Memoires 1990-C
(2018)–Willem Oltmans– Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 119]
| |||||||||||||||||||||
Amsterdam13 december 1990AmerbosAltijd weer een vreemde gewaarwording om in een leeg huis dat eens mijn lievelingsplek was terug te komen. Lennaert Post haalde me van Schiphol af. Hij gaat naar Johannesburg en zal bij Peter en Edwin logeren. Er lag een brief van Rooth & Wessels van 23 november 1990, dat een aanvraag is ingediend bij de Reserve Bank om 37.500 gulden naar Amsterdam over te maken, maar ik heb nog geen cent, drie jaar nadat ik het geld had moeten ontvangen. Ook geen woord over de 15.000 rand die ik indertijd over liet maken voor juridische kosten (en terug zou krijgen) maar wel een nieuwe rekening van 2.357 rand van Rooth & Wessel voor aanvullende kosten. Ze zijn bewust bezig me te ruïneren. Maar hoe gaat dit in zijn werk? Er wachtte een brief van Hermann von der Dunk. Hij spreekt over ‘rouwkost in mijn herinneringen’. Ik zal best eens hier en daar zaken hebben aangeroerd - de operatie van Berties hond Lola - die op het eerste gezicht weggelaten zouden hebben kunnen worden. En toch wil ik een zo volledig mogelijk beeld handhaven van ‘de burger Oltmans’ in de tweede helft van de twintigste eeuw. Bovendien moet je het hele dagboek echt kennen om waar te nemen waarom sommige details juist wel werden opgenomen, die voor de oppervlakkige lezer eerst niets lijken te betekenen.Ga naar voetnoot145 J.A.A. van Doorn beantwoordde mijn brief die ik in solidariteit aan hem stuurde vanwege de bezopen beslissing van Ben Knapen ten aanzien van een artikel wat hij voor nrc Handelsblad had geschreven.Ga naar voetnoot146 Het gaat dus om Van Doorns mening inzake Israël, dat men daar niet de werkelijkheid van de Palestijnse wanhoop onder ogen wil zien. Hij sprak ook over ‘zelfcensuur van joodse journalisten’, waarop een stortvloed van reacties van lezers volgde (dit gewraakte artikel verscheen 18 oktober l.l.). Van Doorn had natuurlijk geen zin om in zijn vrijheid van meningsuiting zich onder druk van wat Henk Hofland eens | |||||||||||||||||||||
[pagina 120]
| |||||||||||||||||||||
‘de onverdraagzame abonnee’ noemde, te laten kapittelen. Hij zendt me zijn afscheidsbrief na ontslag te hebben genomen, die zijn krant weigerde af te drukken. Wel had de krant op 1 november een korte eigen mededeling. Columnist J.A.A. van Doorn vertrekt Twee dagen eerder had de hoofdredactie een afschuwelijke verklaring in de krant gezet: Vrijheid en betamelijkheid | |||||||||||||||||||||
[pagina 121]
| |||||||||||||||||||||
Alle klootzakken, inbegrepen Hofland, die tot die redactie behoren, hebben gezwegen. Knapen is natuurlijk een ‘bruikbare’ hoofdredacteur voor Den Haag, na Woltz en na Spoor helemaal. Ik lees zijn Van Doorn in israëlisch zelfbedrog van 18 oktober. Ze hebben 19 oktober meteen Gijs Schreuders in dezelfde krant laten verklaren dat Van Doorn zich aan antisemitische stereotypen bezondigde. Op 25 oktober heeft Van Doorn daarop een uitvoerige repliek geschreven, die blijkbaar zijn standpunt in de ogen van de pro-Israël-mierenneukers nog onaannemelijker heeft gemaakt. De hele affaire doet me denken aan mijn ervaring met het Algemeen Dagblad, onder leiding van Ron Abram. Nadat ik de psychohistoricus en psychiater Howard Stein, professor van Medical Psychiatric Anthropology aan de Universiteit van Oklahoma had geinterviewd, werd ik permanent door die krant niet alleen van haar pagina's geweerd, maar ook permanent gesaboteerd. Professor Stein had in 1978 judaism and the group-fantasy of martyrdom: the psychodynamic paradox of survival through persecution gepubliceerd.Ga naar voetnoot147 Stel je voor dat Van Doorn - of ik - een analyse van deze Joodse professor Stein ooit ergens zouden hebben gepubliceerd in dit land met zijn Israël-complexen. Waar kwam die Gijs Schreuders zo deksels vlug vandaan? Ze staan altijd in het gelid hier om iedere kritiek op Israël meteen te pareren. Twee lieve brieven van Karina Sukarno liggen