|
| |
VII. Capittel.
Vande standtvastigheydt, die den H. Casimirus inde deught bewaert heeft tot het eynde sijns levens.
Wel heeft geseydt den H. Augustinus in sijn 8. Sermoon tot sijne Broeders, dat het geensints te prysen en is, eenige saecke wel te beginnen, maer alleenelijck, ende ten uyttersten loffelijck, ende vol maeckt, die wel te vol brengen; Magnum non est, inchoare, quod bonum est, consum
| |
| |
mare hoc solum perfectum est. Gelijck nochtans een goedt begin gepresen wordt, alsoo is oock boven maeten loff-weerdigh den voordt-ganck in de deught; maer dit en is noch niet genoegh, ten zy datter noch volghe een goedt eynde, ende eene cloecke standtvastigheydt; men moet onder de Christenen naer het beginsel niet sien, seght den H. Hieronymus, Maer naer het eynde, non quaeruntur in Christianis initatia, sed finis. Epist. 16. ad Furiam Viduam.
Den vol comen lof, ende geluck hanght van een goedt eynde, ende van eene deughdelijcke volherdinge, de welcke alleen de glorie, ende den luyster is van de deughden: den H. Bernardus spreckt seer treffelijck tot lof van dese standtvastigheydt in sijnen 129. Brief: Perseverantia nutrix est ad meritum, mediatrix ad praemium. De volstandigheydt, seght hy[,] maeckt, dat onse goede wercken by Godt verdienstigh worden, ende den sekeren wegh baenen tot den loon, ofte vergeldinghe; jae het is de standtvastigheydt alleen, aen de welcke men geeft de eeuwigheydt, ofte om beter te segghen, de welcke den mensch over-stelt tot de geluckige eeuwigheydt, volghens het segghen van Christus, dat die saligh sal zyn, den welcken tot het eynde sal volherdt hebben; Sola est, cui oeternitas redditur, vel potius, quae aeternitati hominem reddit, dicente Domino: qut perseveraverit usque in sinem, hic salvus erit. Dese loffelijcke vol-herdinge is het, de welcke den H. Prince Casimirus altydt ter herten oock heeft ge | |
| |
nomen, ende voor ooghen gehadt; gelijck hy neerstelijck in den wegh der deughden trachtede voort te gaen, soo was hy oock ten uytersten besorght, om in den selven standtvastigh te wesen. Geene saecke en heeft hem oyt van de godtsdienstigheydt connen aff-trecken, noch de gemacken van het Conincklijck huys, noch de hope van eenige croone, noch goedt, noch eer, noch menighe aen-locksels des wereldts, de welcke seer groote beletselen zyn voor een deughdelijck leven; die heeft hy nochtans allegaeder met eene aldercloeckste standtvastigheydt over-wonnen.
Hierom is het dat de H. Kercke dien H. Prince besonderlijck verheft in het gebedt, dat sy leeft tot sijnder eeren: Deus, qui inter Regales delicias, & mundi illecebras S. Casimirum virtute CONSTANTIAE roborasti, quaesumus, ut ejus intercessione Fideles tui terrena despiciant, & ad coelestia, semper aspirent. Het luyt aldus: Godt die tusschen de Conincklijcke genoechten, ende aen-locksels des wereldts den H. Casimirus met de deught van standtvastigheydt hebt versterckt, wy bidden U, dat uwe Geloovige de aerdtsche goederen door sijne tusschen-spraecke moghen versmaeden, ende altydt naer de hemelsche trachten.
