Syntaktische-elementenlijst

al (alle) / allemaal en alles

Al (alle) / allemaal en z'n varianten vormen een ingewikkeld stelsel met veel verbindingen.

A. Met zn's

1. Buitenbouw

Al (alle) / allemaal en alles hebben ongeveer dezelfde gramm. waarde:

a. ze kennen allebei een verbinding met behalve²:

(alle	eersteklassers	behalve^2 Jan en Dirk)	(moeten)		{wachten}
(de	eersteklassers	).	(moeten)	.(allemaal).	{wachten}	.(behalve^2 Jan en Dirk)

b. ze beperken een bijbehorend zn tot meervouden en stof-zn's (= massawoorden):

(alle	mensen)	(zijn)	[sterfelijk]
(alle	boter)	(is)		{gesmolten}
(al	het vet)	(is)		{verdwenen}
(alle vergadering)		(is)	[af]	{gelast}	(uitg.)

(mensen). (zijn) .(allemaal) [sterfelijk]
(de boter). (is) .(allemaal) {gesmolten}
(het vet). (is) .(allemaal) {verdwenen}

c. De laatste twee groepjes voorbeelden laten een bijkomstige eigenschap zien: ze vertonen splitsing, maar met een variant: een ongesplitst al/alle beantwoordt gesplitst aan allemaal.

Alles is nabep. bij dat:

dat alles

(moet) (ik)

nog {onderzoeken}

Daarnaast komt het zelfstandig voor, ook als verwijswoord:

na de storm was alles vernield
huizen, schuren, grote gebouwen, alles was vernield

2. Binnenbouw

Hier is een aanvulling tussen al het en alle (= ‘al de’), en tussen taal en tekst:

alle boter / al het vet	|	alle kinderen
alle wijsheid / al het verstand

Bovendien is er een afgesplitste tekstvariant met allemaal:

de aanwezigen waren	alle	verrast	(tekst)
de aanwezigen waren	allemaal	verrast	(taal)

B. Met vn's

1. pers. vn's

a. Hier zijn in taal alleen meervoudige afgesplitste varianten met allemaal mogelijk; bijna alleen beklemtoonde:

we	alle	hebben		schuld	(uitg.)
we		hebben	allemaal	schuld
wij allemaal		hebben		schuld

b. Een uitzondering is het:

het is allemaal nu in orde
heb je het allemaal netjes opgeruimd

2. vra. woorden

a. vra. vn's

Bij een vra. vn wie als ond. kan de pv ev of mv zijn:

wie heeft er allemaal geld bij zich
wie hebben er allemaal geld bij zich

Bij vra. wat is allemaal eveneens probleemloos:

wat is er allemaal zoek geraakt

Gesplitste varianten zijn bij enkele vra vn's vrijwel de enigste mogelijkheid:

(wie).	(zijn)	(er)	.(allemaal)	[weg]	{gebleven}
(wie allemaal)	(zijn)	(er)		[weg]	{gebleven}	(moeilijk)
(wat).	(is)	(er)	.(allemaal)		{gebeurd}
(wat allemaal).	(is)	(er)	.(allemaal)		{gebeurd}	(uitg.)

[waar].

(komt) (het).

.[allemaal]

[vandaan])

b. vra. ‘vn's’

Hoe, wanneer en waar sluiten allemaal uit:

hoe verloopt je reis allemaal (uitg.)
wanneer komt je vader allemaal terug (uitg.) waar liep de zaak allemaal mis (uitg.)

c. vra. vn-bw's

Hier zie ik geen beperkingen:

waar heb je allemaal mee gesproken

3. betr. woorden

a. betr. vn's

Allemaal is alleen mogelijk bij een meervoudig antecedent of bij een stof-zn:

de kinderen die allemaal ziek waren
het vlees dat allemaal op was

b. betr. ‘vn's’ en betr. vn-bw's

Ik zie geen mogelijkheden.

4. onbep. woorden

Hier zijn evenmin mogelijkheden.

