Iemant en Niemant

[p. *1]

[p. III]

Voorbericht.

Mogelyk zal men my van verwaandbeid beschuldigen, dewyl ik onderneem een onderwerp ten Tooneele te voeren, 't welk in den jare 1662, door den dichter IZAAK VOS, reeds ten Tooneele gevoerd is. Diergelyke beschuldiging zal ras krachtloos worden, als men slechts gelieft te denken, dat het de eerste maal niet is dat twee dichters, ieder afzonderlyk, één zelfde onderwerp bebandeld hebben, in verschillende tyden. Ik heb, meer dan ééns, onze Tooneelspelberispers, (onze stad is 'er vol van,) hevig tegen den IEMANT en NIEMANT van VOS booren uitvaren; ik onderwinde my deszelfs verdediging niet: doch men moet zeer smakeloos zyn om geene geestigbeden en verdiensten in het stuk van VOS te ontdekken; onze berispende geesten, gewoon op eenen meesterlyken toon te praten over dingen die zy niet verheteren kunnen, (en wat is gemakkelyker dan dit!) noemen die verdiensten Schoone

[p. IV]

Byzonderheden: zy hebben gelyk; maar zy bedenken niet dat men aan de schoone byzonderheden den dichter kent, en dat de Poëzy om haar schoone byzonderheden de menschen bekoort, tot schande der meeste uitgedachte kunstregelen. Indien het my vry staat het groote gebrek van het stuk van VOS te zeggen, het is de weinige samenhang der voorname deelen; de onderhandelingen worden gedurig afgebroken door gevallen die niets tot het hoofdöogmerk toedragen; van zodanigen aart is het geval van Juffr. Diwertje, en Jonker Lodewyk. Diergelyke overschietende inmengsels volgen op zyne geestigste tooneelen; het stuk heeft in dit opzigt veel overéénkomst met het Gedicht van CAMOUENS; het heeft hier en daar veel gelykenis naar een fraaije gallery waar achter men een schoone zaal verwacht, terwyl men by eenige vervallene gebouwen te land komt. Men verwyt VOS verders zyne ruwe taal, lage onderhandelingen, en onhetamelyke uitdrukkingen; men gelieve zich alleenlyk by die beschuldiging den smaak

[p. V]

zyner eeuw te erinneren. Hoe vele oude en zeer geestige kluchten zyn 'er niet vry van! Om over de schryvers te oordeelen moet men den smaak van den tyd waarin zy bloeiden in aanmerking nemen, naardien alles bier op aarde verändering onderhevig is; een volk gelykt somtyds na verloop van ééne eeuw het zelfde volk niet; men bezie de kleding in onze oude schilderyën tegen onze hedendaagsche; men zal een merkelyk verschil vinden: het is met de zeden even zo, zy veränderen gelyk de kleding. Toen de E. Heeren Regenten van den Schouwburg my, door myne waarde vrinden de Heeren HARTSINCK en GUILLOT, de verändering van het stuk van VOS voorsloegen, weigerde ik zulks: ik zag, by de gebreken, de veel grootere schoonheden; en ik zou nooit ondernomen hebben een geheel nieuw tooneelstuk van het onderwerp van VOS saam te stellen, indien ik niet het verval der zeden van onzen tyd eenigzins, op eene gevoeglyke wyze, in het behandelen van het zelve had kunnen voorstellen, en indien ik niet door voornoemde

[p. VI]

Heeren vrindelyk daartoe ware aangespoord. Het onderwerp van VOS lyd dat men het in alle eeuwen op nieuw behandele: eeuwig zullen 'er menschen gevonden worden die hunne boosheden op rekening van Niemant zullen trachten te schuiven; het onderwerp blyft dus eeuwig het zelfde, en kan in alle eeuwen geen nieuwen glans ontfangen dan van de behandeling. VOS heeft het onderwerp verkoren; ik heb het zelve naar onze zeden behandeld, en het is verre van my dat ik myne behandeling voor geestiger dan die van mynen voorganger geve; het komt de on zydige en kundige beöordeelaren toe te zeggen in hoe verre ik VOS hebbe ingebaald. Ondertusschen komt de eer der Uitvinding hem alleen toe; indien ik hem in eenige stukken bykom, en onze moderne berispers evenwel zeggen mogten: VOS ‘beeft NOMSZ voortgebragt’, en men ben als dan mag antwoorden:’ NOMSZ is een ‘goed voortbrengsel van VOS,’ zal my dit tot eer verstrekken. Zo groot is het voorrecht van eenen vernuftigen Uitvinder: by neemt, zonder

[p. VII]

leidsman, een vaart die hem zo hoog voert, dat men niet dan beschroomd wagen durft hem te volgen op het spoor dat zyn vernuft ons baant, terwyl by ons dwingt dat wy in hem met voordeel na te volgen eene eere stellen.

Wat mynen IEMANT en NIEMANT aangaat, dezelve moet, gelyk myne andre stukken, tot zyne eigen verdediging spreken. De tyd alleen doet onverdiende loftuitingen vergeten, en ontwapent de afgunst. Zotte lofvaerzen kunnen een stuk zonder verdiensten by eene gebeele natië even zo weinig staande houden, als de nydige bedilzucht, door kwaadäartige hekelingen, een goed stuk in een duurzame verächting kan brengen. Nooit bedriegt zich een geheel volk in het stuk van begrip.