Den H. Casimirus wordt hier van de H. Kercke aen een jeghelijck voor-gestelt als een voor-beeldt vande deughdelijcke standtvastigheydt, op dat hem een jeder in de selve soude trachten naer te volghen. Maer om hier in een geluckigh uyt-comen te heb | |
| |
ben, te weten om in de deught standtvastigh te blyven, men moet sigh met den H. Prince Casimirus de geluckighe ende on-geluckighe eeuwigheydt somtydts voor-stellen, ende die grousaeme eeuwighe pynen, ende de altydt-duerende hemelsche geroechten by sijn selven naer gelegentheyt overdencken. Waer't dat den on[-]geluckighen Apostel Judas ende meer andere, die soo wel begonst hadden, sigh meer voor ooghen hadden gestelt die langhe eeuwigheydt vande straffen der helle, ende van de hemelsche glorie, sy souden sonder twyffel in de wel begonnen deught standtvastigher geweest hebben, ende daernaer geraeckt tot hun eeuwigh geluck. Den H. Apostel Paulus schynt sijn selven met dit opsicht vanden eeuwighen loon aen-gewackert te hebben tot de standtvastigheydt in de deught, alswanneer hy aldus schryft in sijnen 2. Brief aen't 4. cap. tot sijnen beminden Discipel Timotheus: Bonum certamen certavi, cursum consummavi, fidem servavi: in reliquo reposta est mihi corona justinae. Dat is, eenen goeden strydt hebbe ick gestreden, den loop hebbe ick vol-bracht, het geloove hebbe ick bewaert; voortaen wordt my bereydt gemaeckt de croone der rechtveerdigheydt. Den H. Apostel verwachte nu de croone van glorie, om de welcke hy geduerighlijck getracht hadde in de aen-genomen deught standtvastigh te wesen, ende Godt tot het leste sijns levens wel te dienen. Godt gave, dat een jeder hier in dese Heylighen naer-volghde! Hier toe dunckt my, sal seer dienstigh wesen de | |
| |
Christelijcke vermaeninge in Latynsch Rym geschreven van dien H. Man Dominicus Carthusianus, aldus beginnende:
Illa quanta sit, si scires,
Dit sal ick hier met het volghende tot gerief, ende voor-deel van den Leser in onse Vlaemsche taele over-stellen:
Edel mensch van Godt geschaepen,
Om uw' lust uyt hem te raepen,
Daer ghy naermaeld sterven moet,
Misschien heden, misschien morghen,
Ach hoe cleyn zyn al uw' sorghen,
Die ghy voor den hemel doet!
Kost ghy dat eens achter-haelen,
En met u verstandt bepaelen
VVat dat is het Hemels Hoff;
'k Meyn', ghy dat alleen sout soecken,
En dat wereldtsch is, vervloecken,
Jae verachten als het stoff.
| |
| |
Dat de menschen wel verstonden
VVat dat zijn die helsche gronden,
En wat is de eeuwigheydt;
Jeder een sou anders spreken,
En die oude lusten breken
Van sijn vuyle dertelheydt.
Of sy waeren hardt als steenen,
Hunne sonden groot en kleyn,
End' een crachtigh op set maecken,
Om voor goedt eens te versaecken
Al haer boosheydt in't gemeyn.
Niemandt vat het groot verblyden
Vanden Hemel, noch het lyden
Vande hel, als die het smaeckt;
Soo de ziel van hier sal scheyden,
Sal het vatten allebeyden,
Als sy daer eens is geraeckt.
Als het lichaem is begraven,
Of geworpen voor de raven
VVeetmen waer de ziel dan is?
Niemandt vraeght, waer s' is gecomen,
Goed' en quaede sietmen sterven;
Jeder een moet 't leven derven,
Doch verscheyden in geval:
d'Een tot 't eeuwigh soet verblyden,
d'Ander tot een eeuwigh lyden,
Daer hy altydt blyven sal.
| |
| |
Godt en sal geen tydt verleenen,
Om sijn sonden te beweenen;
Daer is geen bermhertigheydt;
Daer is oock geen hoop' van vluchten,
Maer men sal daer altydt suchten
Voor de langhe eeuwigheydt.
Hebt ghy noyt den Heer voor desen,
Noch sijn Moeder lof bewesen,
Noch een ander dienst gedaen;
VVie sal dan ten besten spreken
Voor u schuldt, voor u gebreken.
Als ghy sult in't oordeel staen?
Al de Enghelen hier boven
Sullen oock Godts vonnis loven,
Self de schepselen des Heeren
Sullen oock u quaedt vermeeren,
En vervloecken u misdaedt.
Maer dat 't swaersten is van allen,
Sult ghy self u teghen-vallen
Tot u spyt, en on geduldt;
Jae gy sult Godts vonnis prysen,
En u selven oock verwysen
O wat pyn, en bitter pranghen,
Voor een ziel met vrees bevanghen,
Vol van anghst, en raserny!
