Volledige werken. Deel 19. Brieven en dokumenten uit de jaren 1878-1879

[26 maart 1878
Verslag voordracht Haarlem in Opregte Haarlemsche Crt.]

26 maart 1878

Verslag van de voordracht van Multatuli te Haarlem van 23 maart in de Opregte dinsdagsche Haarlemsche Courant, no. 73. (K.B.'s-Gravenhage; fotokopie M.M.)

[p. 376]

- Zaturdag-avond hield in den schouwburg in de Jansstraat de heer E. Douwes Dekker een voordragt. Zijn onderwerp was de horror vacui. Die ‘afkeer van het ledige’, die in de stoffelijke wereld bestaat, wordt ook gevonden in de wereld des geestes. De menschelijke geest kan niet ledig zijn: worden er geene goede en edele gedachten, gevoelens in gekweekt, dan wordt hij gevuld met slechte, nuttelooze en ijdele zaken. Kennis van den waren aard der dingen van deze wereld moet reeds vroeg den geest worden aangebragt. Dat was de hoofdgedachte van deze schitterende improvisatie. Men kan van oordeel zijn, dat een aantal uitweidingen, die met het onderwerp in weinig of geen verband stonden, zeer wel gemist hadden kunnen worden; dat aan de uit den aard der zaak toch oppervlakkige, hier en daar naar sophistiek riekende bestrijding van de meeningen van allerlei wijsgeeren een te groot deel der rede gewijd werd; men zou misschien gaarne van des sprekers eigene wijsgeerige denkbeelden meer vernomen hebben. Maar niemand zal ontkennen, dat de spreker, die zoo bij uitnemendheid de gave bezit om tot luisteren te noodzaken, ook tot denken te dwingen weet.