5. zelfst. bez. vn's

Bij de verwijzing is een beperking tot meervouden en stof-zn's:

de mijne zijn allemaal terecht (bv. m'n stoelen)
het mijne is allemaal terecht (bv. m'n boter)

C. Met hoofdtw's

Groepen als alle drie, alle vijfentwintig kunnen geen ww-pd zijn, maar enkel zn-pd (een soort voorbep.):

(alle vijf	de vrienden)	(zijn)		{vertrokken}
(alle vijf	)	(zijn)		{vertrokken}		(uitg.)
(	de vrienden).	(zijn)	.(alle vijf)	{vertrokken}
(alle vijf	de vrienden).	(zijn)		{vertrokken}	.(alle vijf)

Allebei en alle twee (drie enz.) volgen aparte regels:

a. ongesplitst kunnen ze een groep vormen met de + mv zn:

allebei

de kinderen

zijn

gelukkig

{gered}

b. afgesplitst kan allebei ook op het ⵠ en in de uitloop staan:

ⵠ		◻				uitloop
allebei		(zijn)	(de kinderen)	gelukkig	{gered}
	(de kinderen)	(zijn)		gelukkig	{gered}	allebei
	(de kinderen)	(zijn)		gelukkig allebei	{gered}

D. Met vzaz's

1. Zonder z'n enz.

de koningin maakte met allemaal een praatje
bij allemaal vond de doeane een hoeveelheid hasj

2. met z'n alle

a. Buitenbouw, syntagmatiek

Met z'n alle kan geen ww-pd zijn, maar enkel zn-pd (nabep.):

(de vrienden	met z'n alle)	(zijn)		{vertrokken}		(vrijwel uitg.)
(de vrienden	).	(zijn)	.(met z'n alle)	{vertrokken}
(	met z'n alle).	(zijn)		{vertrokken}		(uitg.)
(de vrienden	)	(zijn)		{vertrokken}	.(met z'n alle)

b. Splitsing

Splitsing valt deels onder de buiten-, deels onder de binnenbouw. - Er zijn bij alle vijf drie patroonplaatsen mogelijk (ⵠ, middengroep en uitloop), maar alle vijf als uitloop heeft vaak een pauze voor zich, zoals ook andere afgesplitste voorbep.

Voor met z'n alle geldt dat in mindere mate.

c. Binnenbouw, paradigmatiek

Alle in alle + hoofdtw is net als met in met z'n alle par.-loos, maar z'n heeft bij sommige ABN-sprekers één vervanger:

(ze) (zijn) met	z'n	alle {vertrokken}
	hun		(moeilijk)
(we) (zijn) met	z'n	alle {vertrokken}
	ons

De vervanger (hun, ons enz.) is persoonsaanduider van het ond.

Het par. alle in alle + hoofdtw bevat alle hoofdtw's behalve een, dat in met z'n alle bevat alle hoofdtw's (in de variant op -en) behalve enen:

de vissers zijn met z'n drieënvijftigen veilig {geland}

d. De band met de rest van het ond.

Het zn van het ond. moet per se mv zijn in allebei de syntagma's. - Voor mij is een voorbep. bij dat zn onmisbaar:

(alle vijf	vrienden	)	(zijn) {vertrokken} (voor mij uitg.)
(	vrienden	met z'n alle)	(zijn) {vertrokken} (uitg.)

(Samen met een hoofdtw is alle ook in een aanspreking mogelijk:

eerste klassers,

(ga) alle tien

[naar buiten]

Alle heeft hier allemaal als afgesplitste variant:

(tien jongens). (hebben) (er) .(allemaal) {gespijbeld})

E. Alles

Alles eist geen verbindingen, maar meestal wel een vage verwijzing; bij alles als. ond. is de pv altijd ev:

alles is verwoest
ze moesten alles keurig opruimen
voor alles is een oplossing te vinden

F. Besluit

Al (alle)/allemaal zijn niet allebei bv bep., maar ze hebben wel een verwijzing gemeen naar een meervoudig zn of een stof-zn. Bij alles gaat het meestal om een veel vagere verwijzing.