Volledige werken. Deel 24. Brieven en dokumenten uit het jaar 1887. Nagekomen brieven en dokumenten uit de jaren 1839-1886

[12 juni 1887
Brief van C.Th. van Deventer aan een onbekende]

*12 juni 1887

Brief van C.Th. van Deventer aan een onbekende. (H.T. Colenbrander en J.E. Stokvis Leven en arbeid van Mr. C.Th. van Deventer Amsterdam z.j. deel I, blz. 153-4).

(....) Multatuli, de man die op iedere bladzijde ijvert voor de vrije gedachte, kan niet velen^1. dat men anders denkt dan hij. Toch behoort hij ondanks dit gebrek tot de zeer buitengewone schrijvers; is hij een man, die onze taal bij de geheele beschaafde wereld had kunnen bekend maken, indien hij bij zijn eigen volk maar eenigen weerklank gevonden had. Doch dat is helaas niet het geval geweest. Zijn koninklijk boek Max Havelaar heeft geen verandering gebracht in ons regeeringsbeleid in Ned.-Indië, zijn hartverheffende pleidooien voor de armen hebben de Nederlanders niet wakker geschud. Had men naar hem geluisterd, de sociale politiek van welke men nu een voorgevoel begint te krijgen, zou reeds twintig jaar geleden haar beslag hebben gehad, en de arbeiders-enquête zou zijn gehouden op een tijdstip dat er, ge-

1. Van Deventer (1857-1915) was in 1887 rechterlijk ambtenaar in de dessa Tjandi op Madoera, alwaar hij kennelijk nog niet van Multatuli's dood had gehoord.

[p. 453]

makkelijker dan thans, nog verbetering ware aan te brengen geweest zonder geweld. Zeer merkwaardig is in dit verband de brief aan een vriend in den tweeden bundel der Ideën (no. 451) geschreven in het jaar 1864! Hetzelfde geldt van zijn houding ten opzichte van Indië. Waarom is van dezen buitengewonen man geen partij getrokken? Ons volk is Multatuli niet waard geweest. Door hem te miskennen heeft het zijn eigen vonnis gewezen.... (....)