsoe ene roede *
 
 
7955
+ Die coninc haren vader assentijn *
 
Hi waent wel weten de waerheit fijn
 
Dat her walewein pine heeft groot *
 
Ende staerke vangenesse toter doot
 
Lettel weet hi dat hi so wale *
7960
Es met sire dochter der scoenre smale *
 
Tegemake met soeten spele
 
Hi gloosde dickent ende vele
 
Hoe dat hine best dade bederven *
 
Ende met diveersen tormente sterven
7965
Der walewein alsic eer seide
 
Ende ysabele hadden beide
 
Amoers iolijt ende grote ionste
 
Daer ne was haer ne gheen die conste *
 
Van andren werden sat of moede
7970
Thaers selves boef heeft ·i· roede *
 
Ysabele geploct ic wane
 
Soe werter arde varinc ane *
 
Qualijc en doe geluc of geval
 
Alsic u hier seggen sal *
7975
Daer was een ridder int hof, die sere
 
Pogede om der joncfrouwen onnere.
 
Hi hadde bi nachte ende bi daghe
 
Verradelike gheleit laghe
 
Ende ghewacht bi suptilen treken
7980
Al hare segghen, al hare spreken
 
+ Dat amors ende die feeste
 
Die soe dreef met bliden gheeste
 
Jegen den ridder goet van prise. *
 
Walewein die in alrewise
7985
Die joncfrouwe minde met herten groot
 
Hem dinct, si sijn uut alre noot.
 
Si hadden hare hemelijchede
 
 
 
+ Ysabele, gepluct; ic wane
 
Soe wertre harde qualike ane *
 
En doe gheluc ende groot gheval;
 
Bi redenen die ic ju segghen sal: *
7975
....................
 
....................
 
+ Hi hadde bi nachte ende bi dage
 
Verradenlike geleit lage
 
Ende gewacht bi subtijlre treken
7980
Al haer seggen ende haer spreken
 
Dat amoers ende die feeste
 
Dat soe dreef met bliden geeste
 
Jegen den rudder stout van prise *
 
Walewein die in alre wise
7985
Die ioncfrouwe minde met herten groot
 
Hem dinct si sijn uut alre noot
 
Si hadden haer hemelijchede
 
Ende drevense dickent daer ter stede *
 
Haer spel ende haer grote iolijt *
7990
Dies hadde de rudder groten nijt
 
Hi was vroet ende stuer *
 
Subtil[ike] haddi in den muer *
 
Ghemaect een gat daer hi sach *
 
Die feeste die te drivene plach
7995
Mijn here Walewein ende die fiere *
 
Jeghen die maget goedertiere.
 
Hi sach se te meneger stont *
 
Die joncfrouwe, cussen an haren mont
 
Ende helsen na der minnen spele.
8000
Dit was so dicken ende so vele
 
Dat, die felle riddre wreet
 
Toten coninc liep hi ghereet *
 
Daer hi[ne] in ene camere vant *
 
 
 
+ Ende hare grote riveel mede *
 
Daer toe spel ende soete jolijt. *
7990
Dies hadde die ander groten nijt.
 
Hi was wreet, fel [ende] stuer *
 
Subtilijc haddi in den muer *
 
Ghemaect ·i· gat daer hi dore sach *
 
Die feeste die te driven plach
7995
Mijn her walewein de fiere
 
Jegen de maget goedertiere
 
Hi sach hem te meniger stont *
 
De ioncfrouwe cussen anden mont
 
Ende helsen na der minnen spele
8000
Dit was so dicken ende so vele
 
Dat die felle rudder wreet
 
Toten coninc liep gereet *
 
Daer hine in ene camer vant
 
Allene. Hi knielde al te hant *
8005
Ende seide: ‘Lieve coninc here
 
Mijn herte weent van groten sere! *
 
Ghi sijt verraden jammerlike
 
Ende ghi sult derven cortelike
 
Juwer werelt ere ende juwer crone. *
8010
Jouwe Ysabele, die scone *
 
Heeft ju bi [subtylen] engiene *
 
Verraden. Ju staet te ghesciene
 
Groten ramp ende swaer verlies!’
 
Die coninc sprac: ‘Berecht mi dies;
8015
Daer of soudic weten gaerne. *
 
Bestaet mi mijn dochter tontaerne
 
So waert jeghen nature sere *
 
Dade mi een ander goet ende ere.
 
Maer hoe mochtic gheloven dat?’
8020
Die ridder sprac: ‘Here, up een rat *
 
 
 
+ Hi knielde neder alte hant *
8005
Ende seide lieve coninc here
 
Mijn herte weent van sere *
 
Ghi sijt verraden iamerlike
 
Ghi sult verderven cortelike *
 
Uwer ere ende uwer crone *
8010
U dochter ysabele de scone *
 
Heeft u bi subtilen engiene *
 
Verraden u staet te gesciene
 
Groten ramp ende swaer verlies *
 
Die coninc sprac berecht mi dies
8015
Daer of soudic weten gherne
 
Bestaet mi mijn dochter tonterne
 
So waert iegen naturen sere
 
Dade mi een ander goet of ere
 
Maer hoe mochtic geloven dat
8020
Die rudder sprac mer up ·i· rat *
 
Doet mi legghen, eest niet waer! *
 
Nu comt selve tote daer.
 
Ic sal ju leden te sulker stede
 
Daer ghi selve die waerhede
8025
Properlike sult bescouwen.’
 
+ Die coninc die antworde: ‘Met trouwen
 
Daer moeti mi leden saen.’
 
Dander sprac: ‘Here, weten gaen! *
 
Ic salre ju leden, wanic wale.’ *
8030
Si ghingen te gader na der tale *
 
Die coninc ende die ruddere wreet.
 
Sinen heere leedde hi ghereet
 
Toter camere daer die ghelieve *
 
In waren, datten groten grieve
8035
Hem beden sal comen in corten ure *
 
Sine hebben meer dan aventure.
 
 
 
+ Moet men mi breken eist niet waer *
 
Nu comt selve tote daer
 
Ic sal u leden ter selver stede *
 
Daer (g)hi sult sien die waerhede *
8025
....................
 
....................
8027
Daer moeti mi leden saen
 
Die rudder sprac weten gaen *
 
Ic salre u leden wale *
8030
Si ghincre met deser tale *
 
Die coninc entie rudder wreet
 
Sinen here ledi gereet *
 
Toter camere daer die gelieve
 
In waren dat te groten grieve
8035
Hem beden sal comen in corter ure *
 
Sine hebben me dan aventure
 
Die rudder leetde den coninc mettien
 
Bet vort, daer hi mochte dorsien
 
Die masiere ende hevet te hant
8040
Versien den rudder achemant
 
Waleweine, sittende met rivele *
 
Bi siere dochter der damosele;
 
Ende sachse sitten allene twee
 
Tere scoenre tafle ende nemmee.
8045
In harde menegerande wise
 
Hadsi plaintheit van goeder spise *
 
Ende van wine drierande ofte viere
 
Elken oec na sine maniere. *
 
Vore die goedertiere so sneet
8050
Walewein die morssele ghereet.
 
Eer die maeltijt was voldaen
 
Ic segghe ju sonder minen waen *
 
Dat siere manlijc andren binnen
 
 
 
+ Die rudder lede den coninc mettien
 
Bet vort daer hi mochte dor sien
 
Die maysiere ende heeft die hant *
8040
Versien den rudder achemant
 
Walewein sitten met rivele *
 
Bi sire dochter der damoysele
 
Ende sachse sitten allene twee
 
Tere score tafle ende nemmee *
8045
In arde menigerande wise
 
Hadsi plenteit van goeder spise *
 
Ende wijn ·iij· rande of viere *
 
Ende elken smaken na sire maniere *
 
Vor die goedertiere so sneet
8050
Walewein die morselen gereet
 
Eer die maeltijt was gedaen
 
Dar ic wel seggen sonder waen
 
Dat sire elc andren binnen
 
Bi den rade van der minnen
8055
Custen si ende helseden hondert waerf. *
 
Dat van rouwen doe niet en staerf *
 
Die coninc, hare vader, doe hi dit sach! *
 
Stillekine seit hi: ‘O wach! *
 
Wien salmen betrouwen oft gheloven *
8060
Na dat mi nu wille roven
 
Mijns selfs kint mine werelt ere! *
 
Soe salre omme sterven met groten sere!’
 
Als een die al es verwoet *
 
Ghinc hi danen met groter spoet. *
8065
Die riddere volghede hem ter vaert.
 
Die coninc ghinc ter zale waert.
 
Ridders, serjante, al datter was
 
Verstormdi, sijd seker das,
 
Ende deetse doen int arnasch. *
 
 
 
+ Biden rade van der minnen
8055
Custen ende helsden ·xl· waerf
 
Dat van rouwen niet staerf *
 
De coninc als hi dit sach *
 
Dat was wonder hi riep o wach *
 
Wien so salmen geloven
8060
Na dat mi nu wille roven
 
Mijns selves kint van mire ere *
 
Soe salre om sterven met groten sere
 
Als die al gader es verwoet *
 
Ghinc hi van danen metter spoet
8065
Die rudder volgede hem ter vaert
 
Die coninc ghinc ter sale waert
 
Rudders serianten al datter was
 
Verstoremdi sijt seker das
 
Ende deidse doe int arnasch *
8070
Menegen ridder stout ende rasch *
 
+ Was daer [saen] gewapent wel. *
 
Assentijn, die coninc fel *
 
Ledetse met hem alle gader
 
Daer der aventuren vader
8075
In die camere was sonder rouwe
 
Met Ysenbelen der joncvrouwen.
 
Als alle sine liede waren daer
 
Doe sprac die coninc overwaer
 
Ende telde hem die baeldadichede
8080
Die Ysenbele sijn dochter dede
 
Ende dat soene met valscer hone
 
Ontherven wilde van siere crone
 
Ende al gader sijn volc verderven
 
Ende verradelike sijn volc doen sterven. *
8085
Hi vertelde hem dat soe drouch
 
Des ridders minne, die hem verslouch
 
So menegen crachtegen baroen.
 
Sine liede waren om dit doen
 
Harde gram ter selver ure.
8090
Ende die coninc die hiet die mure *
 
Ontwee steken metter vaert.
 
Doene was daer langere niet gespaert
 
Ende sine daden gheen ander warc
 
Met hantbomen, groot ende starc
8095
Begonsten si hurten ende steken.
 
Wel dochte Ysabelen breken
 
Hare herte ende scoren mids ontwe
 
Van groten vare hadse so wee.
 
 
8070
+ Menich rudder stout ende rasch
 
Wasser saen gewapent wel
 
Assentijn de coninc snel *
 
Ledetse met hem al gader *
 
Daer (al) der aventuren vader *
 
Doe sprac soe te haren lieve:
8100
‘Wel soete minne, te groten grieve
 
Sal onser tweer minne enden: *
 
Mijn vader comt ende wille ons scenden!
 
Wi sijn bespiet ende gewacht!
 
Vullike toe metter jacht
8105
Vliet in die duwiere met haesten groot *
 
Of ghi sijt nu sekerlike doot!
 
Ende ic sal hier buten bliven:
 
Eer mi mijn vader sal ontliven *
 
Al waert dat ghi ju settet ter were
8110
En mochte ju helpen min no mere.’ *
 
‘Lief’, sprac mijn her Walewein
 
‘So waric dan een groot vilein
 
Soudic mi selven daer toe gheven
 
Te vliene daer ghi verlort ju leven.
8115
Het ware mijn lachter al te groot.
 
Eer salic bi ju bliven doot!
 
+ Helpt mi wapenen, scone joncfrouwe
 
God sal ons helpen uut desen rouwe
 
Ende heden sijn onse toeverlaet.
8120
Ic h(ope) emmer, hoe soet gaet *
 
In sal niet sterven sonder were.’
 
Minen here Waleweine den here
 
Halp die joncfrouwe dan
 
Dapperlike so soe best can.
8125
Der Walewein vor alle dinghen
 
Claechde sijn swert metten ·ij· ringen *
 
Dat hijt daer niet en hevet.
 
Hi bidt der maget dat soe begevet
 
Hare wenen ende hare carmen.
8130
Mettien bevinchise in sinen armen:
 
Inhertelike - doe ic ju cont -
 
Custehise an haren roden mont.
 
Hi seide: ‘Lief, set juwen troest
 
An onsen here ende gheloeft
8135
Dat al ten besten comen sal.’
 
Mettien maecten so groot ghescal
 
Des coninx liede jeghen die duere
 
Dat sise met crachte in corter ure
 
Daden spliten ende frotsieren.
8140
Si riepen inwart ende crayeren:
 
‘Waer sidi, ribaud, pautenier?
 
Ghi hebt volgaen, ghi blives hier!’
 
Doe staecsi seere dan te voren.
 
Walewein en liet hem niet verdoren:
8145
Vore die duere ghinc hi staen
 
Metten bloten swerde ende sal ontfaen
 
Die gaste diere willen liden.
 
Daer hebben si ten selven tiden
 
Die duere gesteken in clenen sticken.
8150
Walewein en can niet ghemicken
 
Hoe hi sijn lijf sal ondraghen.
 
Met harde vruchteliken slaghen
 
Onthaelde hi die vorderste daer
 
Die liden waenden sonder vaer.
8155
Drie ridders starc ende fier
 
Heeft hi doot ghesleghen hier
 
Elken met enen slaghe groot.
 
Duere die bitterheit vander doot
 
Crescen si daer si gaven den gheest. *
8160
Al sulc ghescal, al sulc tempeest
 
Als mijn her Walewein daer maecte *
 
Ne horde nie man: dien hi gheraecte
 
+ Die moeste die bitter doot smaken.
 
Men horder menich spere craken
8165
Up Waleweine, den rudder fijn.
 
Die coninc selve, Assentijn *
 
Riep up sijn volc: ‘Wat doedi, dieve?
 
Noit en dadi mi noch live! *
 
Laetti ju enen rudder verwinnen?
8170
Ghi moetes andersens beghinnen *
 
Suldi vaen, versagede ketive! *
 
Jouwe blode herte, flau als wive
 
Nu laet ju ghene prouaetse toghen:
 
Ghine cont die slaghe niet ghedogen!’
8175
Die coninc was fier ende sere fel
 
Ghewapent utermaten wel.
 
Ten here Waleweine waert
 
Maecti hem ende hevet sijn swaert *
 
Ghetrect, dat scaerp was ende breet.
8180
Hi haeste hem ende slouch ghereet
 
Up Waleweine met beden handen. *
 
Wel waendine al toten tanden *
 
Hebben ghesleghen; hi miste dies.
 
Der Walewein die en gheen verlies
8185
Nontsach no ghene aventure
 
Sloegen weder ter selver ure *
 
Up den coninc Assentine.
 
Die diere stene, die fine *
 
Uten helme sprongen ghemene;
8190
Ende vander druust mochte up sine bene
 
Die coninc langer niet ghestaen
 
Dat hi viel ter aerde saen *
 
Verdovet van den slaghe so sere
 
Dat hi was al uten kere.
8195
Hine horde no en sprac oec niet
 
No en wiste wat hem was ghesciet.
 
Als dit sine liede versagen
 
Begonsten sine sere claghen;
 
Si seiden: ‘Dits jammerlike dinc
8200
Es aldus doot die coninc!’
 
Daer scoter harde vele doe toe *
 
Die den coninc droeghen doe
 
Uter porssen achterwaert.
 
Si waren om sijn lijf vervaert.
8205
Si daden hem of den helm sniemen.
 
Hen soude ju ghesegghen niemen
 
Hoe dat sine alle ende even gedichte
 
Weenden; ende worpen hem int ansichte *
 
+ Water. Ende cort na dien
8210
Begonste die coninc up hem sien.
 
Hi seide: ‘Ghi heren, sijt onvervaert:
 
In hebbe gheen aerch. Haelt mijn swaert!
 
Van nieuwes willic up hem striden.
 
Gawi toe van allen siden! *
8215
Hine sal niet langhe mogen geduren
 
Ende hi sal in den sconfelturen
 
Doot bliven ofte mat.
 
Niemen wese traghe no lat!’
 
Met desen so es up gheheven
8220
Die coninc ende hem es ghegheven
 
Sijn swaert, dat was van groter waerde.
 
Wel grammelike hi ghebaerde
 
Ende trac met ghewilleger hant
 
Vor Waleweine den wigant
8225
Wel met ·ij· hondert ridders van prise.
 
Dese ghingen in alre wise
 
Up den here Waleweine houwen.
 
Dar mochtmen felle bataelge scouwen
 
Ende Waleweine den deghen goet
8230
Onstaen menich starc ghemoet
 
Meneghen slach, meneghen steke.
 
Noit vacht man so deghenleke!
 
Die vaste scilde, die helme starc
 
Dede hi spersen in dat parc
8235
Ende dorslouchse in dien stonden.
 
Tbloet liep uten verscen wonden
 
Ende goyde recht als ene beke. *
 
Daer riep menich jammerleke:
 
‘Dese, die ons hier dus scent
8240
Es van den duvel hier ghesent;
 
Anders so en ghedade hi niet
 
Die grote mort die hier ghesciet!
 
Hets Besebucs cnape of sijn gheselle *
 
Ende hi es comen uter helle *
8245
Om dat hi ons allen wille verderven!
 
Haddi mogen versterven
 
Hi ware overlanc versleghen.’
 
Die coninc Assentijn, die deghen
 
Wart gram om dese tale sere
8250
Ende seide: ‘Ketive, grote onnere
 
Moeti hebben! Ghi sijd versaget! *
 
Haddi ju stoutelike ghewaget
 
Wi hadden den rudder over lanc
 
Doot oft ghevaen an sinen danc.
8255
+ Hi es mensche alse wel als ghi.
 
Ic mach wel tote jou segghen: spi! *
 
Dat ic ju goet ende heerscapie
 
Gheve: ghi sijd so blode partie!’
 
Mettien worden die baroene
8260
Sere bescaemt van desen doene
 
Ende al gader dat conroet *
 
Begonsten met bitterheden groot *
 
Alle up Waleweine den here
 
Steken ende slaen al even sere;
8265
Ende harde dit so langen stont
 
Dat si den ridder namecont
 
Met crachte velleden ter erden *
 
Ende roefdene van sinen swerden
 
Ende bondene ende mesvoersdene sere; *
8270
Ende brochte[ne] uut haren here *
 
Diene wredelike ontfinc
 
Ende die stappans siere dochter vinc.
 
Hadsoe ghewilt, die goedertiere
 
So ware wel ontvloen in die duwiere
8275
Maer sidemeer datsoe sach
 
Den gonen daer hare troest an lach
 
Onder sine vianden ghevaen
 
Wilde soe die doot mede ontfaen
 
Ende niet langher leven meer.
8280
Al sulc jammer, al sulc seer
 
Ne was noit ghehort in ghere stede!
 
In den karker dat mense dede
 
Die onreine was ende cout.
 
Ende Waleweine den ridder stout
8285
Dedemen in enen andren besiden:
 
Ic wane noit te ghenen tiden
 
So felle vangenesse was ghevisiert.
 
Onsochte was hi daer in ghepiert
 
Ende in boyen so sere beslegen
8290
Het hadde een ors kume gedregen.
 
Ontfarmelike, met groten rouwe
 
Clagedi sijn lief, die joncfrouwe
 
Ende seide: ‘Lace, wel soete vriendinne
 
Soete lief, en was noit minne
8295
In aerderike so sere verraden
 
Alse die onse! Ay God, ghenaden! *
 
Dat men uwen sconen soeten lechame
 
Die so scone es ende so bequame
 
Sal jugieren ende verderven!
8300
Ic wilde dat ic moeste sterven
 
+ Duer ju drie dode allene
 
Ende men ju uten karkerstene *
 
Dade ende sculde u quite vort an!
 
