Lees maar, er staat niet wat er staat

[p. 173]

Een idylle

[p. 175]

Een zomerlandschap met een eik in het midden. Onder de eik, ten teken dat hier een soldaat is begraven, staat een speer in de grond met een helm er op.

 

hermes

alleen

 

De weg van hier naar 't dodenrijk

 

wijst zich vanzelf. Zie, bij deze eik

 

begint een pad en dat voert recht

 

naar waar Charon zijn boot aanlegt.

 

 

 

Geen kent die weg als ik hem ken.

 

Want ik ben Zeus' zoon Hermes, en,

 

naast hoeder van het vee en bode,

 

ben ik de leidsman van de doden.

 

 

 

Niemand, tot heden, bracht ik meer

 

dan eenmaal langs dit pad naar 't veer;

 

vandaag voor 't eerst moet ik iemand halen

 

die de tocht doet ten tweeden male.

 

 

 

Protesilaos is zijn naam.

 

Hij mocht één uur naar huis toe gaan.

 

Daarna zou hij, zo spraken we af,

 

terug zich melden bij zijn graf.

 

 

 

Dit was zijn helm, dit was zijn speer.

 

Tien jaar geleden ongeveer

 

stierf hij; ja, tien jaar, dat komt uit:

 

toen brak de oorlog met Troje uit.

 

 

 

Terstond bij 't landen van de vloot

 

stierf, eerste Griek, hij een heldendood.

 

Zijn stof, van de Trojaanse kust,

 

werd hier gebracht voor de eeuw'ge rust.

 

 

[p. 176]

 

Maar nu de oorlog is gedaan,

 

de overlevenden huiswaarts gaan,

 

nu mocht hij, zo bepaalde Zeus,

 

als eerste dode één uur naar huis.

 

 

 

Toen ik in de onderwereld kwam

 

en zei dat ik hem medenam,

 

schudde hij 't hoofd en hield zich stug:

 

hij wou niet voor één uur terug.

 

 

 

Eerst toen ik mededeelde dat

 

Laodamia er om bad,

 

ja, dag en nacht gebeden had,

 

ging hij, hoofdschuddend, met me op pad.

 

 

 

Laodamia is zijn vrouw.

 

Zij waren pas getrouwd, men zou

 

juist 't huis inrichten, toen 't geviel

 

dat de oorlog uitbrak en hij viel.

 

 

 

Goed. 'k Bracht hem thuis. 't Is hier vlakbij.

 

Maar toen ik 't welkom zag, waarbij

 

men lachte en schreide en schreiend lachte,

 

sloot ik de deur en bleef hier wachten. -

Hermes ziet om zich heen

 

Thessalië, schoonst land dat 'k ken,

 

als ik ooit niet meer bode ben

 

of doden heb te begeleiden,

 

kom 'k als vanouds mijn vee hier weiden.

 

 

 

's Morgens vroeg de schaapskooi ontsluiten,

 

heel den dag met de kudde buiten,

 

en, als men dorst krijgt, zijn dorst lessen

 

in 't bos, bij 'n bron, of met wat bessen.

 

 

[p. 177]

 

Met welk een vreugd zal ik me ontdoen

 

van mijn dubbelgewiekte schoen.

 

Ik breng mijn veldfluit mee als 'k kom. -

 

Hermes, niet dromen. - 't Uur is om.

Hij ziet Protesilaos naderen

 

Protesilaos! - Inderdaad,

 

hij komt, hij is een goed soldaat.

 

Maar afscheid heeft hij niet genomen:

 

Laodamia is meegekomen.

 

 

 

Waar zou ik mij verbergen kunnen

 

om hun nog even tijd te gunnen? -

 

Achter die eik! - 'k Zou voor geen tien

 

drachmen het afscheid willen zien.

Hermes verbergt zich

Protesilaos en Laodamia komen op

 

protesilaos

 

Laodamia, ononderbroken

 

heb ik over mijzelf gesproken.

 

Heel de oorlog heb ik je uitgelegd.

