Syntaktische-elementenlijst

bvg (bepaling van gesteldheid)

De ‘naam “bepaling van gesteldheid” veronderstelt een eenheid die er niet is. In feite gaat het hier om drie soorten bepalingen, waarover theoretisch nogal wat uiteenlopende opvattingen bestaan.’ (Haeseryn e.a. [1997]: 1183).

De traditionele indeling van de bvg berust waarschijnlijk op verbuigbaarheid in het Latijn en is in elk geval semantisch (tijdens, volgens en ten gevolge van de handeling) en dus voor ons onbruikbaar. De syntaktische indeling brengt hem bij de niet-ww rest, en wel vaak bij de niet-ww eindgroep en bij het scheidbare deel, dus bij niet of moeilijk misbare elementen:

(de fles) (is) [kapot] {gevroren}
(z'n rug) (is) [krom] {gegroeid}

Vgl. ook met de groep zijn, worden, blijven enz.:

(de deur)	(is)	[groen]	{geworden}
(de deur)	(wordt)	[groen]	{geverfd}

We beperken ons nu tot de groep met par.-loos als/tot/voor.

A. Buitenbouw, syntagmatiek

1. De bvg is ww-pd

Als zinsdeel is de bvg heel sterk verwant met centrale zinsdelen als ond., lv en hulpww-lv:

[als timmerman] (verdient) (Gerrit) goed [de kost]	(ond.)
(ik) (zag) (jou) {studeren} [voor arts]	(hulpww-lv)
(ze) (benoemen) Geert [tot voorzitter]	(lv)

Die verwantschap blijkt uit de par. beperking bij timmerman, waar bv verpleegster, huisvrouw en lerares uitg. zijn.

Er zijn twee types:

a. De bvg beperkt het hoofdww-par. niet:

(ik) (heb) Gerrit [als kollega] {leren} {kennen}
[als timmerman] (heeft) (Gerrit) [het] [erg druk]
[als timmerman] (heeft) (Gerrit) [geen pensioen], enz.

b. De bvg beperkt het hoofdww-par.:

Hier lijkt een verwantschap aanwezig met het vv:

(ze) (hebben) Wim [tot direkteur] {benoemd}	(benoemen tot)
(iedereen) (ziet) me [aan] [voor arts]	(aanzien voor)
(de vergadering) (koos) Kees [tot leider]	(kiezen tot)

Maar de proef met er + vzaz + ww-p mislukt meestal:

ze hebben hem ⌞er toe⌟ benoemd dat ⌞ie...⌟	(uitg.)
iedereen ziet me ⌞ervoor⌟ [aan] ⌞dat ik arts ben⌟	(moeilijk)

2. De bvg is zn-pd

Hier is enkel de reeks mogelijk met de dubbele aanhalingstekens:

de benoeming van Wim tot direkteur

van Wim = ‘lv’

tot direkteur = ‘bvg’

de verkiezing van Kees tot leider

van Kees = ‘lv’

tot leider = ‘bvg’

B. Binnenbouw

1. Syntagmatiek

We hebben ons hier tot zn-p's beperkt; het gaat om platte of schijnronde. De laatste hebben bijna altijd tot of voor als deel. Als is hier verwant met als als nev. vw door de overeenkomst in woordsoort met de woordsoort van de kern van het ond., het hulpww-lv of het lv.

2. Paradigmatiek

Als, tot en voor zijn par.-loos.

C. Besluit

Uit de bespreking van dit onderdeel van de bvg is duidelijk geworden dat syntaktische begrenzing ervan vrijwel onmogelijk is; zo is de grens met scheidbare ww's soms niet of nauwelijks te trekken; vgl. bv.:

(ze) (maakt) de kamer [schoon] (scheidbaar ww)
(ze) (maakt) de kamer [mooi] (geen scheidbaar ww, maar bvg)

Zie ook Haeseryn e.a. [1997]: 1183vv en 1350vv.