Volledige werken. Deel 21. Brieven en dokumenten uit de jaren 1881-1882

[Ongedateerde aantekeningen inzake de voordrachten 1878-1881]

Ongedateerde aantekeningen inzake de voordrachten 1878-1881.

In deel XIX, blz. 16 wordt onder het lemma ‘Map Voordrachten’ gewezen op een aantal minder nauwkeurig te dateren stroken aantekeningen van de voordrachten van Multatuli in de jaren 1878-1881: Het materiaal, dat te summiere aantekeningen of aanwijzingen bevat om met enige zekerheid een vermoedelijke datering te krijgen, zal worden opgenomen aan het eind van 1881, het jaar van de laatste voordrachtentoernee.

Hieronder volgt dus de tekst van het restant der stroken en briefjes met aantekeningen, waarvan de datering onzeker was of geheel onmogelijk. De volgorde van deze stroken is volstrekt willekeurig en alleen gebaseerd op de nummering, die in de Map Voordrachten is aangebracht.

Strook 1

Lijstje met onderwerpen van de voordrachten van Multatuli. Strook papier van 330 × 105 mm. (Map Voordrachten, nr. 1, M.M.)

Dit door Multatuli opgestelde overzicht heeft betrekking op zijn voordrachten van 1878-1881. Mogelijk heeft het gediend ter inventarisatie van het strokenmateriaal na afloop van zijn toernees.

[p. 569]

1)	bergrede
2)	bygeloof
3	filanthropie
4	wegwyzer
5	Over wysbegeerte
6
7	Over waarheid in poezie
8	genot is deugd
9	Spotvormen
10	Kenbronnen der waarheid
11	Invloed wetensch. zedelykheid
12	Simplex sigillum veri.^1.
13
14
15
16
17
18
19
20

Strook 24

Aantekeningen bij een voordracht over ‘Simplex sigillum veri’. Strook papier 330 × 102 mm. (Map Voordrachten, nr. 24, M.M.)

Deze strook heeft met blauw potlood het nummer 12 gekregen, dat overeenkomt met nr. 12 van het lijstje met onderwerpen van de voordrachten van Multatuli (strook 1). Zie hierboven.

Een voordracht met deze titel is niet bekend.

Onwel -
Simplex sigillum veri. (Boerh?) -
specieuse uitlegging versmaden. -
wat is kenmerk? Etym.^ie
wat is eenvoud? Etym.^ie
wat is het ware?

de waarheid -

Eenvoud één der kenmerken van waarheid, mits in-verband
met andere eigensch. -

1. Simplex etc.: eenvoud is het kenmerk van het ware (lat.)

[p. 570]

 

Tegendeel.   Omslachtigheid   ingewikkeldheid of nuchtere plompheid

 

in de wetenschap   ingewikkeldheid en plompheid

 

komeet? {Oude natuurkunde

 

komeet? {geen hygiène

 

ook thans Holloway

 

Haarl. olie   teer

 

malz extrakt.

 

onderwys   wiskunde

 

1   besef   2 redeneering   3 weêr besef

 

dit laatste genie door oorspronkel. v. opvatting

 

stads en landsbestuur

 

verkiezingen {oneenvoudig

 

verkiezingen {knutselen

 

verkiezingen {oude wysgeer.

 

verkiezingen {niet verkoren

 

financien   (v. Bosse)

 

indische baten

 

Munt -

 

Maatsch. & huisel. leven^1.

 

lastige omgang^1.

 

geen omgang met zichzelf^1.

 

Litteratuur {oude beelden

 

Litteratuur {Ilias

 

Duitsche omslag

 

fransche conventie

 

Ze krygen elkaar

 

geykte waarheid

 

gedenkschrift. v.L.

 

Valsche zedelykheid -

 

Maatschappelyk

 

en huisselyk leven.

 

belemmerde omgang

 

niet Matth. IV.

 

Duitschers Das Kind gedeiht

 

comfort op str & in huis -

 

Zedelykheid!

 

Jezus, ja, ja - neen neen

1. Doorgestreept.

1. Doorgestreept.

1. Doorgestreept.

[p. 571]

 

moed om eenvoudige waarheid te noemen

 

hulponderwyzer.

Strook 78 en 79

Aantekeningen gebruikt bij een van de voordrachten over ‘Poëzie’ of ‘Waarheid in poëzie’ of ‘Wijsbegeerte en poëzie’ in de jaren 1878 en 1879. Twee stroken van 328 × 99 mm, alleen aan de voorzijde beschreven. (Map Voordrachten, nr. 78 en 79, M.M.) Het kursief gedrukte betreft toevoegingen in potlood.

nog altyd niet gezegd wat poezie is -
och, definitien zoo moeilyk!