op me te wachten.Ga naar voetnoot148 Ze zegt dat ze nu eindelijk het leven van een college-student leeft, onafhankelijk van vriendjes of haar moeder. Omdat ze communicatie studeert en momenteel werkt bij de Boston Herald, stuurde ik haar een voortreffelijke artikel van Norman Cousins, the communication collapse.Ga naar voetnoot149 Cousins' buurmeisje kreeg een schoolopdracht om in een half uur een essay te schrijven van 500 woorden. Hij is van mening dat een goede tekst, en goede communicatie in het algemeen, een zorgvuldig proces van gedachten vraagt. Scholen zouden volgens hem met deze tijdslimiet inzetten op snelheid in plaats van inhoud. Het goed leren omzetten van gedachten in tekst, is volgens hem een even belangrijk aspect van het onderwijs als wiskunde en biologie. Premier Lubbers, vicepremier Kok, minister Van den Broek en minister Ter Beek van Defensie hebben overlegd hoe zij Washington en Londen in de Golf kunnen helpen in een komende | |||||||||||||||||||||
[pagina 122]
| |||||||||||||||||||||
oorlog tegen Irak. Den Haag zal meedoen aan de levering van munitie en elektronisch oorlogstuig. Van den Broek zei ‘krachtig voorstander te zijn’ van grotere Nederlandse militaire activiteit in de komende confrontatie in de Golf. Ook Weisglas (vvd), altijd op de barricades voor het gedachtegoed van Buitenlandse Zaken en de Haagse rode knop, wil als gewoonlijk dat Den Haag Washington en Londen steunt. In Koeweit hebben Iraakse militairen het interieur van de woning van de Nederlandse ambassadeur Joop Veling totaal vernield. Nauwelijks te verwonderen na de houding van Den Haag en de vele vermaningen aan het adres van Bagdad door Hans van den Broek en consorten. John van Haagen schrijft met zichzelf in het reine te zijn gekomen, al vraagt hij zich af of dit door gebrek aan een alternatief komt.Ga naar voetnoot150 Heb Barry van der Hoven in Pretoria mijn standpunt in een fax uiteen gezet, met kopie aan Gerrit Olivier. Er is nog steeds geen cent overgemaakt van de overeengekomen bedragen in de zaak Rautenbach. De voorzitter van de kgb, Vladimir Krjoetsjkov heeft laten weten dat bepaalde ‘specialized agencies’ (cia, etc.) decennia lang een geheime oorlog tegen de Sovjet Unie hebben gevoerd. ‘Democracy and glasnost will remain just beautiful words unless there is law and order in society.’ De kgb gaat optreden tegen samenzweringen van buitenaf die de ondermijning van de ussr beogen. Daar is hij knap laat mee. Het is al te laat. Oud-minister en navo-commandant Alexander Haig heeft weer eens de afgezaagde vergelijking van Hitler en München | |||||||||||||||||||||
[pagina 123]
| |||||||||||||||||||||
uit de kast gehaald om te bepleiten dat oorlog tegen Saddam Hoessein onvermijdelijk is.Ga naar voetnoot151 Haig zegt dat de vs nooit een duidelijk doel hadden in Vietnam en om die reden kon de anti-oorloglobby uiteindelijk overwinnen en werd de strijd afgeblazen. Onzin. Eisenhower, jfk en lbj zonden honderdduizenden soldaten naar Saigon om het communisme te stoppen, zoals in Korea. Maar dat is deze zenuwpees nu vergeten. Nu weten de vs exact waarom ze Saddam op zijn bek willen slaan, aldus Haig. De wettige regering van Koeweit moet terugkeren en Amerikaanse levens en belangen in de Golf moeten worden veiliggesteld. Het is Irak (natuurlijk) dat Washington dwingt om een oorlog te beginnen. Deze man stond eertijds aan het hoofd van de navo, en was een van de voornaamste schuinsmarcheerders in het Witte Huis onder Richard Nixon. Mandela bezocht het township Thokoza nabij Johannesburg en is door woedende Zoeloes en aanhangers van Mangosuthu Buthelezi weggejaagd. Hij werd uitgescholden, er werd met vuisten op zijn auto gebonkt en er waren anti-anc-spandoeken.Ga naar voetnoot152 | |||||||||||||||||||||