Wie was die dief, die valsce man
8305
Die ons versceden liggen dede?
 
Waerdi met mi te deser stede
 
Wi souden bede in dit mesval
 
Te bet verdraghen onse ongeval!’
 
Al hadde der Walewein groten rouwe
8310
Vele meeren hadde die joncfrouwe:
 
Soe wranc hare hande ende sleet haer haer;
 
Menichfout beweende soe daer
 
Den hovescen mijn her Waleweine.
 
Het was daer vul ende sere onreine
8315
Daer soe sat, dat edel wijf.
 
Sere mesmaecte soe hare lijf.
 
Assentijn, die felle coninc wrede
 
Hadse ghedreecht dat hise bede
 
Ontliven soude met groten tormente:
8320
Hine liet niet om al sine rente! *
 
Elc clagede sere van hem beden
 
Dat si also waren versceden
 
Ende dat si mallinc andren niet
 
Vertroesten moeste in dat verdriet. *
8325
Elc clagede andren meer dan hem selven: *
 
Dene mict dat mense sal delven *
 
Levende oft bernen in een vier;
 
Dander mict: ‘Nu werdic hier *
 
Verhangen of up een rat gheleit.’
8330
Met dusghedaenre sericheit
 
Daden si claghe, eert hem ontfacht
 
Al tote over die middernacht.
 
Nu latic hier of die tale;
 
Ic salre weder toe keren wale.
8335
Ghi hebt wel ghehort hier voren
 
Hoe Walewein, die ridder uutvercoren
 
Jeghen den roden ridder vacht
 
Die der joncvrouwe dede cracht;
 
Hoe hise slouch met hertenen riemen:
8340
No verre, no na was daer niemen
 
Die hare mochte helpen uten rouwe
 
Dan Walewein die oit ghetrouwe
 
Troestre was in allen sere
 
Allen joncfrouwen: met scilde ende met spere *
8345
Volgede hi over ene riviere
 
Den wreden roden ridder sciere;
 
+ Hoe hine achterhaelde ende bat dies *
 
Dat hi niet en ware so ries
 
Dat hise sloughe vor sine oeghen
8350
Want hine mochts niet ghedoghen.
 
Die rode was van groten dangiere
 
Ende slouch die maget godertiere
 
Vele te meer oec al in een.
 
Doe worden si vechtende onder hen tween
8355
So dat mijn her Walewein
 
Doot slouch den fellen vilein.
 
Maer hi biechtene oec eer
 
Ende muenechdene daer na - dats meer -
 
Metter aerde; ende daer naer
8360
Nam hi den doden ende voer van daer
 
Want hi belovet den doden man.
 
Oec groefhine up een kerchof dan.
 
Om dese doget die Walewein dede
 
Quam hem grote vrome mede
8365
So ic ju sal maken vroet:
 
Des doden gheest quam metter spoet
 
Tote Waleweine in den karker onrene
 
Daer hine vant in groten wene.
 
Hi sprac tote hem: ‘Ridder, ne sijt
8370
Niet vervaert te deser tijt;
 
Ic sal ju verlossen wel:
 
Ic bem die rode ridder fel
 
Die ghi verslouget om die ontrouwe
 
Die ic dede der joncvrouwe;
8375
Omme dat ghi mi daedt ter aerde
 
Ende mi moneget also ic begaerde
 
So salic ic jou verlossen van hier.’
 
Waleweine, den ridder fier
 
Wonderde sere van desen saken;
8380
Hi seide: ‘Mijn God heeft wel gewaken!
 
Ghi moet varen in Abrahams scoot
 
Dat ghi mijns gh[e]docht tese[r] noot *
 
Ende in deser sware groter pine!’
 
Mettien braken sine vingerline:
8385
Der Walewein wart verloest thant.
 
Die dode nam Waleweine bi der hant *
 
Ende ledene uten karkerstene
 
Tote Ysabelen der joncfrouwen rene
 
Inden karker, daer sise vonden
8390
Clagende sere in dien stonden.
 
Die dode verloste die godertiere:
 
Hare vingherline braken sciere. *
 
+ Ende Walewein sprac jeghen hare:
 
‘Scone lief, sijt niet in vare.
8395
Onse vernoy ende onse mesval
 
Sal ten besten comen al.
 
Wi sijn verloest, wi moghen gaen!
 
Wine bliven hier nemmee ghevaen.’
 
Die dode leetde die joncvrouwe
8400
Ende Waleweine uut al sonder rouwe.
 
Darne was in ghene stede
 
Slot so vast, het en ondede
 
So waer so die dode quam.
 
Doe leide hi Waleweine daer hi nam
8405
Sine wapine, die hi daer brochte;
 
Want hi els ne ghene ne rochte
 
Sonder die sine: si waren so goet.
 
Doe leetdi Waleweine metter spoet
 
Int stal ende dede hem nemen thant
8410
Tbeste ors dat hi daer vant.
 
Waleweine leide hi voren doe
 
Tote [si] ter uterster porte toe *
 
Quamen; ende doe sise leden *
 
Hevet Walewein dat ors bescreden
8415
Ende sette vor hem int gherede
 
Die joncfrouwe. Dus reden si bede:
 
Si reden vaste ende sloegen met sporen;
 
Die dode die was emmer voren.
 
Ende alsi quamen ter duwiere
8420
Die ghinc onder die riviere
 
Moesti sceden van den paerde
 
Ende liet lopen siere vaerde
 
Want darne mochte gheen ors liden.
 
Die dode ghinc ten selven tiden
8425
Voren in die haghedochte.
 
Walewein volgede als hi eerst mochte
 
Ende leetde vor hem bi der hant
 
Sijn lief, die joncfrouwe achemant.
 
Nu hort, ic hebbe vergheten hier: *
8430
Walewein, die ridder fier
 
Eer hi voer uut sconinx porprise
 
Nam hi tgoede swaert van prise
 
Dat men hiet metten ·ij· ringhen
 
Dat noit man ne conste bedwingen *
8435
Sonder hi, die ridder waert.
 
Als hijt hadde in sine vaert
 
Doe quamen si ter haghedochten
 
Metten doden ende besochten *
 
+ Den wech ende ghingen harre varde
8440
So langhen stont onder die aerde
 
Dat si alle onder die riviere
 
Bander side quamen sciere.
 
Dies was blide die joncvrouwe:
 
Hare dinct, si hevet allen rouwe *
8445
Vergheten dat soe hare lief
 
Bi hare weet al sonder grief.
 
Die dode ridder leetde doe
 
Waleweine emmer toe
 
Al toter burch daer die vos
8450
In woende, die gaerne ware los
 
Van dat hem versciep sijn stiefmoeder.
 
Harde gherne ware hi vroeder
 
Hoet metten here Waleweine ware vergaen. *
 
Hi saelt weten harde saen.
8455
Alse die dode ridder wijs
 
Waleweine hevet brocht ints vos porprijs
 
Sprac hi tote hem ende seide:
 
‘Nu blijft in die Gods geleide!
 
In hebbe niet langere te deser tijt
8460
Bi ju te blivene hier respijt.’
 
Walewein dancte den doden sere
 
Der doghet ende der groter ere *
 
Die hi jeghen hem hadde gedaen.
 
Ende die dode sciet van hem saen;
8465
Ende Walewein es int vrijthoeft bleven. *
 
Die vos quam tote hem ghedreven
 
Ende groetene met groten rivele:
 
Dies wonderde sere Ysabele
 
Ende hadde groot wonder ter stont
8470
Hoe spreken mochte sulc een hont!
 
Doe vragede die vos den ridder wart *
 
Hoe hi hadde ghevaren an die vart.
 
Walewein telde hem sine aventure *
 
Ende seide hem ter selver ure
8475
Dat dat des coninx Assentins kint *
 
Was, dat hi sere hadde ghemint.
 
Dies was die vos in groter feeste
 
Ende sprac: ‘Bi den helegen gheeste
 
Mi moet emmer werden condre
8480
Van den riken coninc Wondre
 
Ende van Alydrizondre sinen sone!
 
Mochtic noch ghesien die gone
 
Bede te gadre ende ju tween
 
So ne clagedic pine ne gheen:
8485
So wordic weder mensce sciere!’
 
Walewein sprac: ‘In ghere maniere
 
+ Ne willic ju begheven vor dien
 
Dat ghi ons vieren hebt ghesien.’
 
Dies dancte hem die vos sere.
8490
Doe vragedem Walewein die here:
 
‘Hebdi wel geachtewaert *
 
Gringolette mijn goede paert
 
Ende minen helm daer toe mede?’
 
Die vos antworde ende seide:
8495
‘Ja ic, here.’ Doe sprac die deghen: *
 
‘Morghen moeten wi ridens plegen
 
Ende varen den coninc Wonder souken.
 
Ghi moget uwer stiemoeder vloeken *
 
Die ju hier toe hevet brocht;
8500
Nodan hevet soet wel becocht.’
 
Binden vrijthove - sijt seker das -
 
So stont een harde scone palas;
 
Ende die vos dede Waleweine
 
Ende Ysabelen der joncfrouwe reine
8505
Daer boven te gadre tiden
 
Ende deetse wesen metten bliden.
 
Si hadden ghenouch des avonds daer.
 
Doe ghincsi slapen daer naer.
 
Tsmorgens porrede [si] van danen. *
8510
Die vos begonste hem vermanen *
 
Waer up dat[tie] joncvrouwe soude *
 
Riden. Walewein antworde houde
 
Ende seide: ‘Daer mede ne hebt gheen letten:
 
Ic salse upt part wel vor mi setten!’
8515
Die vos dedem hebben sijn paert
 
Ende Walewein sat up ter vaert
 
Ende sette vor hem met rivele
 
Die scone joncfrouwe Ysabele.
 
Si porreden van danen doe;
8520
Die vos liep voren emmer toe.
 
Tweder was soete ende scone;
 
Die zonne verbaerde anden trone
 
Joliselike ane die margenstonde.
 
Menich vogelijn dat begonde
8525
Daer singhen met wel soeten lude.
 
Bedauwet waren bome ende crude
 
To[t] dien dat die zonne up quam. *
 
So waer dat mijn her Walewein quam
 
Hine ghemoete wijf no man
8530
No creature no ghene dinc.
 
Maer alst biden avonde ghinc
 
- Dat seggic ju in waerre dinc -
 
So quam een jonc ridder ghereden
 
Up een ors van starken leden;
8535
+ Wel ghewapent was hi daer toe.
 
Den here Waleweine ghemoette hi doe:
 
Ende alsene mijn her Walewein versach
 
Hi ontboet hem goeden dach;
 
Hi groettene vore hovescelike.
8540
Die ander sach onwaerdelike
 
Up hem ende leet al sonder spreken:
 
Van onwerden wildi hem niet gebreken
 
Dat hi hadde gheantwort een wort.
 
Walewein sweech ende reet vort:
8545
Hi was so hovesch, so goedertiere
 
Dat hi ne wilde in ghere manire *
 
Dat handen als menich soude doen.
 
Maer als leden was die felloen
 
Diene te groetene dangierde niet
8550
Hi keerde sijn ors ende siet
 
Na Waleweine, den ridder vri
 
Ende hi sprac te hem selven: ‘Spi!
 
Dat ic desen cornuut liet liden
 
Die met hem voere te desen tiden *
8555
So scone een openbare wijf! *
 
Hi laetse hier of het cost mi tlijf!’
 
Doe riep hi achter Waleweine:
 
‘Ridder, die daer up den pleine
 
Rijdt metter joncfrouwen achemant
8560
Keert weder, laet hier enen pant:
 
Dats die joncfrouwe ende el ne ghenen *
 
Pant ne willic!’ ‘Wildi mi tenen *
 
Hier mede?’ sprac der Walewein
 
‘So waric dan een groot vilein
8565
Lietic mi die joncfrouwe nemen.
 
Hoe soudict moghen ghetemen?
 
Ja en hebbic ju niet mesdaen!
 
Eer soudic mi laten vlaen!
 
Eer ict ghedogede, motict verweren!’
8570
Die ander sprac: ‘Houdi ju sceren?
 
Houdi met mi juwe ghile?
 
Comets of ter quader wile
 
Oft ju naket droufheit vele!’
 
‘In weet of ghijt hout in spele’
8575
Sprac Walewein, ‘hets nerenst met mie
 
Els ghevalle datter of ghescie!
 
Wildi emmer die joncfrouwe hebben
 
Het sal yemene an sine rebben
 
Van ons tween sekerlike gaen!’
8580
Die ander sprac: ‘Ic wilt bestaen!
 
Die joncfrouwe hier up die weerde
 
Willic winnen metten sweerde;
 
+ Ic wilre ju hoeft te sticken om houwen!’
 
Walewein seide: ‘Ic wille betrouwen
8585
Gode dat ghire qualic an lieget!
 
En si dat mi mijn swaert bedrieget
 
Ic sal ju leren up desen dach
 
Hoe Ysemgrijm te speelne plach *
 
Jeghen tscaep.’ Dander seide: *
8590
‘Es dit jouwe overmodichede
 
Ende juwe ridderscap dat ghi toget?
 
Keert ju omme ende poget
 
Dat ghi metter daet volcomt
 
Dese grote worde die ghi noemt!’
8595
‘Gi segt wel,’ sprac der Walewein.
 
Elc keerdem omme in dat plein
 
Een verre stic metten orssen groot
 
Om dat si te meeren stoet
 
Metter joeste souden gheven. *
8600
Elc speelde om anders leven.
 
Elc hadde ene glavie na sijn ghevouch.
 
Van bliscepen die ridder louch
 
Dat hi joste hebben soude.
 
Metten sporen van roden goude
8605
Spoerslagedi tors daer hi up sat.
 
Der Walewein en was oec niet lat:
 
Sijn goede ors Gringelet
 
Sporslagedi in lanc so bet.
 
Enen scilt voerdi ridderlike
8610
Ende den scacht ghenendelike
 
Tontfangene sinen wedersake.
 
Elc quam up andren als een drake
 
Ghereden met scilde ende met spere:
 
Elc die stac up andren sere.
8615
Ende die vremde die gherochte
 
Den stouten Waleweine so onsochte
 
Jegen den helm dat sijn hovet
 
Vander steke was al verdovet
 
Ende dat van der groter dracht
8620
Al te sticken brac sijn scacht.
 
Ende mijn her Walewein staken weder
 
So sere dat ors ende man ter neder
 
Metter druust vloech ter erde.
 
Die riddre anders niet en berde
8625
Dan oft hi doot hadde gewesen
 
Ende lach een lanc stic na desen
 
Sonder spreken; maer doe hi bequam
 
Ende hi Waleweine vernam
 
Sittende up sijn ors van prise
8630
Ende hi daer lach in sulker wise
 
+ Hi seide: ‘Ridder, wat soes ghesciet
 
Ic ne lye verwonnen niet.
 
Laet mi monteren, ic sal ju sciere *
 
Te weten doen mine maniere.
8635
So helpe mi God die mi gheboet
 
Magic, ic sal u slaen te doot
 
So ic den meneghen hebbe ghedaen!’
 
Walewein seide: ‘Dits sere mesdaen
 
Dat ghi mi dreecht. Ic mochte mi wel
8640
Wreken, waric tuwart fel:
 
Ghi ligt hier noch vor mine voete.
 
Maer staet up met goeder moete
 
Ende sit up ju ors oec mede
 
Ende danne vecht [in] juwe vermetelede! *
8645
Dat es ju tbeste, wetic wale.’
 
Die ander sprac: ‘Hets hovesce tale
 
Dat ghi segt; wa[er]t dat ghi wilt *
 
Mi up [gheven] swart ende scilt
 
Ende vor mi cnielen ende bidden genade
8650
Ic soude mi daer up beraden
 
Ende doen juwe ghenadichede.’
 
Der Walewein antworde ende seide:
 
‘Ridder, hoe comt dat ghi dit segt?
 
Wetti niet dat ghi hier legt
8655
Neder vor mine voete int sant?
 
Wildic, ic sloughe ju doot thant.
 
Recht ju up, sit up ju paert
 
Ende dan doet dat ghi begheert!’
 
Die felle ridder wart up mettien
8660
Ende bescret sijn ors na dien; *
 
Sijn swaert trac hi sonder beden
 
Dat goet ende tangher was van sneden. *
 
Hi begonste daer na saen
 
Up den here Waleweine slaen
8665
In diere ghebare - weet vor waer -
 
Oft hine te stucken soude houwen daer.
 
Ende als mijn here Walewein siet
 
Dat anders ne mach wesen niet
 
Begonste hi up den ridder weder
8670
Slaen, ende haddene na ter neder *
 
Gheslegen metten eerste slaghe.
 
Hi sprac: ‘Biden goeden daghe
 
Ridder, ghi sijt te mi waert wreet!
 
Maer ic doe ju enen heet:
8675
Magic, ic sal ju thoeft af slaen.
 
Ghi wet wel, in hebb[e] ju niet mesdaen *
 
Ende ghi versoect mi doot te slane.’
 
Doe ghinc hem mijn [her] Walewein ane *
 
+ Ende wondene al achter een
8680
Te ·vij· steden eer hi ghefeen.
 
Ende die andre werde hem nochtan
 
Weder jeghen den stouten man:
 
Hi hadde een ors dapper ende goet
 
Ende dede menich fel ghemoet
8685
Ende meneghen keer up Waleweine.
 
Dat gras was oft met roden greine
 
Besperst [was]; also waest ghedaen. *
 
So scone slaghe sach noit man slaen
 
Alse dese twee nu hier daden. *
8690
Doch was die vremde meest verladen *
 
Want hine conste met ghenen dingen
 
Onstaen dat swart metten ringen.
 
Der Walewein was hem so wreet
 
Dat hi sijns ghenen raet en weet
8695
Ende nodan van groten dangiere
 
Soen wildi in ghere maniere
 
Ghenade bidden den rudder stout.
 
Sine herte wart hem vlau ende cout
 
Dort bloet dat hem uut sinen wonden
8700
Gelopen was in dien stonden.
 
Nu sijn sine anwissen swaer. *
 
Wech ende weder dreef hine daer
 
Mijn her Walewein, in dat parc.
 
Sine slaghe waren so starc
8705
Dat hi den ridder daer ter stede
 
So sere mesvoerde, dat hi tgherede
 
Altoes behouden mochte niet langher.
 
Ende metten swerde goet ende tangher *
 
[Dedi] hem daer, sonder lieghen, *
8710
Sijn hoeft ·ij· screden verre of vliegen:
 
Die lichame viel ter aerde doot; *
 
Die ziele voer daer God gheboet.
 
Alse Ysabele in den striden
 
Den riddere doot sach, soe was blide:
8715
Ne clagedene die joncfrouwe niet oec.
 
Mijn her Walewein liet den goec
 
Liggen ende nam des ridders part *
 
Ende setter boven metter vaert
 
Ysabelen sonder letten.
8720
Si ghingen hem ten weghe setten
 
Ende reden haren vullen telt.
 
Die vos liep voren up dat velt.
 
Blide was hi dat der Walewein *
 
Verslegen hadde den vilein.
8725
Doe begonste die zonne gaen
 
Te Gode vanden avonde saen.
 
+ Maer dies waren si confuus:
 
Sine saghen casteel no huus
 
No nieuwer daer si mochten varen.
8730
Ende die nacht quam sonder sparen
 
So dat si moesten bi donkere riden
 
Bi node vorwart toten tiden
 
Dat si die mane saghen risen
 
Die hem lichte met jolisen.
8735
Oec so lichten hem die sterren.
 
Daer vernamen si van verren
 
Scemerende als ene tortijtse claer:
 
Daerwart voren si vaste naer
 
So langhe stont in dat groene
8740
Dat si van enen pauwelioene
 
Geware worden. Ende alsi quamen
 
Al daer voren ende alsi vernamen *
 
Al dure staende taflen gherecht:
 
Daer was harde scone lecht
8745
Ende daer was een hertoghe gheseten
 
Met vele ridders, doe ic ju weten.
 