Cirkel -

Ik zeide: poezie = samenvatten

vorm bedenken bereschith -

Wy allen zyn dichters, makers -
de een meer, de ander minder ont -
wikkeld.   Multatulit

onthouding -

Ieder neemt waar

begrypt, vat, vereenigt -

Hoog staan om overzicht te
hebben.   Vlinder -
geen hoog of laag

zonnestelsel & breikous

Sirius & infusiedier^1.

plutonische eruptie en

lucifer -

In de oudheid was P. één

met wysbegeerte

& staatkunde

wetgeving

zie profeten.

zie Mozes -

Ziedaar 'n dichter! Hy
schiep 'n Volk & Jehovah!

1. Doorgestreept.

[p. 572]

 

hierop straks   Meer

 

terug k.   Isis, Osiris^1. -

taal   beeld   hart (nieren)
	vatten, begrypen
	angstig, benauwd
(samenvatten)	neerslachtig
	zwartgallig -
beeldspraak: dichtertaal
	de wind gaat liggen
(samenvatten) de regen wil niet o. -
Volk en kinderen nemen letter
lyk op als Jocrisse (uien) -
Volk van Mozes. en meer.
	2 Jehova's
	een policie en politiek
	één beeldspraak
	Jehovah = het zyn,
	= Isis & Osiris.
almachtig. zonnestelsels
	infusiediertjes
	huishouden
	eeuwig
eeuwig.   niets vernietigt -
	vorm veranderen = dichterlyk
	alle kennis, Newton
alwetend scheikundige ontd.
	botanische kennis
	mechanische (ellips) -
	probleemr. wereldontd.
rechtvaardig	wissels, geen
stipt, soliede	gebedjes.
eerlyk, trouw.	beschermt tegen verwatenheid en mismoedigh - geweten
wraakgierig.	7^e geslacht
= rechtvaardig. -

1. Doorgestreept.

[p. 573]

arbeidzaam.	ga naar de atomen.
jaloers.	valsche godinnen -
liefderyk	geen lust in verstoren kinderen Jan
	genesheer
	Obstetrie
	Mad de Stael -

Poëzie in 't dagel. leven^1. Ouders en kinderen^1. Mannen en vrouwen, liefde^1. Liefde ten gevolge der kennis van den aard der dingen, niet als uitvloeisel van 'n gebod. Rebekka. -

Liefde in engeren zin (in de hhoudens) door 't weder keerig opwekken van poëtisch samenvatten en 't scheppen van schoon heidsvormen.

De vrouw zegge niet: deze dingen &c

Beiden zeggen: zie die ster, - om alzoo door 't immer voort- brengen van schoone vormen in de gedachtenwereld ons te door dringen van 't besef dat de liefh. samenvattende Erato de vertegenwoordigster is van hare vier zusters gnoosis, medita- tio, agatha en felicitas, m.a.w. dat welbegrepen poezie eenzelvig is met Kennis, wysbegeerte, deugd & geluk

Strook 80

Aantekeningen bij een van de voordrachten van Multatuli. Strook papier van 330 × 99 mm, aan beide kanten beschreven. (Map Voordrachten, nr. 80, M.M.)

1. Doorgestreept.

1. Doorgestreept.

1. Doorgestreept.

[p. 574]

Gezien de inhoud hoort deze strook thuis bij een van de voordrachten over ‘Waarheid en poëzie’ of ‘Wijsbegeerte en poëzie’ uit 1878 en 1879. Het kursief gedrukte betreft toevoegingen in potlood.

katechismus als breeden grondslag
eeuwig.	chem. & mechanica
aarde	zelfde sterren Abrah. enz. -
2×2	van vorm veranderen = dichterlyk -
alwetend.	Voor Newton
	voor Telefon
	voor James Watt.
	botanische, chemische kennis
	wiskunstige kennis -
rechtvaardig	probleemzoeker
stipt, soliede	wereldontdekker
eerlyk crouw	Leverrier
	wissels
ja, ja	geen gebedjes
neen, neen.	beschermt tegen mis
	moedigheid & verwatenh kansrekening -
wraakgierig	7^e geslacht
en wreed	misbruikte talenten
	kind toren. -
arbeidzaam	ga naar de mieren
ordelyk	wiskunde, militair -
	boekhouder, poezie van
	de werkelykheid, rym
jaloers.	valsche godinnen
	mammon -
almachtig	(Onze kleinheid door
	afkeer van 't middelmatige
	80000 jaar & 70 weken
	donder & bliksem lucifer
	Sirius. Ellips
	infusiediertjes
	generatio equivoca -