Die vervloeckt van alle menschen,
En wanhopigh in haer wenschen
Valt in d'helsche slaverny.
| |
| |
d'Yser' Poorten van den hellen,
Niemandt canse neder-vellen
Geene ziel en raeck'er uyt;
Soo ons Abraham comt te schryven,
Ach men moet daer altydt blyven,
VVant de hel voor eeuwigh sluyt.
VVie sal connen achter haelen,
En met sijn vernuft bepaelen,
Al het lyden, al het quaedt
Van die zielen daer verslonden
In den brandt om al haer sonden?
Geenen mensch dit wel verstaet.
O wat kelck is daer te smaecken
Voor de zielen, die daer blaecken!
Eenen kelck vol bitterheydt!
Altydt sullen sy daer branden,
En vol spyt oock knersel tanden,
't Midden in de duysterheydt.
Honger, dorst oock sullen lyden,
En daer met de duyvels stryden,
Vol van kermen, en gehuyl;
Die vervloeckte droeve zielen
VVenschen sich maer te vernielen
In dien diepen helschen kuyl.
Maer eylaes! 't zyn enckel wenschen,
Van al die vervloeckte menschen,
't Zyn al wenschen sonder baet;
In't gehuyl, en droevigh kermen
Niemandt sal hun oyt ontfermen,
Soo lanck als den hemel staet.
| |
| |
In die diepe duyster kuylen,
Sullen sy daer moeten schuylen,
Sonder eeuwigh te vergaen;
En de bitterste to[r]menten,
Tusschen slanghen, en serpenten,
Sullen sy daer onder-staen!
Beter sal het gaen daer boven
Met de zielen, die Godt loven,
En verheffen sijnen loff,
Die hem daer de glory geven,
Nu en voor het eeuwigh leven
In dat saligh hemelsch Hoff.
VVat geluck met G[o]dt te leven,
En met d'Engels daer verheven,
O wat is daer te aen-schouwen
In die hemelsche gebouwen!
't Is al schoonheydt over-al
Glans, en luyster, t'alle kanten,
Goudt, en silver, diamanten,
Gansch den Hemel hoogh, en onder
Is niet als een boven wonder,
En maer eenen hellen schyn.
Maer dat alles gaet te boven
In die schoone Hemelsch' Hoven
Is t'aen[-]schouwen Godts gesicht;
VVaer oock d'Engels hun verheughen,
Vol van blydtschap wat sy meughen,
In dat on-geschaepen licht.
| |
| |
O die Godt soo magh genieten,
Niet het minst' can hem verdrieten,
VVant hy is een saligh mensch;
Geen quae locht, noch stuere winden
Zyn daer boven oyt te vinden,
Alles is naer sijnen wensch.
Alle quaedt men daer sal derven,
Altydt leven, nimmer sterven
In die plaets van alle goedt;
'tIs den Schepper, Heer van allen,
Op de menschen soo vervallen,
Die hun al die jonsten doet.
Hoe Godt wilt sijn vrienden loonen,
En hun sijne liefde toonen,
Oock wat dat hun daer geschiedt,
Geene tongh en can't verconden,
Noch de menschen 't oyt verstonden,
Als de Ziel die't self geniet.
Dees verholen wonder mercken,
Alsmen nu heeft connen mercken,
Van de straff, en van den loon,
'k hop', sy aen ons sullen geven
Eenigh spoor, om wel te leven,
En soo kryghen d'hemelsch croon.