Daer dienden cnapen hovescelike.
 
Der Walewein die sprac haestelike:
 
‘Scone lief, al sonder dangier
8750
Wi moeten tavont eten hier
 
Eist haer wille die hier sijn nu.’
 
Die joncfrouwe seide: ‘Ic segghe ju *
 
Mine hongerde noit also sere.’
 
‘Bi Gode,’ sprac Walewein, ‘grote onnere
8755
Dat wetic wel, so sal hier risen
 
Waernen si ons van harre spisen.’
 
Doe beette Walewein vanden paerde
 
Ende sette die joncfrouwe up die aerde
 
Vanden orsse daer soe up sat
8760
Ende hi bant bede die parde na dat
 
An enen boem die daer stoet
 
Ende hi nam metter spoet
 
Bi der hant die joncfrouwe daer
 
Ende ghinc int pauwelioen daer naer
8765
Al ghewapent, maer hi dede
 
Sinen helm of duer hovescede.
 
Den hertoghe groette hi voren dan *
 
Om dat hi hem dochte een edel man
 
Ende hi hoghest gheseten was.
8770
Daer na groette hi, alsict las
 
Die andre heren al durenture.
 
Die hertoghe sprac ter selver ure:
 
+ ‘Wie sidi ende hoe sidi bedacht
 
Dat ghi te deser tijt vander nacht
8775
Hier comt ghereden in dit woeste?’
 
Walewein antworde: ‘Here ic moeste *
 
Wesen aldus, het stont so nouwe.’
 
Die hertoghe sprac: ‘Ende dese joncfrouwe *
 
Eest ju suster jof uwe amie?’
8780
Walewein antworde: ‘Here, ic lie
 
Dat soe mine amie si.’
 
Doe sprac die hertoghe: ‘Hier mogedi vri
 
Tameer wesen; ende sal ju doen
 
Gheven them ende venisoen. *
8785
Ic sal ju gherne doen tamere
 
Festeren duer alre ridders ere
 
Dor alre vrouwen ere mede.’
 
‘God lone ju, here, uwer hovescede’
 
Sprac Walewein. Die hertoghe saen
8790
Seide tote hem: ‘Riddere, gaet dwaen *
 
Ghi ende uwe amie beide.’ *
 
Der Walewein deedt, dat hem te leide *
 
Comen sal in corter ure
 
Hine hebbe meer dan aventure.
8795
Ysabele ende die ridder fier
 
Hebben ghedweghen ende si gaen hier
 
Int scoenste van der tafle toe.
 
Hovescelike diende men hem doe:
 
Bede van ate ende van dranke
8800
Waersi ghefesteert te dancke.
 
Ende als si ten besten saten *
 
So verlangede utermaten
 
Den hertoghe om sinen sone
 
Ende seide: ‘Hi en es niet ghewone
8805
Aldus te merne: waer mach hi wesen?’
 
Als hi dit seide, recht met desen
 
Horden si crijschen ende mesbaren
 
Ende roupen: ‘Hoe hebbe wi ghevaren!
 
Ketive, wat sulle wi doen nu mere
8810
Want doot es onse lieve jonchere!’
 
Dus quamen si ten pauwelgoene
 
Ende brochten gheladen met venisoene
 
Enen zomer. Si riepen: ‘Owach!’ *
 
Want up enen andren zomere so lach
8815
Een doot lichame sonder hovet;
 
Ende si brochten - dies ghelovet -
 
Dat hoeft selve bi den hare
 
Met wene ende met mesbare.
 
+ Si beetten vor dat pauwelioen
8820
Ende lieten staen dat venisoen:
 
Si leetden inwart, also ic u segghen mach
 
Den zomer daer die dode up lach
 
Die dursteken was ende duerhouwen
 
Daer men ane mochte scouwen
8825
Meneghe diepe, versche wonden.
 
Die lichame die was in dien stonden
 
Al vercout na mijn verstaen *
 
Ende hadden sijn bloeden laten staen;
 
Ne ware also houde als hi doe
8830
Int pauwelioen quam, als ene coe
 
Die men dodet ende ondoet
 
Begonste hi bloeden metter spoet;
 
Die wonden ondaden alle wide:
 
Tbloet liep ute an elke side.
8835
Dit hevet der Walewein versien
 
Ende hi bepeinsde hem met dien;
 
Hi seide: ‘Helpt God van hemelrike!
 
Dit es die ridder sekerlike
 
Dien ic verslouch up dat woeste.
8840
Dits ene dinc die wesen moeste.
 
Exemple magie hier wel sien:
 
Want eer hi hier quam vordien *
 
Ne bloede hi niet, maer nu ten stonden
 
So verstormen sine wonden
8845
Om dat ict bem diene verslouch.
 
Ic duchts datter mi groot ongevouch
 
Of comen sal, dat wetic wel
 
Oft God en betre selve mijn spel.’
 
Also oude als die hertoghe ghesach
8850
Doot sinen sone, riep hi: ‘Owach!’
 
Ende ‘wach armen!’ utermaten *
 
Ende begonste hem sere meslaten:
 
Hi wranc sine hande, hi trac sijn haer
 
Bi groten scerven uut al daer.
8855
Hi riep: ‘Wie heeft mi minen sone
 
Gheroeft, die mi was ghewone
 
Te vertroestene mi in allen sere? *
 
Ic bem verscroven vortwert mere;
 
In mach niet meer blide wesen!’
8860
Ende hi sach neder met desen
 
Up den lichame van sinen kinde
 
Met harder groter ellinde. *
 
Hi begreep thoeft ende dwanct an hem. *
 
Ic weet wel dat ende seker ben *
8865
+ Dat noit man in al erderike
 
So sere ende so hertelike
 
Ne mesbaerde so hi dede diere stont. *
 
Hi custe die oeghen ende den mont
 
Die valu waren ende ongedaen
8870
Also hem tbloet was ontgaen.
 
Hi viel ·vij· warf achter een
 
In ommacht eer hi ghefeen;
 
Ende en haddemenne niet daer of verdreven
 
Bi crachte, hi warre doot up bleven.
8875
Ende om dat hi van eerst begonde bloeden
 
Die dode lichame, ende hem verspoeden
 
Ende hi te voren groot no clene *
 
Ne bloede, begonsten si al ghemene *
 
Dat te merkene harde sere
8880
Ende seiden alle tote haren here:
 
‘Here, sijts seker wel te voren:
 
Die ju gedaen hevet desen toren
 
Ende brocht heeft in parlemen[t]e *
 
Hi es binnen in deser tente; *
8885
Ende wi wanens wel wesen vast
 
Dat het heeft ghedaen ju gast.
 
Wie mocht anders hebben ghedaen?’
 
Die hertoghe antworde saen:
 
‘Wistic die waerheit vander saken
8890
So soudic te bet te ghemake *
 
Wesen; want ic soude mi wreken
 
So wel, men souder af spreken
 
Van nu tote ane den domesdach.’
 
Der Walewein die noit en plach *
8895
Fayt te loechene dat hi dede
 
Daer hi of wiste die waerhede
 
Doe begonste die hertoghe tyen
 
Waleweine dat feit, dies hi lyen *
 
Begonste, dat die meneghe node soude doen. *
8900
Die hertoghe sprac toten baroen:
 
‘Ghi sijt een coene mordenare
 
Da[t] ghi durt lyen openbare *
 
Vander mort van minen kinde
 
Dat ic so sere met herten minde!’
8905
Der Walewein ne sweech niet stille;
 
Hi sprac: ‘Here, gi segt uwen wille.
 
In was noit mordenare gheheten.
 
Jou sone wilde mi emmer veeten
 
Ende mijn lief ontcrachten oec.
8910
Hi hiet mi snodel ende goec
 
+ Ende hi onthaelde sinen loep
 
Ende seide ic soude hebben den coep:
 
Van minen lieve, sonder andre vrie
 
So wilde hi maken sine amie.
8915
Hi reet up mi met sinen spere.
 
Here, doe settic mi ter were
 
Ende veldene enewaerf ter neder.
 
Ende als hi up gestaen was weder
 
Dat bi minen ghedoghe was
8920
Ne wilde hi niet gemoeden das
 
Maer hi begonste sweren saen
 
Dat hi mi daer soude doet slaen;
 
Ende hi vernieude die bataelge.
 
Wel na haddic ghespeelt ter faelge *
8925
Maer God gaf mi die aventure
 
Dat ickene daer ter selver ure
 
Neder velde al verdovet:
 
Ic beette ende slouch hem of thovet.
 
Liever dedict hem dan hi mie!
8930
Ghescie daer of wats gheschie
 
Bi minen rechten kerstinnede
 
Ic hebbe ju hier die rechte waerhede
 
Gheseit al bloet also soe was.’
 
Die hertoghe sprac - gheloeft mi das-:
8935
‘Lace, hadden een edel man doot
 
So en haddic en ghene noot;
 
Maer datten een dorper heeft verslegen
 
Dat mach miere herte wel tregen!
 
Dat salic mi wreken alst behoeft
8940
Van ju die mijn herte verdroevet
 
Ende hebt brocht in swaren wene.’
 
Hi hiet den ridders al ghemene
 
Dat si den ridder sullen vaen
 
Ende sine amie also saen
8945
Die quade pute, die quade valande
 
Ende si hare daden alle die scande
 
Die noit hoeren was berad[en]. *
 
Des hertoghen volc el niet n[e] daden
 
Dan si scoten alle ghemene *
8950
Up den stouten Waleweine.
 
Eer hi ghinc sitten, den ridder vri *
 
Dedi hi sine wapene uut, bedi
 
Om dat ghene hovescede hadde gewesen *
 
Haddi gewapent geten met desen
8955
Heren, diene nu willen doen sterven
 
Ende oec Ysabelen bederven.
 
+ Nu ghinc claghen die ridder fier
 
Dat hi niet en hadde al hier
 
Tgoede swaert met ·ij· ringhen.
8960
Al dat volc ghinc up hem dringen
 
Ende dienden hem van groten slagen:
 
Some wierpsi bancke ende scragen
 
Ende some vingen si ten swaerde.
 
Daer was menich die begaerde
8965
Waleweins te sinen wacharmen: *
 
Si namen piken ende ghisarmen
 
Ende glavien ende staven;
 
Steken ende slaghen si hem gaven
 
Waleweine, den ridder milde
8970
Die van enen vasten scilde
 
Enen ridder heeft gherovet:
 
Hi traken ter aerde al verdovet
 
Ende ontwranc hem metter druust
 
Ende met crachte uter vust. *
8975
Dies verboude hem die wigant
 
Ende ghinc hem weren al te hant
 
Ende slouch vaste wech ende weder. *
 
God wat slouchiere al te neder!
 
·Iiij· slouch hi doot te ·iiij· slaghen
8980
Ende strecter hem ende laghen *
 
Ende gaven stappans [haren] gheest. *
 
Die vos hi maecte groot horeest:
 
Hi scuerde menegen te sinen scanden *
 
Bede met poten ende met tanden
8985
In die bene ende int ansichte;
 
Vlesch ende vel haeldi bedichte *
 
Neder, daer dat rode bloet
 
Dapperlike ute liep ende woet.
 
Ene clene helpe es dicke goet!
8990
Hi dede daer menich ghemoet
 
Up die Waleweine meest up laghen.
 
Met groter smerte, met swaren slaghen
 
Hevet daer ene partie ghevaen *
 
Ysabelen ende na mijn verstaen
8995
So wilden sise metter jacht
 
Wech leden ende hebse vercracht;
 
Maer dat daer was te diere noot
 
Een edel man, die dat verboet.
 
Hi seide, hine soude in ghenen kere
9000
Ghedoghen duer alre vrouwen ere
 
Dat men hare dade sulken scamp
 
Al hadsoe els al sulken ramp.
 
+ Nu staet met Waleweine wel nouwe
 
Ende met Ysabelen der joncvrouwe.
9005
Her Walewein slaet, hi steect, hi kerft;
 
Hi es die den meneghen ontherft
 
Ende baraet toren ende scande. *
 
Hi dede of vliegen arme ende hande
 
Ende maecte so grote mort
9010
So dat die dode weder ende vort
 
Laghen so dicke, dat was wonder.
 
Maer Walewein moeste bliven tonder
 
Want des hertoghen cracht
 
Wies altoes met groter macht
9015
Ende vele hadden hem bin dien
 
Van wapenen wel vorsien
 
Ende sloughen van bachten ende van voren
 
Alle up den ridder uut vercoren
 
Ende harderden dit also langhe
9020
Dat sine velden bi bedwanghe
 
Ende bonden hem voete ende hande
 
Ende daden hem wel grote scande.
 
Alse aldus leden was dese vlaghe
 
Die hertoghe seide: ‘Toten daghe
9025
Sal menne houden, dat ic sal varen
 
In minen cas[tee]l sonder sparen: *
 
Daer sullen hem mine baroen
 
Beraden, hoe sine best verdoen.
 
Ende sine amie die quade scite
9030
Salic doen sterven, te verwite
 
Hem, die mi dit hevet ghedaen.’
 
Ende men dede also saen
 
Als die hertoghe dit gheboet.
 
Men nam ware ende wachte groot
9035
Te minen her Waleweine waert.
 
Die hertoghe jammerlike ghebaert;
 
Hine sliep binne al der nacht niet. *
 
Dat dede hem sijn grote verdriet
 
Dat hi hadde ent droeve ghelaet.
9040
Smorgens in die dagheraet
 
Porrede hi met siere meisniede.
 
Daer waren vele droever liede
 
Om die dode. Ende Ysabele *
 
Was ghevoert met fellen rivele.
9045
Ende die vos, als hi sach
 
Dat hi sinen here niet helpen mach
 
Liet hi hem vangen, seit men mi;
 
Ende men vinckene oec bi di
 
+ Om dat hi toe horde den ridder sne[l] *
9050
Ende om dat hi hem halp so wel
 
Want hi den menegen hadde ghebeten
 
Dies hi qualike mochte vergheten
 
Ende ghescuert vlesch ende vel.
 
Hier bi vincmenne, dat weet wel.
9055
Nu vaert die hertoghe met siere proi[en] *
 
Te sinen castele met groten vernoien.
 
Dat pauwelioen was gheturst.
 
Ende Waleweins doot es ghevurst
 
Tote dat die hertoghe weten mach
9060
Hoe hine lelichst, sonder verdrach *
 
Mach doen sterven cortelike.
 
Nu comt die hertoghe serichlike
 
Te sinen castele ende hi ontboet
 
Vrient ende maghe te siere noot
9065
Ende dat si souden vor alle dinc
 
Comen besien den jongelinc
 
Den jonghen hertoghe, haren here.
 
Daer quam menich met groten sere.
 
Eerlijc, na lands heren doene
9070
Was des hertogen sone, die coene
 
Ghehuut ende ghedaen ter arde.
 
Doe quam die hertoghe ende begarde
 
Dat men stappans openbare
 
Soude rechten over den mordenare
9075
Die hem dien rouwe hadde ghedaen.
 
Doe antworde hem [een] ridder saen *
 
Hi seide: ‘Here, ghi waert onvroeder *
 
Dan een kint, lieti sinen broeder *
 
Niet comen ende hem sien die wrake: *
9080
Hi souder omme sijn tonghemake *
 
Ende hi sal, mi en lieghe mijn waen, *
 
Van den tornoye sijn comen saen. *
 
Hi sal den ridder helpen trahinen *
 
Die ju heeft brocht in deser pinen.
9085
Hi sal driven den rouwe groot
 
Om sijn liefs broeders doot. *
 
Maer latene in den karkere bliven *
 
Tes hi comt: men salne ontliven
 
Vor hem ende vor ons allen dan.’
 
 
9075
+ Die hem de rouwe hadde gedaen
 
Doe sprac ·i· rudder saen *
 
Ende seide ghi waert onvroeder
 
Dan ·i· kint lieti uwen broeder *
 
Niet comen sien de wrake
9080
Hi soud(er) omme sijn tongemake *
 
Hi sal mine bedriege mijn waen
 
Vanden tornoye comen saen
 
Hi sal den rudder helpen trahinen
 
Die u heeft brocht inder pinen
9085
Hi sal driven rouwe groot
 
Om sijns neven doot *
 
Laten inden carker bliven
 
Tes hi comt men salne ontliven
 
Vor hem ende vor ons allen dan
9090
Dies volgede menich edel man
 
So dat die hertoghe otrihierde. *
 
Al wildic selve, ic en visierde *
 
Niet hoe sware vangenisse si daer
 
Hadden ende so groot mesbaer. *
9095
+ Mijn here Walewein, die coene deghen *
 
Was met ysere so sere besleghen *
 
Ende Ysabele, die joncfrouwe fine
 
Hadde omtrent hare bene vingerline;
 
Ende die karker onghedouden *
9100
Was so diep dat si van couden
 
Bi na daer verdorven waren *
 
Want daer liepen die zee baren
 
Al omtrent thare onbaten.
 
Oec vloyder in te zomegen gate *
9105
Vele waters oec tote dien *
 
 
9090
+ Daer volgets menich edel man *
 
Sodat dhertoghe octroyeerde *
 
Al wildic selve in visierde
 
Niet hoe sware vangenesse si daer
 
Hadde ende hoe groot mesbaer *
9095
Walewein de deghen *
 
Was met ysere besleghen
 
Ende ysabele de ioncfrouwe fine
 
Hadde om de bene vingerline
 
Entie kerker ongedoude *
9100
Was so diepe dat hi van coude
 
Nalijx verdorven waren *
 
Ende daer liepen de zee baren
 
Alomtrent thare ombate
 
Ooc vloyder in te so menigen gate
9105
Waters vele toten dien
 
So dat si somwile toten knien *
 
Int water saten onder hem tween.
 
Ic weet wel dat harre gheen *
 
Hadde eer ghelaten daer sijn leven
9110
Ne waer den troest die si gheven
 
Mallic andren in dat meskief.
 
Der Walewein seide: ‘Wel soete lief *
 
Tonrechte hebdi dit mesval:
 
Dur mi hebdi dit ongeval.
9115
Haddic ju ghelaten in uwe ere *
 
Ghine waert niet comen tesen sere. *
 
Ic bemre of ocsuun bedi.’
 
Ysabele antworde: ‘Ay mi *
 
Dat ghi dit segt, soete amijs!
9120
In wilde niet sijn int paradijs
 
Ende ic ju wiste in desen rouwe.
 
Sal deen den andren sijn ghetrouwe
 
 
 
+ Dat si somtijt toten knien *
 
In twater saten onder hem tween
 
Ic weet wel datter was haer negeen *
 
Hine hadder gelaten sijn leven
9110
Ne waer den troost die si geven
 
Mallijc andren in dat meskief
 
Walewein sprac soete lief *
 
Tonrechte hebdi dit mesval
 
Dor mi hebdi dit ongeval
9115
Haddic u gelaten in uwe ere
 
Ghine waert comen tesen sere
 
Ic bemre of occusoen bedi *
 
Ysabele seide ay mi *
 
Dat ghi dit segt lieve amijs
9120
In wilde niet sijn int paradijs
 
Ende ic u wiste in desen rouwe
 
Sal de(en) den andren wesen getrouwe *
 
Wi moeten begheren eens te sine
 
In weelden ende in alre pine.’
9125
Walewein horde die vriendelichede
 
Die Ysabele tote hem sede;
 
Hi peinsde wel dat die joncvrouwe
 
Hem met herten was getrouwe.
 
Die ridder ende die goedertiere
9130
Sijn in den karker ongehiere
 
Al den nacht up deser claghe.
 