[p. 575]

liefderyk.	Nog eens z'n ja is ja
	geen grooter liefde dan recht -
	Recht jegens onszelf
	Recht jegens medemenschen
	Recht in 't huiselyk verkeer
	Recht ouders, huwelyk -
Vult alles. vac vacuum
	aether
	menschenhart
	Venus in marmer
	Chourineur
	hoeveel amerika's
	de vrouw schept liefelykh -
Maar dat alles is de Jehovah
beeldspraak Mozes -
knielen voor de stof? -
eerbied v. 't gevoelen
Abraham
ryke jongeling
Sadduceen
als er een god was!

beeldspraak = poëzie -
poetische wysbegeerte
wysgeerige dichterlykh. -
zeker poezie de samengry
pende Erato!

gnoosis, meditatio -

poezie   kennis d.a.d.d
&   samenvattende om door
wysbeg.   deugd genot te geven.
poezie meer door vergelyking

van 't schynbaar verwyderde

= overeenstemming.

wysbeg. meer door scherping van

t oordeel d. onderscheids

= verschil. -

recht op geluk

[p. 576]

Strook 88, 89 en 92

Aantekeningen van Multatuli ten behoeve van zijn voordrachten. Drie stroken gelinieerd bloknootpapier van 271 × 106 mm. (Map Voordrachten, nr. 88, 89 en 92, M.M.) Het kursief gedrukte betreft toevoegingen in potlood.

Er is een overeenkomst in papiersoort tussen deze stroken en de stroken nr. 86 en 87 die gedateerd zijn bij 31 januari 1880. Een inhoudelijke relatie kan op basis van de te summiere gegevens niet gelegd worden.

Waarheid putten uit de
Natuur. - geen groene

Rousseau

geen barbaren

cirkelgang

N Robinson

Ja Ja, neen neen. Woordhouden

eed

over behoefte aan waarheid -
kan niet ieder behagen. -
katechismus
Natuur is wáár -
Het gebeurde is leerschool -
waarheid spreken.

opvoeding

Cornelis

slechte vaders

puriteins.
aandringen in eigen belang (handel)
Jood vliegende blätter^1.
Menniste waarheid (Menno wegen)
Jezuitische waarheid, kazuïstiek
niet aan ieder waarheid schuldig

Algemeen

1. Doorgestreept.

[p. 577]

 

uitleggen. -

 

ellips -

 

weten Sokrates -

 

platonisch -

 

Abrahams kinderen

 

Bellamy -

 

Voorgeslacht Hofdyk

 

(by P. van Santen) -

 

Terwen, koninkr. d. Ned

 

(by van Goor) -

Strook 90 en 91

Aantekeningen, vermoedelijk gebruikt bij een van de voordrachten over ‘Wat is waarheid’. Twee stroken papier van 271 × 106 mm, alleen aan de voorzijde beschreven. (Map Voordrachten, nr. 90 en 91 M.M.)

Dit onderwerp werd met name in 1878 en 1879 diverse malen in de voordrachten besproken.

Leugens in moraal. -
spreekwoorden -
geen koe bont (Schilder 'n vlekje op die koe) -
pas de fumée sans feu. -
oog om oog. (vendetta) -
wie goed doet, goed ontm -

Geslachtsleven.
huwelyken. onderwyzer

g oi

onschuld^1.
Cornelia Wildschut (Richardson^1. beloo^1.

in Romans & verhalen
beloonde deugd. Het huwelyk
welvaren der vromen.
Wie den ‘Heer’ dient &c -

1. Doorgestreept.

1. Doorgestreept.

1. Doorgestreept.

[p. 578]

 

in couranten (geen verantwoordelykheid

 

Nepos

 

mannen

 

publieke voordrachten

 

alberdingk thym. -

 

 

 

in 't dagelyks leven.

 

kinder versjes.

 

laster.

