Volledige werken. Deel 21. Brieven en dokumenten uit de jaren 1881-1882

[8 april 1881
Brief van Multatuli aan J.H. de Haas en G.C. de Haas-Hanau]

8 april 1881

Brief van Multatuli aan J.H. de Haas en G.C. de Haas-Hanau. Dubbel velletje postpapier, geheel beschreven. (M.M.)

Utrecht, vrydagavend beste lieve menschen! Als men my van ochtend gezegd had dat ik van aven^1. 8, 81/2 uur aan jelui zou zitten schryven, had ik zeker gezegd: dat kan niet, want dan speech ik! Maar les dessins & les flots sont changeants!^2. En ook de fata^11. van 'n voordracht over 't geslachtsleven. God wil het niet. (Net andersom als met de kruistochten.) Wel had ik bepaald morgen ochtend van hier uit vóór mn terugkeer naar Amsterdam, aan U te schryven, maar... nu al, dezen avend, neen dàt kon ik niet voorzien.

De Utrechtsche impresarii hadden de lezing aangekondigd. Gister vroegen^3. ze my hoe laat ik kwam. Ik antwoord telegrafisch: 1/22. Maar... toen ik die depeche schreef (1/29 van ochtend) was ik nog niet wakker! Kramp, benauwdheid en donker inzien van alles! In-verband met den aard der voordracht (ik stemde maar altyd schoorvoetend in 't behandelen van 't u bekend onderwerp toe!)

1. aven: de d ontbreekt.

2. les desseins et les flots sont changeants: plannen en golven zijn veranderlijk (fr.)

11. fata: lotgevallen (lat.)

3. vroegen: oorspr. stond er lieten.

[p. 267]

voegde ik er by: mocht er iets tegen de zaak zyn, geneer U niet alles aftezeggen. My zou dit zelfs gewenscht zyn.’ Dat ‘gewenscht’ was te sterk. Een uur later speet het me. maar ik dacht niet dat ze 't zoo stipt zouden opnemen, vooral omdat het afzeggen op 't laatste oogenblik zooveel voeten in de aard heeft. En zie, hier kreeg ik - en vry laat - bericht dat ze aan't afzeggen waren gegaan. Ik deed nog poging om... 't afzeggen aftezeggen, maar 't lukte niet. En al zoo blyven de liefhebbers nuchter van m'n wysheid over 't geslachtsleven!

Stipt gezegd had ik nu van avend nog naar Amstm kunnen terug gaan. Maar ik heb hier 'n makkelyk zitje, en haal wat schryvery in. M'n logeeren te Amsterdam is - behoudens de allerliefste bedoeling van gastheer en gastvrouw - niet zóó rustig als by m'n ziekelykheid de eisch schynt te wezen. En 't huis is my te prachtig. Heerlyke schilderyen, byv. maar voor my te veel. Ik was er dan ook gek zenuwachtig, misschien ook wel omdat me die Utrechtsche voordracht in de keel zat, 'n graat die er nu zoo onaangenaam is uitgehaald.

Hoe dit zy, na die amputatie kan ik beginnen te prografeeren^4. (wat zegt de Haas van dit woord!) over m'n thuis reis, of liever over 't verlaten van Amsterdam. Dat ik daar nog een en ander heb aftedoen is waar. (Ik moet ook 'n dag naar Weesp om Mimi's zuster Chris te zien) gut, en nog meer. Ik bedenk daar dat ik ook nog verbonden ben voor 'n voordracht over ‘Kunst en zedelykheid’. Dit had ik afgesproken met de artisten vereeniging: 't jonge Holland.’ Dat valt me daar als 'n bom in m'n gedachten. Ronduit gezegd, ik zal trachten my er af te helpen. En ik zou Ymuiden gaan zien. En die arme ‘ouwe nicht’ (zoo als Wouter haar noemde. Ja, en nog méér afspraken. Daar is Naatje op 't Luth. hofje. (de zuster van de stumpert die me gedeeltelyk tot model diende voor Leentje!) Ook haar heb ik 'n bezoek toegezegd. En de vrouw die m'n zoon gebakerd heeft... zy die niet weet wat ze me doet als ze zegt: ‘God, god, mnheer, wat wou ik dat lieve kind graag eens weer zien!’ En als ze vraagt hoe 't hem gaat? Háár kan ik toch niet zeggen: 't ware hèm en my beter geweest als-i niet geboren, of jong gestorven was! -

Neen, ik kan nog niet zeggen wanneer ik Amsterdam verlaat. Nu, dat verneemt ge later.

4. prografeeren: schriftelijk voorbereiden (nieuwvorming).

[p. 268]

Daar ik my verplicht voel, te Arnhem my een of twee dagen optehouden, zal ik dat doen nà Rotterdam. -

By de familie Zürcher heb ik 'n prachtigen indruk gemaakt met m'n nieuwen jas. De heele familie juichte van tevredenheid. Daar die ovatie niet my maar Van Erp^6. toekomt, geef ik UED vryheid ZED daarvan by gelegenheid kennis te geven. Toch ligt de verdienste ook wel n beetje in m'n mooie postuur. Als de Heer 'n bult geeft is de kunst des kleermaker ydel. Hovaardig mag hy dus niet zyn. Alle zegen komt van boven, (op gras &c na.)

En kleine Lien zal zich verstouten a.s. dinsdag 12 jaar te worden! Wat 'n leeftyd. Toen J.C. zoo oud was, professerde hy al, en Lien weet nog niet eens of 'n man trouwen mag met de zuster van z'n weduw? Of als ze dàt weet, dan zeker toch niet wat de beteekenis is van:

‘in een lank... o gruwel^5. -

‘in een langwerpig hokje, woont de heele wereld op 'n stokje.’ - of: dan eens plat en dan eens bol, De wereld is een parasol. -

Ik heb 'n allerliefste herinnering van Uw... alles begrypende en vergevende hartelykheid! Hartelykheid tout court^7. is minder zeldzaam, maar voor 'n soeur de charité^8. is dat niet genoeg, en zoo'n soeur heb ik nodig! -

Van Mies beste berichten! O die Wou! op den weg ontmoette hy 'n vrouw met 'n ganzenei. Dat stak hem in de oogen. Hy vroeg er om en toen ze 't niet present geven wou, trok hy z'n jas uit om te ruilen. Cela promet!^9. -

Mimi hoopt dat ze eerstdaags kunnen beginnen te behangen. Maar dat opnemen van den vloer zal zeker ook nog wel ophouden. Over 't geheel is ze met het huisje tevreden, en dus zal 't wel goed zyn.

Dag beste Haas en lieve Lina weest hartelyk gegroet van

Uw liefh vriend

Dek

Och, ik heb m'n vouwbeen laten liggen^10.. Nu, ik zal 't wel krygen als ik terugkom.

6. Dirk van Erp, kleermaker te Amsterdam.

5. gruwel: verwerping van de gangbare spelling lankwerpig.

7. tout court: zonder meer (fr.)

8. soeur de charité: liefdezuster (non-verpleegster) (fr.)

9. Cela promet: dat belooft wat (fr.)

10. laten liggen: oorspr. stond er niet.