Men brochte hem ten andren daghe
 
Broot ende water ende bore wat: *
 
Si hadden varinc gheten dat. *
9135
Die karcwardre was harde fel: *
 
Hi horetse dicken clagen wel
 
Van honghere ende van coude swaer;
 
Hine achte niet up hare mesbaer
 
 
 
+ Si moeten begeren eens te sine
 
....................
9125
+ Walewein horde de vriendelijchede *
 
Die ysabele totem sede
 
Ende peinsde wel dat die ioncfrouwe
 
Hem met herten was getrouwe
 
De rudder entie goedertiere
9130
Sijn inden karker ongehiere
 
Alde nacht met deser claghe
 
Men brochte ten andren daghe
 
Broot ende water ne bor wat
 
Si hadden sniemen geheten dat
9135
Die karcwerder was fel *
 
Hi horetse dicken clagen wel
 
Van onger ende van coude swaer
 
Hine achte niet up haer mesbaer
 
Maer menichwarven seidi dat *
9140
Dat men Waleweine up een rat
 
Vlechten soude; ende siere amie
 
+ Gheven soude sonder andre vrie
 
Stalknechten ende vulen garsoene *
 
Haren wille mede te doene.
9145
Dit seidi om hem te vererren. *
 
Oec nam hi enen stoc van verren
 
Ende slouch Waleweine daer mede
 
Diet qualike verdrouch ende sede:
 
‘Du best een fel pautenier
9150
Dattu dus enen prisonier
 
Souds slaen in dusdaenre stede
 
Die gheen ghebruuc heeft sire lede!’
 
Mettien scoet hi achter hem saen *
 
Maer hine mochte niet varre gaen *
9155
Van den ysere dat den deghen
 
 
 
+ Menich werf seidi dat *
9140
Te Waleweine datmen up ·i· rat *
 
Soude vlechten ende men sire amie *
 
Soude geven sonder andre vrie
 
Knechten ende vule garsoen *
 
Haren wille mede te doen
9145
Dat seidi om dat hine wil(de) vererren *
 
Hi nam enen stoc van verren
 
Ende slouch waleweine daer mede
 
Diet qualijc verdrouch ende sede
 
Du best ·i· fel pautenier
9150
Dattu daer enen prisen(ier) *
 
Souds slaen te dustaenre stede
 
Die gheen gebruuc heeft sire lede
 
Doe scoti achter hem saen *
 
Ne waer hine mochte niet gaen
9155
Vanden ysere dat den degen
 
Omtrent die bene was gheslegen.
 
Walewein was serich ende tongemake *
 
Dat hijs nemen mochte ghene wrake.
 
Sere weende oec Ysabele
9160
Die goedertiere damosele
 
Omme die grote pijnlichede *
 
Die men haren lieve dede.
 
Dien dach dure ende den nacht lanc
 
Bleven si daer: groot ende stranc
9165
Was hare clagen ende hare mesbaer! *
 
Ysabele - weet wel vorwaer -
 
Omhelseden daer dusghedanen *
 
Waleweine ende maecte met haren tranen
 
So nat sijn anscijn dat ter stede
9170
Men mocht gedwegen hebben daer [mede]. *
 
Walewein dede die selve maniere
 
 
 
+ Om de been waren gesleghen *
 
Walewein was droeve ende tongemake *
 
Dat hijs niet mochte nemen wrake
 
Sere weende ysabele *
9160
De goedertiere damoysele
 
Om dese arechhede *
 
Diemen haren lieve dede
 
De dach dore entie nacht *
 
Bleefsi daer groot ende stranc
9165
Was hare clage dats waer *
 
Ysabele in dat mesbaer
 
Omhelsde den wel gedane(n) *
 
Waleweine ende maecte met haren tranen
 
So nat sijn ansichte daer ter stede *
9170
Men mocht gedwegen hebben daer mede
 
Walewein dede de selve maniere
 
Ende weende om die goedertiere
 
Dat hise sach in al sulker noot. *
 
Soe sprac: ‘Lief, laet ons die doot
9175
Aldus helsende ontfanghen
 
Want hier en es gheen ontgangen.’
 
Die karcwardere, die ongetrouwe
 
Quam sanders [daechs] toter joncfrouwe *
 
Ende tote Waleweine den here
9180
Ende brochte hare lijfnere:
 
Dat was een brodekijn so clene
 
Een man hadder ·iiij· allene
 
Wel gheten te sinen dele;
 
Ende water te enen vierendele
9185
Was hem gegheven onder hem tween.
 
Dies droegen si wel overeen
 
Ende deelden mallic andren jeghen.
 
Noch anderwerven hevet gheslegen *
 
 
 
+ Ende weende om de goedertiere
 
Dat hise sach in sulker noot
 
.....................
9175
+ Dus helsende ontfangen
 
Hier nes gheen ontganganghen *
 
Die kercwerder die ongetrouwe
 
Cam sanderdages ter ioncfrouwe
 
Ende tote waleweine den here
9180
Ende brochten hare lijfnere
 
Dat was een brodekijn so clene
 
Een man hadder ·iiij· allene
 
Wel gheheten tsinen dele
 
Ende waters tenen vierendele *
9185
Was hem gegeven onder hem ·ij ·
 
Si droegen wel over een
 
Ende deelden elc andren ieghen
 
Echt heefti gesleghen *
 
+ Die karcwaerdre den ridder stout.
9190
Hi seide: ‘Twi bestu mi dus onhout? *
 
Dune souds ghenen prisonier
 
Dus antieren. Haddic di hier
 
Ic soude di so berechten dan
 
Dune daets nemmerme edelen man *
9195
Scande no lachter in deser maniere!’
 
Die ander was fel ende putertiere *
 
Ende slouch metten stocke te meer *
 
Den here Waleweine, die sijn seer *
 
Vernieude ende begonde vererren.
9200
Hi sprac: ‘Twi slaestu mi van verren? *
 
Twine comstu mi bet nare?’
 
Dander sprac: ‘Her mordenare
 
Ghi hadt mi vele lievere scande *
 
Dan ic quame onder uwe hande.’ *
 
 
 
+ De kercwerder den rudder stout
9190
Hi sprac twi bestu mi onhout *
 
Dune souts ghenen prisonier
 
Dus antieren haddic di hier
 
Ic soudi so berechten dan
 
Dune daets nemmer mee edel man *
9195
Scande no lachter in deser maniere
 
Die ander was putertiere *
 
Ende sloughen te mere *
 
Her Walewein die sijn sere
 
Verniewede ende begonste vererren
9200
Ende sprac wat slaestu so verren *
 
Twine comdi bat nare
 
Die ander sprac mordenare
 
Ghi had mi liever scande
 
Dan ic onder uwe hande *
9205
Doe slouch hine derdewerf echt
 
Ende gherochte die joncfrouwe recht
 
Up hare hant, datse bloede.
 
Walewein saecht ende hi spoetde
 
Hem selven ende warp hem uten kere *
9210
Wel na verwoet ende uter were: *
 
‘Ja rybaud, hevestu te blouwen *
 
Die joncfrouwe, het sal di rouwen.’
 
Ende hi ghelauwe metten handen
 
Met al siere cracht die banden *
9215
Ende tracse ontwe, die degen coene
 
Dat onmogelijc es te doene:
 
Ic waent die Gods cracht dede! *
 
Maer seker wetic die waerhede
 
Dat hiere hem selven maecte quite.
9220
Vreselijc liep hi te verwite *
 
Na den quaden valscen dief
 
 
9205
+ Came doe slouchine echt
 
Ende gerochte de ioncfrouwe recht
 
Up hare hant dat soe bloede
 
Walewein saget ende hi verspoede *
 
Hem selven ende wart uten kere
9210
Na verwoet ende uter were *
 
Ja hebstu te blouwen
 
De ioncfrouwe het sal di rouwen
 
Hi ghelaude metter iacht
 
Sine vingerline met sire cracht *
9215
Ende tracse ontwe de rudder coene
 
Dat onvermogelijc was te doene *
 
Ic waent gods gracie dede *
 
Seker wetic de waerhede
 
Dat hire hem maecte quite
9220
Voort liep hi te verwite
 
Vreselike na den dief
 
Den karkerwarder, die sijn lief
 
Ende hem selven hadde te blouwen: *
 
Hi ghelouwen bi der mouwen *
9225
Daer hi doe ter selver ure *
 
Den enen voet hadde buter dure.
 
Daer trachine ten quaden spele
 
In waert ende namene bider kele
 
Ende warpene onder sine voete
9230
Ende stakene also onsoete *
 
Dat hi hem die herssenen sparsen dede; *
 
Ende hi gaf den gheest ter stede. *
 
Hi sprac: ‘Lich daer! ic hebbe di wel
 
Betaelt dattu te mi waers fel!’
9235
+ Den staf daer hi mede was geslegen
 
Nam mijn her Walewein, die deghen. *
 
Toter joncfrouwen ghinc hi sciere;
 
 
 
+ Den kercwerder die sijn lief
 
Ende hem hadde te blouwen
 
....................
9225
+ Daer hi ter selver uren
 
Den enen voet hadde uter duren
 
In waert ende nammen bider kele
 
Ende warpen onder sine voete
 
Ende stacken so onsoete
9230
+ Hi tracken te quaden spele
 
Dat hi de hersine spersen dede
 
Ende gaf den geest stappans mede *
 
Lich daer ic hebdi wel
 
Betaelt du waers te mi waert fel
9235
Den staf daer hi mede was geslegen
 
Nam Walewein de deghen
 
Toter ioncfrouwen cam hi sciere
 
Hi seide: ‘Lief wel goedertiere, *
 
Ic hebbe ju ghewroken van dat ghi
9240
Te blouwen waert. Oec sulle wi *
 
Van hier ontgaen: ic hebbe verslegen *
 
Den karcwardere. Hi moeste plegen
 
Die bitter doot daer ic toe sach.
 
In weet watter of comen mach
9245
Anders dant tonser bate waert gaet. *
 
Ic wille ju segghen minen raet:
 
Den staf daer hi ons mede slouch
 
Die es wel mijn ghevouch.
 
Miere vingherline benic oec los.
9250
Blide soude sijn, wist die vos *
 
Dat mi geluc dus es verbaert. *
 
Joncfrouwe, ne sijt niet vervaert:
 
Ic ne laets om ghene pine *
 
In make ju quite der vingerline.’
 
 
 
+ Ende sprac lief goedertiere *
 
Ic hebbe u gewroken van dat ghi
9240
Te blouwen waert hoe sullen wi *
 
Van hier ontgaen ic hebbe geslegen
 
Den kercwerder hi moeste plegen
 
Die bitter doot daer ic toe sach
 
In weet watter of comen mach
9245
Anders dan tonser bate gaet
 
Ic wille u seggen minen raet
 
Den staf daer hi ons mede slouch *
 
Hebbic dats wel mijn gevouch
 
Mire vingerline bem ic los
9250
Blide soude wesen wist die vos
 
Dat mijn geluc daer es verbaert *
 
Ioncfrouwe weist niet vervaert
 
In late om ghone pine *
 
An u den vingerline *
9255
Der Walewein hi ghinc harentare *
 
Ende wart van enen stene geware:
 
Dien so heeft [hi] up ghenomen *
 
Ende es toter joncfrouwen comen
 
Ende slouch hare tyser of ter vaert.
9260
Hi seide: ‘Ay God, of mijn swaert *
 
Hier nu ware metten ·ij· ringhen
 
Die hertoghe soude mi niet dwingen:
 
In soudene slaen in sine zale
 
Ende sine liede al te male! *
9265
Doch salic nemen mine aventure.’
 
Ende hi ghinc ter selver ure
 
Toten karcwardre daer hi lach;
 
Een swert hi hem hebben sach *
 
Gegort: dat heeft hi hem ghenomen
9270
Ende sine slotele ende hi es comen
 
[Ter] karker duere die hi sloet. *
 
 
9255
+ Walewein ghinc harentare
 
Ende waert van ·i· stene geware
 
Dien heefti up genomen *
 
Ende es toter ioncfrouwen comen
 
Ende slouch haer tyser of ter vaert
9260
Ende sprac ay god of mijn swaert *
 
Hier nu ware metten ·ij· ringen
 
Dhertoge soude mi niet dwinghen
 
Ic soudene slaen inde sale
 
Ende sine meysnieden wetic wale *
9265
Doch salic nemen mine aventure
 
Ende hi ghinc ter selver ure
 
Ten kercwerder daer hi lach
 
Een swert hi hem hebben sach
 
Ghegort heefti hem genomen *
9270
Ende sine slotele ende es comen
 
Ter kerkerdore die hi sloot
 
Hi lovede Gode dat hine ter noot
 
Hadde verlost! Ende hine also *
 
Begonste succorssen! Blide ende vro *
9275
Ghinc hi tote Ysabelen ende seide:
 
‘Goet lief, ic weet wel die waerheide *
 
Dat God ons met siere cracht
 
Heeft versien. Wi sullen te nacht
 
Van henen porren te goeder beede.
9280
Die ons sal letten, te groten leede
 
+ Saelt hem comen, ter groter scande.’
 
Die joncfrouwe sprac: ‘Ghine moet ju hande *
 
An niemene doen, want ghi moget wale
 
Alt volc verstormen in die sale
9285
Ende up ons maken groot gherochte.
 
Waert dat also come[n] mochte *
 
Dat wi ontghingen metten live
 
Soen gheviel noit man no wive
 
So sonderlinghe aventure.’
9290
Der Walewein sprac: ‘Scone creature
 
Dies en hebt en ghenen ducht;
 
Ic hebs harde clenen vrucht
 
Wine sullen hebben onsen wille al.’
 
Si bleven daer sonder ghescal
9295
Toten avonde, horic lesen,
 
Ja langere, weet wel, mocht wesen *
 
Nalichts bi der middernachten.
 
Der Walewein sprac: ‘Men sal ons verwachten.
 
Weten nu gaen al te hant!’
9300
Hi nam die joncfrouwe achemant
 
Ende ledese met hem sonder gheluut
 
Al liselike ten karkere uut. *
 
Tswert drouch hi baer, die ridder vri. *
 
Dus trocken wech soe ende hi.
 
 
9272
+ Ende loofde gode dat hine ter noot
 
Hadde verloost ende also
9305
Alsi die karker dore leden
 
Sine wisten te welker steden
 
Dat si gheraecten, no bekinden.
 
Tere duere comen si ende vinden
 
Dat soe besloten was; ne waer
9310
Si saghen licht in die camere daer.
 
Die slotele die te draghene plach
 
Die karcwardre nam Walewein ende sach *
 
Offer enech daer ghinc toe:
 
Doch hevet yemen vonden doe *
9315
Ende onsloet die camere sciere.
 
Hi ghinc; in ghere maniere *
 
Ne wildi achter laten sijn lief
 
Dor noot, dor vrese, no dor meskief.
 
Daer hebsi ten selven stonden
9320
Viere ridders slapende vonden
 
Up ·iiij· bedden van groter weerde
 
Bi hem hingen hare goede sweerde
 
Ende hare wapene an die masiere.
 
Daer sach Walewein, die deghen fiere
9325
Die ridders slapen: om gheen goet
 
Ne dadi hem anders dan al goet:
 
+ Hi peinsde, het ware dorperhede.
 
Daer vant hi ter selver stede
 
Sine goede vaste wapene al.
9330
Hi was blide om dat gheval
 
Ende hi deetse stappans an.
 
Die joncfrouwe halp hem al dat si can *
 
Niemene ne wart ontwaken daer.
 
Uter camere ghingen si daer naer.
9335
Tswaerd drouch emmer die deghen.
 
God wilde siere hulpe plegen.
 
Hi hadde in die camere te voren
 
Eer hiere uut ghinc, die degen vercoren
 
Ene scone doblitse ontsteken:
9340
Daer mede es hi uut ghestreken
 
Metter joncfrouwen, dat wetic wale.
 
Tenen grade quam hi, die ter zale
 
Boven ghinc; ne waer die dure
 
Vonden si besloten ter selver ure.
9345
Der Walewein hi ontsloetse sciere:
 
Hi ghinc in ende die goedertiere; *
 
Al duere leden si die zale
 
Ende ghingen nederwaert te dale
 
Den andren graet, daer Walewein echt
9350
Ontsloet die dore. Here ende knecht
 
Ne seider jeghen no en dede:
 
Si ghingen; en ghene bede
 
Maecten si, sijt seker dies. *
 
Walewein en hadde om gheen verlies
9355
Ghelaten, hine hadde scade ende scande
 
Ghedaen den here vanden lande;
 
Ne waer dat hijt liet omme dat
 
Dats hem die joncfrouwe bat
 
Ende om dat hise wilde behouden
9360
Ende niet verliesen bi sinen scouden. *
 
Alsi bet vort waren ghegaen
 
Quamen si tenen stalle saen
 
Ende vonden die dore akerre staende.
 
Bede sijn si daer binnen gaende.
9365
Daer horden si die stalknechte ronken *
 
Die tsavonts so vele hadden ghedronken
 
Dat si alle waren versmort
 
Ende en hebben niet ghehort
 
Den her Waleweine, die sijn gheval *
9370
Wel prisen mach. Daer hi was inden stal
 
Die vos die quam vort ghescoten
 
Up den here Waleweine metten poten.
 
+ Hi seide: ‘Lieve here, sidi dat?
 
Ic hebbe groten rouwe ghehadt
9375
Om ju ende ghesijn in sorghen.
 
Ic sie wel, God wille ju verborghen.
 
Ghebenedijt si God vanden paradise!
 
Gringelet, ju ors van prise *
 
Staet hier in den stal.’ Ende mettien
9380
Hevet dors sinen here versien
 
Ende trac ontwee sinen bant
 
Ende liep tote hem al tehant
 
Ende neyede ende dreef grote feeste.
 
Walewein sprac: ‘Nu siet dese beeste
9385
Joncfrouwe, hoe goelike soe ghebaert!
 
Het es dat alre beste paert
 
Dat men soude vinden in arderike!’
 
Die joncfrouwe sprac: ‘Dapperlike *
 
Weten varen, ic bids ju sere!’
9390
‘Lief,’ seide Walewein die here
 
‘Dat ghi wilt, dat sal wesen.’
 
Een teldende part nam hi na desen
 
Dat hi sadelde ende breidelde sciere.
 
Den sinen dedi die selve maniere.
9395
Hi ledetse bede uut ter vaert
 
Ende ledetse ter eerster porte waert
 
Die hi ontsloet daer ter stede
 
Want hi hadde den slotel mede.
 
Die porte ondoen si wel wide
9400
Ende reden ute, vro ende blide.
 
Daer sette up dat palafroet *
 
Walewein die joncfrouwe menjoet
 
Ende gaf hare tpaerd bi den togle.
 
Up Gringolette ghelijc enen vogle
9405
Spranc der Walewein na dat
 
Ende voeren soetelike haren pat.
 
Die vos liep neven hem ghereet.
 
Der Walewein sprac: ‘Ic ne weet
 
Waerwert ic best neme mine vaert *
9410
Tes conincs Amorijs hove waert.
 
Daer so moetic emmer varen.
 
Joncfrouwe, ic segt ju wel te waren
 
Ic belovede hem over waer
 
Dat ic ju soude bringen daer;
9415
Ic swert ju bi ridderscepe mede *
 
Ende bi miere man waerhede.
 
Ende om te vuldoene dese dinghen
 
Gaf hi mi tswaert metten ·ij· ringhen
 
+ Dat ic jammerlike hebbe verloren.’
9420
Die joncfrouwe hadde groten toren;
 
Soe seide: ‘Ay lace, wat segdi?
 
Suldi enen vremden coninc mi *
 
Voeren ende presenteren up minne
 
So ben ic ene grote keytivinne!
9425
Eer salic mi tleven nemen.
 