 

verkeerd lezen, slecht rekenen.

valsche waar, valsch geld?
	overledenen. Vondel
	Frankfort
ophemelary van Vorsten	Nassau
	Wilhelm
in mythologie
in geschiedenis^1.

genesissen.	verkeerd begrepen
	beelden
mythologien.	Eris
	Danaë
	Aktaeon
	arachné
	Mnemosyne
	Minerva (uit Jupiter)
	alle wysheid uit goed opzoomer)
	‘Volgens sommigen.’ -
	Braman
trimourti	Vishnou
	Siwa
Geschiedenis!	oorzaken: behoefte
	aan opsiering
	honderdduizenden

1. Doorgestreept.

[p. 579]

	troubadours
	mots (konings)
	tendenz (Mac Auley Prescott)
	vleiery
	chauvinisme -
in Sterren-&	Natuurkunde
	goud als medicyn
	haarlemmerolie
	spyker balsem
	konjak met zout
	Holloway
	Hoff.
	chinine
	Bruinsma (Richter)
	stroopje voor de borst
	tocht
	platte aarde (Columbus)
	mensen met staarten
	apenmaatschappy
	steenwerpen

Strook 100

Aantekeningen bij een van de voordrachten van Multatuli. Enkel velletje postpapier, waarvan blz. 1 beschreven. (Map Voordrachten, nr. 100, M.M.)

Het betreft postpapier met het kopje Hôtel Wisseman, L. Koops. Winschoten. Multatuli hield zowel in 1880 als in 1881 een voordracht te Winschoten.

Het kursief gedrukte betreft toevoegingen in potlood.

verdeeling van arbeid
	brood, schouwb.
	bouwen.
nuttig	oorlog
	onderwys

[p. 580]

	geleerdheid
	wysbegeerte
	godsdienst -
niet nuttig.
vakmenschen.	handig (?) niet bekwaam
	onbekwaamh. van vakmannen.
	spoorwegkondukteurs
	Berle.
	Indisch mannen.
	dominees.
Lach. Berr. Thor. Cv.d.L. advokaten
	rechtsgeleerden^1.
bouwmeesters	letterkunde
Grieksche	doctoren
kunst	rechtsgeleerden.
	Wetgevers. -
ten onrechte^1.	allen: oneens
	dus ten-onrechte pedant.
	Apelles: ne sator
	Klaas ris Keukenmeid -
Specialismus van algemeenheid -
farizeen
Ulm.
militaire eer (400000 fransen engelsche marine)
	1176
	170
	_____
	82320
	1176
	_____
	1999.20

Strook 101

Aantekeningen bij een van de voordrachten van Multatuli. Strook papier van 330 × 101 mm, aan één kant beschreven. (Map Voordrachten, nr. 101, M.M.)

1. Doorgestreept.

1. Doorgestreept.

[p. 581]

Het kursief gedrukte betreft toevoegingen in potlood.

eigen volk.
	Nederl. dapper
veel	Nederl. weldadig
goeds!	Nederl. zee ontwoekerd
	Nederl. zee ontwoekerd
	Nederl. zeewezen (matroos)
	amst. ‘schip’
vorsten
overleden.	Vondel
	P.C. Hooft (straks)
	Vorsten^1..
	alle deugd op't kerkhof
	Vorsten Willem I
helden	Willem III
maken	Willem II
onze Fockink	Willemien
	Frankfort
	Nassau -
stelen
	dronken
	schap
moraal
	en
Geslachtsleven
liefde. (Natuur straks terug)
huwelyken^1.. bons mariages^1.
Fontenelle^1.
nog eens: onschuld. Corn. wildschut
Richardson Pamela
	Huwelyken (bons mariages Fontenelle)
leugen	9 wurmen Matth XIX
moz. wett	gooi
	v.Houten^1. -
vinden we in al die leugens leiddraad -

1. Doorgestreept.

1. Doorgestreept.

1. Doorgestreept.

1. Doorgestreept.

1. Doorgestreept.

[p. 582]

simplex s.v.
	geen oneenvoudige dogmen
	arbeid^1.
oefenen in 't kennen der waarheid
door wysbegeerte. Voor allen
	aard der dingen bronnen
	wysbegeerte schiften
Poezie	samenvatten
	platvisch. genie -
eigenschappen der natuur kunnen
	stiptheid goed rekenen
rechtvaardig	waarheid laster
multatulit	goede trouw
	onomkoopbaar (aanzien des persoons) -
	arbeid!
oefenen, zelf zoeken, geen wetboek -
logos (Johann. I.I.) meer dan
Saaymans Vader	spreken
	zyn! -
geen god beginsel der Rede
maar 'n religie die we aan
de ontw. onzer rede te danken
	hebben.

