Volledige werken. Deel 19. Brieven en dokumenten uit de jaren 1878-1879

[25 maart 1879
Ingezonden Stuk in de Amersfoortsche Courant]

25 maart 1879

Ingezonden Stuk in de Amersfoortsche Courant, no. 2709. (G.A. Amersfoort; afschrift M.M.)

Mijnheer de Redacteur!

Donderdagavond l.l. heb ik mij met vele anderen onder het gehoor van den beroemden redenaar Multatuli bevonden. Ik wil trachten u eene schets van zijne redevoering te geven.

Hij zeide, dat volgens Locke, bijna den eenigen wijsgeer, die duidelijk was, de menschen moesten beginnen met duidelijk te zeggen, welke beteekenis zij aan hunne woorden hechten.

Daarom zou hij niet zeggen, wat hij met wijsbegeerte en poezij bedoelde, maar dit zou eerst later blijken. Dit begin beloofde een helder betoog. Toen volgde een kort overzicht van de geschiedenis der wijsbegeerte, die daarmee eindigde, dat hij alle wijsgeerige stelsels terugbracht tot het beloonstelsel, dat door medailles, rid-

[p. 794]

derkruisen enz. de deugd beloont, en het strafstelsel, dat met den toorn der goden dreigt. Geen van beiden hadden de menschen wijzer en beter gemaakt.

Nu volgde de poezij. Poezij en verzenmaken is niet hetzelfde. Er zijn wel goede verzen maar ook veel prullen. De natuur maakt velerlei uit weinig grondstoffen. Dichterlijke geesten zoeken punten van overeenkomst tusschen natuurvoortbrengsels en geestelijke zaken. De ware wijsgeer en de ware dichter moeten zoeken het wezen der dingen te doorgronden. Hun doel moet wezen: algemene menschenliefde te bevorderen.

Met dit fonkelnieuwe resultaat sloot het betoog. Dit geklets duurde meer dan twee uren. Het was om de episoden wel amusant. Ik heb er tranen bij gelachen, vooral toen hij als apostel der nieuwe wijsbegeerte tot kennis van het wezen der dingen en tot algemeene menschenliefde aanspoorde, en daarbij de ontwikkeling van den menschenlijken geest met een platvisch vergeleek. Deze vergelijking had ik nog nergens gevonden.

D.B.