Owi! ende hoe soudijt ghetemen
 
Wel soete amijs? Want ic ne dede
 
Noit jeghen ju aerchede!
 
Grote weelde hebbic ghelaten
9430
Ende heerscapie utermaten!’
 
Walewein sprac: ‘Lieve joncfrouwe
 
Ic kenne dit wel. Laet juwen rouwe!
 
Ic belove ju goedertiere
 
....................*
9435
In beswike ju niet! Troest ju in desen.
 
Also ghi wilt, also saelt wesen.’
 
Soe seide: ‘Here, ic weets ju danc.’
 
Si reden vort ende eer yet lanc
 
Quamen si ghereden in dat gras
9440
Daer die hertoghe te voren was
 
Ghelogiert, int selve plein
 
Ende al daer der Walewein
 
Ghevangen was met groter onwaerde.
 
Daer so vant hi up die aerde
9445
Ligghen tswaert metten ·ij· ringhen
 
Dat niemen van dane mochte bringen *
 
Ende alse mijn her Walewein ghesach *
 
Sijn herte verlichte als die dach!
 
Hi beette ende naemt int gras:
9450
Hi gordet. Hoe blide hi was
 
Dat hijt also hadde vonden!
 
Ende hi sprac ten selven stonden:
 
‘Siet, joncfrouwe, met desen pande
 
Maghic ju loesen sonder scande
9455
Jeghen den coninc Amorise.
 
Dit swaert es van so groten prise
 
Dat die coninc niet gheven en soude
 
Allene om dusent marc van goude
 
Sonder allene om uwe persone.
9460
Hi horde segghen, ghi waert so scone
 
Ende so jolijs ende so jaloers;
 
Ende hadde tuwaert so groot amoers;
 
Ende gaf mi tswaert metten ·ij· ringhen
 
Up dat ic ju hem mochte bringhen.
9465
Nu hebbics die macht; ne ware
 
So wat so ghi hebt ommare
 
+ Dat ne doe ic nemmermere.’
 
Soe antworde: ‘God lone u, here!’
 
Na deser tale sprac Walewein:
9470
‘Nu toe wullic, berch ende plein! *
 
Wine hebben wat letten tesen tiden:
 
Men sal ons volgen van allen siden
 
Dat wetic wel, als men onse doen *
 
Vereschen sal.’ Enen garsoen *
9475
Ghemoeten si in die dagheraet.
 
Walewein riepene ende vragede hem raet
 
Welc hi naest voere te Ravenstene.
 
Die garsoen seide: ‘Here, ne ghene *
 
·Xx· milen neest bi zeuwe te vaerne; *
9480
Ende stonde ju tswaters niet tonberne *
 
Ghi soud ter scepinghe wesen saen.
 
Oec willic jou wel doen verstaen:
 
Vaerdi bi lande, so hebdi milen
 
·Lx· te ridene teser wilen.
9485
Deelt ende kiest wat ghi wilt doen.’
 
Der Walewein sprac toten garsoen: *
 
‘Gode bevolen, vrient, so vare!
 
Du heves mi wel berecht dat ware.’ *
 
Liep die garsoen woch te hant. *
9490
Doe vragede die ridder achemant
 
Der joncfrouwen, wats ware hare raet.
 
Soe sprac: ‘Tletten es ons quaet:
 
Dat wi scepeden, waert ju wille!’
 
Sine hilden doe niet langere stille
9495
Ende reden daerwaert harde vaste.
 
Snieme saghen si die maste
 
Van den scepen in die zee:
 
Wel ·xx· scepen ofte mee
 
Vonden sire ghereet. Si huerder een
9500
Ende voeren over onder hem twee[n] *
 
Metten vos ter selvere ure.
 
Si hadden den wint goet ter cure:
 
Tseil trocsi in den top al hoghe;
 
Hare scip was harde wel ter vloghe;
9505
Ende voeren wech sonder respijt
 
So dat si vor der vespertijt
 
Ariveerden vor Ravenstene.
 
Die veerscat ne was niet clene
 
Die si den stierman gaven doe.
9510
Ter redenen comic weder toe *
 
So ic eerst mach; verlanghe ju niet.
 
Maer hort een lettel eerst tbedijt:
 
Die niemare liep ghereet
 
....................*
9515
+ Als men den karcwardre ghemiste
 
Ende men van Waleweine niene wiste
 
Ende van Ysabelen der joncfrouwen. *
 
Die hertoghe hadde meeren rouwen
 
Dan oft menne stake met enen knive.
9520
Waleweine dede hi souken rive
 
Ende die joncfrouwe achemant.
 
Ende als mense niet en vant
 
Dede die hertoghe hen volgen ter vaert. *
 
·Xxx· voere ter zee wart
9525
Ende ·xxx· voerne souken bi landen.
 
Maer Walewein es uut haren handen
 
Ende die joncfrouwe. Als dandere quamen *
 
Ter scepingen, si vernamen
 
Dat hem die wint contrarie was.
9530
Droeve ende gram waren si das.
 
Ic waent, God dede dur Waleweins ere.
 
Oec ne mochten si min no mere
 
Ghearnen, die volgeden bi lande
 
Om Waleweine te doene scande.
9535
Si keerden weder danen si quamen.
 
Si hadden behaelt lettel vramen:
 
Si waren gram ende hadden toren.
 
Hier na suldi noch meer horen
 
Vanden hertoghe ende doen memorie; *
9540
Maer nu keric up mine hystorie
 
Ende sal ju vanden riddre vri *
 
Waleweine tellen. Teerst [s]o dat hi *
 
Te Ravenst[en]e was, groot riveel *
 
Haddi: hi sach den casteel *
9545
Vor hem staen al tehant.
 
Enen harden sconen serjant
 
Gemoetti, die hi in deser wise
 
Vragede om den coninc Amorise:
 
‘Cnape, datti God verde van sere!
9550
Berecht mi, wat [doet] mijn here *
 
Amorijs, die coninc milde?’
 
Die cnape antworde: ‘Here, ic wilde
 
Dat ic sijns niene horde vermanen.’
 
Mettien liepen hem die tranen
9555
Uten oeghen: hem jammerde sere.
 
Hi sprac tote Waleweine, den here:
 
‘Here, die coninc Amorijs
 
Dat hopic, es int paradijs:
 
Van der werelt es hi versceden.’
9560
‘God moete sine ziele gheleden!’
 
+ Sprac doe Walewein. Al te hant
 
Sciet hi doe vanden serjant.
 
Doe seide hijt der joncfrouwen al bloet:
 
‘Siet, soete lief, nu es hi doet
9565
Die rike coninc Amorijs.
 
Hi soude hebben ghesijn ju amijs
 
Hadt ghegaen na minen wille.’ *
 
Die joncfrouwe ne sweech niet stille:
 
‘God hevet mi wel vorsien; bedi
9570
Ic segghe wel: al hadde hi mi *
 
Ghehadt, hen waere niet toe comen!’
 
Walewein sprac: ‘Het sal ons vromen
 
Varen wi herbergen in den casteel: *
 
Men sal ons spel doen ende riveel.’
9575
Si dadent ende men ontfincse daer
 
Met groter eren, weet vor waer.
 
Walewein toghede den heren daer saen
 
Dat sine boetscap was wel gedaen.
 
Si warens ghepait wel al gader:
9580
Daer was der aventuren vader
 
Ere ende grote feeste ghedaen!
 
Drie daghe was hi daer, sonder waen.
 
Ten vierden daghe rumedi den casteel. *
 
Die ridders gheledene dmeeste deel
9585
Ene halve mile van Ravenstene.
 
Walewein deetse alle ghemene
 
Keren weder tharen castele
 
Ende voer wech metter damosele
 
Ende metten vos, die gherne soude
9590
Mensche werden, oft God woude.
 
Oec belovede hem Walewein
 
Te vaerne berch ende plein
 
Ende niet te rastene vor die stonde
 
Dat hi den coninc Wondere vonde
9595
Ende sinen sone Alidrisondre.
 
‘In ware van ghere dinc houdre condre
 
Dan van hem tween, wetic wel.
 
Daer es noch een scaec spel
 
Dat ic moet hebben, twelke ic sal
9600
Thove voeren, hebbics gheval.
 
Maer tgoede swaert metten ·ij· ringhen
 
Moetic daer laten: met ghenen dinghen
 
Ne salict els ghecrigen moghen.
 
Metten scaecspele salic verhogen *
9605
Menegen man in sconincs hof.
 
Ic deder of een starc ghelof
 
Dat ict den coninc halen soude.
 
+ Nu eist so comen, alst God woude
 
Dat ic[t] wane ghecrigen wel. *
9610
Ic en sorghe niewer omme el
 
Dan hoe wi daer sullen gheraken.’
 
Dus reden si van desen saken
 
Een verre stic, alsic versta. *
 
Die vos volghede emmer na.
9615
Die sonne sceen utermaten heete
 
So datsi te moyert van swete *
 
Waren. Het waser woeste oec mede
 
Dat si nieuwer te ghere stede
 
Tenegen bomen mochten comen; *
9620
Ende voeren, alsic hebbe vernomen
 
Also vermoyt tote over noene.
 
Daert sere scone was ende groene
 
Quamen si tere joliser stede
 
Daer ene fonteine spranc mede
9625
Versch ende claer, cout als een ys.
 
Hem dochte si waren int paradijs
 
Als si daer ghereden quamen: *
 
Boven der fonteine si vernamen
 
Enen olivier, jolijs ende groene
9630
Jueghedelijc na den saisoene.
 
Daer beette in dat groene plein
 
Die stoute her Walewein
 
Ende halp die joncf[rouwe] van den paerde. *
 
Hi liet trosside up die waerde
9635
Gaen peinstren ende sijn Gringolet. *
 
Het waser so scone, hem waes te bet.
 
Die vos ghinc ten selven tiden
 
Int gras ligghen daer besiden.
 
Nu es der Walewein die vrie
9640
Gheseten bi siere amie
 
Up die fonteine bi lievereladen
 
Die dolivier met sinen bladen
 
Hadde bedect joliseleke.
 
Si saten amorouseleke
9645
Bede te gader, doe ic ju verstaen.
 
Den helm haddi of ghedaen
 
Ende hi sciep, die ridder vaeliant *
 
Van der fonteine metter hant
 
Ende drancker of, die scone was
9650
Soete ende coel, sijt seker das.
 
Dat selve dede oec Ysabele.
 
Dus saten si met groten spele
 
Een lanc stic onder hem tween.
 
Ic weet wel, darne was harre gheen
9655
+ Sine hadden elc andren dare
 
Mer jonsten ghetoget hopenbare *
 
Dan si daden, maer si up hilden *
 
Hem, om datsi niet en wilden
 
Dat die vos saghe hare jolijt.
9660
Ende alsi also enen langhen tijt
 
Hadden gheseten up die fonteine
 
Begonste mijn her Waleweine
 
Vaken utermaten sere.
 
Hi sprac: ‘Joncfrouwe, bi onsen here
9665
In mach niet letten, ic en moet
 
Slapen stappans metter spoet.’
 
Soe seide: ‘Here, doet dat ghi wilt.’
 
Hi leide sijn hoeft up sinen scilt:
 
Hine wilde niet slapen in haren scoet
9670
Om dat hem harre pine verdroot.
 
Hem vakede so sere, dat hi thant
 
Slapende wart, die stoute wigant
 
Utermaten vaste. Ende die joncfrouwe *
 
Diene sere minde ende was ghetrouwe
9675
Ne conste hare onthouden niet
 
Soene custe den ridder, nodan dat siet
 
Die vos al toe ter selver wile.
 
Men soude ene grote halve mile
 
Hebben gegaen, dat wetic wel,
9680
Eer soe noit begaf hare spel
 
Jegen den riddre te drivene daer:
 
Die minne gaf hare ghenen vaer. *
 
An oeghen, an mont ende an kinne
 
Custe soene: het riet hare die minne.
9685
Groot jolijt hadde soe in dien.
 
Ende als soe up soude sien
 
Hevet soe van verren vernomen
 
Enen groten swarten ruddere comen
 
Up een hoghe ors, swart als een raven.
9690
Niet ne dede hijt telden no draven
 
Maer hi quam drivende als een tempeest
 
Recht gelijc dien quade gheest
 
Hadde ghejaget, ghereckets hals.
 
Die riddre maecte vele ghescals
9695
Daer hi met sporen slaende quam.
 
Teerst datten die joncfrouwe vernam
 
Verloes soe nalics hare memorie:
 
Soene hadde gene macht, seit dystorie
 
Dat soe spreken mochte een wort:
9700
Soe sere was soe doe verdort
 
+ Van groten vare ende verheent.
 
Die swerte ridder el niet en meent
 
Dan die joncfrouwe woch te voerne
 
Die niet macht en heeft ·i· let te roerne.
9705
Die swarte riddre spaert twint:
 
Hi comt sporslagende als ·i· wint.
 
Slichts so rijthi ter joncfrouwen
 
Die was bevaen in groten rouwen.
 
Een lettel buckedi nederwaert
9710
Ende ghegreepse metter vaert
 
Ende swancse up sijn pard voren
 
Ende slouch weder wech metten sporen.
 
Alse dit die vos hevet versien
 
Hi jancte ende duulde sere mettien.
9715
Der Waleweins hoeft ghinc hi stoten
 
Dapperlike met sinen poten
 
So dat Walewein ontsciet te hant *
 
Ende seide: ‘Hevestu den viant
 
In, dattu nu dus ghebaers? *
9720
Twi drivestu dus vele mesbars?
 
Bestu verwoet? ic wane jaestu.’
 
Die vos sprac: ‘Ic wane, ghi nu
 
Selve eer verwoeden sult:
 
Mijn joncfrouwe es bi uwer scult
9725
Verloren: het voerse met ghenent *
 
Een swart ridder als atrement
 
Up een swart ors als een pec. *
 
Hi hevet in der hellen strec
 
Langhe ghesijn, dat wetic wel:
9730
Het es die duvel ende niemen el!
 
Ay lace, wat sal hier ghescien!’
 
Der Walewein, hi wert mettien
 
Verwoet ende uten sinne wel naer.
 
Vreselike spranc hi up al daer!
9735
Den helm sette hi up sijn hovet
 
Ende nam die glavie, dies gelovet
 
Ende spranc up ors ghenendelike: *
 
Die vos liep voren dapperlike
 
Gelijc enen hase die[men] jaget; *
9740
Walewein volghede al onversaget.
 
Al hadt ghewesen Barlabaen
 
Hine hads achter niet ghegaen
 
Hine hadde ghevolgt toter helle *
 
Haddi ghemogen, also ic telle.
9745
Emmer toe liep die vos voren
 
Ende Walewein volghede metten sporen
 
+ So langhe, dat si den ridder saghen
 
Die hem lettel wilde wan haghen
 
Om Waleweine dat hine comen hort.
9750
Ommer rijt hi sinen wech vort *
 
Te vaster no te sochter oec:
 
Om Waleweine ghevet hi niet een loec. *
 
Oec en wildi hem niet dangieren
 
Hem te keerne jegen den fieren.
9755
Der Walewein reet hem so naer
 
Dat hine metter glavie daer
 
Hadde ghesteken, haddi ghewilt; *
 
Maer om dat hi die joncfrouwe hilt *
 
- Der joncfrouwen duchte die here
9760
Dat hise quetsen mochte sere -
 
Bedi vermeet hi siere steke
 
Ende hi sprac ten ridder bitterleke:
 
‘Nu toe, nu toe, ghi hebt volgaen!
 
Die joncfrouwe gheeft mi saen!
9765
Ghi hebse te langhe ghevoert.
 
Mine herssenen sijn up jou verwoet.
 
Bi ridderscape! hier sal die een
 
Emmer sterven van ons tween!’
 
Die swerte sette neder haestelike *
9770
Die joncvrouwe, sekerlike;
 
Ende seide tote hare:
 
‘Wel scone joncfrouwe, ic beghare
 
Jou riddere te sine, scone joncfrouwe.
 
Ende market in ghere ontrouwe
9775
Noch in ghere dorperheit;
 
Want alsic ju onder den oliviere
 
So scone sach sitten, goedertiere
 
Doe wardic metten minnen viere
 
Al stappans so sere onsteken
9780
Dat mi therte dochte breken
 
Ende verbarnen. Doe voeric saen *
 
Om u tontscakene. Hebbic mesdaen *
 
An ju, selven willic betren al.
 
Hebt mijns ghenaden, joncfrouwe, ic sal
9785
Hier josteren dur uwen wille.’
 
Der Walewein ne sweech niet stille;
 
Hi seide: ‘Hets om niet, ju vrien!
 
Ic sal ju noch heden pape wyen
 
Ende sceren crune met minen swarde.’
9790
Elc trac doe achterwaert up die warde
 
Metten orsse starc ende groot.
 
Elc hadden glavie daer ter noot *
 
+ Met scarpen, tangheren yseren voren.
 
Elc keerde weder ende slouch met sporen
9795
Ten andren waert ghenendelike
 
Voerende harde ridderlike
 
Die grote glavien ende die felle.
 
Recht voer die swerte of hi uter helle
 
Hadde gecomen, dakerende daer:
9800
Goet riddre was hi, over waer!
 
Ende Walewein reet hem in den scoet.
 
Fel was die steke ende swaer die stoet.
 
Si sockierden metten orssen
 
So dat si met groter porssen
9805
Die starcke scilde frotsieren daden.
 
Ten nese, ten monde, moeste waden
 
Dat bloet ute al even sere.
 
Si worden so sere uten kere
 
Alsi met groter dracht te samen
9810
Bede [met] scilden ende met lichamen *
 
Te gader [liepen] dat si onwaerde *
 
Beide vielen up die aerde.
 
Sine mochten horen no spreken niet:
 
Sine wisten wat hem was ghesciet.
9815
Si lagen een lanc stic sonder spreken.
 
Maer die vos hi ghinc hem wreken
 
Up den swarten ridder met sinen tanden.
 
Onvriendelike begonstine vanden
 
Ende scuerde hem meneghe maelie ter vaert.
9820
Doe quam des swarten ridders paert
 
Ende slouch na den vos: haddine geraect
 
Te pointe, hi haddene sere mesmaect;
 
Doch deettene vlieghen in dat gras
 
Drie scarden varre, so dat hi was
9825
Al in onmacht ende verdovet.
 
Sere bloede hi omtrent hovet. *
 
Een let ne mochti niet verroeren.
 
Nu willic ju segghen hoe dat voeren
 
Die twe riddren van groter werden.
9830
Si laghen een lanc stic up der erden
 
Dat si niene roerden een let.
 
Ysabele soe waent vele bet *
 
Dat hi doot es dan hi levet
 
Hare soete amijs, daer soe omme hevet
9835
Groten rouwe ende handgheslach.
 
Soe liep tote hem daer hi lach
 
+ Ende ontletste den helm saen *
 
Ende heeftene hem vanden hovede ghedaen
 
Om dat soe hem den wint an wilde
9840
Wayen. Het sal den ridder milde *
 
Mee comen te quade dan te gode.
 
Die swarte ridder, die felle, die vroede
 
Van orloghen, seghet die hystorie
 
Haddi ghesijn in sine memorie
9845
Dat wetic wel, hine hadde den deghen
 
Waleweine altoes niet ghesleghen;
 
Maer vander steke die hem die here *
 
Walewein gaf, was hi so sere
 
Verdoeft, dat hem zins ghebrac:
9850
Een word hi nochtoe niene sprac;
 
Maer hi scoet up met stouten zinne
 
Verwoet als ene liebaerdinne
 
Daer men hare jonc wille roven. *
 
Tswaert trac hi: ghine sout gheloven
9855
Hoe scone het was ende hoe breet!
 
Up Waleweine liep hi ghereet
 
Dat hi ghedaen hadde om gheen ghelt
 
Haddi ghehadt siere zinne ghewelt;
 
No om pine, no om arbeit
9860
Ne haddi ghedaen die dorperheit.
 