14 december 1990Je kunt hier alleen even de polder in wanneer het een moment niet regent. Holland is een moeras. Jan Foudraine belde. ‘Ik omhels je uit liefde,’ zei hij, wat ik altijd herken als overblijfsels uit Poona. Ik word er in ieder geval niet warm of koud van. Ook Jan Greven van Trouw zond weer eens een door mij ingezonden brief retour.Ga naar voetnoot153 Dat Boudewijn het slimmer aanpakte dan Beatrix kan hier niet in de krant. Hans Warren heeft Geheim dagboek 1963-1970 gepubliceerd, het achtste deel.Ga naar voetnoot154 Carolien Zilverberg schrijft er uitgebreid over in nrc Handelsblad.Ga naar voetnoot155 Zo gaat dit in Nederland. Warren botste niet met Luns. Uit het colofon van de hp/De Tijd blijkt dat Henk Hofland Jr. nu medewerker van het blad is geworden. Wel ja. Desi Bouterse wil naar Nederland komen en hiervoor een visum aanvragen. Hij zou op de terugweg uit Ghana ook met de Nederlandse pers willen spreken. | |||||||||||||||||||||
[pagina 124]
| |||||||||||||||||||||
15 december 1990Ernst van Eeghen heeft de voedseltekorten in de ussr ‘een bedreiging voor de wereldvrede’ genoemd. Hij heeft vara's Achter het nieuws voor zijn karretje gespannen en heeft samen met Marcel van Dam en Han Lammers de pers te woord gestaan. De Volkskrant noemt hem ‘een Ruslandkenner bij uitstek.’ Ik weet maar al te goed wat deze expertise betekent, want ik heb er met mijn neus op gezeten. Er komt een vara-campagne voor voedselhulp aan de Sovjet Unie. Bezocht Cees en Carla Meijer, mijn voormalig hoofdredacteur en vriend van dagblad De Typhoon, met wie ik jarenlang heb samengewerkt, ook vanuit New York. Hij lijdt al jaren aan de gevolgen van een beroerte. Jan Kees, de trots van zijn vader, liep eveneens binnen en studeert voor notarisklerk. Hij woont al zes jaar samen met een meisje dat hij ontmoette toen hij vijftien was. Zoon Bart probeerde op zijn achttiende verjaardag zelfmoord te plegen. Hun dochter is getrouwd en woont in Japan. Ik gaf Cees het boekje met Foudraine. Vreselijk om hem in deze toestand te zien. En dit duurt al jaren. George Bush is woedend geworden omdat Saddam heeft gezegd geen tijd voor een bezoek van James Baker te hebben, terwijl hij wel tijd had om Edward Heath, Willy Brandt en Kurt Waldheim te ontvangen. Op een topconferentie in Rome zijn alle eeg-lidstaten het eens geworden om de sancties tegen Zuid-Afrika te verlichten. Ies Lipschits schreef, dit vergat ik te melden, dat hij eerst de statuten wil lezen van de stichting die mijn Memoires zal moeten uitgeven. Hij zegt tenminste niet al bij voorbaat nee, zoals Hermann von der Dunk. Hans de Koster, oud-inlichtingendienstfiguur en minister van Defensie viel in nrc Handelsblad Henk Hofland aan, die de Gladio-idioterie van de Amerikanen in ons land schijnt te hebben vergeleken met indianenverhalen van het type Winnetou en Old Shatterhand. Het artikel van Hofland heb ik gemist. Koster is woedend over deze vergelijking en wijdde uitvoerig uit om het nut van Gladio uiteen te zetten.Ga naar voetnoot156 Bouterse schijnt hoogst onbeschoft te zullen worden behandeld op Schiphol, ook omdat hij geen visum had gekregen. Hij zal anderhalf uur op doorreis naar Ghana hier stoppen. Frans Weisglas bemoeit zich er in het parlement als loopjongen van Buitenlandse Zaken natuurlijk ook weer mee. Denise de Hart zei vanmorgen: ‘Brunswijk is een zogenaamde rebel - ook al | |||||||||||||||||||||
[pagina 125]
| |||||||||||||||||||||
ben ik goed met hem - en hij mag Nederland wel in.’ Ze haten in Den Haag Bouterse omdat hij een lange neus naar de haatdragende verliezers aan het Binnenhof maakt, het oude liedje trouwens. ‘Mijn reden om niet naar Irak te reizen,’ aldus Luns tegen Charles Sanders in De Telegraaf vandaag, ‘was de volstrekt verkeerde timing. De Verenigde Naties stonden op het punt de geweldsresolutie tegen Saddam Hoessein aan te nemen. Alleen een dwaas neemt op zo'n moment een vliegtuig naar Bagdad.’ Luns vertelt eveneens onlangs in het Kremlin een half uur met Michail Gorbatsjov te hebben gesproken. ‘Hoewel we elkaar nooit eerder hadden ontmoet, wist hij natuurlijk wel wie ik was. Hij wilde me onmiddellijk ontvangen. Hij stond er zelfs op. Gorbatsjov heeft eerlijke ogen. Ik vind het geweldig dat hij zo eensgezind is met het Westen over de Golfcrisis. En laten we eerlijk zijn, je kunt moeilijk van hem verwachten dat hij ook nog eens het Rode Leger richting Midden-Oosten stuurt. Laten we niet het onmogelijke van die man vragen. Laten we alsjeblieft reëel blijven.’ Wie had ooit gedacht ‘onze’ Luns aldus over een rasechte communist in Moskou te horen praten? Dat kan nu, aangezien Gorbatsjov bezig is de ussr in de soep te draaien. Dan laveert Luns vrolijk mee. Hij scheen ook te weten dat Wim Kok over zijn reis naar Bagdad had gezegd dat ‘de man met de snor’ (Luns) voortaan maar thuis moest blijven. De Nieuwe Revu schrijft over de activiteiten van de bvd. Lectuur die me doet walgen, want we zijn machteloos tegenover het geheime gedoe. Docters van Leeuwen heeft op de kro gezegd dat honderdduizend van de 300.000 geheime persoonlijke dossiers zullen worden vernietigd. Het wordt voorgesteld alsof de democratische controle op de bvd volledig is, en het zijn juist de politici die zouden willen dat dossiers van min of meer verdachte personen worden vernietigd. Er wordt voor gezorgd dat niets meer van hun smerige streken achterhaalbaar zal zijn. De cowboys en Indiaantje-spelers hebben na de Tweede Wereldoorlog methodes ontwikkeld om hun spelletjes voort te zetten. Informatie hierover komt steeds meer boven water. Normaliter zouden dergelijke gegevens het land op de kop moeten zetten, maar iedereen slaapt er weer eens doorheen. Mijn lyceumvriendje Wicher de Marees van Swinderen werkte op de Maliebaan in Utrecht bij Field Security, waar men zich bezighield met het oppakken van NSB'ers. Gerard Mulder heeft nu een pagina over een nieuw boek van Florrie Rost van Ton- | |||||||||||||||||||||
[pagina 126]
| |||||||||||||||||||||
ningen geschreven. Het zegt alles van de schijterigheid in de uitgeverswereld, dat dit historische verslag - al is het uit de kring van ‘de vijand’ - door ‘een jongeman in België’ moest worden uitgegeven. De ‘helden’ hier wilden er hun vingers niet aan branden. Hoezo branden? Ik wil deze ‘zwarte weduwe’ ontmoeten. De olieproductie van de ussr zakt verder weg ‘door geldgebrek’, aldus nrc Handelsblad. Gorbatsjov heeft per decreet alle besluiten van de Sovjetrepublieken ongeldig verklaard en de economische controle naar zich toegetrokken. Het logische gevolg is dat producten nu in de eigen streken worden vastgehouden en de chaos nog groter zal worden. In Rome werd be sloten 1,7 miljard gulden voedselhulp aan de ussr te zenden, waarbij luidkeels werd geroepen dat het doel ervan was te helpen Gorbatsjov in het zadel te houden. Ik geef Bagdad gelijk als ze zeggen dat Washington niet oprecht is, en dat de Amerikanen helemaal het recht niet hebben andere volkeren of naties bevelen uit te delen. Saddam en de zijnen hebben de gemene spelletjes van Bush & co. gewoon goed door en zijn niet van plan zich te laten omkopen of ringeloren, zoals de ‘broeder-Arabische staten’ maar al te graag doen. Koning Hoessein heeft hier ook geen trek in en ook hij kent de Amerikanen maar al te goed, maar het zal hem niet in dank worden afgenomen en hij zal in Jordanië onder dezelfde sancties komen te liggen als Irak. Time, al jarenlang een wereldwijd ver spreid blad opgeleukt met oorlogs-omslagen en timmer-erop-reportages geeft al aan hoe het ultimatum aan Bagdad eruit ziet om de angst in Irak op te voeren. Generaal Peter de la Billière, de Britse commandant in Saoedi-Arabië - stel je voor, dat kan allemaal tegen hun broeders in Irak - zegt dat het maar een korte oorlog zal worden. In Duitsland is prins Albert von Thurn und Taxis, hij is pas zeven jaar oud, een van de rijkste mensen in het land geworden na het overlijden van zijn vader. Hij bezit tussen twee en vijf miljard d-mark. Hij erfde het 500 jaar oude familieslot met 500 | |||||||||||||||||||||
[pagina 127]
| |||||||||||||||||||||