Met soodaenige gepeysen verweckte sigh oock den H. Casimirus, om den wegh der deughden standtvastelijck te bewandelen, ende noyt op te houden tot het eynde sijns levens; die oock wel wiste, dat sonder dese vol-herdigheydt alle de oeffeninghen der deughden van kleyne oft van geender weerde soude wesen. Dit is het gemeen gevoe | |
| |
len van de HH. Vaders: hoort onder andere, wat dat seght den H. Gregorius l.I.moral.c.40. Incassum bonum agitur, si ante vitae terminum deseratur. Te vergeefs, seght hy, doet men eenigh goedt, is't dat men het ander-laet voor het eynde sijns levens. hier op geeft hy dese bequaeme gelijckenisse: gelijckmen inde loop baene om den prys te vergeefs soude loopen, waer't dat men bleef stille staen, eer men tot het eynde soude comen, alsoo is het van noode in den wech van de deught, standtvastelijck voort te loopen sijn leven lanck, want oock andersints alles soude te vergeefs wesen, Frustra velociter currit, qui priusquam ad metas venerit, deficit. Men heefter somwylen gevonden, die in de loop-baene wel hadden geloopen, om den prys te becomen, maer die daer naer door haere schuldt, om eenigh profyt, oft eenigh ander op sicht onderweghen hadden blyven steken, ende soo den prys tot hunne schande verloren. Hier comt te pas de versieringhe der Poëten van de snelle Maghet met naeme Athalante, die door haer snelligheydt in de loop-baene alle de andere altydt over-won, ende alleen den prys behaelde. Het geschiede op eenen tydt, datter dry Jongelingen, die op haer vervallen waeren, met haer om prys eens wenschten te loopen, het welcke sy hun toe seyde, met dese conditie nochtans, dat sy het met de doodt souden betaelen, waert dat sy van haer over-wonnen wierden; het welck even wel weirt toe-gestaen, maer het luckte seer qualijck aen de eerste; even wel isser noch eenen gecomen, die het selve gewaeght | |
| |
heeft, met naeme Hippomenes, den welcken met eenen vondt de snelle Athalante verwon, hier toe gebruyckende dry schoone goude appelen, die hy eerst in het begin, dan in het midden, ende op het eynde vande loop-baene geworpen hadde, om aldus in het op-raepen der vruchten haeren loop te verachteren, ende alsoo den prys haer te doen verliesen; gelijck het metter daedt gebeurde, tot haere schaede, ende grootere schande: Frustra velociter currit, qui priusquam ad metas venerit, deficit.
Wyser is geweest den H. Jongelinck Casimirus, den welcken niet tegen-staende soo menighe voorvallende beletselen, ende moyelijckheden, altydt standtvastigh is ghebleven in de loop-baene der deughden. De wereldt hadde hem dickwils eenen appel voor-geworpen, om hem te beletten in den wegh van de vol-maecktheydt, eenen kostelijcken appel, te weten goudt en silver, het welcke hy soude connen genieten hebben, hadde hy sigh met het gene, dat wereldsch is, willen becommeren; maer 't was alles te vergeefs. Het vleesch offerde hem oock op eenen schoonen blosenden appel, maer die van binnen heel rot ende stinckende was, een claer voor-beeldt van de aen lockende, maer bedrieghelijcke, ende vuyle lusten des vleesch; verre van daer, dat Casimirus eenen spiegel der suyverheydt dien bedriegelijcken appel soude op-genomen hebben, jae hy heeft hem onder de voeten getrappelt, ende veracht. Ten lesten den boosen geest der hellen wirp hem oock somtydts een schoon appeltjen [v]oor van eere ende glorie, hem in-gevende, dat hy | |
| |
de groot-achtbaerheydt van sijn Conincklijck geslachte niet en moeste verwerpen, midts hem Godt alleenelijck, soo hy seyde, van soo grooten Afkomste hadde laeten geboren worden, op dat hy in die eere, ende verheventheydt sijn leven soude over-brengen; maer dit was een duyvelsch bedrogh, het welcke Casimirus stracx achter-haelende met alle andere bedriegelijcke voor-worpselen cloeckelijck heeft over-wonnen, sonder op te houden van altydt voordt te loopen in den wech vande deught tot het leste to[e] van sijn leven, wel wetende, dat anderssints allen sijnen besteden aerbeydt te vergeef[s] soude geweest hebben.