Tswert verdrouch die rudder hier *
 
Ende sal slaen den riddere fier
 
Daer hi al bloets hovets lach
 
In der joncfrouwen scoet. O wach
9865
Wat haddi bina daer ghedaen!
 
God ne wils niet ghedogen! So saen *
 
Walewein quam them selven sciere
 
Ende sach den ridder onghehiere
 
Up hem comen lopende sere
9870
Hi warp den scilt der jeghen ter were
 
Ende ontfinc den groten slach
 
Up den scilt. Sijn domesdach
 
Hadder emmer an ghegaen
 
Ende haddi niet also ghedan! *
9875
So goet was dat swaerd van stale
 
Dat hi durslouch altemale
 
Den vasten scilt, dies ghelovet
 
Ende slouch Waleweine in sijn hovet
 
Ene grote wonde ende oec diepe.
9880
‘En ware niet goet dat ic sliepe *
 
Met dusdanen slaghen’ sprac Walewein.
 
‘Ondadich man, vul quaet vilein
 
+ Hebdi dese bastaerdie ghedaen
 
Bi Gode, ghi sterfter omme saen!
9885
Dese scalcheide sal ju scinen!’
 
Den helm brochti met groter pinen
 
Up sijn hoeft in dien onvrede
 
Dat wonder was, hoe hijt ghedede.
 
Nu hadde Walewein bi siere manwaerhede
9890
Ende bi ridderscape mede
 
Ghesworen, dat hi bi ghenen dinghen
 
Soude trecken tswaert met ·ij· ringhen
 
Up kerstinen man, dur ghene noot.
 
Nu hevet hijs rouwe groot
9895
Want hi hads nu wel te doene.
 
Een ander trac die here coene
 
Dat hem te Ravenstene was
 
Ghegheven te voren, alsic las:
 
Men wiste nieuwer gheen so fel.
9900
Dat trac hi uut, die ridder snel.
 
Den swarten ghinchi asselgieren
 
Bitterlike in sulker manieren
 
Oft hine in die aerde soude maetsen.
 
Die swarte achtets niet ·ij· taetsen:
9905
Hi galt hem weder sijn verheffen;
 
Sine slaghe doet hi hem beseffen:
 
Up den helm slouch hi Waleweine
 
So dat die precieuse stene
 
Neder moesten vallen in dat gras.
9910
Het ne twivele niemen das
 
Dat Waleweine sine oeren songhen.
 
Up den swarten es hi ghedronghen
 
Ende liep up hem metten swarde
 
Ende haddene na ghevelt ter aerde;
9915
Doch ne leet hijs niet so lichte *
 
Hine hadde ene wonde int ghevichte
 
Die sere bloede sonder miden;
 
Ende dat gras in corten tiden
 
Wart ghevaerwet na den greine.
9920
Doe liep up den here Waleweine
 
Die swarte ende ghinckene vanden:
 
Hi begreep tswaert met beden handen
 
Ende warp den scilt achterw(aert). *
 
Waleweine hi lettel spaert
9925
Maer eenparlike sonder faelgen
 
Slouch hi up Waleweine: ·vc· maelien *
 
Dede hi vlieghen in dat parc!
 
Al was der Walewein vlugghe ende starc
 
+ Hine conste te ghere were comen.
9930
Die swarte ghinc altoes up hem dromen
 
Stekende ende slaende met ghenent
 
Ghelijc den drake diet al verslent.
 
Die vraye historie vertelt ons hier *
 
Dat hi den stouten rudder fier
9935
Waleweine, wonde te ·iiij· steden
 
Dat hem t[bloet] liep uut ten leden *
 
So bedichte, dat hem die here *
 
Daer of vervaerde harde sere.
 
Hi seide: ‘Maria, mijns vermaent!
9940
Want in hadde niet ghewaent
 
Dat yemen in al erderike
 
Ridder ne vonde des gelike.
 
Noit en vandic man van sulker cracht.
 
Hi sal mi cort slaen in onmacht
9945
Ghedueret langhe desen tempest.’ *
 
Sere verstormde hem die gheest!
 
‘Mi es te moede oft hi ware
 
Uten zinne: sine ghebare
 
Ghevet oec wel. Ic sie mi bloeden
9950
So sere nu, ic moet mi hoeden
 
Ende ne ghene were bestaen
 
Vorne die moetheit hevet bevaen
 
Dat hem adem ghebrect ende dan
 
Maghic vellen desen stouten man.’
9955
Dus peinsde Walewein alse die vroede.
 
Ende die swaerte met tornen moede
 
Die slouch emmer slach in slach
 
Up Waleweine dien hi vor hem sach.
 
Wonder waest dat die rudder goet
9960
Walewein, die coene, so ontstoet!
 
Als hi den swarten in den stride *
 
Amachtich sach, was hi blide.
 
Den scilt hilt hi bi den riemen
 
Ende liep up den swarten sniemen
9965
Ende seide: ‘Al was groot ju loep
 
Nu moeti ontfangen den coep!’
 
Want Walewein gherochten so wel
 
Dat hi eerst metten hovede vel
 
So onsochte in den nijtspele
9970
Dat hem wel na die erssine inde kele
 
Gevallen waren: hi lach langhe
 
In onmacht, in swaren bedwanghe!
 
Nu es van den riddere swert
 
Walewein los, die hem so hert
9975
+ Ende so wreet was in die battaelge
 
Ende hem so meneghe vaste maelge
 
Hadde of ghesleghen metten swerde.
 
Ysabele die gheberde
 
Blidelike ende seide: ‘Here
9980
Ghine hebt wat letten mere:
 
Trect of den helm den tyrant
 
Slaet hem thoeft of tehant!
 
En es ghene onnere, God weet.
 
Oec so dadijs juwen heet
9985
Ende swoert dat ghine sout ontliven
 
Mochtine verwinnen.’ ‘Dit sal bliven’
 
Sprac Walewein toter joncfrouwe
 
‘Het ware scade ende ontrouwe
 
Soudic dus stoute ridder doden
9990
Aldus. In laets mi niet verbloden
 
Ic sal hem helpen dat hi becomt;
 
Ende wien dat scaedt ofte vroemt
 
Ic sal hem strijt leveren dan.’
 
Mettien scoet hi den riddere an
9995
Ende trac hem of, alsic lye
 
Bede den helm ende die cufie *
 
Ende maecte hem dansichte bloet mettien.
 
Ende als hine hevet besien
 
In ansichte, harde groot mesbaer *
10000
Begonste Walewein driven daer;
 
Sijn swerd stac hi in den scoe: *
 
Den duvel selve bevalhijt doe!
 
Hi waende sijns zins werden onvroeder:
 
Hi sach dat was Lanceloets broeder *
10005
Estor, diene hadde so waert.
 
Menichwaerf vloucte hi sijn swert
 
Daer hi mede wonde den ridder vri.
 
Hi sprac: ‘Ay Lanceloet, nu suldi
 
Evelmoet up mi draghen groot!’
10010
Walewein hadde selve te sulker noot
 
Werc ende salve; niemen tien stonden
 
Ne verstont hem bet an wonden:
 
Dicken haddijs selve te doene.
 
Hi ontwapende den ridder coene
10015
Estore ende ghinc hem verbinden
 
Die wonden, die hi conste vinden
 
An hem, die fel waren ende onsiene:
 
Van dien vant hiere viertiene.
 
Hi bantse sochte ende wel.
10020
Niet verporde hem die ridder snel
 
+ Estor, die over stoute, nochtoe.
 
Walewein trac een vingerlin doe
 
Ende seindene metten dieren stene
 
Alle die wonden groot ende clene
10025
So dat die rudder begonde nopen.
 
Ende Walewein wart sere in hopen
 
Dat hi te live bliven soude.
 
Als hine sach roeren also houde
 
Sette hi sinen helm up sijn hovet: *
10030
Hine wilde niet - dies ghelovet -
 
Dusent marc hebben van goude
 
Ende datten Estor bekennen soude;
 
Bedi decte hi sijn ansichte.
 
Ende die riddere, die niet lichte
10035
Sieker mochte wesen doe
 
Sprac den her Waleweine aldus toe:
 
‘Sekerlike, ic marcke hier an *
 
Dat ic ane enen edelen man
 
Ben gheraect: in gheen lant
10040
Vandic noit so hoveschen viant.
 
Ghi hebt den gonen goet ghedaen
 
Die ju met crachte wilde verslaen.’
 
Dit sprac Estor - sijt seker das -
 
Als hi them selven comen was.
10045
Walewein, die riddere goet van prise
 
Ne wilde daer in ghere wise
 
Estore antworden, want hi niene woude
 
Dat hine daer bi niet kennen soude.
 
Der Walewein hi sach harentare
10050
Ende wart van enen riddre gheware
 
Die up een tellende pard quam
 
Onghewapent, alsict vernam.
 
Hi hadde an enen scaerlaken roc
 
Enen mantel daer boven, ende enen stoc *
10055
Haddi in die hant dor hovaerde.
 
Singende quam hi up die waerde.
 
Twe scone knapen volgeden hem naer.
 
Waleweine so versach hi daer
 
Sittende biden ridder upt velt.
10060
Hi reet daerwart sinen telt
 
Als die wel vermoede die sake
 
Dat Walewein was tonghemake.
 
Dese was hovesch ende goedertiere:
 
Tote Waleweine so quam hi sciere;
10065
+ Ende als hi quam in dat groene
 
Daer Walewein sat die ridder coene
 
Bi den ghewonden die dat gras
 
Root hadde gemaect, hem wonderde das:
 
Hi mochte an hen beden scouwen
10070
Die scilde dor steken ende dor houwen
 
Die vaste halsberghe onmaelgiert
 
Die helme ghecroect, gefaelgiert
 
Cnielingen ende c(ousen al een)bloet. *
 
Ende Waleweine, den ridder (goet) *
10075
Sach hi bedichte ten maelgen daer
 
Tbloet ute dringhen root ende claer.
 
Van den scoudren toter hant
 
Was hi al bebloet, die wigant.
 
Dies ontfarmede so den here
10080
Dat hi begonste wenen sere.
 
Hi groetene ende seide: ‘God weet
 
Mi es uter maten leet
 
Jou vernoy, dat doe ic ju cont.
 
Ghi hebt manlic andren gewont.
10085
Die riddere die daer leget vor ju
 
Hine mach niet langere leven nu
 
Also mi dinct, te deser uren;
 
Bedi so meneghe diepe scuren
 
Ende steken sie ic in sijn harnasch:
10090
Hi moet van herten wesen rasch
 
Ende sonderlinghe goet, sal hi genesen.’
 
Walewein antworde na desen
 
No hine dede jeghen den goeden man
 
Sinen helm niet of dan
10095
Om dat hi duchte, die ridder vri
 
Datten Estor kennen mochte bi di;
 
Maer also ons dystorie telt
 
Ghinc hi ten ridder al daer hi helt
 
Ende ledene bet of ende seide:
10100
‘Dor alre ridders edelheide
 
Here, so soudic ju bidden gheerne
 
Ene bede, stonts ju niet tonberne. *
 
Dese ridder, die hier leget ghewont
 
Ende ic hebben langhen stont
10105
Alhier (menege) felle bataelge gedreven. *
 
Bi groten rampe es mi dit sneven
 
Toe comen; hadde elc ander te voren
 
Ghekent, wi hadden strijts onboren. *
 
.................... *
10110
+ Staet desen ghewonden ridder in staden! *
 
Vander doot heeft [hi] aerch twint *
 
Heeft hi yemen die sijns onderwint;
 
Ic hebben vermaect ende verbonden.
 
Here, en belget niet te desen stonden
10115
Dat ic minen helm niet of en steke:
 
In laet nieuwer omme, sekerleke
 
Sonder om dat mi die ridder lichte *
 
Kennen mochte in mijn ansichte.’
 
Die ridder sprac, als hijt vernam:
10120
‘Ju es wel ghesciet, dat ic hier quam.
 
Gonder neder in gone valeie
 
Staet in ene soete contreie
 
Een casteel, die te prisene es sere
 
Ende daer of so benic here:
10125
Den ridder salic voeren daer.
 
En hebt om hem ghenen vaer:
 
Ic ne late hem niet ghebreken
 
Al soudire bliven ·xx· weken.
 
Ende dit willic,’ sprac die baroen
10130
‘Om alre ridders ere doen.’
 
Walewein dancte hem daer of sere
 
Ende nam orlof an den here.
 
Hi bescreet sijn ors met groten rouwe
 
Ende sette vor hem die joncfrouwe
10135
Ende reet sinen wech vorwaert
 
Ten groenen oliviere waert
 
Om te haelne der joncfrouwen rosside.
 
De vos liep achter, serich ende blide:
 
Blide om dat Walewein was van danen *
10140
Ende banderside liepen hem die tranen
 
Over die ghernen neder wart
 
Om dat hi so sere was vervaert
 
Dat Walewein niet en soude ghenesen;
 
Niet droever sone mochti wesen.
10145
Ysabele die scone joncvrouwe
 
Die dreef ongematen rouwe
 
Om Waleweine ter selver stont
 
Dat sone sach so sere ghewont:
 
So mesbarde ende weende altenen.
10150
‘Joncfrouwe, ghine moet ju niet verhenen’ *
 
Sprac Walewein ‘ic doe ju verstaen
 
Dat ic mi sal ghenesen saen.’
 
Doe quamen si in corten stonden
 
Onder den boem daer si vonden
10155
+ Staende der joncfrouwen paert.
 
Soe beete neder metter vaert. *
 
Walewein ontwapende hem metter spoet
 
Die van wonden was sere vroet.
 
Der joncfrouwen dede die edel man
10160
Sine wonden verbinden dan
 
Ende wijsde hare selve daer toe.
 
Alse dit ghedaen was, wart hi daer doe *
 
Up, ende sat upt ors thant
 
Ende halp der joncfrouwe achemant
10165
Up dat part dat sochte ghinc.
 
Ende sine daden ander dinc
 
Dan si weeder reden ghereet
 
Want Waleweine ware harde leet
 
Dat men wiste wie hi ware.
10170
Die vos volgede emmer nare.
 
Si reden toten avonde toe.
 
Alst avont was, si quamen doe
 
Tenen castel baghel ende groot. *
 
Walewein sprac: ‘Wel ware ons noot
10175
Dat wi hier herbergen tamere.’
 
Die joncfrouwe seide: ‘Vare wi dan, here.’
 
Ende si hebben also ghedaen.
 
Daer waren si harde wel ontfaen
 
Als ghi wel sult horen cortelike.
10180
Maer ic moet ju eerst haestelike
 
Van Estore een deel segghen.
 
Die ridder dedene stappans leggen *
 
In ene litiere, als wijt horen
 
Daer hi omme hadde ghesent voren.
10185
Goetlike voerde hi den ridder waert
 
Te siere scoenre herberghe waert
 
Daer hine wel dede achterwaren.
 
Maer Estor die ghinc sere mesbaren
 
Dat hi niet en kent den here
10190
Daer hi jeghen vacht so sere.
 
Sere prijst hine ende seit al bloet
 
Dat hi noit ne vant sijns ghenoet
 
No man die sulke weere dede
 
Ende die was van so hovescer sede
10195
Ende up sinen viant so goedertiere.
 
Menichwarven swoer hi diere
 
Up dat hijs wesen mochte vroet
 
Wie dat ware die ridder goet
 
Dat hijt hem liete costen een let.
10200
Ic wille ju hier of spoeden bet
 
+ Ende van Estore corten die tale. *
 
Die goede man dede harde wale
 
Sinen wille ende hi plach *
 
Sijns so wel: daer men toe sach
10205
Ghenas hi van daghe te daghe.
 
Nu swigic hier of ende ghewaghe
 
Van Waleweine, daer ic af las
 
Die ten castele ghevaren was
 
Daer hi ghefesteert was sere.
10210
Het was recht, want daer was here
 
Die selve knape, die selve serjant
 
Dien hi int wilde foreest vant
 
Jegen hem comende te ghemoete
 
Upt maghere rosside dat sine voete
10215
Cume mochte verroeren iet.
 
Den knape sach hi groot verdriet *
 
Driven ende sine hande wringhen.
 
Die troestre was van allen dinghen
 
Dat was Walewein die daer quam:
10220
Als hi so tonghemake vernam
 
Den knape ende hi hem ghinc segghen
 
Sinen ramp ende te voren legghen
 
Hoe dat hi camp hadde ghenomen
 
Ende hi te spade soude comen
10225
Bi der faute van sinen rosside
 
Dat hem ghenomen was met stride;
 
Ende hi sine arvachtichede
 
Soude verliesen ende sijn lijf mede
 
Ende hoe hi ne sochte ander dinc
10230
Dan te vaerne toten coninc
 
Arture, den edelen prinche waert
 
Dat hi hem gorden soude sijn swert
 
Ende ridder maken: hi hopede dan
 
Dat hi jeghen den wreden man
10235
Daer hi jeghen vechten woude
 
Te betere zeghe hebben soude
 
Ende te beter gheluc in den camp;
 
Ende clagede dat hi hadde den ramp
 
Dat hi ten hove niene mochte gheraken -
10240
Doe wildene Walewein blide maken
 
Ende leende hem sijn ors van prise
 
Daer hi mede in alre wise *
 
Sinen wille mede vorderde, clene ende groot.
 
Nu heeft die knape sinen noet
10245
Al verwonnen ende sinen armoede
 
Ende es weder te sinen goede
 
+ Ende es een ridder van groten doene.
 
Nu hevet hi den ridder coene
 
Waleweine te siere herbergen binnen.
10250
Sniemen so doet hi hem bekinnen
 
Wat hi hem jan hertelike:
 
Hi knielde vor hem haestelike
 
Ende seide: ‘Lieve here, sijt willecome
 
Te minen castele te juwer vromen!
10255
Mijn lijf, mijn goet, here, bi Gode
 
Dat [staet] al tuwen ghebode: *
 
Bi ju benic mijns goets here
 
Dat mi ghesciet ware nemmere *
 
Ne haddi allene gedaen.’
10260
Walewein dede sinen werd up staen
 
Ende seide: ‘God weet, mi es lief
 
Dat ghi verwonnen hebt ju grief.’
 
Si spraken harde meneghe tale
 
Dies avonds te gadre in die zale
10265
Tote dien dat men eten ghinc.
 
Si hadden ghenouch van alre dinc
 
Van dat men vant binden castele.
 
Bi hem sat joncfrouwe Ysabele
 
Daer men hovescelike voren sneet
10270
Die morssele - hoe dat ict weet! -
 
Walewein no die joncfrouwe mede
 
Ne quamen noch te ghere stede
 
Daer men hem dede so grote feeste
 
Want bede, minste ende meeste
10275
Dreven hem groot jolijt *
 
Dur hars heren wille tier tijt.
 
In can ju al niet doen verstaen.
 
Als die taflen up waren ghedaen
 
Hebben si saen ghedwegen hier.
10280
Doe quam vort die bottelgier
 
Ende brochte cruut menegertiere
 
Daer up den wijn van vele maniere
 
Wit ende root, rasch ende plasant
 
Moraet, claerheit, al dat men vant:
10285
Daer of en hadsi en ghene berste!
 
Daer na ghinghen si ter herste
 
Slapen alle, groot ende clene.
 
In ene camere van marberstene
 
Waren ·ij· rikelike bedden ghemaect
10290
Scone ende diere wel gheraect
 
Met coeverturen bleckende claer. *
 
Mijn her Walewein ghinc al daer
 
+ Ende die joncfrouwe slapen binnen.
 
Of si des nachts oec met minnen
10295
Yet vergaderden, dats mi oncont.
 
