Volledige werken. Deel 18. Brieven en dokumenten uit de jaren 1875-1877

[p. 61]

[31 oktober 1875
Brief van Multatuli aan G.L. Funke]

31 oktober 1875

Brief van Multatuli aan G.L. Funke. Dubbel en enkel velletje postpapier, waarvan blz. 1-5 beschreven. (M.M.)

Wiesbaden 31 Oct 1875

Waarde Funke! Dat ge in lang niet van my hoorde, was omdat ik verdriet heb, allerlei knagend verdriet, en dat zal wel zoo blyven tot ik uitstap, waarnaar ik ronduit gezegd, hartelyk verlang. Ik wil my gedurig opdringen dat m'n melancholie van voorbygaanden aard is, maar t lukt niet. ‘Melancholie’ is 't juiste woord niet. 't Heeft meer van uitputting of moedeloosheid. Mimi is 'n ware engel voor my. Ze verpleegt me als 'n zieke, en blyft opgeruimd en vrolyk. Van de kinderen hoor ik weinig of niets. Maar dit is hun schuld eigenlyk niet. Ik heb geen lust hun te schryven, daar ik telkens verval in de oude klachten over hun wegreizen en wegblyven, en dan telkens m'n begonnen brieven verscheur. Ook weet ik niet wat ik schryven moet. Klagende dat Nonni niet by my is, kan ik toch niet aandringen op haar overkomen. Ik zou 't haar niet goed geven kunnen, en by elke voorkomende gelegenheid my verwyten dat ik haar had weggerukt uit 'n omgeving waar ze blykt liever te zyn.

En andere smart! Dit gaat u als uitgever niet aan, maar toch zeg ik 't om my 'n beetje te verantwoorden over m'n lamlendigheid. Alle geschryf is me zuwider.

Nu wat zaken. Dank voor de ontv. 6 Exempl. van den Havelaar. 't Komt me voor dat V.D.H. niet zoo bar had hoeven te staan op de capaciteit van z'n bandjes. Of vergis ik my in de meening dat ze best ¾ of 1 vel meer hadden kunnen omvatten? Wat minder gêne in 't maken van die Noten ware^1. voor my zeer nuttig geweest. Iets anders echter zou 't zyn als ge reeds prys bepaald had en daaraan gebonden waart. Ik vind nu den prys zeer goedkoop.

De Duitsche vertaling van zekere Stromer is 'n ware crime! Primo gooit die ellendeling ± de helft weg, zoodat het eigenlyk verband gebroken is. En 2^o de vertaling zelf. Men zou zoo'n vent schoppen! Een paar voorbeelden:

‘neus snuiten’ is by hem: neugierig sein.

‘Dat by ons de Heer gediend wordt’

1. ware: oorspr. stond er had en vervolgens was.

[p. 62]

Dass der Herr bei uns speisen kann.

‘Naar bed’... in der Nähe.

‘Nederland is Nederland gebleven omdat onze ouweluî op hun zaken pasten en 't ware geloof hadden. Dàt is de zaak.’

Nederland ist Niederland geblieben.

Uit! Geen woord meer.

Zoo gooit-i overal heele of halve zinnen weg, onverschillig of 't klopt of niet.

‘Dat is te veel gevorderd’ heet by hem: dass ist viel. Uit!

‘Man van zaken’ d.i. Geschäftsmann in 't duitsch, noemt-i Mann der That-

‘Romans te schryven, of zulke dingen’ is:

Romane über solche dinge. Dat ‘solche’ slaat op niets. Er was nog niets gezegd dan dat Dr. makelaar in koffie is.

De vent begrypt er niets van, en schynt er niet om te geven of-i 't begrypt. Een Hst. van 18 zyden beslaat by hem 5 zydjes! De Japansche Steenhouwer is geheel weggelaten. Ook in de geschiedenis van Saïdjah slaat-i heele passages over. ‘Witte mieren’ zyn... raad eens! Schweinsnieren-

En dat vodje NB. op slecht papier kost 4 mark, d.i. juist zooveel als Uw uitgaaf met de noten! Is 't niet schandelyk?-

Van Dr Robert Nast, die een jaar te Leiden studeerde en nu in 't Sacksische woont, verneem ik niets. Hy nam. zou den Hav. vertalen. Ik schreef hem dezer dagen maar kreeg geen antwoord. Dit spyt me wel, want 'n wezenlyke vertaling zou dit vod van Stromer van de markt dringen. Maak dien Stromer in uw kringen bekend, en te-schande. De vent schynt in Holland geweest te zyn. Hy vertelt dat de Friesche boerinnen by 't schaatsryden haar kleeren uittrekken, op 'n klein onderrokje na. ‘Voor vreemdelingen is dit anstossend, maar de Hollanders vinden hier niets in.’ Op haar hoofd dragen de Friezinnen 'n soort van tulband. In de Zuiderzee is 'n bank van... kaas. Die kerel heeft den Havelaar vertaald! Is 't niet om uit z'n vel te springen?-

Maar nu 't Exempl van ónzen Havelaar aan den Koning? Al geloof ik nu niet dat men 't hem geeft, toch zal 't noodig zyn het te verzenden. Wilt gy hem een Ex. zenden? Eenvoudig met 'n adres: ‘aan den Koning.’ Dan zal ik van hier uit hem 'n brief schryven, alleen inh. dat het boek hem aangeboden wordt. Deel my dus mede wanneer ge het verzendt, en wacht daarna een dag. Dan kan myn brief gelyk aankomen.-

[p. 63]

Vindt ge niet dat het formaat van den Havelaar wat klein is? By dat zware papier moest meer marge zyn, vind ik. 't Is nu zoo plankerig. De druk is mooi. Jammer van die malle fout op blz. 387, waar 't woordje: Hy zeven regels te laag staat. Ook spyt me de fout op blz. 335. Daar staat 1866 voor 1860. Hoe is 't mogelyk dat ik dit niet gezien heb! Maar korrektie is nooit af.-

Dit geldt ook voor den nieuwen druk van bundel III & IV. Met de korrektie daarvan ben ik reeds begonnen.

Laat u die blauwe streepjes (wat wit) niet hinderen. Eerstens vervallen er op andere plaatsen alinea's. Maar bovendien de druk is toch al klein en als alles zoo dicht op elkaar staat, wordt het lezen lastig. Zoo héél veel, dunkt me kan dat invoegen van wat wit niet schelen. En waarom ook niet uw kosten, voor zoover ze daaruit voortvloeien op den prys gelegd? De bundeltjes zyn nu waarachtig goedkoop genoeg.-

Ik kan haast niet zien, en schryf byna op 't gevoel. Toch doe ik m'n best op de korrektie, want ook ik zeg: liever nu dan in de proeven.

Ik zend u bygaande voorloopig 'n vel of drie. Is 't niet goed den titel (ook den franschen) maar in-eens by vel 1 optenemen? Dat wint later moeite uit. Als 't niet goed is, scheur 't er maar af.

Van voorberichtje is geen kwestie. Mocht ik iets algemeens te zeggen hebben over dezen druk, dan kan er 'n nawoordje by gebracht worden. Maar ik geloof het niet.

Wees hartelyk gegroet

tt

DD

Waltman geeft Specialiteiten 2^e druk. En hy zegt ‘Mill. St. in 't voorjaar. 't Valt me tegen dat die beide werken niet vroeger uitverkocht waren.-

Dat m'n blyspel niet vlot, begrypt ge.

Ik heb er wel al zes gemaakt, maar ze deugen niet.