Want wat is het anders, als verloren aerbeydt, den wegh der deughden te beginnen, ende den selven daer naer tot het eynde toe niet te volghen? 't En baet niet naer den Hemel te willen gaen, ende ten halven weghe te blyven sitten; jae dit en is niet alleen geen profyt, maer oock een onverstandigheydt, ende schande, gemerckt het niet anders en is, als grooten aerbeydt aen te gaen sonder voor-deel, ende t'saemen oock bekendt maecken sijne schandelijcke onstandtvastigheydt. Hoort eens, hoe dat den H. Apostel Paulus die ongestaedigheydt verwyt aen die van Galatien in het 3. Capittel: sy waeren nu wel bekeert, ende sy hadden eenighen tydt loffelijck voordtgegaen inde deught; maer eylaes, haeren jever begonst te verflauwen, ende waeren nu al verre achter-waerts gegaen, ende in het quaedt vervallen; die den H. Paulus ten lesten soo aenspreeckt: Sic stulti
| |
| |
estis, ut cum spiritu toeperitis, nunc carne consummemini? Tania passi estis sine causa? Zyt ghy soo onverstandigh, seght Paulus, dat ghy nu voleynden wilt naer den vleesch, daer ghy begonst hadt naer den geest? Hebdy soo veel geleden te vergeefs? Daer naer verwyt hy het hun wederom is het 5. Capittel: Currebatis bene, quis vos impedivit? Ghy liept seer wel, wie heeft u belet? Men siet, dat het maer schande is, ende verloren aerbeydt sonder eenigh profyt, wel beginnen, ende niet volherden; wel loopen, ende voor het eynde ophouden. Hierom verweckte den selven H. Apostel een jeder tot eene deughdelijcke standtvasticheydt, om aldus den gestelden prys te becomen. Sic currite, ut comprehendatis. I. ad Cor. 9 Loopt aldus, seydt hy, op dat ghy den prys kont kryghen, soo liep hy oock van sijnen kant altydt voorder ende voorder: Ad destinatum persequor bravium. ad Phil. 3. Tot dat hy ten lesten sijnen loop quam te volbrenghen, gelijck hy het daernaer aen sijnen beminden Discipel Timotheus in het 4. Cap. van sijnen tweeden brief te kennen gaf met dese woorden: Tempus resolutionis meae instat; bonum certamen certavi, cursum consummavi, fidem servavi, in reliquo reposita est mihi corona justitiae. Den tydt van myn scheyden, seyde hy, is naeckende, eenen goeden strydt hebbe ick gestreden, den loop hebbe ick volbracht, het gheloof hebbe ick bewaert, voordtaen wordt my bewaert de croone der rechtveerdigheydt. Siet, het ghene den H. Paulus een ander aen-raede, dat stelde hy oock in't werck | |
| |
voor sijn eyghen selven; het welck voorwaer eene saecke is heel redelijck, ende loffelijck, ende oock teenemael noodtsaeckelijck; dat canmen leeren uyt de onredelijcke dieren selve; wat doet eenen jacht-hondt, als hy eenigh wildt heeft bespeurt, ende nu inde oogh heeft? Als hy ergens eenen haes siet loopen, hoe snellijck set hy hem naer met allen spoedt sonder ophouden, tot dat hy hem achterhaelen, ende vatten can? Eenen ouden Eremyt inde levens vande Oude Vaders lib.7.c.7. de Patientia nu.35. geeft ons hier op dese gelijckenisse: Sicut canis vernaticus videns leporem sequitur & non quiescit, donec comprehendat. Op de selve maniere, seght hy moetmen Godt soecken, ende niet op-houden, tot datmen hem can vinden: Ita qui Christum Dominum quaerit, indesinenter insistere debet. Den vermaerden Man Thoedoretus, Bisschop van Cyprus verhaelt iet sulckx tot onsen propoost in Bibliotheca PP.cap.13. Het gebeurde, seght hy, datter eenen grooten Prince, gegaen zynde naer de jacht, om eenigh wildt te vanghen, op eenen hooghen bergh by ghevalle vondt eenen heel ouden, ende weerdighen Man met naeme Macedonius, voor den welcken hy van sijn peerdt springende, uyt eerbiedinghe, ende als voor eenen H. Man ter aerden viel, hem oock beleefdelijck vraeghende, waerom hy daer gecomen was; van wien hy terstondt dese andtwoorde kreegh: dat gelijck hy daer was gecomen, om eenigh wildt te vanghen, hy oock van gelijcken in die woeste wildernisse was comen woonen, om erghen te | |
| |
vinden, ende te vanghen sijnen Godt; ende dat hy van die heylighe jacht noyt en soude op-houden, tot dat hy eens tot sijnen wensch soude connen geraecken: Hic Deum meum venor, & eum capere desidero; nec ab eâ cessabo venatione, donec eâ praedâ potitus fuero.
Dese gheschiedenisse sal misschien den Leser in het Rym gerne verstaen, die ons de Poësie aldus heeft voor-gestelt.