Si hadden te voren langhe stont *
 
Vermoyt gheweest van vele ridene
 
Achter lande: hem staet te verblidene
 
Van der ruste ende van den paise
10300
Die men dede in den pala[i]se; *
 
Si haddens langhe gheweest verspaent.
 
Oft si wel sliepen, niemen en waent.
 
Heren, vrouwen ende knapen
 
Ende die maysniede sijn gaen slapen.
10305
Si hadden alle, minste ende meeste
 
Navens wel ghedronken ter feeste
 
Ende sliepen sochte in alre maniere
 
Tote dat so lude in den vergiere
 
Die nachtegale sanc ende die calandre
10310
Ende die voghelkine menicherande
 
Dat siere bi onsprongen saen.
 
Die daer teerst was up ghestaen
 
Alse ons die jeest hopenbaert *
 
Dat was die ridder Waleweins waert. *
10315
Tere veinstre ghinc hi staen, die coene
 
Ende sach uutwart in dat groene.
 
In allen siden, an allen weghen
 
Sach hi pauwelioene ghesleghen
 
Groene, blau, ghelu ende root;
10320
Daer up menich aren groot
 
Van finen goude bleckende claer.
 
Den ridder wart sijn herte swaer
 
Als hi sach dat heere so stranc
 
So groot, so breet ende so lanc.
10325
Dicken riep hi: ‘God, here, ghenaden!
 
Wie heeft ons dus sere verladen?
 
Hoe es dat grote heere up mi comen
 
Onversien? Nu wert ghenomen
 
Mine helpe God, lijf ende goet.’
10330
Hi ghinc danen metter spoet
 
Tote minen her Waleweine ghinc hi thant
 
Daer hine in die camere vant. *
 
Hi stont up ende ghinc ter vaert
 
Tere veinstre, daer hi sach uutwaert
10335
Menich pauwelioen ghestelt:
 
Al waest bedect dat groene velt!
 
Waleweine wonderets harde sere
 
Ende hi sprac aldus toten here:
 
+ ‘Vullic doet enen bode varen
10340
Tote daer buten sonder sparen
 
Ende doet ghevereschen wat si menen.’
 
Stappans coes men daer enen
 
Serjant, die de boetscap dede.
 
Enen snellen corsier gaf men hem mede
10345
Die hi soude riden, die serjant.
 
Hi ruumde den casteel thant
 
Ende reet buten alse die coene.
 
Als hi quam onder die pauwelioene
 
Sach hiere een van dieren prise
10350
Het was ghescaect in menegere wise
 
Van sindale, van siglatoene.
 
Menich ridder stout ende coene
 
Begonsten troppen omtrent den bode.
 
Dicken seiden si: bi Gode
10355
Ware hi gheen bode, si soudene vangen
 
Ende dien van binnen te lachtre hangen!
 
Ic segghe ju no dan in waren saken
 
Wat siere toe seiden ofte spraken
 
Si behoetdene ende leedene sciere
10360
Tenen pauwelioene wel diere
 
Daer sine voren beten daden
 
Ende ledene in bi liever laden.
 
Daer vant hi tenen scacspele
 
Den here sittende ende ridders vele
10365
Bi hem, die waren van groten doene.
 
Als die bode quam binden pauwelioene
 
Cnielde hi ende groette den here;
 
Hi seide: ‘Here, ju groeten sere
 
Die van den castele ende vragen u dies
10370
Weder dat ghi om hare verlies
 
So omme hare ere hier comen sijt.
 
Wisten si, dat ghi begheret strijt
 
Ende hadden si ju iet mesdaen
 
Si wildent ju gherne betren saen.
10375
Gherne soude mijn here weten
 
Twi dat hi nu es beseten:
 
Hine kent hem jegen niemen mesdadich.’
 
‘Men sal no dan wel onghenadich
 
Sijns wesen,’ sprac die hertoghe sciere.
10380
‘Segt juwen here: in ghere maniere
 
Ne mach hi metten live ontgaen
 
Hine sende mi den ridder saen
 
Dien hi met wel dullen rade
 
Herberchde ghisternavont spade
10385
+ Ende ene joncfrouwe behaghel mede.
 
Nemmerme ghecriget hi vrede *
 
In salne eer vor sine veste hangen *
 
Oft hine sentene mi ghevangen
 
Den hopenbaren mordenare
10390
Dien hi met hem houdet dare
 
In sine herberghe, in sijn porprijs.’
 
Teerst dat die bode was wijs
 
Van der boetscap, heeft hi ghenomen
 
Orlof ende es weder comen
10395
Ende deedt aldus sinen here ghewach
 
Dat dae die hertoghe vore lach *
 
Die hadden ghesworen sine doot
 
Hi[ne] soude hem met haesten groot *
 
Den riddre die hier ghistren quam
10400
Therberghen. ‘Hi sal sijn gram
 
Segdire jeghen, want openbare
 
Wilhine proeven mordare. *
 
B[e]siet wat ghire mede hebt te doene.’ *
 
Doe sprac der Walewein, die coene
10405
Ende seide: ‘Ic weet die waerheit des
 
Wel, wie dese hertoghe es:
 
Dicken heeft hi mi toren ghedaen.’
 
Ende Walewein vertelde hem saen
 
Hi verslouch den jongelinc *
10410
Tshertogen sone ende [hoene] vinc *
 
Die hertoghe metter joncfrouwe
 
Ende hoe [hi] quam uut sinen rouwe. *
 
Al gader so dede hijt hem horen
 
Alsoer gescreven staet hier voren. *
10415
Alse dit horde die castelein *
 
Sprac hi te minen here Walewein:
 
‘Ne temayert ju in ghere manire!
 
Ic sal boden ute senden sciere
 
Bede om vriende ende om maghen: *
10420
Si sullen hier comen ende waghen
 
Hare lijf alle dor minen wille.’
 
Men sat daer niet langere stille:
 
Daer waren boden ute ghesent *
 
Die sere liepen al omtrent
10425
Om succoers ende om onset.
 
Dar ne was niet langere mede gelet:
 
Eer drie weken mochten liden
 
Quam ten castele in corten tiden
 
Zulc succors dat si een deel
10430
Hem te min duchten in den casteel *
 
+ Dan si daden; maer nochtan
 
Waren si vermenicht van menege man
 
Ende mochten lettel sijn gehacht *
 
Jegen des hertogen cracht: *
10435
Want si bedecten alle die pleine.
 
Maer bi den troeste van Walewein[e] *
 
Sendemen boden haestelike dan
 
Toten hertoghe, den edelen man
 
Dat hi besaghe wat hi hadde te doene:
10440
Wildi hebben den ridder coene
 
Hi moet anders beghinnen
 
Metten swerde moetine winnen.
 
Vorwart so ontseiden si mede
 
Van buten ende van binnen [vrede] *
10445
Ende sijn worden dootslegen viande.
 
Elc sal poghen om anders scande
 
Waer so si moghen andren beriden.
 
Die van binnen in corten tiden
 
Coren minen here Waleweine
10450
Tenen bescuddere alle ghemeine
 
Die ordineerde ende scaerde. *
 
God, wat waren daer goeder swaerde
 
Helme, glavien ende ponioene
 
Ghelu, graeu, root ende groene!
10455
Starcke orsse ende groot
 
Warre ·v· dusent in hare coenroet!
 
Eer hem dese laten ontherven
 
Sullen si menegen man doen sterven.
 
Gheordineert als ene bruut
10460
Trocken die van binnen uut
 
Ende hebben tander heere versien
 
Ghewapent ende ghescaert mettien
 
Standaerde onwonden van singlatoene
 
An die glavien die pongioene
10465
Vedren van pauwen up die helmen.
 
So sal sulc liggen in die dwelmen
 
[So] sere duchtich es te stride. *
 
Ghirich sijn si an elke side
 
Elc andren tontlivene upt velt:
10470
Si vergaderden up met ghewelt;
 
Mettien glavien, in waren saken,
 
Vreselijc si hem onderstaken.
 
Dat ghecrac was harde groot.
 
Menich man viel daer doet.
10475
Die hertoghe hadde an sine side
 
·Xm· rudders goet ten stride.
 
+ Daer stac der Walewein die coene *
 
Enen ruddere metten poinsoene
 
Duer den lechame ende warpene uut
10480
Ten sadele: doe wart daer groot gheluut
 
Van den hertoghe ende van den sinen!
 
Alle gader wilden si hem pinen *
 
Te wrekene den ridder goet
 
Want hi den hertoghe na bestoet.
10485
Men trac daer an beden siden
 
Menich swaert dat conste striden. *
 
Men ghinc daer houwen ende kerven.
 
Menich stout man moester sterven.
 
Die hertoghe was tonsiene sere
10490
Ende een man van groter were:
 
Hi togede daer ridderlike prouaetse
 
Want hiere menegen in die plaetse
 
Vallen dede met groten scanden
 
Thoeft durslegen toten tanden.
10495
·Iiij· velde hiere vor Waleweins oeghen:
 
Al waest hem leet, hi moest ghedogen
 
Want ghenouch hadde te doene. *
 
Daerne was pays no soene.
 
Die blode beveden daer van vare:
10500
Die hertoghe hadde in sine scare
 
Meneghen ruddere van groter macht;
 
Ne hadde gedaen Waleweins cracht
 
Die van binnen waren al verslegen;
 
Si verloren menegen deghen:
10505
Hi sachse slaen ende vellen bi hopen;
 
Die meneghe moest daer becopen
 
Ende sturten sijn bloet ontfarmelike!
 
Die hertoghe vacht ghenendelike;
 
Hi troeste sine liede in den vare:
10510
Selve verboudi alle sijn scare;
 
Menegen slouch hi metten swarde
 
Ter middele ontwee; man ende paerde
 
Stac hi ende vellede over hoop.
 
Noit man sach al sulc gheloop
10515
Sulc gheclanc ende sulc ghescal!
 
Sere wachtemen daer overal. *
 
Daer quam Walewein die here
 
Dur (die) viande slaende sere: *
 
Die helme dur slaet hi ende dur hout;
10520
Hi maect dat groene ghers bedout
 
Met roden bloede in den tornoy;
 
Also die zeysene mayt dat hoy
 
+ Velt hise ende werp onder voet;
 
Hi baet sijn swaert in herssen bloet!
10525
So vreselijc waren sine slaghen
 
Dat si sconfierden diese saghen.
 
Niemene ne was daer so goet
 
Die gherne quam in sijn ghemoet.
 
Daer was Walewein sere gheprijst
10530
Ende met vingeren up hem ghewijst.
 
Die meneghe riep: ‘Nu sietene daer!
 
Gheen stoutere nes hier verre no naer!’
 
Harde gram was, seit dystorie
 
Die hertoge om die mortorie
10535
Die daer dede her Walewein.
 
Hi reet up den castelein
 
Met enen spere grof ende stide
 
Ende sporslagede an elke side
 
Metten sporen van finen goude
10540
Tors, dat liep als in den woude
 
Een vogel vlieget die men jaget.
 
Die ander en was oec niet versaget
 
Hine reet jeghen wat hi conste. *
 
Daer daden si ene bittere joeste
10545
Daer si ridende quamen te hope.
 
So groot was tshertogen ors van lope
 
Dat hi den castelein daer ter stede
 
Al metten orsse vallen dede.
 
Der Walewein was sere vervaert
10550
Als hi sach vallen sinen waert:
 
Sere so vruchte hi sijn sneven.
 
Niet en gheeft hi om sijn leven
 
Hine loestene uter noot.
 
Een spere gegreep hi, starc ende groot
10555
Ende reet den stouten hertoghe an
 
Ende hi weder jeghen hem dan.
 
Sere si manlijc andren asselgieren.
 
Die vaste scilde daden si frotsieren
 
Metten glavien in die sconfelture.
10560
Die ponsoene voeren dure
 
Die waren van samite [root]. *
 
Elc andren gaven si wonden groot.
 
Die blode ne conden niet ghedogen
 
Die joeste siene met haren oeghen.
10565
Die glavien braken mids ontwee.
 
Doene vierden si nemmee:
 
Die clare ghebruneerden swaerden
 
Trocken si ende reden metten paerden
 
+ Elc up andren ende begonsten
10570
Toghen wat si elc andren jonsten.
 
Daer sloeghen si slaghe groot ende stranc
 
So datter tclare vier ute spranc
 
Ende dat die helme wederclonken.
 
Van slagen maecte elc andren dronken.
10575
Gram was Walewein ende niet an hoghe
 
Dattene so moyde die hertoghe:
 
Vijf slaghe gaf hi hem dan
 
Dat wonder was dat enech man
 
Vander minster mochte onstaen!
10580
Haddemen hem oec niet wel saen
 
Thulpen ghecomen - dies ghelovet -
 
Te pande haddire ghelaten thovet.
 
Sine lieden saghene verladen
 
Ende quamen hem crachtelike te staden
10585
Maer die hertoghe moeste in den pleine
 
Al dukende vlien vor Waleweine
 
Ende hi riep tote hem hopenbare:
 
‘Ay quaet ondadich mordenare
 
Al hebdi minen helm durbroken
10590
Mijn lieve kint sal sijn ghewroken
 
Dat ghi morderet jammerlike!’
 
Doe bat die hertoghe vriendelike
 
Sinen vrienden, sinen maghen
 
Dat sijt also souden waghen
10595
Ende si hem bi stonden also
 
Dat hijs bliven mochte vro.
 
Vele sprekens was daer gheen tijt
 
Maer vele bitter was die strijt.
 
Van den goeden swerden van stale *
10600
Weder luutden berghe ende dale.
 
Tghehuuc was groot ende die jacht.
 
Men stakre menegen groten scacht
 
Duer die lichamen al bloet
 
Daert ghedaermte na woet; *
10605
Ende die bitter doot verworven *
 
Si creischen sere eersi verstorven.
 
Daer sach men halsberghe onmaelgieren
 
Helme durhouwen, scilde quartieren.
 
Die staline hoede, al waersi goet
10610
Durslouchmen, datter duere tbloet
 
Ute goysde al even dichte. *
 
Die wapine claer van groten lichte
 
Duer hieumen met swerden van stale.
 
+ Die wapinrocke van sindale
10615
Scuerde men daer ende die britsieren.
 
In soude u niet connen visieren
 
Hoe men daer stac, hoemen daer slouch
 
Hoe groot die jacht was ent gesouch *
 
Hoe die quarele ende die strale *
10620
Daer vlogen. Pongoene van sindale
 
Vaeruden daer int rode bloet. *
 
Der Walewein, die ridder goet
 
Quam daer slaende dur hem allen:
 
·Lx· hadire ghedaen vallen
10625
Die nemmermeer up ne resen.
 
Tesen wighe maectemen wesen
 
Ende meneghe [weedwe], wetic wale *
 
Dat velt lach bi na altemale
 
Bedect met doden ende met parden
10630
Daer was geclanc groot van swarden *
 
Daer was tgheclanc ende tghuuc. *
 
Meneghen stac men dur den buuc
 
Metten glavien dat die ponjoene
 
Ute quamen ten achtersten artsoene.
10635
Die hertoghe hadde groot volc te voet
 
Ende die ten stride waren goet
 
Alle met glavien ende met piken.
 
Menegen daden si vor hem wiken
 
Ende deysen achterwaert
10640
Maer enen harden groten scaert
 
Heveter Walewein in ghehouwen.
 
Daer mochtmen scone provaetse scouwen
 
Die Walewein dede up dat velt:
 
Hi doder wel hondert met gewelt
10645
Ende maecte so vluchtic dat heere *
 
Dat mense slouch al sonder were;
 
Maer dedele volc dedem onset.
 
Daer was ghenomen lijf ende let
 
Sonder ghenaden. Groot was die porsse. *
10650
Menich veldire van den orsse
 
Dat hem die herssene in die kele
 
Liepen. Die scone Ysabele *
 
Die goedertiere Waleweins vriendinne
 
Lach boven hoghe ten tinne
10655
Ende sach Waleweine metten swerde
 
Wonder maken ende vellen up de erde
 
Menich man daer ende hier.
 
Niemen waser so ongehier
 
+ Alse der Walewein no so fel.
10660
Ne hadde hijt niet ghedaen so wel
 
Nemmermeer hadden hem beromt
 
Die van binnen dat si ghedomt
 
Den hertoghe hadden in den strijt.
 
Groet was die wijch te diere tijt.
10665
Men horde die scilde ende speren craken.
 
Men ghinc daer blodege hovede maken.
 
Elc pijnt hem te blivene in die ere.
 
Daer so vacht die grote here
 
Die hertoghe, met sinen swaerde
10670
Als een wulf die noit en spaerde
 
Sine proy daer soe vor hem ghinc.
 
Van stouten ridders menegen rinc
 
Dur brac hi met groten moede: *
 
Dat was al root vanden bloede
10675
Cnielinghen, cousen ende sporen!
 
Menegen dede hi daer versmoren
 
In sijn bloet, dien hi ter aerde
 
Vallen dede onder die paerde.
 
Sinen sone wrac hi diere:
10680
Het hebben hondert hersenniere
 
Becocht al nu up dat plein!
 
Ne hadde hem niet der Walewein *
 
Benomen, hi hadse alle doot
 
Die van binnen, clene ende groot.
10685
Der Walewein sach die persse groot
 
Ende die sine in groter noot.
 
Hi sachse slaen ende steken.
 
Ghenendelike voer hise wreken.
 
Serjante waren hem altoes bi
10690
Die glavien gaven den ridder vri
 
Daer hi mede wrac sine lieden.
 
Ic waenet ridder noit ghesciede
 
Die were hadde ende moghenthede
 
Die cracht te doene die hi dede. *
10695
Nodan was tshertogen macht so groot
 
Dat die van binnen dor die noot
 
Moesten rumen ende vlien;
 
Want die hertoghe was so ontsien
 
Met siere manliker daet
10700
Ende bi den slaghen die hi slaet
 
Dat niemen sijns onbeiden der.
 
Sijn ridderscap was hem ghewer *
 
Ende ghehulpich tallen pungise *
 
+ Ende waren lieden van groten prise
10705
Weerde ridders van groten daden:
 
Si daden dicke harre swerde baden
 
In bloede ende varuden tgars root
 
Van den bloede dat uten wonden scoet
 
So dat si vluchtich maecten daer
10710
Die van binnen ende volgeden naer
 
Slaende ende vellende al te harde.
 
Daer was menich die mesbarde
 
Duer die anwisse vander doot.
 
Dit swaer tempeest ende dese noot
10715
Hevet der Walewein versien.
 
Lude riep hi: ‘Waer wildi vlien
 
Edel heren? set ju ten kere!
 
Men slaet ju doot al sonder were!’
 
So sere riep die edel man
10720
Dat si hem omme keerden dan
 
Ende gaven enen groten huuc.
 
Walewein reet enen in den buuc
 
Met ere glavie stijt ende stranc:
 
So quam al dure ere helne lanc.
10725
Doe warp hi den doden neder
 
Ende reet up die andre weder.
 
Vijf starcke rudders hi dur stac
 
Eer dat noit die glavie brac.
 
Doe vinc hi ant swaert ter vaert
10730
Daer hi mede man ende paert
 
Asselgierde so onsochte
 
Dat men sijns onbeiden mochte.
 
Ic wane sijn swaert sat dranc van bloede.
 
Den hertoghe quam sere tongoede
10735
Die vlucht van dien van binnen te voren.
 
Nu gaet Waelewein vaste scoren *
 
Scilde, halsberghe; ende die sine *
 
Sijn becomen van der pine
 
Die men hem te voren dede.
10740
God, wat lacher up die heide
 
Ridders verslegen in allen siden!
 
Walewein ne wilde niemen vermiden:
 
Hi velletde al dat hem quam te voren.
 