 

Maar jij? - Je hebt nog niets gezegd.

 

laodamia

 

Ik heb gebeden, 'k heb geschreid

 

en mij op dit uur voorbereid.

 

Maar geef me antwoord op wat ik vroeg:

 

was 't Hector zelf die je versloeg?

 

protesilaos

 

Hector zelf. Nooit zag 'k zijns gelijke.

 

Het was als recht de zon in kijken.

 

Als 'k nu in Hades hem ontmoet

 

kent hij me en groet wanneer ik groet.

[p. 178]

 

laodamia

 

Protesilaos, kent ge elkander?

 

Groet men daarginds zijn tegenstander?

 

Is wat geschiedde om niet geschied? -

 

- Liefde? Bestaat die daar, of niet?

 

protesilaos

 

Liefde? In de onderwereld pas

 

heb ik gezien wat liefde was,

 

toen ik Achilles' oog zag lichten

 

zo vaak het zich op Hector richtte.

 

laodamia

 

Voor mij is liefde een geur door 't huis,

 

een stem, een stap, iemand komt thuis,

 

men hoort hem op 't binnenplein

 

neuriënd met iets bezig zijn.

 

protesilaos

 

Je merkte dus, dat, eer 'k mij meldde,

 

ik eerst het Hermesbeeld herstelde?

 

Van 't schoeisel was 't goud afgegleden. -

 

Ach, was 't nog maar een uur geleden!

 

laodamia

 

Alles, zei je, toen jij 't hersteld had,

 

was juist als jij 't je voorgesteld had:

 

en niets was heerlijker dan dat

 

je vond wat je verlaten had.

 

protesilaos

 

Het is als een droom omgegaan. -

 

Den avond vóór ik heen zou gaan

 

naar Troje, - of was ook dat een droom? -

 

vrouw, stonden we ook bij deze boom.

[p. 179]

 

laodamia

 

Een eikel raapten we uit het zand,

 

hebben hem thuis voor 't huis geplant.

 

Zag je hoe hij is opgeschoten?

 

Ik heb hem dagelijks begoten.

 

protesilaos

 

Eerlijk gezegd, neen, 'k heb zonet,

 

toen 'k thuiskwam, daar niet op gelet.

 

Maakt hij al, als het waait, geruis?

 

Overschaduwt hij al het huis?

 

laodamia

 

Hij is zo groot, of liever, klein

 

als een kind van tien jaar zou zijn.

 

Wanneer ik op de bank zat, dan

 

had ik er al wat schaduw van.

 

protesilaos

 

Nieuw als het was is het me ontgaan.

 

Zou ik - 't is hier niet ver vandaan -

 

nog even mij gaan vergewissen

 

of dit het was wat ik bleef missen?

 

laodamia

 

Ga, ga. 't Is maar een ogenblik.

 

En ik, mocht Hermes komen, ik

 

zeg dat je thuis iets had vergeten.

 

Ik zal hem te overtuigen weten.

 

protesilaos

 

Ik moet het nog gaan zien. Ik moet.

 

Ik kan, tenslotte, als ik mij spoed

 

hier weer in minder dan geen tijd

 

terug zijn, en heb zekerheid.

af

[p. 180]

 

laodamia

alleen

 

Is dit de eenzaamheid van voorheen?

 

Hoe heb ik het doorstaan? - Neen, neen,

 

dit éne uur overtrof het leven.

 

Nieuw licht zie 'k schaduwloos me omgeven.

 

hermes

komt te voorschijn

 

Laodamia, 't spijt me, ik kom

 

Protesilaos halen om

 

naar het ver oord hem te geleiden

 

waar stervelingen nimmer scheiden.

 

laodamia

 

Hermes, zou het zijn toegestaan

 

naar ginder met hem mee te gaan?

 

Laat zijn hand in de mijne, laat

 

mij, Hermes, gaan waar hij heengaat.

 

hermes

 

Charon, die op twee heeft gerekend,

 

zal niet weten wat dat betekent. -

 

Neen. - Trouwens, is er, als ge denkt,

 

niets dat naar huis terug u wenkt?