EEn Prins van Staet, en hooghen Stam
De jaght naer buyten ondernam:
Hy wou, hy sou inde warand'
Oft ergens op een ander landt,
Tot sijn vermaeck, tot sijn plaisier
Gaen speuren eenigh wildt of dier:
Hy loopt, hy soeckt van allen kant
Door haegh, door bosch,en door het sandt,
Niet sonder stoot, of lyfs gevaer,
Of hy misschien jet wierdt gewaer
Van eenigh dier, van Hert, oft Swyn,
Oft van een Haes, oft wildt Conyn.
Maer 't was voor niet, en sonder vrucht,
En vondt maer moeyt en ongenucht.
Doch efter gaet hy diep in't wout
Tot midden van't gebladert hout,
VVaer hy stracx siet een wonder dier
Geen Beer gelyck, oft wilden stier;
Hy loopter toe in snellen pas,
En hy wilt weten, wat het was,
En soo voldoen aen sijnen wensch;
En siet, hy vindt een ouden mensch,
| |
| |
Half wildt, heel grys, en lanck van baert,
Maer soo het scheen, van goeden aerdt.
Hy spreeckt hem aen: wel lieven vriendt
VVat is hier immers, dat u dient?
My dunckt, ghy hebt hier lanck geleeft;
Doch seght, waer toe ghy u begeeft?
Ick bidd', o Vorst ghy my eens hoort,
En laet my spreken maer een woordt:
VVat is't o Prins, dat ghy hier dwaelt?
Daer't Sonne licht ons noyt bestraelt?
Ghy siet hier een verlaeten cant,
Verr' buyten wegh, verr' van het landt.
't Is waer o vriendt, maer 't is de jaght,
Die my in dese bosschen bracht.
Al menigh dier o weerdigh Man
Ick hier, niet elders vinden can.
Stracx heeft den Grysaert weer geseydt,
En dus sijn reden uyt-geleydt:
Heer Prins hoort d'oorsaeck van myn reys,
Hoort vry hier van een goedt gepeys:
Hier quam ick voor-tydts op de jacht;
Daer ick noch jaegh by daegh' en nacht:
Dat ick by menschen niet en vondt,
Hier soecken quam op desen grondt;
Ick soeck, waer op myn ziel betrouwt,
Godt soeck' ick in dit eenigh woudt;
Godt is't alleen, daer ick naer jaegh,
Daer ick my staedigh in behaegh';
Geen ander wildt, of dier ick soeck;
Al't goedt des wereldts ick vervloeck;
| |
| |
Hier blyf ick heel myn leven langh,
Tot dat ick mynen Godt een vangh;
Godt is myn wildt, Godt mynen al;
In Godt ick alles vanghen sal.
Soo sprack dien H. ouden Man met een vierigh-brandende hert, sonder op-houden naer Godt jaeghende, tot dat hy hem eens soude connen vinden, wel wetende, dat het al gelegen was in Godt standtvastelijck te soecken, totter tydt toe, dat men hem in volle ruste, ende blydtschap eens mochte besitten. Ick laete u nu peysen, hoe dien grooten Prince sulckx hoorende, mochte ghesticht zyn, waerschynelijck oock ten uyttersten verweckt, om voort-aen met eene besondere sorghe, ende standtvastighe liefde sijn leven tot Godt te begheven, ende hem alleen soecken te behaeghen. Andere verweckselen tot de standtvastigheydt in de deught laete ick achter. Ick hope, dat de by-gebrochte redenen, ende exempelen, besonderlijck van den H. Prince Casimirus een jeder genoegh aen-wackeren, om den selven in sijne loffelijcke volstandigheydt naer te volghen, ende aldus ten langhen lesten de croone van glorie met hem weerdigh te worden, volghens de goddelijcke belofte by den H. Joannes in sijnen Apocalips aen het 2.cap. alwaer datter staen dese woorden: Esto fidelis usque ad mortem, & dabo tibi coronam gloriae. Zyt getrouw totter doodt, aldus toonende uwe standtvastigheydt, ende ick sal u geven de croone van glorie, de welcke den H. Casimirus volghens sijne verdiensten, ende standtvastige deught van Godt ontfangen heeft.
|
|
Auteursrechtvrij