Hi spelet gewonnen of al verloren!
10745
Sere ghewont ende sere mesvaert
 
So was mijns tsher Waleweins waert:
 
Te sinen ende was hi na comen;
 
Doch was hi met pinen up genomen
 
+ Ende vacht te voet metten swaerde.
10750
Lettel micte hi te comene te paerde.
 
Nodan wan hire, seget die jeeste
 
Meer dan vive in den tempeeste.
 
Maer telken als hi ·i· hadde gewonnen
 
Ende hiere up soude sitten begonnen *
10755
Quam emmer een ander daer toe
 
Diene achterwaert of trac doe.
 
Dies wart Walewein gheware
 
Ende reet up enen vander scare
 
Dat hine velde in den rinc.
10760
Tors nam hi, eert hem ontghinc
 
Ende voeret thant sinen waert
 
Ende seide: ‘Nu sit up ter vaert!
 
Hets ghelovich al dit heere:
 
Sine sullen niet langere in de were
10765
Gheduren.’ Ende mettien so sat
 
Die castelein upt ors na dat. *
 
Si voeren te gadre int pongijs.
 
Walewein gheeft hi groten prijs
 
Ende dancte hem sere vander ghichte.
10770
Nu wart groot dat ghevichte.
 
Der Walewein es sere gheducht:
 
Grote mort ende grote vlucht
 
Maecte hi onder des hertogen liede.
 
Men las noit van ghenen diede
10775
Dat hem so sere weerde; nodan *
 
Men sach daer sterven menegen man
 
Den enen jaghen, den andren steken
 
Die harde helme van stale breken.
 
Wat holpe, dat ict ju maecte lanc?
10780
Die van buten an haren danc
 
Werden ghehuust ende ghejaget
 
Ghesconfiert ende versaget:
 
Men velletse ende slouchse bi hopen.
 
Cume mochtre enich ontlopen.
10785
Het ghinc daer te quaden spele.
 
Walewein die sloegere harde vele;
 
Menegen dedi sturten ter aerde.
 
Den hertoghe slouch hi vanden paerde
 
Dat hi vor sine voete vel:
10790
Hi vinckene daer, die ridder snel
 
Ende dede voeren ten castele.
 
Doe riepen daer met luder kele
 
Tshertoghen lieden: ‘Hets al verloren!
 
+ Die onse troestre was te voren
10795
Es ghevaen! Maegt ons gescien
 
So en es ons niet so goet alst vlien!’
 
Doe vlo al datter was upt velt.
 
Die liede waren al onghetelt
 
Die men daer slouch in die jacht.
10800
En hadt niet benomen die nacht
 
Een en waere niet ontgaen.
 
Die van binnen trocken saen
 
Tharen castele, als wijt horen.
 
Drie hondert man hebsi verloren
10805
Onder tors ende te voet
 
Werachtegere liede ende goet.
 
Die scande hadden die van buten.
 
Si moesten buten haren tenten sluten
 
Meer dan ·vm· van haren ghesellen. *
10810
Men mochte ju niet ghetellen
 
Hoe groot jammer, hoe groot seer
 
Si alle dreven in lanc so mer. *
 
Een deel sijn die van binnen verblijt
 
Dat si seghe hadden in den strijt.
10815
Bander side hadsi rouwe groot
 
Datter so menich man was doot.
 
Des avonts was in elke side
 
Omt verlies vanden swaren stride
 
Groten rouwe; maer alte voren
10820
Hadden die van buten den meesten toren.
 
Des clageden si haren here
 
Met hantgheslage, met groten sere.
 
In ommacht vielre vele dicken.
 
Nemmermee willen si micken
10825
No pinen te houden in genen zinnen
 
Orloghe jeghen die van binnen.
 
Des avonts dedemen te gemake
 
Walewein met meneger sake.
 
Maer hi was droeve, seget tgedichte
10830
Om dat sijn waert int gevichte
 
Hadde ghelaten so menegen man
 
Dur sinen wille. Nu vort an *
 
Willict u corten: het ghinc al slapen
 
Bede rudders, heren ende knapen
10835
Tote tsmorgens datmen sach
 
Die clare zonne ende den dach.
 
Wel sliep Walewein die here
 
Bedi hi was vermoit sere.
 
+ Ysabele, sine lieve amie
10840
Die hadde harde grote melodie
 
Dat hi den wijch hadde verwonnen.
 
Tsmorghens tileke metter zonnen
 
Es Walewein toten hertoghe comen
 
In die ghevangenisse, hebbic vernomen. *
10845
Daer bat hem van sinen mesdaden
 
Die hertoghe sere ghenaden
 
Ende seide, wildine laten leven
 
Sijns sons doot wille hem vergeven. *
 
So vele bat hi ende carmede
10850
Dat Waleweine sijns ontfarmede
 
Ende maecte pays jegen den here.
 
Maer Walewein die swoer sere
 
Hi soude versetten sijns werds scade
 
Die hi hadde bi sinen dade.
10855
Men te livereerdene daer
 
Den hertoghe - wet vor waer -
 
Ende lieten te sinen lieden varen
 
Die siere comste blide waren.
 
Ic wane, hi daer onlange daget:
10860
Lettel eren hevet hi bejaget
 
Corteleke ruumdi den aert.
 
Walewein quam tote sinen waert
 
Ende wilde van dane te varne pogen
 
Maer sijn waert wilds niet gedogen.
10865
·Xiiij· nacht hilt hi daer den here
 
Met hem ende fisteerdene sere. *
 
Doe reetde der Walewein sine vaert
 
Up ·i· dach ende dancte sinen waert
 
Der groter ere die hem dede; *
10870
Ende hi clagede oec sere mede
 
Die scade die hi dur sinen wille
 
Hadde ontfaen. Dies swigic stille
 
Ende segghe ju vort dystorie dan:
 
Sijn waerd geledene met menegen man.
10875
Int ende si scieden ende Walewein
 
Reet sinen wech, busch ende plein
 
Ende met hem sijn scone amye.
 
Neven hem liep in die prayerie
 
Die vos die sere was blide
10880
Dat mijn her Walewein uten stride
 
Gesont es comen ende uten bedwange
 
Vanden hertoghe diene langhe *
 
Hadde ghepijnt toter doot.
 
+ Si reden dachvaerde groot *
10885
So dat si quamen, seit die jeeste
 
Binnen drien daghen, so ict verheeste
 
Vor enen casteel, daer si vernamen
 
Scone ridderscap te samen
 
Ende hadden ene quintaenge ghestelt
10890
Ende redere jeghen met ghewelt.
 
Mijn her Walewein die quamer toe *
 
Ende vraghede enen ridder doe
 
Wanen dat ridderscap ware.
 
Die gone antworde al hopenbare
10895
Ende seide: ‘Here, het sijn liede
 
Van des conincs Wonders maissniede.
 
Selve sit hi onder ghonen boem
 
Ende neemt te desen spele goem;
 
Ende Alidrisonder sijn sone.’
10900
Alse der Walewein horde tgone
 
Sprac hi stappans toten vos:
 
‘Nu sijt blide, want ghi wert los
 
Van juwer pine in corten tiden.’
 
Ende si begonden stappans riden
10905
Ten bome wart, alsic ju lere.
 
Ende mijn her Walewein, die here
 
Beette ende die joncfrouwe na dat:
 
Daer so hoghe een coninc sat
 
Ne wilde hi niet riden. Als hi quam
10910
Daer hi den riken coninc vernam
 
Hi neech hem, groetene scone. *
 
En was wijf onder den trone
 
Die hare oec bet gelaten conste
 
Dan Ysabele: soe begonste
10915
Den coninc te groete al daer *
 
Ende sinen sone mede daer naer
 
Die bede up sprongen in dat plein
 
Ende namen minen her Walewein
 
In haren arm doe te stride.
10920
Noit volc ne was so blide.
 
Nu es die coninc ende sijn sone
 
Walewein ende Ysabele, die scone
 
Vergadert te hope alle viere:
 
Ende die vos sach up hem sciere *
10925
Ende als hise in die oeghen sach
 
Alle viere, daer men toe sach
 
Sijn vel, dat root was ende claer
 
Scudde hi van sinen halse daer
 
+ Ende verkeerde van siere vorme.
10930
Diet sagen, hare herten stont te storme *
 
Van groten wondere! Ende na die dinc
 
Wart hi die scoenste jongelinc
 
Die si noit saghen ere.
 
Walewein dancte onsen here.
10935
Ende hi vertelde ter selver ure
 
Den coninc Wondre die aventure
 
Ende Alidrisondre mede.
 
Si haddens wonder ende vremthede
 
Ende loveden Gode menichfout.
10940
Doe vrageden si den ridder stout
 
Omt goede swaert metten ·ij· ringhen.
 
Maer ic late nu van desen dinghen
 
Bliven hier ende make ju vroeder
 
Een deel van des vos stiefmoeder
10945
Die also houde alse die vos
 
Van hare pine wart oec los:
 
Daer soe langhe hadde gheseten
 
Onder die zille, doe ic ju weten
 
Padden wijs, verkeerde sciere
10950
Hare ghedane ende hare maniere;
 
Ende wart van hude ende van hare
 
Een scone wijf ende hopenbare
 
Ende es boven der zale ghegaen.
 
Als mense sach, niemen hebbe waen
10955
Dat daer grote bliscap was:
 
Want si waren seker das
 
Dat die vos was worden man. *
 
Die coninc selve hine can
 
Hem van bliscapen hoe ghelaten.
10960
Daer was bliscap boven maten. *
 
Nu hort vanden coninc Wondre
 
Ende van sinen sone Alidrisondre:
 
Walewein gaf den coninc waert
 
Metten ·ij· ringhen tgoede swaert
10965
Dat hi blidelike ontfinc.
 
Hi nam die gifte vor alle dinc.
 
Tscaec bart ende dat diere spel
 
Belovedi doe den ridder snel
 
Teerst dat si quamen ten palaise.
10970
Nu es die coninc alre eerst te payse *
 
Na dien dat hi tswaert bi hem hevet
 
Daer hi met yoyen omme levet.
 
Dat jostement dat dedi sceden
 
Ende dede Waleweine gheleden
10975
+ Met groter ere ende met rivele
 
Met hem te sinen sconen castele.
 
Daer so quam minste ende meeste
 
Ende daden Waleweine grote feeste.
 
Ende alsi ghekeert waren alle
10980
Men leetde die orsse in den stalle;
 
Men dede hem wel hare bedurste.
 
Daer was menich edel vorste
 
Die algader daer ghemeine *
 
Eerden minen her Waleweine.
10985
Si brochten boven inde zale.
 
Men ghinckene ontwapenen alte male
 
Ende hals ende ansichte dwaen.
 
Men brochte een paer cledre saen
 
Dat uterlijc was ende diere
10990
Ende enen mantel van sulker maniere
 
Dat hi was te prisene starcke:
 
Hi was van sarasijnscen waerken
 
Ende scemerde van claerheden groot.
 
Doe brochtmen van samite root
10995
Ysabelen wel haestelike
 
Diere cledre ende rike:
 
Roc, sorcoet ende mantel mede.
 
Wat holpe dat icker vele toe seide?
 
Men dede den jongelinc daer te voren *
11000
Die een vos was, als wijt horen
 
Wel cleden singureuscelike.
 
Si waren des marghens eerlike
 
Ghefisteert in alre wijs: *
 
Die edelste dranc, die beste spise
11005
Die men vant, hadsi plantheit;
 
Na der maeltijt dat claerheit
 
Die diere specie ende dat cruut
 
Van al hadden si hare deduut.
 
Daer na ghinc elc, als hi woude
11010
Slapen. In ·i· camere die van goude *
 
Was verlicht, als ons segghen
 
Die hystorien, dede men legghen
 
Waleweine ende die joncvrouwe
 
Ende den jonghelinc ghetrouwe
11015
Sconincs sone van Ysike
 
Up drie bedden, eerlike *
 
Verdect met dieren couverturen.
 
Si sliepen sochte tes si horen
 
Die vogheline singhen clare.
11020
Als si des dages worden gheware
 
+ Ende si ontwieken, na minen wane
 
Si ghereden hem up te stane
 
Ende quamen ter zale waert.
 
Daer so vonden si haren waert
11025
Den coninc Wondre ende sinen sone
 
Die harde gram waren omt gone
 
Dat si so tilike up waren.
 
Walewein seide: ‘Hier nes gheen sparen:
 
Wi moeten henen sonder beide.’
11030
Maer watter Walewein toe seide
 
Hi moeste daer, seghet daventure
 
Emmer bliven die weke dure.
 
Doch wildi emmer van danen sceden.
 
Die coninc voerne gheleden
11035
Ende sijn sone ende waren gram
 
Dat hi so varinc orlof nam.
 
Doch en wilden si niet onbaren
 
Sine daden met Waleweine varen
 
Rudders ende serjante mede
11040
Ende zomers dur sine werdichede:
 
Drie milen gheleden sine verre.
 
Doe was mijn her Walewein erre
 
Datten die coninc so verre ghebrochte.
 
Orlof nam hi, so hi eerst mochte
11045
Ende dede den coninc weder keren.
 
Nu vart sinen wech met eren
 
Walewein ende sine scone amie
 
Dur meneghe scone prayerie
 
Ende Roges die jongelinc mede.
11050
Si leden meneghe scone stede
 
Menich casteel, menich ghesate.
 
Ene maent, so ict ghedicht late
 
Reden si dachvart emmer vort
 
Eer si in die grote port
11055
Te Cardoel mochten gheraken. *
 
Te palaise ghingen si hem maken. *
 
Ic wilt ju allen maken condre:
 
Die rike coninc van den Wondre
 
Eer dat Walewein sinen casteel
11060
Ruumde, haddi hem al geheel
 
Tscaecspel ghegeven, dat was so diere
 
Ende dat bert. Nu comt die fiere *
 
Walewein daer mede ende sine amie
 
Met siere scoenre compagie. *
11065
Vore tpalais beeten si al.
 
Daer was tgh[e]luut groot ende tghescal: *
 
+ Die niemare liep harentare
 
Dat der Walewein comen ware.
 
Die coninc Artur trac jegen hem dan
11070
Ter zalen uut met menegen man.
 
Vrouwen, joncfrouwen an dander side
 
Trocken hem uut te stride. *
 
Daer brochten minste [ende] meeste *
 
Ter zale boven met groter feeste
11075
Waleweine ende sine scone amie.
 
Daer was grote melodie
 
Ghedreven. So ict hebbe vernomen
 
So was tes conincs hove comen
 
Die rike coninc Assentijn
11080
Om te soukene sijn dochterkijn.
 
Blide was hi, als hijt verstoet
 
Dat Walewein, die ridder goet
 
Siere dochter hadde ghewonnen.
 
Hi seide, hi wilre hem wel jonnen.
11085
Oec seggic ju diere ghelike
 
Dat die coninc van Hisike
 
Roges, sinen zone quam scouwen. *
 
Hi lovede Gode ende onser Vrouwen
 
Dat hine hadt brocht te dien.
11090
Daer mocht men grote feeste sien
 
Den heren driven in allen siden.
 
Die coninc hilt hof ten selven tiden
 
Dur Waleweins wille, seget die jeeste.
 
·Xxx· daghe gheduerde die feeste.
11095
Daer vertelde Walewein al
 
Den coninc, sinen oem, sijn gheval
 
Ende sinen ramp of ander side
 
Van meneghen fellen swaren stride.
 
Oec verteldi hem al bloet
11100
Van den vos dat wonder groot
 
Hoe dat hi mensce worden was.
 
Groot wonder hadde die coninc das.
 
Sulke willen segghen hier
 
Dat Walewein, die ridder fier
11105
Trouwede Ysabele die scone;
 
Ende hi selve conincscrone
 
Spien na des conincs Arturs doot.
 
Maer in gheloefs clene no groot;
 
In wilre nodan niet jegen lesen *
11110
Want het mochte wel waer wesen.
 
Roges, die coninc van Hisike
 
Voer te lande blidelike
 
+ Met sinen sone, horic ghewaghen
 
Alsi niet langer wilden daghen
11115
Int hof metten coninc Arture.
 
Meneghe stont, meneghe ure
 
Leet, eer si te lande quamen.
 
Grote bliscap al te samen
 
Dreef dat volc harentare
11120
Vander comste, vander niemare.
 
Roges stiefmoeder quam na tgone
 
Stappans cnielende vor haren sone
 
Ende bat ghenaden den jonchere
 
Ende weende utermaten sere.
11125
Ende Roges, bi sijns vaders rade
 
Vergaf hare doe haer mesdade.
 
Die coninc hadde grote bliscap mede
 
Want hi sinen sone dede
 
Hebben tote ·l· serjante
11130
Ende daer toe goudine bisante
 
Parde ende wapene ende ander goet.
 
Na tsvader doot, alsic ben vroet
 
Verstaerf dat rike up sinen sone.
 
Nu moetic keren up die gone
11135
Daer ic die tale of liet te voren:
 
Walewein die edel ridder vercoren
 
Prosenteerde, dat wetic wel
 
Sinen oem dat scaecspel
 
Bede vor heren ende vor vrouwen
11140
Dat sijt alle mochten scouwen.
 
Ons orcont die walsce tale *
 
Dat het verlichte alle die sale:
 
So uterlijc waest ende so diere.
 
Dar gaf men in alre maniere *
11145
Waleweine prijs ende lof:
 
Si seiden dat des conincs hof
 
Verchiert meer was van hem allene
 
Danne vanden besten ·x· gemene
 
Die behorden ter tafelronden.
11150
Ic sal ju corten te desen stonden
 
Dese ystorie, mar ic segge u hier
 
Dat Estor die ridder fier
 
Int hof was ter selver stonden
 
Want behorde ter tafelronden;
11155
Ende Walewein die ridder goet
 
Die hem storten dede sijn bloet
 
+ Daer hi jeghen vacht so sere.
 
Assentijn die grote here
 
Voer te lande met siere dochter.
11160
Hem was te moede vele sochter *
 
Dan te voren eer hi wiste
 
Wie Walewein was die bi liste
 
Siere dochter vriede ende minde
 
Ende soe weder hem versinde.
11165
Men vint oec ghescreven in brieve
 
Dat Walewein voer met sinen lieve
 
Te lande wart daer men hem dede
 
Ere ende grote werdichede.
 
Niet wel en wetic die waerhede hier
11170
Oft hise trouwede die ridder fier;
 
Maer ic wille laten dese saken
 
Liden ende een ende maken. *
 
Penninc, die dichte desen bouc *
 
- So wiet hort, mine rouc-
11175
Hine was niet wel bedocht
 
Hine hadde [die] jeeste ten ende brocht. *
 
Pieter Vostaert maketse vort
 
So hi best mochte na die wort
 
Die hi van Penninge vant bescreven:
11180
Het dochtem scade, waert achter bleven *
 
Die jeeste, maer daert ende brect
 
Ic wane mens lettel eren sprect *
 
Den dichtre; oec verliest hi mede
 
Bede pine ende arbeide
11185
Dat soe niet wert es ere keerse.
 
Omtrent drie ende ·xxx· hondert verse
 
Heefter Pieter of ghedicht
 
So hi vrayst mochte in rime slicht.
 
Nu bidt hi ju allen sere
11190
Dat ghi wilt Gode onsen here
 
Over hem bidden dat hi in laetse
 
Moete hebben ghedaen sulke prouaetse
 
Met penitentien ende met dogeden
 
Dat hi tansicht vul van vreuden *
11195
Bescouwen moete in hemelrike;
 
Ende ghi alle gader dies ghelike.
 
Die almachtiche God moet ons onnen!
 
‘Amen’ segt alle die redene connen.
 
 
 
· Amen ·
 
 
 
Dese bouc was ghescreven int jaer
11200
- Dat seggic ju wel vorwaer -
 
Als men screef M CCC ende L. mede.
 
God gheve ons sinen euwegen vrede!
 
 
 
Amen.

Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

titels