Strook 106

Notities van Multatuli, vermoedelijk bij een van zijn voordrachten. Strook papier van 328 × 99 mm. (Map Voordrachten nr. 106, M.M.) Het kursief gedrukte betreft toevoegingen in potlood.

algemeene nota's -
Tartuffe, den Bosch

Byvoegsel HB. 14 febr. -

Winschoten: ‘godverdomme’

Van Asperen

V. Lennep, brief.

Koning George -

astmathisch (asmodee)

1. Doorgestreept.

[p. 583]

 

spasmodisch

 

Mit Wörte lasst sich -

 

atavisme, rus. Jongen.

 

kelner kast. Antw. -

 

bosse locale Jan

 

& ik -

 

geloof aan adel -

 

Organisatie van den geest

 

hoogmoedig. orde

 

ieder moet weten wat hem past -

 

financieel onbevoegd

 

by wegwyzen

 

Fancy

 

Bouwsteen -

 

Loffelt leek

 

Plancius -

 

memorie afr.

 

intelligentie toonen -

 

zielverdeelen -

 

hoesten tegengaan (poëet)

 

kaartjes spoor (poëet)

 

navigatie fout („) -

 

na gedaan te hebben wat ik deed

 

komen ze by elkaâr om te overl.

 

of ik wel 'n br.m. ben?

 

In de Utrechtsche Courant 'n afreus S.

Strook 107

Notities van Multatuli, vermoedelijk ten behoeve van een van zijn voordrachten. Stukje papier van 100 × 100 mm, aan éen kant beschreven. (Map Voordrachten, nr. 107, M.M.)

van Asperen

laplace

scalpel, atjin broek

Bildung. raboté. -

taal is beeld -

nepos -

[p. 584]

martialis. -

douceur -

spoorweg kondukteurs -

bevelen (kort) -

met permissie! (m'n moeder) -

pardon!

Strook 108

Notities van Multatuli, vermoedelijk ten behoeve van een van zijn voordrachten. Strook papier van 185 × 102 mm, aan éen kant beschreven. (Map Voordrachten, nr. 108, M.M.)

abbé. -

Louis XIV -

v.d. Elz. -

straatlieden och, lieve scheldw. -

object. & subject -

korang adjar -

shocking -

sigaren -

ayez la bonté de vous gêner -

edellieden middeleeuwen -

trap opgaan. -

urbaniteit (rusticiteit) -

ik heb de dames nog niet gezien)

Strook 109

Aantekeningen van Multatuli ten behoeve van een van zijn voordrachten. Strook papier van 170 × 102 mm, waarvan beide kanten beschreven. (Map Voordrachten, nr. 109, M.M.) Het kursief gedrukte betreft toevoegingen in potlood.

Een deel van de strook is aan de rechterzijde van boven naar beneden afgescheurd, hetgeen tekstverlies tot gevolg heeft gehad.

Deze halve strook hoort bij de aantekeningen van de voordracht te Gouda van 18 maart 1879. Ze sluit aan bij V.W. XIX, blz. 774, onderaan: zonnest. & atomen, vaste karakters.

speld van 1839

spaarzaam. zuinige huishoudster

[p. 585]

 

moed. bloojan doojan

 

gymnastiek zelfvertrouwen

 

hartstocht. économie -

 

arbeidzaamheid! Mieren en ato -

 

grondslag van ware zedelykh

 

Havelaar. -

 

En uit dat alles vlo

 

de liefde voort.

 

gebod

 

vloeisel der ken

 

van Jehovah. L

 

ons genotzuchti

 

egoisten zyn, e

 

bedenken dat

 

meer genot geef

 

't verspreiden v. -

 

alleen in de woestyn -

 

Het best. d.e. van h

 

'n stelsel van wysbegeerte -

 

En als er 'n god was

 

 

 

Zalig i.e. gelukkig zyn zyn die zich

 

onverpoosd toeleggen op

 

kennis van den aard

 

der dingen, want hunner

 

is het koninkryk der Heme

 

len, d.i. zy zullen

 

een hemel van geluk

 

scheppen in hun eigen

 

hart. En daarmee

 

niet gy in 't paradys

 

maar paradys in U.

Strook 110

Aantekeningen van Multatuli ten behoeve van een van zijn voordrachten. Strookje papier van 132 × 75 mm. (Map Voordrachten, nr. 110, M.M.) Het kursief gedrukte betreft toevoegingen in potlood.

[p. 586]

Overdryving Bybel (Koningen)

ridders. reglement Burgt.

ridders. reglement hof Hendrik VIII^1. -

Maurits. -

Willem I.   Homerus. -

Willem III   Solms -

Claassens -

Huwbroek -

V. Speyk mots -

Cambronne -

linker arm -

Lees de bronnen. -

Herschel

bemoediging

niet by vaderen zweren

1. Doorgestreept.