 

laodamia

 

Niets, niets roept me. De kamers zijn

 

leeg om het stille binnenplein.

 

Alleen, als altijd, liet ik thuis

 

mijn herdershond, hij past op 't huis.

 

hermes

 

Charon, al ben je ook half blind,

 

daar zal je van opkijken, vrind! -

 

Neen, beter, 'k zorg dat hij niets ziet -

 

Die herdershond, deert haar dat niet?

[p. 181]

 

laodamia

 

Als hij dorst krijgt, kan hij op 't plein

 

zijn dorst lessen bij de fontein.

 

Voorts kan hij, komt er niemand, leren

 

wat het is iets dierbaars te ontberen.

 

hermes

 

Verder spreken is overbodig.

 

Laodamia, één ding is nodig

 

nu gij beslist hebt mee te gaan:

 

doe mijn hoed op, mijn mantel aan.

Hermes overhandigt haar zijn hoed en mantel; Laodamia zet gedurende de volgende strofe Hermes' hoed op en slaat zijn mantel om

 

laodamia

 

Uw hoed op? Moet 'k uw mantel om?

 

- Dank, Hermes, ik begrijp waarom. -

 

't Is opdat Charon me ongemoeid

 

voor Hermes houdt en overroeit.

 

hermes

 

Zo is 't - Gij zult naar de overzijde

 

Protesilaos zelf geleiden.

 

Zie, hier is 't pad en het voert recht

 

naar waar Charon zijn boot aanlegt.

 

laodamia

 

Hermes, 't is meer dan ik dorst vragen. -

 

Wijs mij: hoe moet 'k uw mantel dragen?

 

Draagt gij uw hoed zo? Met zo'n zwier?

 

En gij, Hermes? - Gij, blijft gij hier?

[p. 182]

 

hermes

 

Nog even. - Luister, er is meer:

 

als Charon niet mocht zijn bij 't veer,

 

er hangt bij de aanlegplaats een bel:

 

Charon ziet slecht maar hoort zeer wel.

 

laodamia

ziet Protesilaos komen

 

Hermes! - Protesilaos komt!

 

Stel, hij herkent me; stel; hij zond

 

naar huis me. - Ik ga. Vaarwel. Ik ga

 

naar 't veer. - Zend hem mij achterna..

af.

 

protesilaos

komt terug

 

Ik kon mijn ogen niet geloven!

 

Wat een knoppen! Wat een fris lover!

ziet zoekend om zich heen en bemerkt Hermes

 

Vreemdeling, hebt gij niet misschien

 

Laodamia hier gezien?

 

hermes

 

Een vrouw? - Blond? - Jong? - Niet gezien. - Kijk,

 

toen ik hier kwam bij deze eik,

 

wie stond hier? - Hermes. - Hij keek zuur.

 

Hij wachtte, zei hij, al een uur.

 

protesilaos

kijkt zoekend wanhopig om zich heen

 

Laodamia, zijt gij dan

 

zonder afscheid te nemen van

 

Protesilaos heengegaan?

tot Hermes:

 

Waarom kijkt gij zo vreemd mij aan?

[p. 183]

 

hermes

 

Nu ik hoor, krijgsman, wie gij zijt:

 

u wachtte Hermes al die tijd;

 

gij moest hem volgen, moest ik zeggen;

 

het pad hoefde ik niet uit te leggen.

 

protesilaos

 

Vaarwel. 'k Aanvaard de overtocht.

 

Vreemdeling, als zij komen mocht,

 

zeg haar dat ik niet wachten kon. -

 

O aardse liefde! - Het uur is om. -

af

 

hermes

alleen; hij kijkt om zich heen; een stilte; dan luidt een bel in de verte

 

Thessalië! - Daar luidt de bel. -

 

Vaarwel, schoonst land dat 'k ken, vaarwel! -

 

Hoe kan ik mijn verblijf verlengen?

 

- Ik moet de hond eten gaan brengen.