kamers met een bibliotheek gevuld met 225.000 boeken. Het optrekje is groter dan Buckingham Palace. Zolang dergelijke toestanden normaal worden gevonden, is er geen hoop op een redelijke samenleving in de wereld. William Styron schrijft: ‘Camus was a great cleanser of my intellect, ridding me of countless sluggish ideas.’ Depressie noemt hij ‘the process of meltdown’. | |||||||||||||||||||||
16 december 1990Kon niet slapen en ging midden in de nacht naar beneden en noteerde:
Al dit geheimzinnige gedoe dat al jaren aanhoudt en waarvan ik nog altijd niet weet hoe het in elkaar zit, maakt me nu zo onrustig dat ik er niet van kan slapen. De bbc zegt dat de cia George Bush heeft gezegd dat Saddam een ‘rational survivor’ is en zich uit Koeweit zal terugtrekken, | |||||||||||||||||||||
[pagina 128]
| |||||||||||||||||||||
al is het op het laatste nippertje. Hij zal aan het ultimatum voldoen om een oorlog te voorkomen. Wanneer dit gebeurt, staat Bush nog verder in zijn hemd. In The Village Voice geeft Murray Waas in een overzicht van vele pagina's aan hoe Ronald Reagan ‘in apparent violation of federal law, engaged in a massive effort to supply arms and military supplies to the regime of Saddam Hussein during the Iraq-Iran War.’Ga naar voetnoot157 Het gevolg is dat nu het Westen onder aanvoering van hetzelfde Amerika Saddam als de vijand is gaan beschouwen - omdat deze het verdomt naar het pijpen van Washington te dansen - Amerikaanse soldaten in de Golf een leger tegenover zich aantreffen dat uitgerust is ‘with some of the West's most devastating military technologies, ranging from American made hawk anti-aircraft missiles to the most advanced French howitzers available.’ Waas wijst erop dat Yankee-soldaten nu dus de kans lopen te worden gedood door in het geheim en in strijd met de wet aan Saddam geleverd Amerikaans en ander Westers wapentuig. Waas voegt een lijst van verdachten bij: The Usual Suspects | |||||||||||||||||||||
[pagina 129]
| |||||||||||||||||||||
nothing wrong with allowing British companies to sell missile parts, tanks, and artillery to Iraq. | |||||||||||||||||||||
[pagina 130]
| |||||||||||||||||||||
Minister Caspar Weinberger van Defensie schijnt van de wetsovertredingen op de hoogte te zijn geweest. Waas meent dat George Bush - als ex-cia-directeur nota bene - in het ongewisse zou hebben verkeerd. Er zouden geen bewijzen zijn dat de toenmalige vicepresident Bush op de hoogte zou zijn geweest van de smeerlapperij. Haal je de duvel. cia-figuren zijn uitermate bedreven hun misdadige sporen uit te wissen. Ik zou het hele artikel hier moeten meenemen, maar er is geen beginnen aan. Het is hier natuurlijk net zo'n bende als in Washington, maar op het Binnenhof kent iedereen elkaar, dus er gebeurt nooit iets. Een dergelijke reportage als in The Village Voice is hier niet denkbaar. Jan Joost Lindner schreef in de Volkskrant hierover onder meer: ‘Openhartigheid uit eigenbelang van een geheime dienst wordt al gauw manipulatie (waarvoor echte journalisten zich niet moeten lenen). Wanneer gaat de Tweede Kamer eens normaal om met de bvd en de rest van het geheime wezen?’Ga naar voetnoot158 Lindner schijnt de term ‘echte journalisten’ te gebruiken, voor die zeldzaamheid van iemand die werkelijk journalist is (zoals ik). Of althans, die weigert in de zakken van anderen te zitten bij het weergeven van ervaringen of meningen. | |||||||||||||||||||||
16 december 1990Waarom was Dirk Keijer er zo tegen dat ik een samenwerking zou opbouwen met Rienk Kamer? ‘Luister maar naar mij,’ waarschuwde hij. Deze Keijer - en wanneer zal dit uitkomen, als het ooit uitkomt - is me door de ‘rode knop’ op mijn dak gestuurd om mijn leven van binnenuit te helpen verzieken. Wim Klinkenberg heeft me gewaarschuwd Wim Hazeu niet te vertrouwen. Waarom niet? ‘Geen reden, alleen maar instinct. Als je ziet wat voor ingezonden brieven die man uit laat gaan.’ Wim adviseerde geen pogingen te doen iets bij nrc Handelsblad te ondernemen. ‘Onbegonnen werk,’ zei hij. ‘Wij staan daar nu allebei op de zwarte lijst.’Ga naar voetnoot159 Maar misschien Nieuwe Revu. Ik zou de Keijer-affaire willen uitpluizen, maar heb er |
|